МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ЕРТЕ ЖАСТАН АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ
1.1 Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың маңызы және
ерекшеліктері.
1.2 Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.
1.3 Тіл дамыту жұмыстарын тиімді жүргізудің әдістері.
2. ГРАММАТИКАНЫ ЖӘНЕ ФОНЕТИКАНЫ ОҚЫТУ.
2.1 Грамматикалық материалды бекіту. Грамматикалық жаттығулардың түрлері.
2.2 Грамматикалық материалды түсіндіру. Алғашқы сатыда грамматикалық структуралар
2.3 Фонетикалық дағдыны қалыптастыру үшін қолданылатын жаттығулар жүйесі.
3. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ. ЖОБАЛАУ
3.1 Шетел тілін оқытуда техникалық құралдарды қолдану.
3.2 Жобалау технологиясын бастауыш мектепте қолдану.
3.3 Шетел тілі сабағына қойылатын негізгі талаптар.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
Жан–жақты ойластырған және жақсы жүргізілген ойын тілдік материалды
Ойынды ағылшын тілі сабағының, бірақ жоғары сыныптарда берілетін
Оқулықтың ерекшелігі тілді үйретудің әр дағдысына белгілі бір
Оқушылардың шет тілінде дұрыс сауатты сөйлеуінде тілдік материалды
Оқу процесі оңайдан қиынға қарай дамыта оқытуға бағытталған.
Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы оқытуды ізгілендіру мен демократияландыруға,
ЕРТЕ ЖАСТАН АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ
1.1 Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың маңызы және
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология
Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас
Қазақстан Республикасының тәуелсіз елге айналып, әлемдік өркениеттің даму
Жылдың соңында жазған тест қорытындысы бойынша 2 “Г”
Эксперименттің екінші жылын әрі қарай жалғастырудамыз. Бұл жылы
Биылғы жылдың соңында тағы да іріктеліп алынған мектептердің
Осы оқулықтың қолдану кезінде біз бірнеше жаңа әдіс
Бүгінгі қоғам мұғалімнің біліктілік деңгейіне де, ішкі жан
Оқушының оқу дағдысын қалыптастыруда жалпы жазба тілі мен
Бастапқы этапта шетел тілін оқытудағы бір негізгі аспект
Бала ұлттың болашағы, қоғамның әлеуметтік байлығы, сондықтан да
Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, өзінің білімі
1.2 Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.
Қазақстан Республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі
Шетел тілінде оқушылар дұрыс қарым – қатынас жасай
Сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалық материал оқушыға
Әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялық ерекшеліктері
Мұғалім әдетте сабақта өте баяу ырғақпен сөйлейді, мұндағы
Мұғалім сабақта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін оқушылар
Келесі бір қиындық мынада: егер тыңдаушы сөйлеушінің бет
Оқушылардың түсініп тыңдау қабілеттерін дамытуда төрт жаттығулар тобын
Бірінші топ жаттығуларының мақсаты – мәтінді тыңдаудың алдында
Екінші топ жаттығудың мақсаты – мәтінді тыңдауға арналған
Үшінші топ жаттығудың мақсаты – мәтін мазмұнын толық
Төртінші топ жаттығудың мақсаты – оқушыларды мәтін мазмұнының
Енді тыңдауға арналған мәтіндерге қойылатын талаптарға тоқтала кетсек.
тыңдауға арналған мәтіннің мазмұнының тәрбиелік мәні болуға тиіс
мәтіннің берік логикасы болуы шарт;
мәтіннің мазмұнында тыңдаушылар үшін қызықты жаңа мәселе болуы
мәтіннің аутенсивті, яғни шындыққа негізделген, жасанды мәтін емес
Жоғарыда айтылған ойларды қорытындылай келе, оқушылардың тыңдап түсіну
1.3 Тіл дамыту жұмыстарын тиімді жүргізудің әдістері.
Тіл дамыту жолдарын дұрыс ұйымдастыру оқушылардың ойлау қабілетін,
Мұғалім сабақтың әр минутын тиімді және дұрыс пайдаланғанда
Оны қандай тиімді жолдармен жүргізуге болады?
Сабақты баланың ойын осы сабаққа аударатындай тиімді әдісті
Күнделікті сабақ барысында тіл дамыту үшін төмендегідей тәсілдері
- сөздік арқылы тіл дамыту;
- мәтінге байланысты тіл дамыту;
- көрнекі құралдар арқылы тіл дамыту;
- үйірмеге және басқа жұмыстарға қатысу арқылы тіл
Ағылшын тілінің негізгі мақсаты оқушыларға тіл үйрету болғандықтан,
Ағылшын тілі сабағының негізгі арқауы – тіл дамыту
Тіл дамыту жұмыстарының тәсілдері төмендегідей:
Грамматикалық тапсырмаларды түрлендіріп беру;
Мазмұнды суреттермен жұмыс ұйымдастыру;
Оқушыларды топқа бөліп, өзара сөйлестіру;
Белгілі бір тақырыпта берілген әңгімені жалғастыру;
Шағын көріністер даярлату;
Мәтінмен жұмыс жүргізу.
Осының ішінен ең басты орын алатыны – мәтінмен
Мәтінмен жұмыс жүргізу барысында қойылатын басты талаптардың бірі
Ал шығармашылықпен жұмысты мынадай тәсілдерді пайдалана отырып өткізуге
Мәтінді өзгертіп баяндату.
Мысалы: “Менің ойымша”, “Мен өз тәжірбиеме сүйеніп айтып
Оқылған әңгіменің мазмұнын оқушыларды түгел қатыстыра отырып баяндату.
Жұмыстың бұл түрін қолдану барысында әңгіменің мазмұн желісінің
Мәтіннен іріктеліп алынған сөздерге морфологиялық талдаулар жасата
Бұл жұмыс түрлері өтілген грамматикалық ережелерді есте сақтау,
Тілді жақсы білетін оқушылар үшін белгілі бір сөйлемнің
Мәтіннің құрамындағы сөйлемдердің ретін алмастыра отырып, ауыстырылған сөйлемдерді
Берілген мәтінге сүйене отырып диалог құрастыру.
Осы тәсілмен кез келген мәтінді диалогқа айналдыруға болады.
Мәтінмен, іріктеліп алынған сөздердің синонимдік, омонимдік, антонимдік сыңарларын
Мәтін бойынша жүргізілетін жұмыстың басқа түрлеріде өте көп.
Оқылған әңгіменің мазмұнын қысқаша, тұжырымды түрде әңгімелету.
Мәтін ішінен негізгі ойды білдіретін сөйлемдерді табу.
Белгілі бір жоспар бойынша мазмұнын айту.
Мәтін бойынша сурет cалғызу.
Мәтін бойынша орындалатын тапсырмалардың амал–тәсілдерін түрлендіріп, қолдану –
Ғылым мен техниканың жылдан–жылға жедел қарқынмен дамуына байланысты
- деңгейлеп оқыту технологиясы;
- блокпен оқыту технологиясы;
- модульдеп оқыту технологиясы;
- В.Ф. Шаталовтың технологиясы.
Оқушының тілді меңгеруге ықыласын, ұмтылысын, қызығуын арттыратын ең
Мысалы: 8–сыныпта “Great Britain” тақырыбын өткенде оқушылар мәтінді
Great Bretain
1. Country Great Britain
2. Population 57 million
3. Capital.
4. The area of UK
5. Parts
6. Islands
7. Climate
8. Rivers
9. Weather
Инновациялық технологиялардың көптігіне, олардың түрі мен әдістерінің сан
Ағылшын тілі сабақтарында компьютермен жұмыс істеу де ерекше
Қорыта келгенде шетел тілін үйретудегі мұғалімнің негізгі мақсаты
ГРАММАТИКАНЫ ЖӘНЕ ФОНЕТИКАНЫ ОҚЫТУ.
2.1 Грамматикалық материалды бекіту. Грамматикалық
жаттығулардың түрлері.
Грамматиканы оқытудағы басты міндет сол грамматикалық құбылыстарды сөз
жаттығулар грамматикалық материалмен жұмыс істеуге үйретуге тиіс;
олар сөз әрекетінің дамытылып отырған түрлерінің психофизиологиялық және
жаттығулардың коммуникативтік бағдары болуға тиіс;
жаттығулар дидактиканың жеңілден ауырға қарай деген принципіне сәйкес
олар оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға тиіс.
Репродуктивтік сөзге қажетті грамматикалық дағдылар рецептивтік сөзге қажетті
Репродуктивтік сөзде қолдануға арналған грамматикалық материалды бекітетін жаттығулар.
Психологиялық зерттеулердің қорытындыларына қарағанда, сөз механизімін қалыптастырудың мынадай
а) сөздің грамматикалық механизмдерін таныс (яғни түсіндіру кезеңін
ә) операциялар мен әрекеттердің қиындығын ескере отырып, оларды
б) әрекетті автоматтандыру;
в) сөз механизмінің құрылымын бірте – бірте кеңейтін
г) әр бірліктің коммуникативтік құндылығы.
Осыған байланысты репродуктивтік сөзде қолданылатын грамматикалық материалды бекітуге
1–түрі–грамматикалық құрылымдарды еліктеу арқылы қайталауға бағытталған жаттығулар. Мұнда
1) мұғалімнің айтқанын растаңдау.
Мұғалім: Altyn speaks English very well, doesn’t she?
Оқушы: Yes, she does. Altyn speaks English very
2) аталған іс - әрекеттерді сендер де істегендеріңді
Мұғалім: I swam so much in summer.
Оқушы: I swam so much in summer, too.
2–түрі–грамматикалық құрылымдардың кейбір элементтерін өзгертуге бағытталған жаттығулар. Мұнда
- Аталған іс - әрекеттің басқа оқушыларға да
- Менің істегенімді сенің де істегің келетігін айт:
- Аталған іс - әрекетті істеуге мүмкіндігін жоғын
- Мұны істеу қиын екенін айт: - Laila
3 – түрі - өз ойын ауызша немесе
1. тіл материалы берілген, мазмұны белгілі жаттығулар;
2. тіл материалы берілмеген мазмұны белгісіз жаттығулар,
Бұл жаттығуларды орындағанда жағдайды пайдаланып отыру керек, олардың
тіл материалы берілген, мазмұны белгілі жаттығулар:
үзіліс кезінде кезекші не істейтіні айт (осы шақты
ә. сыныптан досын ауылға демалуға барды. Одан
2. тіл материалы берілмеген, мазмұны белгілі емес
a. жанұяң туралы айт;
ә. досың туралы айт;
б. мектебің, кітапхана т.б. жайлы айт.
Рецептивтік сөзде қолданылатын грамматикалық материалды бекітуге арналған жаттығулар.
Рецептивтік сөз дегеніміз – басқа бір адамның ауызша
Осыған байланысты рецептивтік сөзде қолданылатын грамматикалық құбылысты бекітетін
1–оқып жатқан грамматикалық құбылыстарды мәтінде тануға арналған жаттығулар,
2–грамматикалық құрылымды алдын ала болжауға арналған жаттығулар: сөйлемді
3–ұқсас құрылымдарды бір–бірінен ажыратуға арналған жаттығулар: сөйлемдерді оқып,
4 - өтіп жатқан грамматикалық құбылыстарға сүйеніп, осыған
Грамматикалық жаттығулардың мынандай түрлері бар:
Тану жаттығулары. Олар грамматикалық құрылымдар арқылы ауызша беріледі.
Mike lives in Pushkin Street. I lived there
Ann comes home at half past two.
She came home at 4 o’clock yesterday.
Оқушылар мүғалімді тыңдап, етістікті таныса, қолдарын көтереді.
Мұғалім әрбір оқушының түсінгенін тексере алады. Мысалы: сөйлемді
іс – қимыл аяқталмаған – She was reading
іс – қимыл аяқталған – She had read
Mother was cooking dinner
Mother had cooked dinner
Mary was sending letters
Mary had sent letters
It was raining
It had rained
Сөйлемді оқып, етістіктің дұрыс формасын таңдаңыз.
I (go, went) to the library last Monday.
Tom (takes, took) a bus when he goes
The children (say, said) good bye to the
Оқушылар сөйлемді оқып шығып, етістіктің осы сөйлемге байланысты
Үйрету жаттығулары қиынырақ, ол оқушылардың сабаққа қатысып, сөйлеуін
қайталау жаттығулары. Оқушылар сөйлеу үлгісіне еліктей отырып мұғалімнің
- Is Ann dancing now?
- No, she isn’t.
- What is the doing?
- She is watching television.
Мысалы:
Kate is helping her mother.
Your sister is doing her homework.
This girl is working at the farm.
Сөйлеу үлгісінің, дыбыстардың, екпіннің, әуеннің дұрыс айтылуына назар
ә. сәйкестендіру. Оқушылар сөздерді сәйкестендіріп қоя білу керек.
Бір оқушы сөздерді сәйкестендіріп қояды, қалғандары қайталап оқиды.
Мысалы: they are dancing (singing, working, walking, playing,
Белгілі бір етістікті қолдану суреттермен, сөздермен беріледі, аз
б. қорытындылау (аяқтау). Оқушылар мұғалім көрсеткен суреттерді көре
Мысалы:
T: Look at the picture. Mike is a
P1: Mike is getting up.
CE: Mike is getting up.
T: Mike is a
P2: Mike is dressing.
CE: Mike is dressing..
Бұл жаттығуларды is етістігінің қолданылуына назар аудару керек.
в) мұғалімнің сқрақтарына жауап беру жаттығулары.
Мысалы:
T: Is Mike getting up?
P1: Yes, he is.
T: Who is getting up?
P2: Mike is.
T: What is Mike doing?
P3: He is getting up.
Үйрету жаттығулары ауызша не жазбаша, ауызша сыныпта, жазбаша
Келесі сабақта үй тапсырмасы ауызша тексеріледі. Оқушылар өздерінің
3. Шығармашылық жаттығулар – бұл жаттығудың көп еңбекті
a. мұғалім көрсеткен сурет, зат бойынша әңгіме құрастыру.
ә. берілген грамматикалық тақырып бойынша сұрақтар оқушылар Past
б. мұғалім берген оқиға бойынша оқушылар әңгіме құрастырады.
P1: Go to the door Sasha.
P2: Sasha is going to the door.
P3: Open the door.
P4: Sasha is opening the door.
Бұл ретте Present Perfect және Past Indefinite шақтарында
He has opened the door.
We opened the door a minute ago.
в. тақырып бойынша әңгіме (topic). Оқушы сынпқа келгеннен
г. грамматикалық тақырыптарды пайдаланып диалог құрастыру.
Мысалы: P1: I have read an interesting book.
P2: What is it about?
P1: Indians.
P2: Will you give it to me to
P1: Why not?
ғ. оқылған мәтінді ойлау;
д. қайталап айтып беру;
е. ағылшын тіліне аудару;
ж. еркін сөйлеуге қатысу. Мысалы: It есімдегі бар
T: What is the weather like today?
Is it cold today.
Осы сұрақтарға жауап беру арқылы оқушылар сөйлемді жақсы
Грамматикалық мәтіндер жаңа грамматикалық тақырыпты түсіндіру мәтіндері арқылы
тыңдап, түсінуге арналған мәтіндер;
cөйлеуге арналған мәтіндер;
оқуға арналған мәтіндер;
бақылау тест мәтіндері.
Бақылау тест мәтіндері оқушылардың грамматикалық білімдерін тексеруге мүмкіндік
2.2 Грамматикалық материалды түсіндіру. Алғашқы сатыда грамматикалық структуралар
Грамматикалық материалды түсіндіруде мынаны ескеру керек:
а) түсіндіруге тиісті грамматикалық құбылыстың ерекшелігі, оның сипаты;
ә) бұл құбылыстың сөз әрекетінің қандай түрінде қолданылатындығы;
б) оқушылардың жас ерекшелігі;
Осы жағдайларды ескере отырып, оқушыларға грамматикалық құбылыстарды түсіндірудің
лексикалық жол;
индуктивтік жол;
дедуктивтік жол.
Грамматикалық материалды түсіндірудің лексикалық жолы. Бағдарлама бойынша төменгі
оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты–төменгі сынып оқушылары нақты ойлайды,
төменгі сынып оқушыларының лексикалық сөз қоры тым аз,
Грамматикалық құбылысты лексикалық жолмен түсіндіру дегеніміз мынау: мұғалім
Ереже орнына жүретін сөйлем беріліп, оның мағынасы түсіндірілгеннен
Енді осы айтылғанды нақты мысал арқылы көрсетелік: күрделі
Is a father a teacher?
Who is a techer?
What is a father?
Осы сұрақтарға жауап бере отырып, оқушылар әлгі
Сосын күрделі есім баяндауышты есім болып тұрған зат
The father is a worker; the father is
Шетел тілінің грамматикалық құбылысына сай келетін құбылыс ана
Дедуктивтік жол дегеніміз – ережені мұғалім мүмкіндігінше қысқа,
Грамматиканы түсіндіргенде тек оқушыларға таныс лексиканы қолдануға болады.
Грамматикалық материалды мәтін оқудан бұрын өту керек. Бұл
Грамматикалық материал мектепте ана тілінде түсіндіріледі. Шетел тілінің
Грамматикалық ережелер өз ойын айту немесе түсіну үшін
Мектепте шет тіліне оқыту мұғалімдер мен ата–аналар үшін
Дегенмен де кейінгі кезде ауыл мектептерінде осы сабаққа
а. бала бақшаларының қысқаруы жабылып қалуы нағыз (мынау
ә. қазақ тіліндегі сөйлем мүшелерінің орналасу тәртібі мен
Ендеше, мұғалім алдында осы кедергілерді мейлінше азайтып білім
Алғашқы сатыда оқушылар “What is this” сұрағына жауап
үшбұрыш – есімдік.
тік төртбұрыш – көмекші етістік.
дөңгелекше – артикль, зат есімнің алдында ғана қойылады
түрде.
шаршы – зат есім.
Бұл жерде қазақ тілінде қолданылмайтын is, a –
Ал, that есімдігін
десек сұраулы сөйлемнің:
өрнектедік. Оқушы суретте көрсетілген немесе алып келген заттарын
[ ) ]
Әрі келе заттың түрі–түсін айтуға келгенде жанағы геометриялық
“This is a grey cat”.
Осыны кескіндеу арқылы болымсыз, сұраулы сөйлем түрлерін былай
8
8
8
is a grey cat”.
Ал What kind of box is this?
Бұндағы жаңа
Сөйлемнің түрлерін жоғарыдағы орналастыру арқылы шығарамыз. Ал қайда
8
prepositions мекен үстеулер заттың қайда екенін білдіреді. Негізінде
These are books -
Жүре келе олардың белгілі заңдылықпен келетінін ойластырды. Ол
3 түрі бар, заттың көп немесе жалқылығына байланысты
to be – am/is/are (осы шақ).
Бұлар, сөйлемде тек өздеріне тиесілі есімдер мен зат
P1/3/3=1/-I/3/-he, she, it:to be 1/1/1 – жоғарыда 3
V – негізгі етістік. Осыдан шығатын қорытынды: P1/3/3to
Бұл Present Continuous – нақ осы шақтың формуласы
P1/3/3 to be1/1/1-V+ing/-/
To be 1/1/1/P1/3/3 V+ing/?/
Сабақта тек кескіндер немесе формулалар арқылы жұмыс жасап
In this picture you can see many children.
P4/3/does/-V1/-/He does not go to school every day.
Do/does/P4/3/V1….? Do we go to school every day?
6 – 7 сынып оқушылары Past Simple:
P7/Vii/ed/i/I cleaned the room.
P7 did – V1….She did not clean the
Did P7 V1…? Did they clean the room?
Simple Future:
P2/5/shall/will/V1….
P2/5/shall/will/-V1….
Shall/will/P2/5/V1….
Present Perfect:
P/3/have/has/VIII/ed/....
P4/3/have/has/-VIII/ed/.
Have /hasP4/3/VIII/ed/….? – бар екенін тапты.
Студенттердің өздік жұмысы арқылы тілдік материалдарды меңгеруі олардың
Карточка 1.
1. Future – in – the – Past
He said that his sister would come on
Ол оның апайы жексенбіде келеді деді.
2. III жақ жекеше түрде тұрған бұл форма
3. Сөйлемдерді аяқтаңыз:
She said “The apples will soon be ripe”.
She said, that the apples would soon be
He said, “They will not mention her name”.
He dai they…
I said, “He will overcome all the difficulties”.
I said that…
He thought, “She will miss the train”…
№1 карточкамен жұмыс істеген соң №2 карточка таратылып,
Сөйлемдерді оқып, түсіну; №1карточкадағы үлгімен салыстыру; айырмашылықтарымен анықтау;
Карточка 2.
1. Мысалдарды оқыңыз. Есімдіктер мен көмекші етістіктердің өзгеруіне
He said, “I shall do it tomorrow”.
He said that he would do it next
Ол мұны келесі күні істейтіндігін айтты.
2. I жақта төлеу сөздегі келер шақтың формасын
3. Сөйлемдерді аяқтаңыз:
He said, “I shall wake up at 7
He said that he would wake up at
The driver said, “I shall come here tomorrow”…
The driver said that he…
They said, “We shall do it at
They said that…
The workers thought, “We shall never let it
№1 карточкамен жұмыс аяқтаған соң оқытушы бір студенттен
Бұдан кейін №3 карточка таратылады.
Карточка №3.
Бірінші жақтағы Future – in the- Past –
I said, “I shall read it on Sunday”.
I said that I should read it on
Мен мұны жексенбіде оқимын дедім.
2. Future – in – the – Past
3. Сөйлемдерді аяқтаңыз:
I thought, “I shall soon reach the village”…
I though that I should soon reach the
We decided, “We shall grow water – melons
We decided that we….
The teacher said, “You will read the text”…
The teacher said that I…
The engineer said, “You will come with me”…
The engineer said that we….
Oleg said, “You will buy the tickets”…
Мұндай карточкалармен жұптық жұмыстар жүргізуге де болады. Тапсырмаларды
Егер топтағы студенттердің білім деңгейлері жақсы болса, онда
2.3 Фонетикалық дағдыны қалыптастыру үшін қолданылатын жаттығулар жүйесі.
Фонетикалық дағдыларды қалыптастыруға арналған жаттығулар екі топқа бөлінеді:
1. тыңдауға арналған жаттығулар.
2. дыбыстарды қайталап айтуға арналған жаттығулар.
Бұл екі топ бір–бірімен тығыз байланысты және фонетикалық
1. тыңдауға арналған жаттығулар. Тыңдауға арналған таза фонетикалық
Тек есту арқылы орындалатын фонетикалық жаттығуларға мынадай мысалдар
- бірқатар дыбыстарды (сөздерді) тыңдап [t] дыбысын естігенде
- дыбыстар жұбын тыңдап, сол жұптағы екі дыбыс
- сөйлемді тыңдап, ол сөйлемде [t] дыбысы неше
- мына сөйлемдерді тыңдаңдар да сұраулы (хабарлы, бұйрықты,
- мына сөйлемдерді тыңдаңдар да олардың әрқайсысында қанша
Графикалық сүйенішпен (яғни жазбаша мәтінге сүйене отрып) орындалатын
Бірқатар сөздердің (сөз тіркестерінің, сөйлемдердің) ішінен мұғалім /
Тыңдауға арналған жаттығуларды орындау нәтижесінде оқушылар шетел тіліндегі
2. Дыбыстарды қайталап айтуға арналған жаттығулар дыбыстау дағдыларын
Дыбыстарды қайталап айтуға арналған жаттығуларды тыңдау арқылы да,
- Мұғалімге/дикторға/ ілесіп мына дыбыстарды / буындарды/сөздерді /
- көрсетілген белгіге көңіл бөліңдер, құрамында (…) дыбысы
Ал графикалық сүйеніш көмегімен мынадай жаттығулар жасауға болады:
Фонетикалық дағдыларды қалыптастырып, дамыту үшін бұлардан басқа мынадай
3. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ. ЖОБАЛАУ
3.1 Шетел тілін оқытуда техникалық құралдарды қолдану.
Сөйлеуге тыңдап түсінусіз үйрену мүмкін емес. Шетел тілін
Ауызша сөзді түсіну – адамның естіген сөздердің мағынасына
Тыңдап түсінудің негізгі топтарына мыналар жатады:
a. тыңдап түсіну дағдылары (мәтіннің грамматикалық және
ә. сөздерді және сөз тіркестерін түсіне білу қабілеті;
б. дыбыстарды, дауыс интонациясын ажырата білу.
Тыңдау процесі есту қабілеті механизмімен тығыз байланысты. Есту,
Ауызша сөзді түсіну үшін бір материалды бірнеше рет
Тыңдауға үйренуді сөйлеушімен бетпе – бет отырып тыңдаудан
Шетел тілін тыңдап түсінудің өзіне тән қиыншылықтары бар,
Ауызша сөйлеуге үйрету – шетел тілін оқытудың ең
Түсінуді тексерудің ең басты бөліктерін біріншіден–сурет арқылы, екіншіден–жазбаша
Сурет арқылы үйрету кезінде қажетті суретті таңдау –
Шетел тілін аудармасыз түсінудің тағы бір жолы үнтаспа
Әртүрлі бұйрықтарды орындау грамматикалық материалды түсіндірумен басталады. Мысалы
Алғашқыда тыңдаушы аудиоматериалдарды тыңдағанда түсінбегенімен қатар ештеңе “естімегендей”
Дыбыстарды ажыратуға арналған жаттығулар:
Сөздерді тыңдап, [ae] дыбысы бас сөздің нөмірін атаңыз:
Жұпты сөздерді тыңдаңыз. Қандай жұпты сөздер бірдей айтылатынын
Сөздерді тыңдап, ұзақ [i:] және қысқа [i] дыбыстары
Сөйлемді тыңдап, [v] және [w] дыбыстарын неше рет
Тыңдаған мысалдарыңызда қандай сөздер а) екпінді, б) екпінсіз
Бастапқыда сөйлемдердің грамматикалық құрылымын түсінгендігін тексеру үшін мынадай
Сөйлемдерді тыңдаңыз және қай сөйлемдер келер шақта
Сөйлемдерді тыңдап, нені білдіретіндігін айтыңыз: I’ll go, She’ll
Сөйлемдерді тыңдап қайсысы өткен шақта тұрғанын айтыңыз: (1)
Фонетикалық және грамматикалық құрылымдарды тыңдау арқылы салыстыра және
Listen to the sentence pronouced with different intonation.
Listen to the sentence “I can’t eat anything”
Тыңдап түсіну қабілетін арттыру үшін 2–3 жауап нұсқаулары
Listen to the phrase repeated twice, then listen
Listen to the sentence “I look after
Listen to the short story. “It was late.
Мұндай фоножаттығуларды оқушылардың түсінгенін ауызша және жазбаша түрде
Диалогты, әңгімелерді, мәтіндерді тыңдау шетел тілін түсініп үйрене
Listen to the story. Be ready to answer
My friend Bill is a geologist. He doesn’t
Neither his wife nor his mother – in
When he leaves, his children are sorry to
Questions:
What is Bill’s profession?
Where does he usually go to in spring
He cooks his own meals when he goes
Who does he try to teach the art
What are his favorite dishes?
Why doesn’t he let his wife spend much
What kind of food does a man need,
Why doesn’t his wife contradict him?
Are the children sorry when their father goes
Who cooks their meals after his departure?
Тыңдалған әңгіме бойынша төмендегідей жұмыс түрлерін орындауға болады:
Жазбаша жоспар құру, мәтінге ат қою, сөз тіркестерін
Ауызша мәтіннің қысқаша мазмұнын беру, толық мазмұнын беру.
3.2 Жобалау технологиясын бастауыш мектепте қолдану.
Жаңа өмір талабына сай бала тәрбиелеу кез келген
Әрине шет тілін оқып, үйрену, бірден қалыптаса қалмайды.
Жалпы жоба жұмысы – белгілі бір өтілген материалдың
Жобалау әдісі 21 ғасырдың технологиясына кіріп, басқа елдерде
Шетел тілін оқытып, үйрету мақсаты – оқушылардың қарым
Жаңа тілге үйретуде оқытудың жаңа тәсілі төмендегідей талаптарға
оқушыға қолайлы оқу орта қалыптастыру;
оқушының оқуға деген қызығушылығын арттыру, ой – тілектерін
оқушының эмоциялық сезіміне әсер етіп жеке тұлға ретінде
оқытуды түрлендіру үшін түрлі әдісті қолдану;
ойын түрінде оқыту арқылы оқушының белсенділігін арттыру;
шет тілін оқушының жеке қызығушылығымен байланыстыру;
оқушы – субъекьт, оқытушы – кеңесшісі болу;
сатылап өз бетімен жұмыс істеуге үйрету.
Жоба әдісін қолданып оқыту бұл талаптарға жауап бере
Оқыту әдісін – жеке тұлғаға, топқа бағыттылған, жоспарланған,
Бастауыш мектепте жобалауды қолданудың негізгі принциптері мыналар:
нақты мақсатты іс – жүзінде жүзеге асырыға бағытталған
әр балаға нақты тапсырма беру;
жеке тапсырманы орындау;
оқышының жауапкершілігі.
Оқытуда іс – жүзінде шағын жобалар (3 сағатқа
1 – кезең дайындық кезеңі. Тақырып таңдау, оны
2 кезең. Материал жинау, материалды өңдеу, толықтыру. Оқушылардың
Сол үлгілерінің түрлерін ғана үйренбей, өздерін – өздері
3 – кезең. Сөйлеу кезінде алынған материалды қолдану,
4 – кезең. Қорытынды шығару, жобаның презентациясы. Осылайша
Жалпы жұмыстың құндылығы сол – баланың бойында әлеуметтік
Сонымен бастауыш мектепте жобамен жұмыс технологиясын қолдану жеке
3.3 Шетел тілі сабағына қойылатын негізгі талаптар.
Сабақ – мектептегі оқу–тәрбие жұмысының негізгі формасы. Өйткені
Шетел тілі сабағын ұйымдастыруда және өткізуде мынадай негізгі
- әрбір сабақтың мақсаты шетел тілін оқытудағы негізгі
- жоғарыдағы мақсатты білім беру, дамыту мен тәрбиелеу
Шетел тілі сабақтарына мынадай талаптар қойылады:
сабақ бастарда оқушылар сабақта жұмыс істеу тәртібін сақтайтын
оқушыларды шетел тіліне ынтақтыру мақсатымен фонетикалық жаттығулар орындап,
оқушылаға сабақтың мақсатын айқын ашып көрсету;
қажетті кезеңдерде әрқашан тақтаны дұрыс пайдалана білу;
жаңа сабақ өткізер алдында өткенді қайталау, оқушылардың ойлау
лексикалық, грамматикалық жаңа материалды түсіндіру, соңынан пысықтауға арналған
жаттығуларды біртіндеп қиындата түсуді ескеру;
оқушыларға орындалатын жаттығулардың алдын ала орындау шарты мен
жаттығуды орындаған кезде оқушылардың белсенділігін арттыра алатын жұмыс
қоңырау соғылмастан бұрын үй тапсырмасын түсіндіру, оны күнделікке
cабақтың соңында оқушылардың білімін, тілдік дағдылары мен сөйлеу
сабақты қалыпты қарқынмен, айқын мұқаммен, ұстаздық өнегілілікпен жүргізу.
Сондай – ақ мұғалім тіл материалының әрқайсысымен және
Тіл материалы бойынша жүргізілетін жұмыс барысында мынадай жүйелілік
Лексикалық жұмыс а) жаңа сөздің мағынасын түсіндіру:
Зат – сурет көрнекілігін, тиісті жағдайды және т.б.
Жаңа сөздің мағынасын оқушылардың дұрыс түсінгенін тексеру;
Жаңа сөздің айтылуын және үлгі сөйлемдердегі жаңа сөздің
Сөзді тақтаға жазып, оның грамматикалық, орфографиялық ерекшеліктерін тынастыру;
Сөздің сөйлемде қолданылуын таныстыру. ә) Пысықтауға арналған АВСД/Е
Грамматикалық жұмыс.
Ең алдымен грамматикалық материалды түсіндіру жолдарын (индуктивті, дедуктивті,
Грамматикалық материалдың атқаратын қызметі мен мағынасын түсіндіру;
Оның жасалу жолдары мен формасын түсіндіру;
Оның қалай қолданылатынын түсіндіру (жағдай, үлгі сөйлемдер беру);
Түсінгендерін тексеру. ә) Пысықтауға арналған жаттығуларды орындау:
Ауыстырмалы кестемен жұмыс;
АВСД/Е жаттығулары.
Фонетикалық жұмыс.
тиімділігіне қарай төмендегі жұмыс тәсілдерінің біреуін таңдап алып,
Мұғалімге/дикторға/еліктеу, қайталау; 2. Қалай айту ережесі түсіндірілгеннен кейін
ә) Пысықтау жаттығуларын орындау (жаңа дыбыстар мен сөздерді
Сөз әрекетінің түрлері жұмыстарының мынадай ретте жүргізілуін ескерген
Тыңдап түсіну:
Тыңдалатын мәтіндегі түсінуі қиын кедергілерді жою;
Мәтіңннің мазмұнын жалпылама түсінуге нұсқау беру;
Мәтінді тыңдау;
Тыңдалған мәтіндегі жалпы мағлұматтарды қалай түсінгенін тексеру.
Егер мұғалім оқушылардың мәтінді толық түсінгенін тексеруді мақсат
Монологқа үйрететін жұмыс кезеңдері:
Оқушылардың оқыған мәтіні бойынша өзімен өзі сөйлеуін төмендегіше
Мәтіннің мазмұнын түсінуге қиындық келтіретін сөздерді, грамматикалық жағынан
Мәтіннің мазмұнын жалпы түсінуге нұсқау беру (тексеру жолдарын,
Оқушыларға мәтінді өз бетімен іштей оқыту (оқуға берілетін
Мәтіндегі жалпы мағлұматтарды тексеру;
Мәтіннің мазмұнын толық түсінуді талап ету, мәтінді екінші
Мәтінді оқушылардың толық түсінгенін тексеру;
Мәтіннің мазмұнын айту;
Мәтіндегі оқиғаға өз пікірін айту.
Шетел тілі сабағында оқушының монологты түрде сөйлеуінің мынадай
Диалогқа үйрететін жұмыс кезеңдері:
Диалогты түрде сөйлеуге қажет лексикалық, грамматикалық материалдарды қайталау;
Диалогты құруға қажетті жағдай жасау (сөзбен немесе көрнекіліктер
Рольдерді бөліп беру;
Мұғаліммен 1 – 2 оқушының сөйлеуге (диалогқа) қатысуы;
Диалогты түрде сөйлеу барысын тексеру.
Диалог сөзде үйретуде өткен тақырыптар, оқыған, тыңдаған мәтіндер,
Оқуға және оқу техникасына үйретуге арналған жұмыс кезеңдері:
а) Оқуға арналған жұмыстардың реті:
1. Оқуға қиындық келтіретін сөздерді түсіндіру, аудармасын беру;
2. Мазмұнын толық түсінуге арналған оқу;
3. Оқушылардың мәтінді қалай түсінгенін сұрақтар арқылы тексеру;
4. Жоспар құрғызу;
5. Жоспар бойынша мәтіннің мазмұнын айтқызу және т.б.
ә) Оқу техникасына жаттықтыру:
1. Мұғалімнен (диктордан) соң қиын оқылатын сөздер мен
2. Мұғалім қойған сұрақтарға оқылған мәтіннен дауыстап жауап
3. Оқушыларға мәтінді азат жол бойынша дауыстап оқыту;
4. Оқығанда кеткен қателерді талдау, оқу ережелерін еске
Оқу техникасын жаттықтыру кезінде мәтінді оқыға берілетін уақытты
ҚОРЫТЫНДЫ
Сабақ – колледждегі оқу – тәрбие жұмыстарының негізгі
Кәсіби педагогикалық мамандар даярлауда практикаға ерекше көңіл бөлінеді.
Мысалы: әр сабақта студенттер жоспарлы тақырыптарға сай тіл
Өлеңді тыңдап мағынасын түсінуге тырыс.
Әр жолдағы ағылшын тіліне тән дыбыстардың дыбысталу ережесін
Ағылшын сөйлемдерінің түріне орай оқылу ережесін ескер.
Әр өлең жолын тыңдап, хормен қайталап тілінді жаттықтыр.
Әр өлен жолын тыңдап, жеке қайтала, тілінді жаттықтыр.
Дыбыстау ережесін ескеріп өлеңді оқы.
Өлең жолдарын жатқа айт.
Жаңа сөздердің мағынасын түсіндіргенде заттың өзі, сурет көрнекілігі
Суретке мұқият қарап мағынасын түсінуге тырыс.
Жаңа сөздің айтылу ерекшелігін есте сақта.
Сөздің орфографиялық ерекшелігін есте сақта.
Сөздің сөйлемде қолданылу жолдарын есте сақта.
Жаңа сөздердің мағынасын сөздіктен дұрыс табу үшін оқушыларға
Сөздің бірінші үш әріптерін ата.
Дауысты әріптердің оқылу ережелерін ата.
Берілген сөз аудармасын тап.
Сөздің оқылуына көңіл аудар.
Сөз аудармасын есте сақта.
Оқушылар жаңа тақырыптар бойынша өткен сөздерді басқа адамдармен
Грамматикалық материалдың атқаратын рөлі.
Оның жасалу жолдары.
Қолданылу жолдары.
Грамматикалық материалды үлгі сөйлемдер көмегімен қолдану.
Тілге үйрету жаттығулардан басталады. Жаттығулар оқушылардың жас ерекшеліктеріне,
Берілген сөйлемдердің болымсыз және сұраулы түрлерін жаз.
Етістіктердің дұрыс түрлерін қолданып, сөйлемдерді аяқта.
Етістіктердің дұрыс түрін қолданып, сөйлемдерді аяқта.
Сұраулы сөйлемдердің 4 түрлерін құрастыра білу, оларға дұрыс
Сөйлемдегі бастауыш пен баяндауышты тап.
Етістіктің түрін ата.
Етістіктің қай шақта тұрғанын ата.
Сөйлемді аудар.
Оқушылардың тілін дамытуда оқудың алар орны ерекше. Ағылшын
Мәтінді өз бетінше іштей оқы.
Мәтін мағынасын түсінуге тырыс.
Әр сөйлемдегі таныс емес сөздер мағынасын сөйлемдегі басқа
Сөйлемдегі етістіктердің қай шақта тұрғанын анықта.
Түсінгеніңді суретке түсір.
Өз ойыңды жеткізу үшін жаңа сөздерді, грамматикалық ережелерді
Мәтін мағынасын сурет, диаграмма көмегімен басқа оқушыларға жеткіз.
Кәсіптік біліктілігі жоғары, әдістеме ғылымының жаңалықтарымен қаруланған, техникалық
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Аудиовизуальные материалы по иностранным языкам – важное средство
Бородулина М.К. “Шетел тілін үйрену” – М, “Просвещение”,
“Білім” №2/2006. 46-47 бет.
“Білімдегі жаңалықтар” №2(20) 2005 ж.
Қазақ тілі мектепте колледж және жоғары оқыту орнында
Қазақ тілі әдістеме. №3/2009 ж. 2 бет.
Қазақстан мектебі №6/2010 ж. 21 бет.
Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері/Иностранные языки в школах Казахстана.
Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері/Иностранные языки в школах Казахстана.
Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері/ Иностранные языки в школах
Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері/ Иностранные языки в школах
Кузьмичева Т.Н. “Технические средства в обучении английскому языку”.
Мектептегі шет тілі №3/2006 ж. 41 бет.
“Мектептегі шет тілі” №4/2003 ж, 30 бет.
“Мектептегі шет тілі” №2/2003 ж, 38 бет.
Мектептегі шет тілі/Иностранный язык в школе. Шілде-Тамыз. №4(22)/2006
“Мектептегі жаңалықтар” №3/2004, 42-43 бет.
Сысоев П.В. Развитие умений учащихся воспринимать текст на
Елухина Н.В. Обучение аудированию в русле коммуникативно ориентированной
Ұлағат №2/2010 ж. 14 бет.
Филатов В.М. Методическая типология ролевой игры//Иностранные языки
Шетел тілін оқыту әдістемесі/Методика обучения иностранных языков. Наурыз
Шетел тілін оқыту әдістемесі. №3(17)/2007 ж. 21-25, 41-44
3