ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ОРТАЛЫҚ АЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика факультеті
«Қаржы және банк ісі» кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Банктік қызметтер және олардың Қазақстанда дамуы»
Орындаған:________________
___________________________
Жетекшісі:___________
_________________
Алматы 2008 ж.
Банктік қызметтер және олардың Қазақстанда дамуы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ........................................................................3
1 ТАРАУ. БАНКТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ- ЭКОНОМИКА
1.1 Қазақстандағы банк ісінің даму тарихы
1.2 ҚР-да коммерциялық банктер жүйесін құрудың
2 ТАРАУ. Коммерциялық банктердің атқаратын қызметтерін
2.1 Коммерциялық банктердің пассивті операцияларын
2.2 Коммерциялық банктердің активті операцияларын талдау.....................29
2.3 Коммерциялық банктердің қызметтерін реттеу әдістерін
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР ЖҮЙЕСІНІҢ
3.1 ҚР-ң банктік нарығындағы бәсекенің ерекшеліктері...............................48
3.2.Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметтерін басқаруды
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................57
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................59
ҚОСЫМШАЛАР...................................................................................................61
Кіріспе
Бүгінгі күні Қазақстанның нарықтық қатынастарға
1988 жылы елімізде 2 коммерциялық банк
Содан кейін 1994 жылдан бастап
Республикамыздың банктік жүйесінде соңғы 15
Еліміздің коммерциялық банктерінің құрылуын объективті
Бүгінгі күні, республикамызда банк жүйесінің
1 қаңтар 2006 жылғы мәліметтер бойынша
Сонымен бірге, бүгінгі таңдағы нарықтық
Бүгінгі таңда Қазақстандық банктік жүйесіне Республикамыздың
Сонымен, барлық дамыған елдердегі сияқты
Диплом жұмысының мақсаты- еліміздегі банктік
Осы мақсатқа жету үшін, мен жұмысты
Республикамыздағы банк ісінің даму тарихын
Елімізде екі деңгейлі банктік жүйені
ҚР –ң коммерциялық банктерін- нарықтың экономикалық
Банктердің жүргізетін пассивті және активті
Бүгінгі таңдағы еліміздегі банктік жүйенің
Диплом жұмысын жазу барысында Саниев
Қалиева Г.Т. Сейткасимов Г.С, Мақыш С.Б.
1 ТАРАУ. БАНКТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ – ЭКОНОМИКА
Қазақстандағы банк ісінің даму тарихы
Банк ісінің тарихи дамуы өсімақы
Жеке меншік қатынастары пайда болғаннан
Банктердің алғашқы қызметтерінің бірі- төлемдерге
Алғашқы коммерциялық бір өнеркәсібі және
Банк капиталының Қазақстанға енгізілуі мерзімі ХІХ
Ресейдің мемлекеттік банкі 1860 жылы өз
Мемлекеттік банктік бөлімшелері Қазақстан территориясында
Ірі коммерциялық банктер қатарында саналатын 1872
Филиалдары жағынан екінші орынға ие
Сонымен қатар, Ресей империясында ең
Жалпы бірінші дүниежүзілік соғыстың бастапқы
Мемлекеттік банк бөлімшелері болмаған аудандарда
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың
Қазақстандағы коммерциялық банктердің филиалдарының қызметі
Тауарларды есепке алу арқылы ссуда
Заттай, яғни кепілдікке берілген тауарлар
Жеке-заттай, яғни бұл жағдайда тауарлар
Сонымен коммерциялық банк активтеріндегі вексельдерді
1990-1913 жж. өнеркәсіптік өрлеу жылдарында Мемлекеттік
Қазақстанда, Ресейдің басқа аудандарымен салыстырғанда,
Сауда және өнеркәсіп кәсіпорындарын н,есиелеу
Қалалық қоғамдық банктердің өзара несие
Осындай банктердің бірі болып ең
Қазақ ауылдарының капиталистік қатынастарға өту
Несиелік кооперациялардың Қазақстан аумағындағы даму
І-кезең: ХІХ ғ. Соңы мен 1909 ж.
«Қырғыздың ссудалық кассаларының» жарғысына сай
а) қысқа мерзімді- 12 айдан аспайтын мерзімге, яғни
б) ұзақ мерзімді - 5 жылдан аспайтын
ХХ ғасырдың басынды, Қазақстан аумағында кассалық
Салым иелерінің біршама бөлігі (13,4 пайыз)
Жинақ кассаларына жинақталған едәуір ақша қаражаттарды
ІІ-кезең. Банктерді біріктіру процестерінің жүргізілуі
Банк капиталын біріктіру өз кезегінде өндірістік
Банк ісіндегі және өнеркәсіптегі
Қазан революциясынан кейін барлық банктерді
1917 жылы 26 желтоқсанда В.И.Лениннің басшылығымен
Ақша несие жүйесін жаңа экономикалық
Дүниежүзілік ақша жарығын шығу үшін
1926 жылы еліміздің несие жүйесін Мемлекеттік
Осы уақыттарда коммерциялық банктер мынандай
1927 жылы барлық кәсіпорындар ұйымдарды
1927 жылғы 26 наурыздағы КСРО нарком –
Коммерциялық банктердің қызметтерін реттеудің неғұрлым
Сонымен бірге, банктер арасында клиенттерді
Осы жоғарыда көрсетілген шаралардың іске
Коммерциялық несие болуы несиені кәсіпорынның
Үкімет несиелік реформаны жүргізу кезінде
Несиелік реформа 1930 жылы жүргізілді. Несие жүйесін
Бұл банктердің қысқа мерзімді несиелік
1932 жыл халық шаруашылығындағы салалары
Содан кейінгі жылдары барлық несие –есеп
Банк ісін орталықтандыру нәтижесінде
Банктердің осындай жүйесі 1987 жылға
ҚР-да коммерциялық банктер жүйесін құрудың
1987 жылғы 17 шілдедегі КСРО Министрлер кеңесінің
1. КСРО мемлекеттік банкісі.
2. КСРО сыртқы экономикалық банкісі.
3. КСРО өнеркәсіп-құрылыс банкісі.
4. КСРО ауылшаруашылық банкісі.
5. КСРО әлеуметтік Тұрғын үй
6. КСРО жинақ банкісі.
Осы банктердің қызмет ету сферасы
КСРО-ның Өнеркәсіп құрылыс банкісіне, несиелік саясатты
Сыртқы экономикалық банкі құрылымы әкімшілік-аумақтық
Мамандандырылған банктер санына байланысты оларда
Мамандырылған банктер торабының құрылу банк
олардың монополизмі толық сақталып, монополистердің
реформа жаңа экономикалық механизмдер жоқтығына
кәсіпорындардың банктерге бекітілгендігінен, олардың несие
клиенттер арасында несиелік ресурстарды бөлу
ақша нарығы және несиелік ресурстар,
банк аппаратын ұстауға жұмсалатын шығындар
ағымдық және ссудалық шотттарды бөлу
қайта ұйымдастыру несиені қайтарудың басты көздері
Оң жақтары ретінде, қолма қолсыз
Сонымен 70 жыл бойы КСРО-ның банктік
Социалистік әксперимент жүргізуі барысында ғасырлар
1989 жылдан бастап, елімізде алғашқы коммерциялық
1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін
1990 жылы желтоқсан айында қабылданған «Қаз
Нарық экономикасына өту жағдайында және
Қазіргі уақытта қалыптасқан екі деңгейлі
І кезең. 1988-1991 жж. (КСРО-ның тұсында) – мемлекеттік
ІІ кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары
ІІІ кезең. 1993 жылдың қараша айынан
Қазақсатнда банк секторын реформалау бағдарламасын
1. Мемлекеттік даму банкі – бұл банк
Жүзеге асыруға бағытталған үкіметтің қаржы несие институты болып табылады.
2. Экспортты-импорттық банк (Эксимбанк) – бұл Қазақстан үшін дәстүрлі
3. Тұрғын-үй құрылыс банкі – бұл тұрғын-үй құрылысын коммерциялық
4. Медетші банк ( траст) – бұл Дүниежүзілің банктің
Бұл банктердің барлығы бірдей бюджет қаражаты есебінен құрылғандықтан да,
1991 жылы қабылданған заңның негізінде Республикадағы мемлекеттік юанк Ұлттық
1993 жылы осы аталғын банктердің акционерлік банк болып қайта
Міне мұндай банктер қатарының жаңадан нарықтық экономика талаптарына сай
Бүгінгі тағдағы банктік жүйенің құрылымы екі деңгейден бірінші деңгейде
Қазіргі коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін булдуреді.
Коммерциялық банктер – бұл кәсіпорындарға, ұйымдарға, халыққа, яғни жеке
« ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР –сы
Еліміздегі ЕДБ-ді заңды тұлға деп мынандай жағдайда айтамыз:
Банк ашуға Ұлттық банктен рұқсат қағазы болуы қажет.
ҚР –ның Әділет Министрлігінен банк ретінде мемлекеттік тіркеуден өтуі
Банктік операция жүргізу үшін Ұлттық Банктен алған арнайы лицензиясы
Міне , осындай 3 ресми мәртебесі жоқ бірде-бір заңды
Сонымен, нарықтық қатынастарға негізделген Қазақстанның қазіргі коммерциялық банктер жүйесі
Екінші деңгейдегі коммерциялық банктер өз қызметтерін бастауы үшін ҚР
рұқсат алу үшін беретін өтініші; (Қосымша 1)
банктің жарғысы ( түп нұсқасы)
құрылтайшылық шарт ( түп нұсқасы)
құрылтайшылар жиналысы туралы хаттама; (Қосымша 3,4)
үлес қосушылар немесе банк акционерінің тізімі;
құрылтайшылардың қаржылық жағдайлары туралы аудиторлық қорытынды;
экономикалық негіздеме;
банктің 2-3 жылға арналған бизнес-жоспары;
банк басшысының кәсіби жарамдылығы туралы анықтама қағаз;
банктік бас бухгалтері туралы анықтама;
жарияланған жарғылық қорға төленген соманы растайтын құжаты-төлем тапсырмасы.
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы банкті басқару құрылымына және оның
Коммерциялық банктің ең жоғары органы акционерлердің жалпы жиналыс болып
Екінші басқару органы – банктің қадағалау кеңесі болып табылады.
Келесі басқару органы – бұл басқарма ( банк кеңесі).
Ревизиялық комиссия – банк қызметіне бақылау жасаушы орган болып
2.ТАРАУ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Коммерциялық банктердің пассивті операцияларын талдау
Коммерциялық банктердің орындайтын операцияларын активті және пассивті банктік операциялар
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да, пассивтік
Бұл анықтамалар бірін бірі толықтарыда десе болады, себебі біріншісі
Жалпы пассивтік операциялардың мынандай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасы есебінен капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді.Алғашқы
Банктің өзіндік ресурстары қатарына өзіндік капиталы мен оған сай
Банктің өзіндік қаражаттары оның үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда ең
Банктің тартылған қаражаттары есебінен активтік операциялардың, оның ішінде несиелік
Банктің өзіндік қаражаттары – банктің экономикалық дербестігін және қызмет
Банктің өзіндік қаражаттар қатарына мыналар жатады; банктің жарғылық капиталы;
Банктің өзіндік капиталы оның жұмысының тиімділігі және банктің тұрақтылығын
ӨЗіндік қаражаттардың негізгі элементі – бұл банктің жарғылық капиталы
Қазақстан Республикасында жаңадан құрылатын банктер үшін, Ұлттық банктің пруденциялдық
Жарғылық капиталға үлес қосқан акционерлер банктің таза пайдасы есебінен
Банктің пайдасы болмай қалған жағдайларда , артықшылығы бар акциялар
жаңадан акіия шығару немесе айналыстағы акцияның номиналдық құнын өсіру
жаңадан жарғылық капиталға үлес қосушылар есебінен; пайдадан аударымдар есебіне.
Жарғылық капиталдың азаюы акционерлердің жалпы шешімі бойынша акцияны сатып
Банктің жарғылық капиталдан басқа резервтік болуы мүмкін.
Резервтік қор – бұл активтік операциялардан туындайтын зияндардың орнын
Резервтік капитал жарғылық капиталдың төленген сомасының 100% - не
Өзіндік қаражаттың ең маңызды құрылымдық элементінің бірі банктің
Банкте резервтік капиталмен бірге басща да ( арнайы) қорлар
Банктің өзіндік қаражаттарының ең маңызды қызметі бұл оның салым
Банктің қолында бар өзіндік қаражаттар мөлшері, оның қыметінің ауқымын
-өзіндік қаражаттар мөлшері банктің активтік операцияларының шекті мөлшерін анықтайды.
-банкке қажетті өзіндік қаражаттар мөлшері, оның клиенттерінің спецификасына байланысты.Демек,
-өзіндік қаражаттар мөлшері үнемі активтік операциялардың сипатына байланысты
- банкке қажетті өзіндік қаражаттар мөлшері, несиелік ресурстар нарығының
Дамыған нарық жағдайында несиелік саясатты ырықтандырылуы банктердің несиелік ресурстарға
Несиелік саясатты қатаң жүргізу банктерге қаржы нарығымен санаса отырып,
Еліміздегі коммерциялық банктерді жарғылық капиталдарына байланысты топтастыруға болады. Оны
Кесте 1 – Жұмыс істеп тұрған банктерді жарғылық капиталдары
млн.теңге
Жыл
ЕДБ Төленген жарғылық капитал
100 100-500 500-1000 1000-5000 1500-2000 2000
12.04 35 0 2 10 11 1 11
үлесі 100 2,13 11,63 25,58 32,56 2,33 27,91
12.05 35 0 1 7 14 3 10
үлесі 100 0 2,86 19,14 43,86 8,57 28,57
12.06 34 0 0 7 10 5 12
үлесі 100 0 0 22,8 28,8 14,2 34,2
Қолданылған жұмыс: (банк капиталдарынан алынған есеп), 2004-2006, №1
Кестеден көріп отырғанымыздай 2004 жылдың желтоқсанында барлық банктердің 25,58
Кесте 2 – ЕДБ –нің капиталы мен актвитеріне сипаттама
млн.теңге
12.05 12.06
12.07
ЕДБ-ң өзіндік капиталы
97552
122130
160104
ЕДБ-ң жиынтық активтері
527949
816626
1033941
Жіктелген акт.шартты мінд.
399449
721100
941033
-несиелер
286428
516505
695967
-шартты несиелер 44626 97036 154903
Қолданылған жұмыс: (банктердің шарттарынан алынды), 2005-2007, №2
Осы кестеден көріп отырығанымыздай ЕДБ-ң жиынтық активтерінің 15
Сырттан тартылған қаражаттар үлкен екі топқа бөлінеді: депозиттік қаражаттар
Депозит ( латын сөзінде depositum сақтауға берілген заттарды білдіреді)
Депозиттік операциялар – банктің негізгі пассив операцияларын құрайды.
Депозиттік операциялар – бұл заңды және жеке тұлғалардың қаражаттарын
Банк қызметтеріне депозиттік операциялармен айналысудан бұрын, олардың экономикалық мазмұнына
топ, мерзімді депозиттер;
топ, талап етуге дейінгі депозиттер;
топ, халықтың жинақ салымдары;
топ депозиттік сертификаттар;
топ шартты міндеттемелер.
Депозиттер екі жолмен пайда болуы мүмкін, біріншісі, банк заңды
Көптеген елдерде депозиттік шоттардың жіктелуі келесідей екі жағдайды ескере
-депозиттің мерзімі;
-салым иелерінің категориялары.
Қаражаттарды депозиттерге орналастыруды бірнеше себептермен түсіндіруге болады. Банктер үлкен
Салым иелеріне байланысты шоттардың келесідей түрлері болады:жеке тұлғалардың шоттары;
Талап етуге дейінгі депозиттер- клиенттың алдын-ала хабардар етуінсіз кез
Талап етуге дейінгі депозиттер ағымдағы есеп айырысуға арналған. Мұндай
Контрокоррентік шот – бұл банктің клиенттен жасалатын операцияларының бәрін
Бірақ та, осы шоттар арасындағы айырмашылықты көре білу қажет.
Коммерциялық банктердің көбіне тартылған қаражаттар
Талап етуге дейінгі дипозиттерден басқа
Мерзімді салымдар – бұл белгілі бір
Алдын ала салымды алуды хабарлау
Мерзімді салым сомасы келісім шарттағы
Жинақ салымдарына халықтың қорлану немесе
Біздің банктік тәжірибеде жинақ салымдары
Банктік тәжірибеде, клиетке есеп айырысу шотын
Депозиттік операциялардың басты мақсаты
Банк жүйесіндегі депозиттердің үлесін келесі
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, банк жүйесіндегі
Кесте 3-Банк жүйесіндегі депозиттер
млн.теңге
Валюта түрі бойынша 01.12.2006 ж 01.12.2007ж
Барлық депозиттер
Оның ішінде:
ұлттық валюта
банктік емес заңды тұлғалардың
- жеке тұлғалардың 420725
150284
101222
49063 546351
230284
163140
67144
Шетел валютасында
Банктік емес заңды тұлғалардың
жеке тұлғалардың 270442
132033
138407 316068
142692
173376
Сектор бойынша
Депозиттердің жалпы сомасы
Оның ішінде:
банктік емес заңды тұлғалардың
жеке тұлғалардың
233255
187470
305831
240520
Депозиттер құрылымы бойынша
Талап етілетін уақытқа дейінгі депозиттер
-ұлттық валютада
- банктік емес заңды тұлғалардың
-жеке тұлғалардың
76960
75412
1548
105278
96054
9224
Басқа да депозиттер,
ұлттық валютада
банктік емес заңды тұлғалардың
жеке тұлғалардың
73325
25810
47515
125006
67086
57920
Талап етілетін уақытқа дейінгі депозиттер
-шет ел валютасында
- банктік емес заңды тұлғалардың
-жеке тұлғалардың
49166
48166
1000
64182
53484
10698
Басқа да депозиттер,
-шетел валютасында
-банктік емес заңды
тұлғалардың
-жеке тұлғалардың
221275
83868
137407
251886
89208
162678
Қолданылған жұмыс: (банк депозиттарынан алынған мәлімет),2006-2007, №3
Енді Қазақстан банктеріндегі халықтың салымдарының
Халық салымдары өткен жылмен салыстырғанда
Біз 4-кестеден халықтың жалпы салымдар сомасы
Кесте 4 –коммерциялық банктердегі халық салымдары
млн.теңге
01.12.2006ж 01.12.2007ж
Халықтың салымдары,барлығы
Оның ішінде:
-теңгеде-шетел валютасында 186080
49336
136744 245996
66194
179802
Талап етілетін уақытқа дейінгі салымдар,барлығы
Оның ішінде:
-теңгеде-шетел валютасында 39220
22890 16330 45872
25921 19951
Мерзімді салымдар, барлығы Оның ішінде: -теңгеде 90 күнге
26446 6345
2886 9986 3492
3737 120414 200124
40274 11443
3584 13804 5986
5457 159850
Қолданылған жұмыс: (банктік анализ шотынан алынған салымдар
Талап етілетін уақытқа дейінгі салымдарға
Бұған Республикаамызда жеке тұлғалардың сақтандыру
Экономиканың нақты секторларын несиелеудің негізгі
Шетел валютасындағы депозиттер бір жыл
Жеке тұлғалардың салымдарын қорғау жүйесі
Тек қана бір жылдың ішінде
Банктердің өтімділігінің жоғарылауы жайында олардың
Сонымен, депозиттік нарық еліміздің қаржы нарығының
2.2 Комерциялық банктердің активті операцияларын
Активтік опрерациялар-бұл банктердің табыс алу және өзінің
Бұл екі мақсаттың бірегейлі банкті
Активтік банктік операциялар өзінің фрмасына
ссудалық операциялар
инвестициялық операциялар;
депозиттік операциялар;
кассалық операциялар;
басқа да.
Өтімділігіне және пайда әкелуіне қарай
Бірінші топқа – бірінші реттегі резервтер жатады.
Екінші топқа- екінші реттегі резервтер жатады.
Банк активтерінің үшінші бір маңызды
Төртінші топты – банктің бағалы қағаздар портфелі
Ссудалық операциялар банктің ресурстық базасын
Оларды мынандай белгілеріне байланысты жіктеледі:
/.Несие берушілеріне қарай:
банктік; арнайы несиелік мекемелер; бюджеттік.
//. Қарыз алушылар категорияларына қарай:
Қаржылық институттарға берілетін несиелер: үкіметке; мақсатты
Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер: өнеркәсіп
Тұтыну мақсатына берілген несиелер. ///. Мерзіміне
қысқа мерзімді (1 жылға дейін)
орта мерзімді (1 жылдан 3 жылға дейін)
ұзақ мерзімді (3 жылдан жоғары).
IV. Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай:
-негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын.
V.Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген: кепілдемемен, кепілмен;
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген: сенімділік несиесі;
VII. Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық және шетел валютасында;
VIII.Берілу шартына қарай:
- ипотекалық; овердравтық (дебеттік қалдықты жабуға
IX. несиелеу объектісіне қарай:
өзіндік айналым қаражаттарын толықтыруға; материалдық
Енді еліміздің коммерциялық банктерінің жүргізетін активті
Кесте 5-Коммерциялық банктердің активті операцияларындағы банктік
млн.теңге.
12.2005 12.2006 12.2007
Коммерциялық банктердің активтері 527949 816626 1033941
Оның ішінде банктік несиелер 286428 516505 695967
Қолданылған жұмыс: (банктен болінетін несие қаражаты анықталатын анализ
5-кесте мәліметтері бойынша коммерциялық банктердің
Кесте 6- Коммерциялық банк несиелері
млн.теңге
01.12.06 01.12.07
Барлық несиелер:
банктік емес заңда тұлғаларға
жеке тұлғаларға 489817
459002
30815 659277
604339
54938
Ұлттық валютада:
-банктік емес заңды тұлғаларға
- жеке тұлғаларға
- банктік емес тұлғаларға
-жеке тұлғаларға
135317
126709
8608
140901
134861
6040 207765
187259
20506
451512
417080
34432
қолданылған жұмыс: (коммерциялық банк несиелерінің ұлттық валютадағы есеп шоты),
Кестеден көріп отырғанымыздай, банктерден берілген несиелер
Коммерциялық банктердің тиімді қызмет істеуі
Қазіргі уақытта еліміздің банк жүйесіндегі
Соңғы уақыттарда еліміздегі коммерциялық банктердің
Банктердің капитализациялануы үшін қолайлы жағдайға
Осы 7-кесте мәліметтерін қол жеткізілген банктік сектордың
Кесте 7-ЕДБ-ң жиынтық өзіндік капиталы*
мың АҚШ доллары
ЕДБ 12.05 % 12.06 % 12.07 %
ККБ 84629 16,1 100893 15,7 142000 16,2
БТА 41078 7,8 75379 11,8 115952 13,2
Халық банк 41648 7,9 55816 8,7 55096 6,3
АБНАМРО 37120 7,1 44214 6,9 36612 4,2
Нурбанк 10891 2,1 21408 3,3 30950 3,5
АТФБанк 10798 2,1 13727 2,1 29651 3,4
Ситибанк 18058 3,4 20335 3,2 27221 3,1
ЦентрКредитБанк 10465 2,0 14862 2,3 21336 2,4
Темірбанк 10779 2,1 14757 2,3 15174 1,7
Каспийский 7659 1,5 8244 1,3 10635 1,2
Ірі банктер бойынша барлығы: 273125 52 369635 57,7 484627
Т.б.банктер 252342 48 271307 42,3 394043 44,8
Банктік жүйе бойынша барлығы: 525467 100 640942 100 878670
Кесте 2005-2007ж. банктердің баланстары мен есептері негізінде жасалынған,
Қазақстанда банктік жүйенің капитализациялану деңгейі
Енді ҚР-ң банк жүйесінің жиынтық активтерінің
Кесте 8- Активтердің жиынтық портфеліндегі ірі
мың АҚШ доллары
ЕДБ-ң аттары 12.05 % 12.06 % 12.07 %
ККБ 554073 21,3 760968 20,7 1274832 23,4
БТА 339300 13,8 550765 15,0 1081832 19,9
Халықтық банк 413604 16,8 716370 19,5 866921 15,9
АТФБанк 86087 3,5 129736 3,5 261484 4,8
СитиБанк 56477 2,3 156989 4,3 220412 4,1
ЦентрКредитБанк 97790 4,0 131884 3,6 217357 4,0
АБН АМРО 181935 7,4 179081 4,9 198789 3,6
Нурбанк 70325 2,9 191396 5,2 168155 3,1
Темірбанк 67631 2,7 97200 2,6 146365 2,7
Каспийский 34173 1,4 62015 1,7 100157 1,8
Ірі банктер бойынша барлығы: 1871394 75,9 2976402 81,2
Т.б.банктер 594629 24,1 691598 18,8 910965 16,7
Банктік жүйе бойынша барлығы: 2455023 100 3668000 100 5446060
Кесте 2005-2007ж. банктердің баланстары мен есептері негізінде жасалынған,
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, барлық банк жүйесінің активтерінің
ҚР-ң банктік қауымдастығы үшін 2001 жыл үлкен жетістіктер
Енді төмендегі кесте мәліметтері бойынша
Кесте 9- Банктердің жиынтық несиелік портфеліндегі
ЕДБ-ң аттары 12.05 % 12.06 % 12.07 %
ККБ 388362 32,1 466539 24,2 951135 28,3
БТА 213555 17,6 388306 20,1 756525 22,5
Халықтық банк 16975 13,3 356355 18,5 562280 16,7
АТФБанк 34726 2,9 60261 3,1 166975 5,0
СитиБанк 63520 5,2 86297 4,5 145178 4,3
ЦентрКредитБанк 8857 0,7 68620 3,6 101290 3,0
АБН АМРО 40987 3,4 61790 3,2 96805 2,9
Нурбанк 5789 0,5 40179 2,1 70855 2,1
Темірбанк 11896 1,0 23022 1,2 54700 1,6
Каспийский 26917 2,2 31803 1,6 43459 1,3
Ірі банктер бойынша барлығы: 955581 78,9 1583172 82,1
Т.б.банктер 255306 21,1 344704 17,9 414730 12,3
Банктік жүйе бойынша барлығы: 1210887 100 1927876 100 3363932
Кесте 2005-2007ж. банктердің баланстары мен есептері негізінде жасалынған,
Осы кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай бір
Сөйтіп ҚР-ғы банктердің өзіндік капитал, активтер мен
Қазақстанның банктік секторындағы жиынтық
Кесте 10- Қазақстанның ірі банктерінің қаржы
млрд.теңге
ЕДБ-ң аттары Активтер жиынтығы % мк % Ссудалы портф
ККБ 278,6 24,3 25,7 16 163,2 23 6,0 32
БТА 228,7 20,0 22,5 14 137,3 19 3,0 16
Халықтық банк 196,5 17,1 16,4 11 126,6 18 2,6
АТФБанк 58,3 5,1 5,7 4 34,1 5 1,1 6
СитиБанк 51,0 4,4 5,5 3,5 33,5 4,7 0,7 3
ЦентрКредитБанк 35,8 3,1 4,4 2,8 19,4 2,7 0,9 5
АБН АМРО 29,0 2,5 3,2 2,1 17,5 2,5 0,7
Нурбанк 23,0 2,0 2,9 1,8 15,2 2,1 0,3 1
Темірбанк 22,0 1,9 3,0 1,9 15,0 2,1 0,39 2
Каспийский 16,8 1,4 2,1 1,4 10,5 1,5 0,38 2
Ірі банктер бойынша барлығы: 939,7 81,8 91,4 58,5
Т.б.банктер 206,3
2,83 16
Банктік жүйе бойынша барлығы: 1146,0 100 162,8 100 707,5
Кесте 2006 банктердің баланстары мен есептері негізінде жасалынған,
Кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, банктер
Банк қызметтеріне жоғарыда жасалынған талдаулар
ҚР-ң банктік қызметтер нарығы шетелдік
2.3 Коммерциялық банктердің қызметтерін реттеу әдістерін
Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі
1995 жылы 31 тамызда қабылданған «Банктер және
Пруденциялық нормативтер белгілеу;
Банктердің орындауына міндетті нормативтік құқықтық
Банктердің қызметін тексеру;
Банктің қаржылық жағдайын сауықтандыруға байланысты
Банктерге ықпал ететін шектеу шараларын
Банктерге немесе олардың лауазымды тұлғаларына
Ұлттық банк халықаралық банктік тәжірибеде
Пруденциялық нормативтер немесе орындауға міндетті
Банктік қызметті жүзеге асырумен байланысты
Банктер жүргізетін операциялардың түрлері мен
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегісі
өзіндік қаражаттардың жеткілікті коэффициенттері;
жарғыылық қордың ең төменгі мөлшері;
бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің
өтімділік коэффициенті;
ашық валюталық позиция лимиті;
негізгі қорларға және басқа қаржылай
Банктің жарлығының капиталының ең төменгі
Банктің жарғылық капиталының ең төменгі
Өзіндік қаражаттардың жеткілікті коэффициенті
Өзіндік капитал (К) – бұл І деңгейлі
Банк инвестициясы - акцияның (жарғылық капиталда
Ұйымдардың субординирленген қарызына жұмсалымдар мынадай
- жоғарыда аталған заңды тұлғалардың
- жоғары аталған заңды тұлғалардың
- жоғары аталған заңды тұлғалардың
Бірінші деңгейлі капитал (К1) мыналардан құралады:
төленген жарғылық капитал;
қосымша капитал;
өткен жылдардағы бөлінген таза табыс (өткен
шегерілген (-)
материалдық емес активтер (Халықаралық қаржы
өткен жылдардағы зиян;
ағымдық жылдағы табыстардан ағымдық жылдағы
Бағалы қағаздар мен негізгі құралдарды
Тәуекелді есепке алып өлшенген активтер сомасының
Бірінші деңгейлі капитал сомасының 50 пайыздан аспайтын
Банктің субординарлық қарызы- бұл мынадай
депозит немесе міндеттеме болып табылмауы
банктің немесе онымен байланысты аффилиирленген тұлғалар
алдын ала (толық немесе жартылай )
банктің таратылуы барысында соңғы кезекте
Банктің субординарлық қарызы- бастапқы қайтару
Облигация субординарлық қарызға және өзіндік
1- ші жылы – субординарлық қарыздың 80 пайыз
2 – ші жылы - субординарлық қарыздың 60
3 – ші жылы - субординарлық қарыздың 40
4 – ші жылы - субординарлық қарыздың 20
5 – ші жылы - субординарлық қарыздың 0
Өзіндік қаражаттардың (өзіндік капиталдың) жеткілікті төмендегідей
Банктің бірінші деңгейлі капиталының барлық
К1= КІ-ИК/А
Мұнда,
КІ-бірінші деңгейлі өзіндік капитал;
ИК-банктің акцияға жұмсалған инвестициялары және
А- банктің жиынтық балансы сәйкес
Банктің өзіндік капиталының тәуекел дәрежесіне
к2 = К/Ар-Пс
мұндағы,
К- банктің өзіндік капиталы;
Ар- тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтер
Пс- арнайы резервтік (күмәнді және үмітсіз
Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғары
Бір қарыз алушы- ҚР-ның заңдарында немесе
Бір қарыз алушыға келетін, тәуекелдің
банк балансынба есепке алынатын, қарыз алушыға
соңғы бес жыл ішінде балансынан шегерілген, қарыз
ҚР заңдарында немесе жасалған келісім-шартта көзделген
(-) шегерілген,
қарыз алушының міндеттемелері бойынша қамтамасыз
банк қарамағына берілген депозиттегі ақшасы, ҚР
ҚР Үкіметі және Ұлттық банкіне қатысты
Standart & Poors және басқа халықаралық рейтингтік агенттіктердің
Бір қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшері қарыз
кЗ = Т/К
мұндағы, Т-тәуекел мөлшері (несие лимиті)
К-банктің меншік капиталы.
кЗ-тің мәні мынадай екі жағдайда
-Банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін,
- Басқа да қарыз алушылар үшін – 0,25-ден аспауы
4. Ағымдағы өтімділік коэффициенті
Өтімділікті бақылап отыыру мақсатында банктер
Өтімділік коэффициенті көмегімен анықталады:
банктің ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4.2).
банктің қысқа мерзімді өтімділігінің ең
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4) өтімділігі жоғары
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4.2) төмендегідей
к4.1= Аор\Мор
мұндағы,
Аор- өтімді активтердің орташа айлық шамасы;
Мор – талап етілетін міндеттемелердің орташа
К4- ағымдағы өтімділік коэффициенті.
Өтімділігі жоғары активтерді есептеуге мыналар
қолма-қол ақшалар
мемлекеттік бағалы қағаздары және Қазақстан
Құйма қымбат бағалы металдар;
Ұлттық банктегі Standart & Poors және басқа рейтингтік
Standart & Poors және басқа тейтингтік
Талап етуге дейінгі міндеттемелерге мыналар
клиенттердің және банк- корреспонденттердің талап
«овернайт» банкаралық несиелері;
Есеп асыру мерзімі көрсетілмеген басқа да
Банктердің қысқа мерзімді өтімділік коэффициенттері (к5)
К4.2 = Аор\Мор
Мұндағы,
А- өтелу мерзімі үш айдан аспайтын
М- үш ай мерзімге дейін тартылған талап
К5- қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті.
Өтімділік коэффициентін есептеуге мынадаййй баптар
стандартты активтерден басқа активтер;
сенім туралы келісім-шартына сәйкес және
Ұлттық банктің офшорлық аймақ тізіміне енбеген,
Есептік мерзім ішінде банкте кредиторлар
Банктер ағымдағы өтімділік коэффициентін есебімен
Аталған активтер мен міндеттемелерді мерзімдеріне
Активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің графаларының
1-қосымша бет мәліметтеріндегі кестедегі 1-жолға
4. Ашық валюталық позиция лимиті.
Ұлттық банк Басқармасы Standart & Poors және
Ашық валюталық позиция- осы уақытта
Ұзын валюталық позиция – белгілі
Қысқа валюталық позиция- белгілі бір
Әрбір шетел валютасы бойынша ашық валюталық
Шетел валюталарына қарасты ашық валюталық позиция
Жекелеген шетел валюталарына қатысты ашық валюталық
Банктің валюталық нетто- позициясы барлық
Шетел валютасында бейнеленген талаптар мен
Шетел валютасында операциялар жүргізуге лицензиясы бар
Қосымша беттегі кестенің соңында мынандай
Жекеленген шетел валютасы бойынша ашық валюталық
5.Негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге
Негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге
К5 = И/К
Мұндағы,
И- негізгі қорларға және басқа да
1) ғимарат және құрылғылар;
2) салынып жатқан негізгі құралдар;
3) банктің жалға алған ғимараттары
4) компьютерлік жабдықтар;
5) көлік құралдары;
6) жалға беру арналған негізгі құралдар;
7) қаржылық лизингке қабылданған негізгі құралдар;
8) басқа негізгі құралдар;
9) қаржылық есептің № 38 халықаралық стандартына
10) басқа материалдық запастар;
11) капитал жұмсалымдары бойынша дебиторлық
Ал, енді осы пруденциялық нормативтердің отандық
Пруденциялық нормативтерді бұзатын банктердің санының
Пруденциялық реттеу жүргізу нәтижесінде анықталған
Кесте 11- Пруденциалдық банктерді бұзған коммерциялық
Пруденциалдық нормативтердің аттары 12.2
2005 12.2
2006 12.2
2007
Жарғылық капиталдың төменгі мөлшері 1 0
Өзіндік капиталдың жеткілікті коэффициенті (к1) 2
Өзіндік капиталдың жеткілікті коэффициенті (к2) 2
0
Банкпен ерекше қатынастағы бір қарыз
Жалпы клиенттері бойынша бір қарыз
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4.1) 3 3 0
Банктің негізгі құралдарға және қаржылық
2 0
Ашық валюта позициясы лимиті 7 2 0
Пруденциалдық нормативтерді бұзған банктердің саны 29
ҚРҰБ-ң статистикалық бюллетені, 2005-2007, №11
Банктер пруденциялық нормативтер мен орындалуы міндетті
а) міндеттеме-хатты талап ету;
б) банкпен жазбаша келісім жасау;
в) ескерту жасау;
г) орындауға міндетті бұйрық хат беру.
Міндеттеме хаты – банктің бар кемшіліктері
Жазбаша келісім- анықталған кемшіліктерді дереу жою
Ескерту хаты - Ұлттық банктің банктік заңдылықпен
Бұйрық хат- Ұлттық банктің айқындалған кемшіліктерді белгіленген
Ұлттық банк тәртіп бұзушылықтың түріне
Ұлттық банк шектелген ықпал ету шараларын
Банкке шектелген ықпал ету шараларының бір
Егер де банк өзіне қолданған шектейтін
Санкциялар. Ұлттық банк банкке қолданған ықпал
а) Қазақстан Республикасы заң актілерімен белгіленген
б) барлық немесе жеке бір банктік
в) банкті консервациялау;
г) белгілі бір негіз бойынша банктің
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР ЖҮЙЕСІНІҢ
ҚР-ң банктік нарығындағы бәсекенің ерекшеліктері
Біз өткен тарауларымызда өткеніміздей бұрынғы Кеңес
Қазақстандық банктік жүйенің дамуы мен бәсекенің ерекшеліктері ресейлік банк
ҚР-ғы банктер аясындағы бәсекенің бір ерекшелігі – коммерциялық банктер
Банктік бәсекенің тағы бір ерекшелігі
банктік қызметтер сипатына қарай;
тұтынушылардың (клиенттерінің) сипатына қарай;
Географиялық және т.б. белгілері бойынша.
Ұсынылатын қызметтер сипатына қарай көп
Көрсетілген қызметтердің өсу қарқындарының бәсекенің
Банктік нарықтағы бәсекенің даму бағыттарын
Коммерциялық банктермен қазақстан экономикасын несиелендірудің
Келесі сегментке келсек, банктердің депозиттік қызметтер
Өкінішке орай, клиенттерінің қаржылық активтерінің айналымын
Осы саладағы банктердің бәсеке қатынастарын
Банктік нарығының көлемі секторлар
Барлық банктерде валютаны сатып алу
Банктерге құнды заттарды инкассалау бойынша
Экономикаға мемлекеттің араласуын қысқарту мен
3.2 Қазақстанның коммернциялық банктерінің қызметтерін басқаруды
Қазақстан Республикасының экономикасын реформалау кезеңі
Банктер санын қысқарту қаржылық жағдайы тұрақсыз
Сонымен қатар, бүгінгі күні Қазақстанның Ұлттық
Банк секторындағы негізгі мәселелердің бірі
Бүгінгі күні еліміздің коммерциялық банктер
Кесте 12 – Қазақстан облыстарында тіркелген, жұмыс
2004 2005 2006 2007
Б Ф Б ф Б ф Б Ф
Ақмола 0 24 0 22 0 23 0 25
Астана қаласы 2 16 2 15 2 22
Ақтөбе 0 20 0 20 0 22 0 25
Алматы 0 23 0 23 0 24 0 25
Алматы қаласы 29 21 28 24 29 27 28
Атырау 1 18 1 21 0 21 0 25
ШҚО 0 42 0 36 0 39 0 40
Жамбыл 0 18 0 18 0 17 0 19
Қарағанды 1 30 1 30 1 35 1 38
Қызылорда 0 18 0 16 0 15 0 16
Қостанай 1 31 0 29 0 30 0 33
Маңғыстау 1 15 1 16 1 17 1 20
Павладар 2 24 2 24 2 27 2 28
СҚО 0 22 0 19 0 20 0 23
БҚО 0 19 0 18 0 20 0 22
ОҚО 1 26 1 23 1 25 1 26
Республика бойынша 38 367 36 354 36 384 35
Қолданылған жұмыс: (банковское обслуживание населении по городу Казахстан),2004-2007, №12
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, 2004 жылғы мәліметтер
2006 жылы банктік қадағалау процедурасын одан
- Консолидандыру негізінде қадағалауды енгізу.
- Банктерді тарату процедурасын реттейтін
Сонымен қатар, екінші деңгейдегі банктердің халықаралық
Жалпы елдің банктік секторын тұрақты
Банк активтері мен пассивтерін басқару тиімді
Сонымен осы тарауды қорытындылай келе, әрбір коммерциялық
Қорытынды
Еліміздің Президентінің «Қазақстан-2030» стратегиясының қабылдануы экономикалық
Соңғы жылдары банктердің дамуында жаңа
Еліміздің қаржылық секторын, оның ішінде негізгі
Осы жұмыстағы – коммерциялық банктердің қызметтеріне
коммерциялық банктер қызметіндегі негізгі жұмыстар
коммерциялық банктердің филиалдық торабын кеңейту
коммерциялық банктердің бөлшек саудадағы банктік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік
Айманова Л.Б. «Банк ісі мамандығының студенттеріне
Айманова Л.Б. Банковско-кредитное дело. А,1998
Банковское дело Учебник. Под.ред. Г.С. Сеиткасымова АД998
Банковское дело Учебник. Под.ред. О.И.Лаврушина М,2000г.
Гамидов Г.М. Банковское и кредитное дело МД994.
Долан Э.Дж., Кэмпбелл К.Д. Денги, банковкое дело. И
Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции М,1997.
Жуков Е.Ф. Общая теория денег и кредита.
Калиева Г.Т. Кредитное дело А,1997
Казимагомедов А.А. Банковское обслуживание населения: зарубежный опыт
Мадиярова Д.М. Основы современного банковского дела А,1997.
Маркова О.М. Сахарова Л.С. Коммерческие банки
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Алматы,2000ж.
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары А,2002
Курс экономической теории. Под.Ред.Чепурина М.Н. М,1996
Рассказов В.А. Управление свободными ресурсами банка
Ольшаный А.И. Банковское кредитование. Российский и зарубежный
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков: российский и
Статистический бюллетень Национального банка Республики
М.Сагиндикова Казахстанский фонд гарантирования вкладовновая
Хамитова К.Н. Современные проблемы и перспективы краткосрочного
Статистический ежегодник 2005. А,2006
ҚР-ң әлеуметтік экономикалық дамуы 12.2005. А,2006
26.”Финансы” Мельников В.Д, Ильясов К.К. Алматы. 1997г.
27.В.Д. Мельников,В.Д.Ли. “Общий курс финансов” Алматы: 2001г.
28. Мельников В.Д, Ильясов К.К. Финансы. Учебник для вузов.
Алматы. Фин эко.2001.
29.Мельников В.Д. Ильясов К.К. Финансы. Учебник-Алматы:
каржы-каражат. 1997 г.
30.Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник. -
А қосымшасы
Баптар Актив Міндеттемелер А-В Шартты міндеттемелер А/(В+Д)
А В С Д Е
Талап етілгенге дейін
30 күнге дейін
3 айға дейін
6 айға дейін
1 жылға дейін
1жылдан жоғары
Барлығы
3