Несие саясаты


Курстық жұмыс
Тақырыбы: Несие саясаты және оның элементі
Мазмұны
Кіріспе
1. Бөлім. Несиенің қажеттілігі және оның мәні.
1.1. Несиенің мәні
1.2. Несие қажеттілігі. Несие капиталы
2.Бөлім. Несиенің экономикадағы ролі және шектері
2.1. Несие формалары мен түрлері
2.2. Несие қызметі мен заңдары
3.Бөлім. Несие саясаты және оның элементтері
3.1. Қазақстандағы несие саясаты
3.2. Несие саясатының элементтері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттердің тізімі
Кіріспе
Қаржы түрлі қоғамдық-экономикалық құрылыста, әр түрлі мемлекеттерде өзіне
Мемлекет өзінің экономиканы өркендету бағдарламасында қаржы қорын ұдайы
Өндірісті, атап айтқанда, мемлекеттік, жеке меншіктік өндірісті өркендету,
Елдің экономикасы нарық қатынастарына көшкен жағдайда шаруашылықтың қайсы
Қаржы - қоғамның қорлануы саласының бір негізі. Қаржымен
Қаржымен басқару әдістері өмірде әмбебап ғылымға айнала отырып,
Экономикалық байланыстарда акша, несие күрделі қызметімен дараланады. Солардың
Ақша, несие туралы ғылым - экономикалық қатынастардың өрісін
Экономикалық өмір тіршілігінде ақша-несие, қаржыландыру, қорлану саласында бағалы
Бағалы қағаздар экономиканың барлық саласында қажетті каржы алуға
Экономикалық қатынастардың өзіндік бір жүйесі - сақтандыру қызметі.
1. Бөлім. Несиенің қажеттілігі және оның мәні.
1.1. Несиенің мәні
Несие - ақша сияқты тарихи экономикалық категория болып
Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар әдістемелік принциптерді ұстану
несие келісімі тұтасымен алғанда несиенің мәнін ашуы керек.
несиенің мәнін талдауда несиенің құрылымын, қозғалыс сатыларын, несиенің
Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт - құрылым.
Несие беруші - несие келісімнің қарыз ұсынатын жағы.
Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын негізгі несиенің бірі
Қарызға алушы - несиелік қатынастар жағы, несие алып,
Несиелік мәміледе қарызға алушы несие берушіге тәуелді, оған
Несие берушілер мен қарызға алушылардан басқа несие қатынасы
1. сурет. Несиенің құрылымы.
Несиеленген құн ұдайы өндіріс процесін жылдамдататын ерекшелікке ие.
Осылайша, несиеленген құн өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының үздіксіз
Несиенің қарастырылған құрылымы оның біртұтастығын айқындайды. Ол элементтерінің
Несиеленген құн қозғалысының сатыларын қарастырсақ, келесідей көрсетіледі:
мүндағы: К0- несиені орналастыру;
Қак- қарызға алушының несиені алуы;
Кп - несиенің пайдаланылуы;
Рб - ресурстарды босату;
Кқ - несиенің қайтарылуы;
Бқ - банктің аталмыш қарызды қайтаруы.
Несиеленген құнды орналастыру (несиенің ұсынылуы) К0 - несие
Несие алу (Қак) қарыз алушының уақытша қажеттіліктерін қанағаттандырады,
Несиені пайдалану (Кп) қарыз алушының оны өз шаруашылығында
Несиенің қайтарылуы (Кқ) уақытша пайдаланылған құнның қарыз алушыдан
Уақытша пайдаланылғаннан кейін (Кп) құнды несие берушінің алу
Осы қарастырылған кезеңдер несиеленген құнның толық айналымының бір
Несиенің мәнін тану үшін оның негізін ашу керек,
Несиенің қайтарылуы - уақытша пайдаланған несиеленген құнды несие
Несиенің әлеуметтік-экономикалық негізі оның қоғамдық сипатқа тән екендігінде.
Банкке, несие берушіге қарыз алушының несиені қайтаруы соңғысына
Несиенің құрылымын, қозғалыс кезеңдерін және негізін талдау нәтижесінде
Несиенің тағы да көп анықтамалары бар. Мысалы, несие
Несие сөзіне толық анықтама беруге тырысып көрейік. Несие
Несиелік қатынастардың мәні несиенің - қайтару, төлемдік, мерзімдік,
Бұл принциптер несиенің алғашқы даму кезеңдерінен бастап қалыптасты,
Несиенің қайтарылу принципі - қарыз алушының несиені пайдаланғаннан
Несиенің төлемділігі - қарыз алушыға берілген несиенің уақытында
Несиенің жеделдік принципі қарыз алушыға кез келген тиімді
Белгіленген мерзімді бұзу - несие беруші үшін қарыз
Несиенің мақсатты сипаты несие берушіден алынған қаражаттың мақсатқа
Бұл принциптердің барлығы бір-бірімен өзара байланысты және олардың
2.2. Несие қажеттілігі. Несие капиталы
Несиенің объективті қажеттілігі табиғи және ақшалы түрде жүзеге
Капитал түрлерінің ауысуы бір шаруашылық субъектілерінде ақша қаржысының
Қызмет процесінің бағыттылығы ауыспалы айналымның әр түрлі сатыларында
Өндірісті жеке шаруашылық жүргізуші субъектілері ақшаларды уақытша босатуға
Капитал айналымында және ауыспалы айналым процесінде ақшалай қаражаттың
сурет. Қаражаттың босауы және оларға деген қосымша қажеттілік.
Осылайша негізгі және айналым қорларының қозғалыс процесінде ақшалай
Ақшалай қаражаттың уақытша босауы және оларға деген қажеттілік
Қаражатқа деген қажеттілік пен оның босауы арасында туындаған
Несиенің объективті қажеттілігі несие қатынастарын жүзеге асыратын капитал
Несиенің мүмкіндігін шындыққа айналдыру үшін белгілі бір талаптар
Несие беруші мен қарызға алушының арасында мүдделілік бірдей
Осылайша, экономикалық негіз бен (капиталдың бірдей болмауы) пайда
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің жеке ауыспалы айналымынан туындайтын несиеге
Түрліше несие қарым-қатынастарындағы несиенің мән-маңызы сол немесе басқа
Құндық қатынастың ерекше формасы ретінде несиенің пайда болуы
несиелік қатынастардың пайда болуын экономикалық байланысқа түсуге дайын
Несие қатынастары пайда болатын және дамитын нақты экономикалық
Қарызға алушы несие кедей болғаны үшін алмайды, ол
Сонымен, несие объективті өмір сүруінің негізгі талаптары төмендегідей
жеке тауар өндірушілердің өндірістік (негізгі және айналымдық) қорлар
несие беруші мен қарызға алушының заңды түрғыдан дербестігі;
несиелік қатынасқа несие беруші мен қарызға алушының мүдделік
Несие объективті қажеттіліктен туындаған және ол қоғамдық өндіріс
Оның көмегімен мемлекеттің, халықтың, ұйымдардың және кәсіпорындардың табыстары
2.Бөлім. Несиенің экономикадағы ролі және шектері
2.1. Несие формалары мен несие түрлері
Несие формасы – бүл несие қатынасының сырттай нақты
Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай несиенің мынадай ең
- қызмет ету саласына қарай - ұлтгық
- несие мәмілесінің объектісіне қарай - ақшалай
- несие қатынасының субъектісіне қарай - банктік, коммерциялық,
2.сурет. Несиенің негізгі формалары
Несиенің тауарлық формасы тарихи жағынан алып қарағанда оның
Несиенің тауарлық формасы осы заманғы іс-тәжірибеде төлемдерінің мерзімін
Несиенің тауарлы формасының негізінде ақшалай несие формасы пайда
Несиенің тауарлық және ақшалай формаларымен қатар олардың аралас
Несие түрлері
Жорғарыда қарастырылған несие формаларының көптеген түрлері болады. Несие
а) Қазақстанда несие түрлері былайша жіктеледі: несиелеу
объектінің экономикалық белгілері бойынша:
айналым қаражатын қалыптастыруға берілетін несие;
негізгі құрал-жабдықты қалыптастыруға берілетін несие;
ТМҚ аясында шүғыл қажеттілікке, сондай-ақ, нормативтен тыс қорлардың
өндірістің маусымдық шығыны аясында берілетін несие;
жол үстіндегі (жолдағы) есеп айырысу қүжаттары аясында берілетін
төлем несиелері.
ә) несиенің қамтамасыз етілуі бойынша:
жылжымалы және жылжымайтын мүлікпен, ТМҚ-пен, кепілділікпен, сақтандыру келісімшартымен
ішінара қамтамасыз етілген;
қамтамасыз етілуі болмайтын бланкілік (сенімділік).
б) қайтарылу мерзімі бойынша:
қысқа мерзімді;
орта мерзімді;
ұзақ мерзімді.
в) өтелу тәртібі бойынша:
бөліп-бөліп төлеу (мерзімін ұзарту);
бір жолғы өтеу;
кезең сайын бір қалыпты (бір қалыпты емес) өтеу.
г) тәуекелді деңгейі бойынша:
субстандартты;
стандартты;
күмәнді;
сенімді;
сенімсіз;
ұзартпалы.
ғ) ақылылығы бойынша:
қалыпты пайыздық мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі қалыпты);
жоғары пайыздың мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі жоғары);
төмен пайыздың мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі тө-мен);
пайызсыз.
д) салалық бағыты бойынша:
сауда-саттық несиесі;
өнеркәсіп несиесі;
- ауыл шаруашылық несиесі;
- құрылыс несиесі.
ж) ашылатын шот түрлері бойынша:
- жай қарыздық шот бойынша несие;
- арнайы қарыз шоты бойынша несие;
- контокорренттік шот бойынша несие;
- овердрафт бойынша несие;
- несие желісі бойынша несие.
Несиенің айрықша түріне жылдам сатылатын жылжымалы I мүлікпен
Жаңартпалы несие (револьверный, ағылшынша rеуоіуе - айналыста болу,
Несие желісі қарыз алушының алдындағы несие ұйымының оған
Овердрафт (ағымдағы банк шотының келісімшарты аясында несиелеу) несие
2.2. Несие қызметі мен заңдары
Несие заңдарын білу және соның негізівде тиімді несие
Несие заңдарына ең алдымен Несие заңының пайда болуы
Несиенің пайда болу заңының экономикадағы тауар-ақша қатынастарының дұрыс
Егер шаруашылық субъектісінің өзі атқарып отырған жұмы-сының нәтижесі
Несие заңдарының басқа да экономикалық заңдар сияқты жалпыламалық,
Несие заңдары өзінің крзгалыс заңдары іспетгес көрініс табады.
Тек несие заңына тән Заң - оның иесіие
Несиеленген құндылық өзі шыққан пунктке қайта оралып келу
Несиенің қарастырылған заңдары мен олардың ерекшеліктерін танып білудің
3.Бөлім. Несие саясаты және оның элементтері
3.1. Несие саясаты
Несиелік саясат банктің несиелік қызметінің міндеттерін, оларды іске
Несиелік саясат — банктің несиелік жумысын уйымдастыру негізін
Кең мағынасында, несиелік саясатты несие беруші банк пен
Тар мағынасында, несиелік саясат — бүл несиелік процесті
Несиелік саясат банктің несиелік жұмысын, оның жалпы стратегияларына
Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта болуға тиіс:
нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды;
несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауға мүмкіндік береді;
нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше ережелерін қамтиды;
оны іске асыруды қамтамасыз ететін стандарттар мен нүсқаулықтарды
Несиелік саясат банктің стратегиясын, оның төуекелді басқару облысындағы
несиенің берілуіне және несиелік портфельді басқаруға жауап беретін
несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдерді қабылдайтын түлғалардың басты іс-әрекеттерін;
сыртқы аудит қызметтерінің жүмысын және банктегі несиелік қызметтің
ішкі бақылау қағидаларын.
Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы іс-әрекеттердің тізбектелуін қамтамасыз
Несиелік саясат, банк қызметкерлерінің бүгінгі таңда несиелеуге болатын
3.2. Несиенің элементтері
Несиелік саясаттың маңызды элементі банктегі бақылауды ұйымдастыру болып
Ішкі несие саясатын жасау банк жетекшілерінің несиелеу мақсатын
Несиелік стандарттар мен нұсқаулықтарды жасаудың бастапқы кезеңі аяқталуына
Несиелік саясат несиелеу лимиттерін, төртібін, кейде несиелеу бойынша
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ереже де қамтылады.
Отандық банктер төжірибесіндегі несиелік комитеттің шешетін мәселелері мынадай:
несие алуға берген клиенттің отінішін жөне несиелік қызметкердің
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік төуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қамтамасыз ету төсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартын бектеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бектеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша болімшелердің жүмысын талдайды;
несиелік комитеттің мөжілісінің хаттамаларына қол қояды жөне хаттамаларды
Несиелік саясатта қарыз алушылардың негізгі қызметіне байланысты тәуекелдігі
Несиелік саясатпен банк қызметкерлерін таныстыру, оларды соған сай
Несиелік саясат несиелік қызметтің басты бағыттарын анықтайды. Оларды,
несиелік қызметті ұйымдастыру;
несиелік портфелъді басқару;
несиелеуге бақылау жасау;
қузіретті бөлу принцжтері;
несиелеуді таңдаудың жалпы критерийлері;
несиелеудің жекелеген багыттары бойынша шектеулер;
несиелермен жасалатын агымдық жүмыстардың принциптері;
• несиелер бойынша зиян шегу жагдайларына резерв жасау.
Іс жүзінде несиелік саясатты іске асыру тәсілдері мен
несиелеу саясаты;
несиелеу стандарты;
несиелеу нүсқаулықтары.
Сондай-ақ аталған үш қүжат ерекше бір құжатта -"Несиелік
Несиелеу саясатында несиелеуді жүзеге асыратын бөлімшелер жұмыскерлерінің қызметтерін
Несиелеу стандарты — бұл банкте несиелік қызметті жүзеге
Несиелеу стандартында мынадай сұрақтар қарастырылады:
қарыз алушының қаржылық ақпараттарын жинау жөне талдау тәртібі;
несиенің кепіл-хаттар және кепілдемелермен қамтамасыз етілуіне қойылатын талаптар;
өкімшілік стандарттар жөне несиелік процесті ұйымдастыру ережелері;
қарыз алушының несиелік қабілетін талдау тәртібі;
құжаттардың толтырылуына қойылатын талаптар;
несиелеудің айрықша түрлері бойынша ережелер (мысалға, ипотекалық немесе
Барлық банктер бойынша құжаттар айналымын стандарттау мақсатында несиелеу
Несиелік нусқаулық — несиелеу процедураларын іске асырудың жалпы
Басқаша айтқанда, ол несиелік қызметтің нақты бір бағыттарына
Жалпы несиелік саясатта қарыз алушын туралы қажетті ақпараттар
Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқарады:
банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз ретінде
несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері үшін анықтама материал
несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік нүсқаулықтардың талаптарының орындалуына
несиелік талдау және аудит бөлімі жүмыскерлерін тексеруді жүзеге
Коммерциялық банктің несиелік саясатын іске асыру процесінде проблемалық
Несиелеуді ұйымдастыру прициптері
Несиелеу принциптері несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік
Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:
I топқа — жалпы экономикалық тәртіптегі принциптер:
несиенің мақсаттылығы;
несиенің дифференциялдығы.
II топқа — несиенің мәнін бейнелейтін принциптер:
несиенің мерзімділігі;
несиенің қайтарымдылығы;
несиенің төлемділігі;
несиенің қамтамасыз етілуі.
Қазіргі несиенің дифференциялдық принципінің мазмұны өзгерген десе болады.
Мерзімділік — белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген
Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде басқа да
Сондықтан да, қайтарымдылық - несиенің ажырамас бөлігі болып
Шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты несиелеудің бүл принципіне
Несиенің төлемділігі - бұл несие беруші қарыз алушыға
Несиеге қойылатын сыйақы мөлшерлемесін несиенің бағасы деп те
Қазіргі банктердің несие үшін сыйақы мөлшерлемесін белгілеуде ескеретін
орталық банктің коммерциялық банктерге беретін ссудалары (мүдделендіру) бойынша
банкаралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі;
өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа сыйақы
банктің несиелік ресурстарының құрылымы тартылған (қаражаттар үлесі қаншалықты
несиеге деген сұраныс (сұраныс аз болса, несие бағасы
несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ, банк
еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы (инфляция қарқыны қаншалықты жоғары
Сонымен қатар, пайыз мөлшерлемесіне объективтік және экономикалық, сол
Қорытынды
Бұл курстық жұмысты қорытындылай келе біз несие жүйесін,
Осылайша несие және несие саясаты объективті қажеттіліктен туындаған
Оның көмегімен мемлекеттің, халықтың, ұйымдардың және кәсіпорындардың табыстары
Мемлекеттің несие потенциалын толыққанды және тиімді пайдалану Қазақстанның
Бұл бөлімдерді дайындағанда Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқаратынын
банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз ретінде
несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері үшін анықтама
несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік нұсқаулықтардың талаптарының орындалуына
несиелік талдау және аудит бөлімі жүмыскерлерін тексеруді жүзеге
«Несие жүйесі және оның элементтері (Қазақстан Республикасы бойынша)»
1. Қазіргі кезде несие жүйесі терең өзгерістерге ұшырап,
Несие және ең алдымен несие жүйесі жалпы ішкі
2. Қаржылық тұрақтылыққа жеткізетін негізгі жол – ол
3. Қазақстан Республикасының несие саясаты және несие жүйесі
4. Қазақстан Республикасының 2007 жылға арналған республикалық
6. Қазақстан Республикасының 2007 жылға арналған республикалық
Қаржыны дұрыс пайдалану, халықтың мүддесіне жұмсау, қажеттілігін болдырмау
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
ҚР "ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы" заңы
Қазақстан Республикасы бюджет кодексі 24.04.2004 ж.
ҚР "Қазақстан Республнкасы акционерлік қоғамдар туралы" заңы 16.05.2003ж.
ҚР "Қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарды мемлекет-тікреттеу және
Қазақстан Республикасындагы 2000-2002 жылдардагы сақтандыруды дамытудың мемлекеттік багдарламасы,
Основные направления денежно-кредитной политики Национального банка Республики Казахстан.
Закон Республики Казахстан «О микро кредитных организациях». от
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие». —А., 2004
Мақыш С.Б., Ілиясов А.Ә., Банк ісі. Оқу құралы.
Мақыш С.Б.Коммерциялық банктердіц операциялары. Оқу цүралы. -Алматы, 2004
Под. Ред. БелоглазовойГ.Н. «Деньги, кредит, банки». — М,
Под. Ред. Романовского М.В. «Финансы и кредит». -М,
Тарасов В.И. «Деньги, кредит, банки». -М, 2003 г.
Деньги, кредит, банки //учебник под ред. д.э.н. профессора
Деньги, кредит, банки // учебник под ред. д.э.н.
Деньги, кредит, банки //'учебник под ред. д.э.н.профессора Жу-кова
Галицкая С.В. Деньги, кредит, финансы -М; Экзамен, 2003
А.Г.Мнацаканян - Деньги ы кредит. Учебное пособие.- Кали-нинград,
В. А. Щегорцов, В. А. Таран. Деньги, кредит,
Финаново-кредитный энциклопедический словарь // Колл. ав-торов под общей
Мельников В.Д., Ильясов К.К Финансы.
Ильясов К.К, Кулпыбаев С.К Фгшансы. Учебник
Укина Н.К "Астыц - қазына, бірақ нашар кепіл".
Финансы и кредит. Учебник под.ред. М.В.Р омановского. Моск-ва,
Финансы. Учебник для вузов. Под ред. М. В.
Финансы. Под ред. А. Г. Грязновои, Е. В.
Мельников В.Д., Ли В.Д. - Общий курс финансов—Алматы.
Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник. Под ред.
Жуйриков К.К. Рынок и бизнес: страхование рисков. Алматы.
«Қаржы-Қаражат», 1997 ж.
Жуйриков К.К Страхование: одна из платформ казахстанского барса.
Жуйриков К, Назарчук
Жуйриков К., Назарчук И., Жуйриков Р. Страхование: теория,
Жуйриков К.К, Назарчук И.М., Омаров А.Ж.,
Баяхметова А.Т. Транспортныериски и страхование. Алматы, - 2003
Мерзімді басылым: Қазақстанның бағалы қагаздар нарығы
Мерзімді басылым: Деловая неделя
Мерзімді басылым: Панорама
Мерзімді басылым: Егеменді Қазацстан
1
Несие құрылымы
Несиелік құн (несие)
Несие беруші
Қарызға алушы
Несие формасы
Ұлттық
Халықаралық
Тауарлық
Ақшалай
Коммерциялық
Банктік
Тұтынушылықк
Мемлекеттік
Лизингтік
Ипотекалық
Тұтынушылық
Ақшалай
Тауарлық
Аралас