Қазақстан Республикасындағы Білім және ғылым министрлігі
Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті
«Экономика» факультеті
«Экономика» кафедрасы
Д И П Л О М Д Ы Қ
«Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыру жолдары»
тақырыбына жазылған
Күндізгі оқу бөлімінің 4 курс студенті
Мамандығы 520830 «Экономика»
Мурсалиева Анара Муратовна
Ғылыми жетекші:
э.ғ.к., доцент Асабай С.Б.
Рецензент:
профессор Жақсыбергенов А.Г.
Жұмыс қорғауға жіберілді
«Экономика» кафедрасының
меңгерушісі, э.ғ.к., профессор
Сейдахметов А.С.
Алматы, 2006 ж.
Жоспар:
Кіріспе 1
1.Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттырудың теориялық мәселелері 3
1.1 Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің экономикалық мәні және қызмет
1.2 Қазақстанда шағын кәсіпорынның даму жолдары 9
1.3 Шағын кәсіпорынның қызмет тиімділігіне әсер ететін факторлар 19
2.«Бикен-жарнама» ЖШС мысалында кәсіпорын қызмет ету тиімділігін талдау және
2.1 «Бикен-жарнама» ЖШС-ның техникалық-экономикалық сипатталуы 23
2.2 «Бикен-Жарнама» ЖШС қаржылық-шаруашылық қызметінің тиімділігін бағалау 33
3. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3.1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау 43
3.2 «Бикен-жарнама» ЖШС қызметінің тиімділігін арттыру жолдары 61
Қорытынды 68
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ 70
Кіріспе
Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік-экономикалық жаңару мен инновациялық серпілістің жаңа
Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа арнаған жолдауында ел экономикасын көтеру,
Үкімет ұлттық тауарлар мен қызмет көрсетудің бәсеке қабілеттілігін қолдауға
Қазіргі таңда әлемдік экономикада бәсекелестіктің қарқыны артуда. Сонымен қатар
Қазіргі заманғы экономикалық жағдайда әр шаруашылық субъектісінің қызметі осы
Әлемдік экономикалық ойды ұғыну, зерттеу және жалпылау кәсіпкерліктің тектік
Қазіргі заман жағдайында кәсіпорын күнкөрісін қамтамасыздандыру үшін басқару персоналына
Берілген дипломдық жұмыста «Бикен-жарнама» ЖШС кәсіпкерлік қызметін арттырумен байланысты
Осыған орай, дипломдық жұмыстың мақсаты: нарық жағдайында өнеркәсіптегі шағын
Мемлекет өз тарапынан іскерлік бастамашылықтың жолындағы заңнамалық, әкімшілік және
Қазіргі заманғы экономикада шағын кәсіпкерліктің рөлі өте маңызды болып
Нарықтың әртүрлі сфераларын жеңіп алу және әлемдік қауымдастықтың көптеген
1.Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттырудың теориялық мәселелері
1.1 Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің экономикалық мәні және қызмет
Шағын кәсіпкерлік субъектісінің қызметіне баға беру оның тиімділігінің соңғы
«Шағын кәсіпкерлік – бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің толық экономикалық
Анықтаманың өзінде айтылғандай, шағын кәсіпкерлік – бұл нарықтық экономика
Шағын кәсіпкерліктің қызмет ету тиімділігі қызмет етудің барлық сатысындағы
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың экономикалық тиімділігінің негізі – оған қол
Әр түрлі ғалым-экономистер шағын кәсіпкерліктің тиімділігін арттыруға, оның маңызын
К.Решетинскийдің пікірінше, тиімділік белгілі бір қатынасты білдіреді және соңғы
Тиімділік бұл – пайдалы әсер мен оған жету үшін
Шағын кәсіпкерлік тиімділігінің төрт түрі анықталған, олар:
Экономикалық тиімділік келесі постулат арқылы корсетіледі: Кәсіпорында шешім қабылдаған
Әлеуметтік тиімділік қолда бар шектеулі құралдармен кәсіпорынның барлық қатысушыларының
қанағаттандыруды қамтамасыз етеді.
3.
байланысты, алға қойылған техникалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз
етеді (өндірістік потенциалға қажетті, өнімге және өндірістік
бағдарламаға қойылған сандық және сапалық талаптардың орындалуы).
4.
мақсаттарға жетуіне зейін қояды.
Қызмет ету тәжірибесінде экономикалық, әлеуметтік, техникалық және экологиялық мақсаттар
Нарық жағдайында әрбір кәсіпорын экономикалық тәуелсіз тауар өндіруші бола
Жоғарыда айтылған экономикалық әсер натуралды және құнды көрсеткішпен көрсетіледі,
Осындай көрсеткіштерге мысалы: жалпы өнім, тауарлы өнім, өткізілген өнім,
Шағын кәсіпкерліктің экономикалық қызметін талдау нәтижелері болашақта даму жоспарының
Қызмет етуге баға берген кезде тек қана экономикалық емес,
Шағын кәсіпкерлікте экономикалық қызметтің тиімділігі «тиімділік» категориясының баға беру
Экономикалық қызмет ету тиімділігі өндірістік потенциалдың пайдалану дәрежесін көрсетеді,
Қызмет ету тиімділігі – тауар өндіру мақсатында ресурстарды бөлу
Экономикалық қызмет тиімділігін жоғарылату мәселесі келесі: әрбір еңбек, материал,
Шағын кәсіпкерліктің қызмет ету тиімділігін жоғарылату қажеттілігі мен мүмкіндігі
Өндірісті басқару жүйесінде кәсіпорын қызметінің тиімділігін объективті анықтай алу
Өнеркәсіпте шағын кәсіпкерліктің қызмет ету тиімділігін өлшеудің бастапқы принциптері
Нарықтық экономиканың және кәсіпкерліктің негізгі табысы болып табылатындықтан, экономикалық
Кәсiпкерлiк дегенiмiз – белгiлi бiр iстi iстей бiлу. Іс
Турлерi:
атқаратын мiндетiне қарай бөлiнедi: өндiрiстiк, коммерциялық, қаржылық, консультациялық.
Меншiк турлерi бойынша: жеке меншiк, мемлекеттiк меншiк, қоғамдық құрылымдар
Кәсiпкерлiктiң ұйымдық- экономикалық формасы:
Концерн – көп салалы АҚ әр түрлi компаниялардың бақылау
Ассоциация – экономиканың дербес кәсiпорындардың ерiктi бiрлестiгi. Маманданған кәспорындардың
Консорциум – iрi финанс операцияларын жүргiзу үшiн (өте iрi
Синдикат – бiр саланың кәсiпкерлерiн тауар сатуға бiрiктiру.
Картель – тауар, қызмет көрсету бағасы, нарық аудандарын бөлу,
Кәсiпкерлiктiң ұйымдық-құқықтық формалары коммерциялық және коммерциялық емес деп бөлінеді.
1.Жекелік
2.Ұжымдық
3.Корпоративтi
Жекелiк кәсiпкерлiк немесе жеке кәсіпкерлік заңды тұлға құрмастан қызметін
Ұжымдық кәсiпкерлiктiң түрлерi: шаруашылық серiктестiктер, акционерлiк қоғамдар.
Корпоративті кәсіпкерлікке ассоциациялар мен бiрлестiктер, концерндер, холдингтер
Жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесiне (салымдарына) бөлiнген коммерциялық ұйым шаруашылық
Қатысушылары серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен ортақ
Серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң бүкiл мүлкімен жауап беретін қатысушыларды
Бiр немесе бiрнеше адам құрған жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен
Қатысушылары серiктестiк мiндеттемелерi бойынша өздерiнiң жарғылық капиталға қосқан салымдарымен
Өзiнiң қызметiн жүзеге асыру үшiн қаражат тарту мақсатында акциялар
Азаматтардың бiрлескен кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруға және мүшелерiнiң мүлiктiк
Қазақстан Республикасында кәсiпкерлiктiң дамуы.
Қазақстанда кәсiпкерлiк ерте заманнан келедi. Көшпелi шаруашылық жағдайында кәсiпкерлiк
1.2 Қазақстанда шағын кәсіпорынның даму жолдары
Кәсіпкерлік – шағын бизнес дамуынан басталды. Шағын бизнесте кәсіпкер
Алғашқыда кәсіпкерлік кәсіпшіліктен және сауда салаларынан бастау алады. Уақыт
Біртіндеп 15 ғасырға таман көпестер, кәсіпқойлардан тұратын кәсіпкерлер бірлестігі
19 ғасырдың екінші жартысында кәсіпкер және капитал иесі –
Жеке, отбасылық және шағын кәсіпкерлік инициативалар шағын кәсіпорындар негізінде
Нарық сұранысына оперативті икемділігі;
Жаңа техниканы ендірумен байланысты жұмысты орындауда мобильділігі;
Ресурстарды тиімді пайдалану, соның ішінде екінші сатылы өндіріс;
өндірістік емес басқарушылық құрылымдарда жанама шығындарды азайту;
капитал айналымының жоғарғы жылдамдығы.
Осы артықшылықтар негізінде шағын бизнестің:
тауарлық нарықты тұтынушыларға қажетті бұйымдармен толтыруды жылдамдатады;
Шағын кәсіпорындар – нарық қатынастарының негізі. Нарықтың монополияға қарсы
Шағын кәсіпорын – меншіктің әр түрлі формалар негізінде халық
Шағын кәсіпорынға жаңадан құрылған, бұрын жұмыс істеп тұрған:
өнеркәсіп пен құрылыста – 200-ге жуық;
ғылым мен ғылыми қызмет көрсету ісінде – 100 шамалы
өндірістің басқа салаларында – 50 шақты;
өндірістік емес салаларда – 25-ке;
бөсшек саудада – 15-ке жуық адамдары бар кәсіпорындар жатады.
Шағын кәсіпорындарды: шаруашылықты бірлесіп еңбек ете отырып, жүргізетін заңды
Қазіргі таңда шағын кәсіпорындар енді-енді аяғына тұрып келеді. Мұнда
Әр түрлі экономикалық жағдайларда кәсіпорындардың тиімділігі мен көлемінің арасында
АҚШ. Бұл елдің шағын кәсіпорындарына жұмысшы күшінің жартысы жұмылдырылған.
Өнеркәсіп салаларында шағын кәсіпорындардың тиімділігі бірдей емес. Кейбір салаларда
Халық тұтынатын тауарлар шығаратын салаларда (тағам, жеңіл, аяқ киім,
тігін салаларында) орташа және шағын кәсіпорындардың үлесі жоғары, ал
Жапония. Бұл елде шағын және орташа кәсіпорындар өңдеу өнеркәсібінде,
1-кесте-АҚШ-тың өңдеуші өнеркәсіп саласындағы әр түрлі көлемдегі кәсіпорындардың өнім
Өнеркәсіп салалары Ірі: орташа және шағын кәсіпорындарының тауар өнімінің
Машина жасау 64:26:10
Қара металлургия 76:19:3
Темекі 64:33:3
Тағам 12:55:33
Жеңіл 12:58:30
Аяқ киім 4:73:23
Тігін 7:53:40
Резіңке (техникалық және пластмассалық) 34:43:23
2-кестедегі келтірілген деректер Жапония халық шаруашылығында шағын және орташа
Шағын бизнесті сүйемелдеу 40 жылдары сыртқы сауда және өнеркәсіп
Жапонияның шағын кәсіпорындарына мемлекеттік салық салу ставкасы 12, ал
2-кесте-Жапонияның халық шаруашылығындағы орташа және шағын кәсіпорындар
Көрсеткіштер Орташа және шағын кәсіпорындарының үлесі, %-і
Кәсіпорындар саны 99,2
Соның ішінде:
Өңдеу өнеркәсібінде 99,5
Көтерме және бөлшек саудада 99,4
Олардағы жұмыскер және қызметкерлердің саны 80,6
Соның ішінде:
Өңдеу өнеркәсібінде
Көтерме және бөлшек саудада 87,0
Өткізу көлемі
Соның ішінде:
өңдеу өнеркәсібінде 51,8
Бөлшек саудада 80,4
Қазақстан Республикада шағын кәсіпорындардың әрекеті «Шаруашылық қызметтің еркіндігі және
Қазақстанда 1994 жылдың басында 16,2 мың шағын кәсіпорындар, 12,7
Шағын кәсіпорынды дамыту нарықта тауарлармен толтыру мен қызметпен тез
Қазақстан Республикасының аймақтық ерекшелігі шағын бизнестің дамуына қолайлы. Бұл
Республикадағы шикізат ресурстарын кешенді және ұтымды игерудегі әлі де
Шағын бизнес - өндірісті құрылымдық жағынан қайта құруға және
Жұмыспен қамтамасыз етілмеген еңбек ресурстары санының, әсіресе жергілікті ауылдық
Республиканың Еуразиялық географиялық орналасу ерекшелігі;
Республиканың көптеген аймақтарының шағын бизнесті дамытуға табиғи-географиялық бейімділігі. Бұл
Соңғы жылдардағы статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитет деректері
Бұл бағдарлама кәсіпкерлікті қолдайтын мемлекеттік оргшандарды жетілдіре беру мүмкіндіктері
Жасақталуы және олар ауылшаруашылығы өнімдерін шығарудың кемінде 70 процентін,
Дүние жүзінің экономикасы дамыған елдерінің іс-тәжірибесін ескерсек, олардың жүз
Шағын бизнесті дамыту мақсатымен бизнес-кластарды мына бағыттарда ұйымдастыру көзделіп
халықтық кәсіпшілік бұйымдарын өндіру
көкөніс пен жеміс-жидек өнімдерін консервілеу
сут өнімдерін өндіру және қалдық өнімдерді пайдалану;
тұрмыстық техникаларды, музыкалық аспаптарды жөндеу;
жеке ресторандар, қонақ үйлерді және магазиндерді ашу.
Енді шағын кәсіпкерлік субъектілерінің кейбір ерекшеліктері мен кемшіліктеріне тоқталсам.
Шағын кәсіпорындардың келесі ерекшеліктерін атап көрсетуге болады: шаруашылықтың жергілікті
Халықаралық Еңбек Бюросының Мәлімдемесінде былай деп айтылған : шағын
Шағын кәсіпорын иелері қор жинауға және инвестициялауға үлкен көңіл
Шағын кәсіпорындар ірі компанияларға қарағанда жұмысбастылар санын көбейтуге әсер
Солай бола тұрса да, шағын кәсіпкерлікке кейбір кемшіліктер де
Тәжірибе көрсеткендей, шағын кәсіпорындардың сәтсіздіктерінің көбісі менеджерлердің тәжірибелерінің жоқтығына
Қоғамдағы біресе пайда болатын, біресе жойылатын сұранысты іздеу және
Әлемдік және отандық тәжірибе көрсетіп отырғандай, әртүрлі ұйымдық –
Европалық Одақ Комиссиясы ұсынған көрсеткіштер мынадай: жұмыскерлер саны 100-ден
Экономикалық ынтымақтастық және дамудың халықаралық ұйымы 19-ға дейін жұмысшылар
Қазіргі заманғы экономикада шағын кәсіпкерліктің рөлі өте маңызды Дамыған
Ірі өндіріспен салыстырғанда шағын кәсіпорындар бірқатар басымдықтарға ие. Ол
1.3 Шағын кәсіпорынның қызмет тиімділігіне әсер ететін факторлар
Фактор сөзі (латын тілінен аударғанда – істеуші, өндіруші) нарық
Нарық жағдайында өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерліктің тиімділігіне көптеген факторлар әсер
Жағымды – бұл факторлар аты айтып тұрғандай-ақ шағын кәісіпкерліктің
Жағымсыз – керісінше бұл әсер ету бағытына байланысты жіктелуі.
Шағын кәсіпкерліктің тиімділігін арттыратын факторларға мыналар жатады.
Өндіріс процесінде негізгі қорларды қолдану.
Экономиканың құрылымын дамыту, оңтайлы инвестициялық факторлар, ұтымды басқару, шағын
Ауқымды инвестицияларды тарту.
Әлемдік деңгейдегі менеджментқызметі құлдырау жағдайында болған аса ірі кәсіпорындарды
Әлемдік рынокқа шығу және әлемдік шаруашылық байланысқа белсенді кірігу
Бірінші топқа жататын факторлар шағын кәсіпкерліктің өндірістік ресурстарын, алдағы
Осы мүмкіншіліктердің әрі қарай іске асырылуы екінші факторға байланысты,
Олардың жүзеге асырылуы келесілерге бағытталған.
Нарықтың сұранысын қамтамасыз ету мақсатында өндірістің ырғақтылығын қажетті ресурстарды
Тиімді коммерциялық жұмысты жүргізу үшін өндіріс шығындарын азайту және
Кәсіпорынның техникалық және экономикалық деңгейін қамтитын табыс көлеміне қол
Нарық жағдайында шағын кәсіпкерліктің өндірістік қызметі сыртқы факторларға байланысты.
Әлемдік нарықтың және ішкі нарықтағы жағдайдың өзгеруімен байланысты.
Мемлекет ішінде немесе глобалдымасштабтағы саяси жағдайдың өзгеруімен байланысты.
Инфляциялық процестермен байланысты.
Мемлекеттің қызметімен байланысты.
Жоғарыда айтылғандай кәсіпкерлік қызметтің дамуына байланысты және байланысты емес
Шағын кәсіпкерлік қызметіне байланысты қызмет ету тиімділігінің басты факторларына
Шағын кәсіпкерлік субъектісінің қызметіне байланысты емес факторларға жататындар: мемлекет
Шағын кәсіпкерлік субъектісі қызметінің тиімділігіне әсер ететін келесі факторы
Маңыздылығы кем емес тиімділікке әсер ететін факторлардың бірі өнімнің
Жоғарыда қарастырылған факторлардан басқа шағын кәсіпкерлік субъектісінің қызмет ету
Шағын кәсіпорындардың ең басты маңыздылығы – бұл әлеуметтік аспектілігінде
Сонымен , жоғарыда баяндалғандай экономиканың жаңа жағдайындағы рынокқа өтуінде
Шағын кәсіпорындар жайында статистикалық мәліметтерге назар аударайық .
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2005 ж. 1
Шағын кәсіпкерлікте (заңды тұлғалар) жұмыспен қамтылған азаматтар саны 2005
Шағын кәсіпкерліктің ЖІӨ-ге қосқан үлесі 2003 ж. 16,2%-ды құрады.
Заңды тұлғалар - тауарлар мен қызметтерді сатудан түскен
Шағын кәсіпорындардың қалыптасқан салалық құрылымы соңғы жылдары мүлдем өзгерген
2003 ж. көлеңкелі экономиканың үлесі ЖІӨ-ден 22,6%-ды құрады, әйтсе
2.«Бикен-жарнама» ЖШС мысалында кәсіпорын қызмет ету тиімділігін талдау және
2.1 «Бикен-жарнама» ЖШС-ның техникалық-экономикалық сипатталуы
«Бикен-жарнама» кәсіпорны 1993 жылы екі кәсіпорынның бірігуі негізінде құрылған:
Серіктестік мемлекеттік тіркеуден өткен кейін, жеке меншік құқығы бар,
Серіктестік өзінің қызметін толық шаруашылық есеп негізінде жүзеге асырады.
Серіктестіктің жарғылық қоры 62000 (алпыс екі мың) теңге көлемінде
Құрылтайшы жарғылық капиталға өзінің жарнасы көлемінде серіктестіктің міндеттерімен жауапты
Серіктестікті құру және қызмет атқарудың мақсаты өндірілген өнім, атқарылған
Серіктестік келесі қызмет түрлерін жүзеге асырады: өндірістік, сауда-саттық, делдалдық-коммерциялық,
металдық құрылғылар, визуалды және түстік жарнаманы дайындау, құру жұмыстары
жарнамалық өнімді шығару, символдарды шығару, фирмалық белгілер, дизайнерлік құру
көркем-безендірушілік қызмет, көркем және сувенирлік өнімдерді шығару;
баспашылық қызмет, полиграфиялық және баспа өнімдерін шығару;
қоғамдық тұтыну тауарлар өндірісі, өндірістік-техникалық тауарлар өндірісі;
өндірістік-техникалық өнімдерді сату, сатып алу бойынша коммерциялық қызметті атқару.
сауда-саттық қызмет;
әр түрлі өндірістік-техникалық бағыттағы өнімдерді көтерме және бөлшек сауданы
делдалдық және жабдықтау қызметі;
өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы келісімдік қатынастарды қалыптастыру, маркетинг, менеджмент;
жарнама-ақпараттық қызмет.
Серіктестік қызметінің мақсаты өз клиенттерін қанағаттандыру болып табылады. Оның
Барлық өндірілетін өнім 6 топқа бөлінген:
Баспа өнімдері: жалаулар, ауыстырушылар, плакаттар, марапаттау ленталары, палаткалар, қолшатырлар,
Тігу өнімдері: баскиімдер, киім-кешек, арнайы қызметкерлер киімі, жалаулар және
Шелкография – бұйымға логотипті жасау, оның ішіне: стикерлер, трансферттер,
Тігін өнімі: погондар, тігіншемелер.
Биллбордтар.
Түсті жарнама.
Өндірілетін өнімнің үлкен үлесі баспа өнімдеріне (58%), түсті жарнамаға
Техникалық-экономикалық көрсеткіштердің талдауы келесі бағыттарды анықтады: 1) зерттелген периодта
3-кесте-«Бикен-жарнама» ЖШС-ның техникалық-экономикалық көрсеткіштері.
№п/п Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Өнім өткізуден түскен табыс, мың тг. 114666 249600
2 Өнімнің өзіндік құны, мың тг. 93680 209363
3 Жиынтық табыс, мың тг. 20986 39237
4 Негізгі қызметтен түскен табыс, мың тг. 10460 12120
5 Негізгі емес қызметтен түскен табыс, мың тг. 10460
6 Салық салудан кейінгі негізгі емес қызметтен түскен табыс,
7 Таза табыс, мың тг. 7322 8484
8 Жұмысшылардың орташа тізімі, адам 112 124
9 Қорқайтарымдылық, тг. 3,91 6,28
10 Қорсыйымдылық, тг. 0,26 0,16
11 Активті бөлімнің қорқайтарымдылығы 4,50 7049
12 Еңбектің қорқаруландырылуы, мың тг. 262,142 319,227
13 Материал қайтарымдылығы, тг. 21,10 31,11
14 Материал сыйымдылығы, тг. 0,047 0,032
15 Бір жұмысшының жылдық орташа тигізген үлесі, мың тг.
Талданатын периодтың ішінде кәсіпорын қызметін суреттеу үшін кәсіпорынның өндірістік
4-кесте-Кәсіпорын өндірістік күштерін тиімді пайдаланудың талдауы.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
Күштерді тиімді пайдалану (%):
1 Баспа өнімдері 62,8 70,3
2 Тігу өнімдері 45,6 51,8
3 Тігін өнімдері 27,6 33,3
4 Шелкография өнімдері 73,3 81,1
5 Биллбордтар 40,0 49,7
6 Өнімнің 5 негізгі топтары бойынша өндірістік күштерді орташа
Барлық талданатын период кезеңінде кәсіпорын өндірістік күштерінің тиімді пайдаланылуы
Мысалы баспа өнімдерінен өндірістік күштердің максималды тиімді пайдаланылуы 2004
Жалпы алғанда зерттелген период аралығында өндірістік күштердің пайдаланылу қарқыны
Кәсіпорында негізгі қорлар көлемі интенсивті өскендіктен, кәсіпорын өндіріс көлемі
Өндірістік күштердің пайдалану тиімділігін анықтағаннан кейін, негізгі капиталды қолдану
5-кесте-Кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану мен мүліктік жағдайының тиімділігі.
№ Көрсеткіштері 2003 жылы 2004 жылы
1 Қорқайтарымдылығы 3,91 6,28
2 Қорсыйымдылығы 0,26 0,16
3 Негізгі қорлардың активті бөлімінің қорқайтарымдылығы 4,50 7,49
4 Еңбектің капиталқаруландырылуы 262142,9 319227
5 Ескіру коэффициенті 0,42 0,45
6 Қажеттілік коэффициенті 0,58 0,55
7 Негізгі қорлардың жаңару коэффициенті 0,14 0,26
Талдауды жүргізу барысында келесі бағыттар айқындалды.
Негізгі қорлардың қорқайтарымдылық динамикасының талдауы келесіні көрсетеді: зерттелген периодта
Қорқайтарымдылық негізгі қорлардың активті бөлімінің көлеміне тәуелді болғандықтан, негізгі
Қорсыйымдылық қорқайтарымдылық көрсеткішіне сәйкес керісінше өзгереді: 0,26-дан 0,16-ға дейін
Қорлардың қажеттілік дәрежесі төмендейді, бұны қорлардың ескіру және қажеттілік
Еңбектің қорқаруландырылуы зерттелетін периодта өскен, бұл кәсіпорын негізгі капитал
Жалпы кәсіпорын бойынша келесілерді белгілеп өтуге болады: 1) жұмысшылардың
Кәсіпорынны негізгі қорларын пайдалану тиімділігін анықтағаннан кейін, материалдар мен
6-кесте-Материалдар мен айналым қорларын пайдалану анализі.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Материал қайтарымдылығы 21,10 31,11
2 Материал сыйымдылығы 0,047 0,032
3 Айналмалы қорларының айналым саны 16,82 21,97
4 Бір айналымның айналу ұзақтығы 21,40 16,39
2004 жылы материал қайтарымдылығының көлемі жоғарылады, алайда қолданылған материалдар
Өнімнің материалсыйымдылығының көлемі материалқайтарымдылығына кері болғандықтан, сәйкесінше көрсеткіш кері
Материалдық айналмалы қорларының айналым саны өсті, бұл өткізуден түскен
Бір айналымдық ұзақтығы жасалатын айналым санына тәуелді болғандықтан, бір
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттауда еңбек қорларын пайдалану сапасы үлкен
Еңбек ресурстарын тиімді пайдалануды анықтау үшін өндірілген өнімнің әрбір
7-кестеде көрсетілген талдау негізінде 1 жұмысшымен жасалған орташа жылдық
7-кесте-Еңбек ресурстарын тиімді пайдалануын талдау.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 1 жұмысшымен жасалған орташа жылдық жұмыс 1023804 2004839
2 Жұмысшы еңбекақысының 1 теңгесіне шаққанда шығарылатын өнім көлемі
3 Кадрлар ағымы коэффициенті 18,8 22,6
Жұмысшылардың еңбекақы көлемі төмендеді, өйткені еңбекақының өсу қарқыны өнім
Кадрлар ағымы өте жоғары. Жалпы алғанда еңбек ресурстарын пайдалану
2.2 «Бикен-Жарнама» ЖШС қаржылық-шаруашылық қызметінің тиімділігін бағалау
Өндірістің ағымдағы және болашақ қызметінде қолданылатын ішкі резервтерін айқындау
8-кестенің берілгендері бойынша жалпы капитал рентабельділігі төмендеді, 2003 жылы
Өзіндік капитал рентабельділігінің динамикасын талдауға назар аударсық, оның көрсеткіштері
8-кестедегі берілгендердің анализі келесіні көрсетті: сатылымдар рентабельділігі төмендеді, бұл
8-кесте-Рентабельділік коэффициенттерінің көмегімен «Бикен-Жарнама» кәсіпорын рентабельділігін бағалау
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Жалпы капител рентабельділігі 0,19 0,18
2 Өзіндік капитал рентабельділігі 0,33 0,30
3 Сатылымдар рентабельділігі 0,18 0,16
4 Өндірістік қорлар рентабельділігі 0,16 0,10
Өнімнің өзіндік құны 2004 жылға қарай 8%-ке өсті, яғни
1-сурет. Сатылым рентабельділігі өзгеруінің графигі.
1 мен 2 сандарының арасында – 2003 жыл аралығы,
Өндірістік қорлардың рентабельділігі де талдау периодында төмендеді, оның максималды
Кәсіпорын рентабельділігінің көрсеткіштерін анықтағаннан кейін оның әр түрлі айналымдылық
9-кестедегі берілгендерді талдау барысында жалпы және өзіндік капиталдың айналымдылығының
Кәсіпорын өнімдері өткізуден түскен табыстың өсу қарқыны жоғары болғандықтан,
Кәсіпорынның ағымдағы активтер ағымдылық айналымдылығының талдауы нәтижесінде 2004 жылы
Қорлар мен шығындар талдауы барысында 2003 жылға дейін материалдар
деңгейіне жетті – 31,11 айналым саны. Бұндай жағдайға өнім
9-кесте-Кәсіпорынның кәсіби белсенділігінің көрсеткіштері.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті 22,9 5,17
2 Өзіндік капитал айналымдылық коэффициенті 5,19 8,70
3 Негізгі капитал айналымдылық коэффициенті 6,08 10,43
4 Қорлар мен шығындар айналымдылығының коэффициенті 21,09 31,11
5 Дайын өнім айналымдылығының коэффициенті 100,41 257,08
6 Дебиторлық борыштар айналымдылығының коэффициенті 15,56 25,37
7 Мобильді қорлар айналымдылығының коэффициенті 119,07 336,4
8 Кредиторлық борыштар айналымдылығының коэффициенті 30,67 50,40
9 Ағымдық активтер айналымдылығының коэффициенті 6,77 5,70
Дайын өнім айналымдылығы жыл сайын жоғарылады, 2004 жылға 257,08
Дәл осындай жағдай ақша қорларының айналымдылығымен қайталанды, 2003 –
Дебиторлық борыштар айналымдылығы күрт өзгерулерге ұшырады. 2003 жылы айналым
Кредиторлық борыштар жағдайы дебиторлық борыштар жағдайына ұқсас. Оның айналымдылығының
Жалпы кәсіби белсенділік көрсеткіштерін бағалай отырып, зерттелген периодта барлық
Ал рентабельділік көрсеткіштерінің жағдайы басқаша, зерттелген периодтың соңында кейбір
Сатылым рентабельділігінің жағдайлары бірқалыпты емес, оның бір-ақ көрсеткіші бар
Кәсіпорынның ағымдағы активтер айналымдылығының көрсеткіштері ірі өзгерулерге тап болды.Бұл
Ең тапшылықты ресурстар бұл – қаржылық ресурстарды тиімді пайдалануды
10-кесте-Кәсіпорынның өтімділік көрсеткіштерін талдау.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Өзіндік айналым қорларының көлемі, мың теңге. 4779,795 5329,725
2 Өзіндік айналым қорларының маневрлігі 0,22 0,19
3 Жалпы жабу коэффициенті 1,60 1,60
4 Жылдам өтімділік коэффициенті 1,76 1,83
5 Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,16 0,10
6 Активтерде айналым қорларының үлесі 0,51 0,50
7 Өзіндік айналым қорларымен қамтамасыз ету коэффициенті 0,25 0,22
8 ТМҚ-ны жабу коэффициенті 0,49 0,42
Өтімділік көрсеткіштерін талдау арқылы кәсіпорынның өз міндеттемелерін жабу қабілеттілігін
Кәсіпорын иелігінде өзіндік айналым қорларының үлкен көлемі 2004 жылы
Өзіндік айналым қорларының маневрлігін бағалауда оның кәсіпорындағы көрсеткіштері шамалы
Кәсіпорын қызметінің спецификасын бағалай отырып, яғни өндіріс қорсыйымдылығының жоғарғы
Маневрлік көрсеткіштерінің төмендеуі байқалды. Көрсеткіштің төмендеуі келесіге тәуелді болды:
Кәсіпорын өзінің міндеттемелерін жабу қабілеттілігін сипаттайтын көрсеткіштің бірі болып
Бұл көрсеткіштің осындай көрінісі кәсіпорын ағымдағы активтері көлемінің өсуі
Жылдам өтімділік коэффициенті көмегімен жылдам өтімділікті активтер активтер арқылы
Келесі талданатын көрсеткіш Активтерде айналым қорларының үлесі болып табылады.
Айнылым қорларын сипаттау үшін, осы қорлардың ішінде запастардың үлесі
Өтімділікті талдауды аяқтайтын запастарды жабу коэффициенті тауарлы-материалдық қорлар мен
Жалпы кәсіпорын өтімділігін талдау келесіні көрсетті: кәсіпорынның ағымдағы активтердің
Активтер құрамындағы айналым қорларының үлесі өсуде, запастар мен шығындар
Болашақ инвесторлар, банктер және контрагенттер кәсіпорынның қаржылық жағдайына мүдделерін
11-кестедегі берілгендердің талдауын өзіндік капитал шоғырландыруды коэффициентінен (тәуелсіздік коэффициенті)
Көрсеткіштің осындай деңгейі жоғары және осы көрсеткішке тіркелген барлық
Өзіндік капитал шоғырландырылуының кері көрсеткіші ретінде қаржылық тәуелділік коэффициенті
11-кесте-Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау.
№ Көрсеткіштер 2003 жылы 2004 жылы
1 Тәуелсіздік коэффициенті 0,58 0,59
2 Тәуелділік коэффициенті 0,42 0,41
3 Қаржыландыру коэффициенті 4,90 5,30
4 Қарыздық және өзіндік қорлар арасындағы байланыс коэффициенті 0,20
5 Қаржылық тұрақтылық коэффициенті 0,62 0,61
6 Инвестициялау коэффициенті 1,17 1,20
7 Ұзақ мерзімді қаржылық қорларды жұмылдыру коэффициенті 0,07 0,02
8 Кредиторлық борыштар коэффициенті 0,11 0,11
Бұл көрсеткіштің төменгі деңгейі өзіндік капиталдың кәсіпорын қорларының үлкен
Бұны келесі көрсеткіштерді есептеу арқылы көруге болады. Қаржылық тұрақтылық
Зерттелген периодта бұл көрсекіш оның тиімсіз деңгейінен де төмен
Әрі қарай жұмылдырылатын ұзақ мерзімді қарыздық қорлар коэффициенттерін қарастырайық,
Кредиторлық борыштар коэффициентінің нәтижесінде жалпы қорлар көлеміндегі кредиторлық борыштардың
Қаржылық тұрақтылықты сипаттайтын келесі көрсеткіш қаржыландыру коэффициенті болып табылады.
Қаржыландыру коэффициентіне кері көрсеткіш қарыздық және өзіндік қорлар арасындағы
Тағы бір көрсеткішті есептейік, капитал құрылымының қалыптасу рационалдығын сипаттайтын,
3. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3.1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау
Нарық жағдайында шағын кәсіпкерліктің тиімділігі мен басқару стратегиясын анықтау
Кәсіпкерлік қызметті басқару кезінде тиімді шешім қабылдау үшін әр
Қызмет ету тиімділігін арттыру шағын кәсіпкерлікті қаржылық ресурстармен қамтамасыз
Кәсіпорын табысты және шығынсыз қызметін қалыптастыру қажет. Ал ол
үшін кәсіпорынның өндірістік қуаттарын барынша толық қолдану керек, өндірілген
Яғни нарық жағдайында істеп тұрған кәсіпорындардың экономикалық дамуды әрі
Сонымен қатар дамыған елдер тәжірибесінде көп қолданылатын кәсіпкерлік қызметті
Көптеген зерттеулерге сәйкес өндірістік және еңбек ресурстарын пайдаланудың ең
Кәсіпорынның қызмет ету тиімділігін арттыру және көптеген көрсеткіштерін жақсарту
Кәсіпорын әрі қарай дамуы үшін маркетинг қызметін ұйымдастыру керек.
Дамыған маркетинг нарықты бақылауға, ақпаратты технологияны енгізуге мүмкіндік береді.
Шағын кәсіпкерлік нысаны өзінің басты мақсаты қызмет ету тиімділігін
арттыру деп ұйғарса, негізгі мақсатқа жетуге бағытталған локалды міндеттерді
Екіншіден, қаржы қорының басқа да көздерін пайдалану. Кәсіпорынның тиімділігі
Меншікті және сырттан тартылған қарыз құралдардың пайдалану көздерінің оптималды
Кәсіпкерлік қызметтің түріне және саласына байланысты нақты бір нарықтың
Жабдықтаушылар мен тұтынушыларды зейін салып таңдау;
Баға, өткізу, инвестициялық, тағы сол сияқты саясаттардың шараларын нақты
Нәтижелерді талдау және алдағы қызметін бағыттау;
Стратегиялық дамудың меқсаттарын нақты білу.
Осы айтылғандармен қоса, кәсіпкерлікті дамыту үшін инновациялық әдістерді пайдалануымыз
Шағын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау проблемасына арналған шет елдік зерттеулер
жіктелімі ұсынылады:
Мазмұны бойынша:
Қолайлы сыртқы ортамен қамтамасыз ету;
Шағын бизнеске тікелей қолда көрсету
Бизнес инфрақұрылымын құру
Негізінен инфрақұрылым латын тілінен шыққан , яғни «инфра» -
Шағын бизнесті дамытуға қамтамасыз ететін барлық құрылым біркелкі жүйе
Банктер;
Сақтандыру және лизингтік компаниялар;
Факторингтік компаниялар;
Кеңес беруші фирмалар (консалтинг);
Венчурлық қорлар;
Холдингтік компаниялар;
Аудиторлық компаниялар;
Арбитраждық соттар;
Шағын бизнес кәсіпорындардың ассоциациясы.
Бұл категорияларға батыс елдерінде, сонымен қатар технопарктерді, өндірістік-технологиялық және
Банк – қаржылық операцияларды жүргізуге маманданған компаниялар, салымдарды қабылдау,
Сақтандыру компаниялар – адам өмірін, мүлікті және т.б. сақтандыруға
Факторинг – адам немесе компания иелігіндегі борышты өндіру құқығын
Венчурлық фирмалар шағын бизнесте жасалынған жобаларды қаржыландыру үшін құрылады.
Факторинг – коммерциялық банктердің ең көп тараған делдалдық қызметінің
Консалтинг орталығы. Бұл орталықтың қызметкерлері тегін кеңестер береді.
Кәсіпкерлерге арналған оқыту орталығы. Кәсіпкерлерге арналған оқыту орталығының бағдарламасы
Дәрістер апта сайын кәсіпкерлік қызмет тәжірибесі бар жоғары білікті
Жаңа кәсіпорын құру
Бизнес тұжырымдамасын анықтау
Манеджерлер командасын қалыптастыру
Бизнестің ұйымдық құрылымын таңдау
Қаржылық құжаттар мен баяндамалар
Қаржыландыру көздері, т.б.
Бизнес инкубатор сөзі біздің тұрмысымызға ағылшынның екі сөзінен келгенү
Бизнес инкубатор тек АҚШ-та ғана емес, сондай-ақ Францияда, Германияда,
Бизнес инкубатолрдың негізгі ресурстарына мыналар жатады:
Бизнес инкубатор қызметкерлері, оның ішінде кеңес берумен қамтамасыз ететін
Құрал-жабдықтар;
1 ай мерзімге жалға берілетін жайлар мен жиһаздар;
Қажет болған жағдайда жалға беру шарты ұзартылады.
Бизнес инкубатордың тиімді жұмыс ісиеуі келесі адамдар тобының қызметіне
Бизнес инкубаторының басында тұратын тұлғаның әр түрлі титулы бар.
жатады. Инкубаторлардың негізгі міндеті – компанияны дамыту. Кейбіреулер бизнес
Кәсіпорын әрі қарай дербес дами алады. Яғни аймақ
12-кесте-Бизнес инкубатордың көрсететін қызметтердің түрлері:
Көрсетілетін қызметтердің сипаты Көрсетілетін қызмет түрлері
Қаржылық көмек көрсету бойынша кеңестер беру 1)мемлекеттік гранттар мен
2)коммерциялық несие алуға көмек көрсету,
3) мемлекеттік сатып алу жүйесі,
4) мемлекеттік келісім-шартқа отыруға көмек көрсету,
5) тәуекелді басқару және сақтандыру,
6) кәсіпорындарға салық салу,
7) өнім мен қызметтердің экспортын дамытуға көмек көрсету.
Менеджмент саласында көмек көрсету Бизнес жоспарын дайындау,
Еңбек заңдары бойынша кеңес беру,
Жарнама қызметі мен маркетинг саласында көмек көрсету,
Кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан теттеу,
Кәсіпорынның орналасқан орнын таңдауға көмек көрсету,
Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге көмек көрсету.
Кәсіби сипаттағы қызмет көрсетулер заң кеңестері
кәсіпорынды тіркеуге қызмет көрсету
патент алуға көмек көрсету
ақпараттық есептеу қызметтері
инвестициялық қорлармен жұмыс істеуге көмек көрсету
Жеңілдетілген бағамен ғимарат пен құралөжабдықтарды беру мәжілісхананы пайдалану
асханалық қызметтерді пайдалану
көлікті жалға беру
жиһаздар, құрал-жабдықтарды жалға беру
кітапхана қорын бірлесіп пайдалану
жалпы телефон торабын пайдалану
жүйесін құру қажет. Бизнестің бұл түрінің негізгі өніміне тиімділігі
Барлық кәсіпорындарға бір көзқараспен қарауға болмайды, сондықтан бизнес инкубатор
Инкубатор құру идеясы шындыққа қаншалықты жанасады;
Бизнес инкубатор қалай қаржыландырылады;
Бизнес инкубатордың президенті қандай кәсіпорындар мен кабинеттерге ие болуы
Бизнес инкубатор тарапынан қамтамасыз етілетін тауарлар мен қызметтерге деген
Бизнес инкубатордың әлеуетті клиенті кім бола алады және оның
Бизнес инкубатордың маркетингтік әлеуетін анықтау бизнес инкубаторды құрудағы ең
Макро деңгейде бұл – қоғам,
Микро деңгейде бұл – жекелеген клиент кәсіпорындар.
Қоғам өзінің демеуші ұйымдарының торабы арқылы бизнес инкубатордың жұмыс
Бизнес инкубаторларды қаржыландыру шығындары және көздері:
Демеушілердің инвестициялары мен қаржылық көмектері;
кәсіпорынды жалға алу төлемі;
Көрсетілген бизнес қызметтер төлемдері;
Кәсіпорынды құру мен басқарудағы көмекке төлем;
13-кесте-Бизнес инкубаторлардың жұмыс істеуі
Қоғамның бизнес инкубатор дамуына қосқан үлесі Бизнес инкубатор бағдарламалары
Кәсіпкерлер Кеңестер мен сілтеулер Экономикалық өсім
Қаржы ресурстары Ноу-Хау мен технология енгізу Шағын және орта
Демеушілер мен инвесторлар Бизнесті қаржыландыру бағдарламалары Жаңа жұмыс орындарын
Бизнеске көмек және қолдау көрсету Үйрету, ақпараттық білім беру
Бизнес қызметтерді біріккен түрде пайдалану Кәсіпкерлер тобын қалыптастыру
Ғимараттарды ыңғайлы бағалар бойынша жалға беру Кәсіпкерліктің жедел дамуын
Бизнес инкубатор шығындары:
күрделі шығындары (құрал-жабдықтар және орг. Техникаларды алу);
клиенттердің ғимараттарды және құрал-жабдықтарды пайдалану кезіндегі амортизацияға бөлінген ақша-қаражаттар;
бизнес инкубатор қызметкерлерінің еңбекақылары;
жалпы және басқару шығындары, соның ішінде маркетингтік шығындары.
Шағын бизнесті қолдау мақсатының келесі жіктелімі басқару деңгейі бойынша:
2.1 Мемлекеттік басқару;
2.2 Аймақтық басқару;
2.3 Жергілікті басқару.
Иерзім бойынша:
Ұзақ мерзімді;
Орта мерзімді;
Қысқа мерзімді.
Еуропаға одақтас мүше елдерде және экономикалық ынтымақтастықпен даму ұйымы
Ұлттық шағын кәсіпорындардың халықаралық бәсеке қабілеттілігін дамыту;
Шағын кәсіпорындардың экономикалық өсуі;
Шет елдік компаниялар мен инвесторларды тарту;
өндірісті жандандыру;
инновациялық қызмет.
Кәсіпкерлік қызметтің шет елдік тәжірибесін талдау нарықтық экономикасы дамыған
-1- мазмұны бойынша мемлекеттік реттеу: ұйымдық-басқарушылық, экономикалық және институционалды
-2- Бағытталуы бойынша мемлекеттік реттеу тікелей және жанама болып
Ұйымдық-басқарушылық әдіс шектерді анықтау үшін қолданылады. Ұйымдық басқарушылық әдісте
Институционалдық әдістерді қолдану шағын бизнес инфрақұрылымын және оған сәйкес
Мемлекеттік реттеудің тікелей әдістеріне басқару объектісіне тікелей әсер ететін
А. меншікті қорғау;
В. кәсіпкерлікте толық қолайлы жағдай саясатын жүргізу;
С. сол тарифтерін төмендету;
D. банк жүйесіндегі өзгерістер;
Е. шет ел инвесторларын тарту;
F. кәсіпорын мен корпорация құру және акция шығару жүйелерін
Шағын бизнесті қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың 2 түрі болады:
негізгі;
қамтамасыз етуші.
Негізгі бағдарламалардың мақсаты жоспарлау, ұйымдастыру және кәсіпкерлік қызметті қадағалау.
шағын және орта кәсіпорынға көмек көрсету;
кәсіпкерлікке қаржылай көмек көрсету;
кәсіпорынды басқарудың тиімді жүйесін құруда көмек көрсету;
бизнеске ақпараттық қолдау көрсету;
тиісті салық жүйесі мен басқа да реттеуші механизмдер арқылы
қоғамда кәсіпкерлік орта құру.
Кәсіпкерлікті қолдауда мемлекет қызметінің бірінші бағыты шағын және орта
Қазақстан республикасындағы шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі агенттік қызметінің негізгі
Шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі орталық және жергілікті атқару органдарының
Алдымен материалдық өндіріс саласында кәсіпкерліктің даму бағдарламасын дайындау және
Шағын кәсіпкерлікке қаржылық және техникалық көмек көрсету мәселелері бойынша
Экономиканың шағын секторынашет ел инвестициясын тарту үшін қолайлы жағдай
Республикада кәсіпкерлердің мүддесін қорғау үшін мақсатқа сай құрылған орган
Шағын бизнестің дамуына мемлекеттік заңдардың, бағдарламалардың, нұсқаулардың және салықтардың
Шағын бизнеске әсер ететін факторларды анықтау бойынша экономикалық және
Шағын бизнес өкілдерімен жұмыс жасау, оларды қажетті ақпаратпен қамтамасыз
Мемлекеттік саясатты қалыптастыру кезінде шағын бизнес өкілдерінің өз ұсыныстарын
Шағын бизнестің адвокаттық кеңесі 4 бөлімнен тұрады:
жалпы бөлім
экономикалық зерттеу бөлімі
ақпараттық бөлім
аймақтық бөлім
мемлекеттік кәсіпкерлікті қолдаудың екінші бағыты қаржылық ресурстармен қамтамасыз етудегі
Кейбір елдерде шағын бизнеске тәуекел қорларын беру тәжірибесі іске
Жаңа фирмаларды мемлекеттік қаржыландыру келесі 4 бағыт бойынша жүзеге
шағын бизнесті инвестициялаудың американдық компаниясына ұқсас шағын және орта
қарыз және несиелерді мемлекеттік кепілдіктермен қамтамасыз ету.
қошаған ортаны қорғау құралы ретіндегі қымбат құралөжабдықтарды қажет ететін
инвесторлар мен фирмалар арасында делдалдық қызметті жүзеге асыру.
Жоғарыда көрсетілгендей бизнеске қаржылай қолдау көрсетуден басқа мемлекет тарапынан
венчурлық қорларды инвестициялауда зейнетақы қорларының қаражаттарын пайдалануға рұқсат беру.
Жеке инвесторлардың инвестициялық белсенділігін ынталандыру үшін салыққа деген талапты
Салықтық кірістерді немесе облигациялық механизмдерді не жеке компаниялармен және
Мемлекет қызметінің үшінші бағыты бұл – кәсіпорындарды басқарудың тиімді
Жоғарыда көрсетілгендей кәсіпорын қызметінің тоқталуының басты себептерінің біріне менеджменттің
Төмен немесе тегін бағадағы бухгалтерлік көмек;
Заң кеңестері;
Жаңа кәсіпорындар ашу бойынша кеңестер.
Шағын бизнесті қолдаудың мұндай консалтингтік бағдарламасының болуы болашақтағы тәуекел
Мемлекет қызметінің төртінші бағыты бизнеске кеңінен ақпараттық қолдау көрсету.
Бесінші бағыт бұл – сәйкес салық салу және басқа
Алтыншы бағыт – қоғамның сипаттамасының өзгеруін қоғамдық салада және
3.2 «Бикен-жарнама» ЖШС қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту:
1. қаржылық қолдау көрскту;
2. шағын кәсіпкерлікті қолдау орталықтарының желісін ұйымдастыру;
3. бизнес-инкубаторлардың қызметін ұйымдастыру;
4. бір жылдан астам пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін шағын
5. өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру және халыққа қызмет көрсету саласын
Осы шарттар сауда-делдалдық қызметті жүзеге асыратын
шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылмайды.
Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі
Бағдарлама мақсаты:
Шағын кәсіпкерлік субъектілер қызметі саласын барынша кеңейтуге және оларды
Бағдарламаның міндеттері:
- шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін барынша ашық заңнамалық негіз
- экономиканы бюрократиясыздандыру және әкімшілік кедергілерді жою;
- шағын кәсіпкерлікте көлеңкелі айналымды қысқарту;
- емлекетке бейінді емес функцияларды рыноктық ортаға, бірінші кезекте,
- кластерлік-желілік ұстаным негізінде өмір сүруге қабілетті инфрақұрылымдық жүйе
- нновациялық экономикада кәсіпкерліктің қатысуы.
Қаржыландыру көлемі мен көздері:
2005ж. – 11181,12
2006 ж. – 10215,12
2007 ж. – 10000.
Көрсетілген мақсатқа жыл сайын бөлінетін қаражат шегінде республикалық бюджет
Бұл ретте, қаржыландыру көлемі белгіленген тәртіппен тиісті жыл бюджетін
Күтілетін нәтижелер:
Бағдарламаны іске асырудың нәтижесінде:
- 2005-2006 жж. Қазақстан Республикасының бірқатар заңнамалық кесімдері әзірленеді
- 2005 ж. шағын кәсіпкерлік саласында мемлекеттік органдардың бақылау
- 2005 ж. кластерлік-желілік ұстаным негізінде шағын кәсіпкерлікті
- 2005 ж. Үлкен қаржылық маркет құрылады;
- бастапқы кезеңде 2005 ж. негізінен аудан орталықтар мен
- 2005-2006 жж. Кезеңімен мемлекеттің бейінді емес функцияларын
- үш жыл ішінде шағын бизнес субъектілеріне кредит беру
- мемлекеттің жеке сектормен өзара іс-әрекетінің жаңа идеологиясы жасалады.
Эеономикалық дамудың осы кезеңінде мемлекеттің негізгі рөлі кәсіпкерлікті қолдаудың
Кәсіпкерлікті қолдаудың инфрақұрылымдары – бұл субъектілердің дамуына жәрдемдесетін және
Қазіргі уақытта кәсіпкерлікті қолдау саласында көптеген түрлі институттар
Институттардың құрылымының функционалдық бағытына байланысты инфрақұрылымдар былай айқындалады:
қаржы институттары;
қоғамдық ұйымдар, салалық қауымдастықтар;
бизнес-инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер;
ақпараттық-талдамалық, маркетингтік, консалтингтік, оқыту орталықтары;
халықаралық институттар.
Мемлекет бастамасы бойынша құрылған қаржы институттары мынадай ұйымдардан көрінеді:
«Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» (Қор) АҚ және оның өңірлік
лизингтік компаниялар;
микрокредиттік және микроқаржы ұйымдары.
Қор қызметінің негізгі мақсаты - өз қаржы қаражатын және
Қордың барлық облыс орталықтарында және Астана қаласында бөлімшелері бар.Қордың
Қор қызметі басталғаннан бері қазіргі уақытта тек қана өз
Берілген қаражаттың салалық құрылымы мынадай: қаржыландырудың негізгі көлемі өнеркәсіптік
Қордың шағын кәсіпкерлік субъектілерін қаржылай қолдауы республиканың барлық өңірлерінде
Қордың проблемалары: бұл – оларда кепілдік қаражаттың жеткіліксіздігі салдарынан
Микрокредиттік және микроқаржы ұйымдары елдің кредит беру жүйесінің 3-ші
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік статистикалық тізілім мәліметтері бойынша микрокредиттік ұйымдардың
Қоғамдық ұйымдар мен салалық бірлестіктер (қауымдастықтар) азаматтық қоғам қалыптастыру
Қазақстандық Үкіметтік емес қоғамдық ұйымдар салыстырмалы түрде әлі жас.
Қазіргі уақытта экономиканың басым салаларын дамытуда және нақты шағын
Бизнес-инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер. Қазіргі уақытта Қазақстанда 44
Бизнес-инкубаторлар - өз алаңдарына арнайы жеңілдік жағдайда іріктелген шағын
Негізінен жоғары оқу орындарының базасында немесе ғылыми-зерттеу институттарының
Технопарктер қаржылық дербестікке жеткен жоқ. және мемлекет пен басқа
Ақпараттық-талдамалық, маркетингтік, консалтингтік, оқыту орталықтары.
Шағын кәсіпкерлік құрудың бірінші кезеңінде бірқатар проблемалармен түйіседі, олар:
Консалтингтік компаниялар шағын кәсіпкерлік субъектілеріне мынадай бағыттар бойынша қызмет
құқықтық қамтамасыз ету;
аудит және бухгалтерия;
маркетингтік зерттеулер;
бизнес-жоспарлау;
салық заңнамасы;
кедендік рәсімдер және т.б.
Консалтингтік компаниялардың қызметтері қымбат және әрбір шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
Халықаралық институттар. Бүгінгі күнде қазақстандық шағын кәсіпкерлік субъектілеріне ресурстық,
Қазақстанда халықаралық ұйымдар мен шетелдік қорлардың өкілдіктері іске асыратын
Құрамына мемлекеттік органдар мен республикалық қоғамдық бірлестіктердің өкілдері кіретін
2002-2003 жж. мемлекеттік органдар жанынан құрамына олардың қызметкерлері және
Комиссия мен Кеңестің негізгі міндеттері шағын және орта кәсіпкерлікті
Шағын кәсіпкерлік субъектілері мен қолдаудың инфрақұрылымдары арасындағы негізгі проблема
Қорытынды
Шағын кәсіпорынды дамыту нарықта тауарлармен толтыру мен қызметпен тез
Шағын кәсіпкерліктің дамуына мемлекет тарапынан қолдау көрсету өте маңызды.
Менің ойымша республикада шағын кәсіпорындарды дамыту үшін салық ставкаларын
Шағын кәсіпорындарды дамытуда мемлекеттік тіркеу іс-шаралары жеңілдетілген. Астанада арнайы
Мемлекет тарапынан тек мемлекеттік кәсіпорындарға қолдау көрсетіледі. Осы және
Әрине бүгінгі таңда Қазақстандағы Банк жүйесінің дамуы ТМД мемлекеттерінің
Қарастырылған «Бикен-жарнама» кәсіпорны ұйымдық-құқықтық нысанындағы жауапкершілігі шектеулі серіктестік түрінде
Материал қайтарымдылығы өсіп, материал сыйымдылығы төмендеді. Осылайша «Бикен-реклама» ШЖС
Жұмысшылардың еңбекақы көлемі төмендеді, өйткені еңбекақының өсу қарқыны өнім
Кадрлар ағымы өте жоғары. Жалпы алғанда еңбек ресурстарын пайдалану
Кәсіпорынның сатылымдар рентабельділігі төмендеді, бұл өнімнің өзіндік құнының өсуіне
Бәсекелес кәсіпорындар – жарнамалық өнімді өндірушілер саны өсіп, нәтижесіне
2004 жылы қорлар айналымдылығы өзінің максималды деңгейіне жетті. Бұндай
Тәуелсіздік коэффициентінің жоғары деңгейі және осы көрсеткішке тіркелген барлық
Соңғы мәліметтер бойынша өзіндік капитал тек негізгі қорларды алуда
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ
«Қазақстан Республикасының 2003 – 20015 жылдарғы арналған Индустриялықөинновациялық стратегиясы»;
Назарбаев Н№А№ «Қазақстан-2030» Елбасының Қазақстан халқына жолдауы. ҚР
«Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында». Қазақстан Республикасының
«Социально-экономическая характеристика рынка труда в Казахстане»/Труд в Казахстане6 20006
Закон РК «О коллективных договорах»/Вопросы труда6 1997, №4.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылға Қазақстан халқына Жолдауы. Егемен
Фатхудинов «Организация производства».
Софронов «Экономика предприятия», 2003.
Поршнев «Производственный менеджмент».
Салық кодексі, 1999.
Еңбек туралы заңы, 1999.
Стандарттау, сертификаттау туралы заңдары, 1999 13 тамыз.
Окаев К.О. «Предпринимательская деятельность».
«Закон о предпринимательской деятельности».
Сборниики по законодательству о предпринимательской деятельности.
«Экономика фирмы», под редакцией В.Я. Горфинкеля,
В.А. Швандера, Москва, 2004.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
С.А. Уворов, Политех, 2000.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40. Закон
2