МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………………………….. 4
1 ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ……………. 6
1.1 Туризм мәні. Туризмнің қызмет етуінің механизмі …………………….
1.2 Қызмет көрсету туризмдегі әлеуметтік – экономикалық фактор
12
1.3 Туризмді дамытуда маркетинг пен менеджментті қолдану ерекшеліктері......................................................................................................
15
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ…………………………............................................
20
2.1 Қазақстан Республикасында туризмнің дамуының қазіргі жағдайы…… 20
2.2 Қазақстанда туризм индустриясын қалыптастырудың негіздері……… 26
2.3 Туризмнің даму үрдісіне ықпал ету жағдайлары..................................... 34
2.4 Туризмді дамытуда мемлекеттік реттеу маңызы...................................... 39
3 ҚАЗАҚСТАНДА ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАСЫ………… 52
3.1 Мемлекеттік бағдарламаның туризмнің дамуына ықпалы.............................. 52
3.2 Туризм саласында кластер құру маңызы.................................................. 59
ҚОРЫТЫНДЫ ……………………………………………………………….. 72
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………................................... 74
КІРІСПЕ
Туризм көптеген мемлекеттердің экономикасы мен жаһандану жағдайына ықпалды
Дамыған елдердегі экономикалық саяси және әлеуметтік тұрақтылықты сақтауға
Ұлттық экономиканы қайта реформалау, туристік ұйымдардың қызмет ету
Дүниежүзілік туристік ұйымның болжауы бойынша, әлемдік дәстүрлі туристік
Қазақстанда туризмнің тарихи даму алғышарттары, б.з. үшінші мыңжылдығында
Республикада тарихтың әртүрлі даму кезеңдерін сипаттайтын 27 мыңға
Елбасы Н. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында ел экономикасының
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер айқындалды:
- туризмнің қызмет етуінің экономикалық механизмін сипаттау;
- Қазақстан Республикасында туризмнің дамуының қазіргі жағдайын
талдау;
- Қазақстанда туризм индустриясын қалыптастырудың негіздерін анықтау;
- Қазақстанда туризмді дамытудың перспективті бағыттарын айқындау;
Дипломдық жұмысты орындауда ғылыми зерттеудің теориялық және
1 ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Туризм мәні. Туризмнің қызмет етуінің механизмі
Туризм әлемдік бірлестік үшін жалпы кірістің 10 %
ЖҰӨ туризм үлесі экономикасы жоғары дамыған және диверсификацияланған
Автокөлік, химиялық өнімдер, азықтүлік өнімдері, компьютер және отын
БТҰ мүше елдердің 83%-ы бес жетекші экспорт категориясына
Туризм кірісінің өсуінің жоғары қарқынын келесі мәліметтерден көруге
Көптеген елдерде туризм елдің «үштік» жетекші саласына енеді,
жергілікті кірісті ұлғайтады;
жаңа жұмыс орындарын жасайды;
туристік қызмет көрсетумен байланысты барлық салаларды байланыстырады;
туристік орталықтарда әлеуметтік және өндірістік инфрақұрылымдарды дамытады;
халық кәсіпшілігі орталықтары қызметтерін және мәдениетті дамытуды белсендетеді;
жергілікті халық өмірінің деңгейінің жоғарлауын қамтамасыз етеді;
валюталық түсімдерді ұлғайтады[1].
Туризм концепциясы демалыс, іскер және басқа мақсаттармен бір
Мемлекеттік масштабта статистикалық мақсаттар үшін туризмнің келесі түрлері
ішкі туризм, жергілікті халықтың өз елі ішінде саяхатқа
кіру туризмі, ол елдің тұрғынына саналмай, басқа
шығу туризмі, бір елдің тұрғынының басқа елге
«ішкі туризм» және «кіру туризмінен» тұратын ел шеңберіндегі
«ішкі туризм» мен «шығу туризмін» қамтитын ұлттық туризм;
«шығу туризмі» мен «кіру туризмімен» анықталатын халықаралық туризм
Туризмнің негізгі типтері үйлесе отырып, оның келесі категорияларын
Сурет -1 Туризм түрлерінің кескіні (сұраным
Туризм категориясы бір күннен астам тұрғылықты мекен жайынан
Кесте 1
Келу немесе сапарға шығу ұзақтығының жіктелуі [60].
Категориялар Түнеп шығу саны(түндер)
0. Біркүндік келушілер X
1 . Туристер
1.1. 1-3
1.2 4-7
1.3 8-28
1.4 29-91
1.5 92-365
Е с к е
Сапарға шығу мақсаты туралы мәліметтер келушінің тұтынуы мен
бос уақыт, рекреация және демалыс;
таныстары мен туысқандарға келу;
іскерлік және кәсіби мақсаттар;
діни/қажылық;
емделу;
басқа мақсаттар.
Келу мақсаттары нақты туризм түрлеріне сай келетін көлік
Кесте 2
Көлік құралдары
Әуе көлігі Кесте бойынша рейстер
Кестеге тәуелсіз рейстер
Басқа әуе тасымалдары
Су көлігі Жолаушы тізбектері мен паромдар
Круиздер
Басқалар
Құрлық көлігі Теміржол көлігі
Қалааралық және қалалық автокөліктер және басқа қоғамдық автожол
Жекеменшік автокөліктер (сыйымдылығы 8 адам)
Автокөлік құралдарын жалға алу
Басқа да құрлық көлік құралдары
Е с к е
Келушілерді орналастыру мақсаттарына байланысты түрлі әдістермен анықталады (кесте
Кесте 3
Туристерді орналастыру құралдары
Орналастыру-дың ұжымдық құралы Туристерді орналастырудың қонақжай орындары Қонақүйлер
Қонақжай орындары
Арнайы мекемелер Сауықтыру мекемелері
Еңбек және демалыс лагерлері
Көліктің қоғамдық түрлері
Конгресс-орталықтары
Басқа ұжымдық мекемелер Демалысқа арналған орындар
Кемпинг алаңдары
Басқа ұжымдық мекемелер
Орналастыру-дың жеке құралдары Орналастырудың жеке құралдары Жеке үйлер
Отбасылық үйлерде жалға берілетін бөлмелер
Агенттіктерден жалға алынатын орындар
Таныстар мен туысқандармен тегін берілетін орындар
Жеке негізде басқа да орналастырулар
Е с к е
Аймақта туризмнен түсетін кірісті жоғарылату әдістері: көңіл көтеру
Туристік индустрия – бұл орналастыру мен көлік құралдарының,
Туризмнің ұйымдық формалары болып халықаралық және ішкі туризм
Туристік индустрияны салааралық кешен ретінде анықтауға болады [6,
а) техникалық бөлімдері тармақталған желілерімен жолаушылар көлігі (әуе,
б) аса кең туристік сипатқа ие болмаған арнайы
в) турист тұтынатын кең шеңбердегі қызмет саласы.
Туристік индустрияның ұйымдық туризмді дамытуға негіз болатын материалды-техникалық
Мемлекет экономикасына туризмнің қолайлы ықпал жасауы, ел экономикасын
Туризмнің дамуы елдің экономикасына және бәсекеге қабілеттілігіне әсер
Бүкіләлемдік туристік ұйым мамандары 1990 жылдан бастап Доминикан
- ЖҰӨ жасау;
- төлем балансының экспортының құрамында;
- қосымша жұмыс орындарын ашуда;
- аймақтық даму;
- туристерді қабылдайтын елдің жергілікті халқының кірісі;
- экономиканың қосалқы салаларының дамуы: көлік, байланыс, тұрмыстық
Туроператорлар, туристік компаниялар, қонақ үй, жоғары оқу орындарының
Көптеген проблемаларды реттеу мемлекет деңгейінде шешіледі: заңдылық базаларды
Дербес шаруашылық субъектісі ретінде туристік фирмалардың қазіргі заманғы
1.2 Туризмдегі қызмет көрсету әлеуметтік – экономикалық фактор
Туристік индустрияны зерттей келе сервистік қызмет көрсетуге тән
Қызмет көрсету саласының өсу қарқыны мен қызмет көрсетудің
Қызметтер аясы дами түсе, адамдардың тұрмыс салтының калыптасуына
Рухани өсу мен үйлесімді даму жолында кең мүмкіндіктер
Казіргі кезендегі өндіргіш күштер дамуының заңдылықтарының бірі -өндірістік
Түпкі сұранымның негізгі құрамасы бола, халықтың шығындары көбіне
Әртүрлі қызметтер мен затты игіліктерге деген сұраным динамикасы
Қазіргі кезде табиғи орта өндіріске ғана емес, сонымен
Қызмет көрсету саласы адамның денсаулығы, білім алуынан бастап,
Мысалы, үй шаруасын жүргізудегі уақыт шығынын қысқарта, адамды
Бос уақыттың әсерін бір жағынан экономикалық өсу факторы
Тәжірибе көрсеткендей, экономикалық талдау және әлеуметтік зерттеулер көз
Бос уақыт бүгінде әлі де болса толыктай адамның
Бос уақыт адамның қабілеттерінің, шығармашылығының, өзін көрсете білуінің
Бос уақытты пайдалану тиімділігі, қызметтер аясы салаларының жұмысын
Қызмет көрсету аясының көптеген салаларының, жинақтаудың маңызды болып
Сонымен қорыта келе қызмет және оның түрлілігі сан
1.3 Туризмді дамытуда маркетинг пен менеджментті қолдану ерекшеліктері
Туризмді дұрыс басқару кезінде, ол жоғары халықшаруашылық және
Туризм аясының болашақта дамуына ықпалын тигізетін – бұл
Туризм аясында маркетингті қолдану өндірісті ұйымдастырумен және севистің
Туристік нарықта субъектілердің қызметіне маркетинг нарықта тұтынушылармен
Туристік фирманың маркетингтік қызметінің негізгі мақсаты тиімді
Туристік фирмалар жұмысының тиімділігі үшін маркетингтің алдында мынадай
Бұл міндеттердің шешімі фирманың стратегиялық қызметі негізінде оны
Нарық конъюктурасын талдаудың маңыздылығы болып (нарық сыйымдылығы; туристік
Туристік қызметтерде бәсекелестіктің болуы және клиенттердің талаптарының өсуі
Қазіргі уақытта туристтік қызметтің барлық аяларында туристтік фирмалардың
Туристік нарықтың микродеңгейде дамуы көп жағдайда маркетингтің әдістерін
Маркетингтің мақсаты – кәсіпорын ұсынатын немесе ұсына алатын
Туристік қызметтерге сұраныс, жоғарыда айтылғандай, өте иілгіш, үлкен
Туристік қызметтер нарығындағы маркетингті дамытуға әртүрлі елдердің туристік
Тұрақты клиенттерге сыйақы беру бағдарламасы деректер қорын құруға
Кәсіпорын тұрақты клиенттерді кез келген жаңа бастамалар туралы,
Туристік қызметтер көрсету саласы бойынша жоғарыда көрсетілген практиканың
Кез келген сала немесе қызмет саласы сауатты, білікті
Осы тұрғыдан қарағанда туризмді басқару айрықша маңызға ие
Туризм саласындағы мамандар әр фирма өзінше бірегейлігімен ерекшеленетіндіктен,
Басқарудың қазіргі заманғы жүйесі қарапайым әрі икемді болуы
Туризмді басқарудағы басты міндет объектіні, осы ажырамас
Туризм саласындағы басқару нысаны әр алуандығымен ерекше. Бұл,
Туризм саласындағы қазіргі заманғы менеджмент ұйымның ерекшеліктерін және
Заңдық мәртебесі мен белгілі бір туристік кәсіпорынның тиісті
Экономикалық мақсат – ұзақ мерзімді келешекте түсімді барынша
Фирмалық мақсат біріншіден, фирма, ел, өңір немесе белгілі
Әлеуметтік мақсат халықтың ең төмен табысы бар тобына
Көбінесе, туристік менеджменттің мақсаттары мыналарды болжайды: туристік көліктік
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасында туризмнің дамуының қазіргі жағдайы
Қазақстанда 1990 жылдардың басынан, негізінен Қытай, Түркия, Пәкістан
-
-
- туризм аясында жеке кәсіпкерлікті дамыту және инвестицияларды
- туристік саланы басқару үшін мемлекеттік және жергілікті
Біздің еліміздің туристік потенциалы, Евразияның орталығында орналасқан, табиғаты
Оңтүстік Қазақстан (Алматы, Жамбыл, Оңтүстік қазақстан, Қызылорда облыстары)
Батыс Қазақстан (Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау облыстары) – Орал,
Солтүстік Қазақстан (Қостанай, Солтүстік Қазақстан Павлодар облысы) –
Орталық Қазақстан (Қарағанды облысы) – мұнда әлемдегі ең
Шығыс Қазақстан – Сауысқан, Алалкөл, Марқакөл, Зайсан көлдері
Қазақстан өзінің ұлан-ғайыр территориясымен және түрлі табиғи-климаттық жағдайларымен,
Сурет 3– Қазақстан Республикасындағы әлуетті туризм түрлері
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін әлемдік бірлестік құрамына енді,
Осыған байланысты ұлттық экономиканың осы саласын дамытуға сәйкес
Қазақстан экономикасында және басқа елдерде туризм рөлі
Қазақстанның әртүрлі табиғи-географиялық жағдайларының, әртүрлі ландшафтарының, жануарлар және
Мемлекетте қабылданған ұлттық жіктеу жүйесінде, туризм қызмет саласына
Қазақстандық туризмнің дамуына әсерін тигізетін тура және жанама
елдегі саяси, экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық;
республика экономикасының даму деңгейі;
халықаралық туристік қызмет нарығында, Қазақстанның жағымды туристік имиджінің
Ұлттық экономиканы дамытуда туризмді басым салалардың қатарына қосу;
Туризм саласының инвестиция салу тұрғысынан тартымдылығы;
Туризмді дамытудағы мемлекеттің қолдау дәрежесі;
Туризм индустриясы және туризм инфрақұрылымдарының болуы;
Тұрғындардың төлем қабілетті сұраныстары;
Туризм саласындағы баға саясаты;
Жоғары тартымды экологиялық таза туристік ресурстардың болуы;
Отандық туризмнің халықаралық туристік нарықпен бірігуі;
Туристік бизнестің қауіпсіздігі;
Ұлттық дәстүр және туризмдегі мотивация;
Туризм саласында жоғары білікті кадрлардың болуы.
Туризм саласының қазіргі жағдайына, статистикалық мәліметтер негізінде талдау
Туризм саласының маңызды құраушыларының бірі, орналастыру индустриясының жағдайын
Кесте 5
Туризм саласының даму көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2006 ж 2007ж 2008ж 2009ж Өсуі 2008
Туризм саласындағы субъектілер саны
Оның ішінде: 1424 1833 2050 2376 326 16%
фирмалар 846 921 1007 1163 156 15,5%
Жеке кәсіпкерлер 30 41 51 64 13 25,5%
Орналастыру объектілері 385 465 469 528 59 12,5%
Орналастыру саласында жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер 163 406
Көрсетілген қызметтер көлемі, млрд. тг 24,5 33,8 53,9
Е с к е р т у
Туризм саласында жұмыс істейтін кәсіпорындар 2007 жылы 24,5
Туризм типтері бойынша қызмет көрсетілген тұтынушылардың саны 2006
Кіру туризмінің республика бойынша төмендеуінің басты себебі, әлемдік
Кесте 6
Туризм типтері бойынша 2006-2009 жылғы көрсеткіштер
Көрсеткіштер 2006 ж 2007ж 2008ж 2009ж Өсуі 2008
Туризм типтері бойынша қызмет көрсетілген адамдардың саны, мың
Оның ішінде: 10649 11889,6 13787,6 14218,2 430,6 3,1%
Кіру туризмі 4365 4706,7 5310,6 4721,5 -589,1 -11,1%
Шығу туризмі 3004 3687,9 4544,4 5242,6 698,2 15,4%
Ішкі туризм 3280 3495 3932,6 4254,1 321,5 8,2%
Е с к е р т у
Керісінше, ішкі туризмнің даму тенденциясы өз қарқынын жылдар
Туризм индустриясының қызметінен түскен табысты қарастырсақ, 2006
Кесте 7
Туризм индустриясының қызметінен түскен табыс
Көрсеткіштер 2006 ж 2007ж 2008ж 2009ж Өсуі 2008
Туризм индустриясынан түскен табыс, млн.тг оның ішінде: 30553,4
-туристік ұйымдар 5902,6 10653,2 11851 14494,8 2643,8 22,3%
-орналастыру объектілер 23153,5 32050,2 40331,5 46956,1 6624,6 16,4%
-санаториялық-курорттық мекеме 256,0 283,5 8567 10763,9 2197 25,6%
-ерекше қорғалатын табиғи территориялардан 9,1 6,1 16,5 3,8
-мәдени мекемелер 1232,2 1725,1 2256,9 2014,2 -242,7 -10,7
Бюджетке түсімдер, млн тг 6526,5 6047 9072,5 9350,9
Туризм саласына инвестиция, млрд тг - 92,3 (769
Е с к е р т у
Туризм саласында көрсетілген жұмыстар мен қызметтерден мемлекеттік бюджетке
Туризм саласын дамытуға жұмсалған инвестиция салымдары 2009 жылы
Жоғарыдағы талдау қорытындылары, туризм саласының ұлттық экономиканы дамытудағы
2.2 Қазақстанда туризм индустриясын қалыптастырудың негіздері
Туризм қазіргі таңда әлемдік экономикада маңызды салаларының бірі
Әлемде жер көлемі жөнінен алғашқы ондыққа енетін Қазақстанда
Бұл ретте Туризм және спорт министрлігінің алдында Қазақстанды
Еліміздің туризмді дамытуда көне қалалар мен қорғандар, табиғи
Мәселен, «Ұлы Жібек Жолы» сауда бағытының 2000 шақырымға
Қазақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін
Қазіргі уақытта Министрлік құрылымы 2 комитеттен (Спорт комитеті,
2006 жылы Министрліктің негізгі қызметі Қазақстан Республикасы Президентінің
Есептік кезеңде Министрлік туризм саласында біршама жұмыс атқарды:
Мемлекет Басшысының “Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел
Туризм саласындағы кластерлік бастаманы іске асыру шеңберінде Министрлік
Осыған сәйкес туристік кластер құру үшін пилоттық орталықтар
ҚР Үкіметінің 2006 жылға арналған заң жобасы жұмыстарының
Аталған заң жобасы: туризмді мемлекеттік реттеудің, өзгерген әлеуметтік-экономикалық
Туризмді дамытудың маңызды элементтерінің бірі Қазақстанның оң туристік
Қазақстан Республикасының әлемдік туристік нарықтағы оң туристік имиджін
Осы бағыт бойынша Министрлік келесі іс-шараларды жүргізді:
2006 жылы Қазақстанның туризм елі ретінде 7 халықаралық
Туризм және спорт министрлігі құрылғаннан бергі алғашқы шаралардың
Мұндай масштабты Форумды ұйымдастыру мен өткізудің елдің туристік
2001 жылдан бастап еліміз жыл сайынғы “КІТҒ” Қазақстандық
2006 жылғы 27-30 қыркүйек аралығында республикамыздың елордасында “Астана
Ақпараттық турдың қорытындысы бойынша 2006 жылы шетелдік БАҚ
Сонымен қатар, Министрлік 2006 жылы шетелдік жетекші арналарда
Өткен жылы электронды және қағаз жеткізушілерде сегіз тілде
Туристік индустрия қызметтерінің сапасын арттыру және оның инфрақұрылымын
Министрлік Елбасының тапсырмасын орындауға орай мүдделі мемлекеттік әкімдіктермен
2006 жылғы жедел деректер бойынша алдыңғы кезеңмен салыстырғанда
Жалпы алғанда, республика бойынша туристік индустрия кәсіпорындарынан түскен
Жұмыс істеп жатқан туристік фирмалардың саны 2006 жылы
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының туристік саласын одан әрі дамыту
Бұл:
- туристік қызмет көрсетулердің және туристік кадрлар даярлау
- туристік ұйымдар мен туристік нарық субъектілерінің:
авиакомпаниялар, автопарктер, “Қазақстан темір жолы”, ІІМ, СІМ, әкімдіктер
- статистикалық есепті халықаралық стандарттарға сәйкестендіру.
- визалық және тіркеу тәртібі процедурасы оңайлатылған елдер
- өңірлерде туризмді дамыту жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру көлемін
Дене шынықтыру және спорт саласында: дене шынықтыру және
Қазақстан спортшылары үшін 2006 жылы негізгі бастама:
Доха қаласындағы (Катар) 15 жазғы Азия ойындары болып
Халықаралық спорт күнтізбесіндегі әлемдік жарқын оқиғалардың бірі Испанияда
“Қазақстан” және “Астана” сөздері 21 күн бойы әлемдік
Есептік кезеңде Қазақстан Республикасының спортшылары 290 халықаралық, 275
Министрліктің бастамасы бойынша Алматы қаласының әкімдігі мен Қазақстан
7-ші Азия ойындарын Алматы қаласында өткізу туралы қабылданған
Министрлік 2006 жылы дене шынықтыру және спорт саласында
- Әлем чемпионаттары мен Олимпиада ойындарында жоғары спорттық
- жекелеген спорт түрлерінен шетелдік жаттықтырушылар мен мамандарды
- Олимпиада ойындарында спортшылардың табысты өнер көрсетуі үшін
- ұлттық құрама командалардың спорт түрлерінен 170 жаттықтырушысының
Бүгінгі уақытта спорт мектептері жаттықтырушыларының еңбек ақысын төлеу
Статистикалық деректерді талдау көрсеткендей, Қазақстанда дене шынықтырумен және
Кәсіпорындарда, ұйымдарда, мекемелерде, оқу орындарында дене шынықтыру ұжымдарының
Дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасы нығайтылуда. Республикадағы
Келесі спорт объектілерінің құрылысы жалғасуда:
- Алматы қаласының Шаңырақ ықшамауданында спортта дарынды балаларға
- Алматы облысында республикалық олимпиадалық даярлық базасы;
- Шучье қаласында республикалық шаңғы спорты базасы;
- Астана қаласында велотрек, теннис стадионы, архитектуралық жобасы
Спорт резервін даярлау үшін 2006 жылы балалар мен
Жоғары білікті спортшыларды даярлау үшін республикада жоғары спорт
2006 жылы Республикалық спортшылардың допингке қарсы зертханасы халықаралық
2010 жыл аяғына дейін бүкіләлемдік туристік ұйымның атқару
Қазіргі заманғы туризм индустриясын құру саланы дамыту мәселелерін,
- туристік қызметті мемлекеттік реттеу;
- туризм инфрақұрылымын дамыту;
- маркетинг стратегиясын әзірлеу;
- Қазақстанның туристік бейнесін қалыптастыру;
- туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
- кадрларды даярлау мен ғылыми қамтамасыз ету;
- туристік қызметті дамытуда негізгі рөлді ұлттық жарнамаға
Қазақстан Республиасының туризм индустриясын дамыта отырып алдағы кезеңдерде
- туристтік инфрақұрылымы мен материалдық-техникалық базаны дамыту арқылы
- туристтік объектілерді салу үшін және әрқандай реконструкциялар
- әуе тасымалдау нарығындағы қызмет көрсетудің бәсекеге қабілеттілігін
- автомобиль және теміржол көлігінің жолаушы тасымалдауларын жоғары
- жоғары класқа жататын қонақ үй қызметтерін құру
- Қазақстан Республикасының туризмнің арнайы түрін дамытудың жобаларын
- Қазақстанның туристтік имиджін қалыптасыру.
Саяхат біздің еліміздің саясаттық, әлеуметтік, экономикалық, экологиялық және
Қазіргі кезде Қазақстан туризмі талап етілетін халықаралық стандарттарға
әлеуметтік экономикалық және саясаттық инфрақұрылымның әлсіздігі;
шетелдің инвестициялар ағындарының көбеюіне жағдай жасалмауы;
мамаңдардың жетіспеуі, мемлекеттік реттеу мен басқару жүйесінің тиімсіздігі;
4) туризм индустриясында мемлекеттің қазіргі бақталастықта туризмнің құқықтық,
Қазақстанда туризмнің жылдам даму жолдары ұсынылды: Қазақстан Республикасында
Қазақстанда туризм секторында ғаламторда Қазақстандық мега сайттар сандарын
2.3 Туризмнің даму үрдісіне ықпал ету жағдайлары
Қазір туризм әр елдің қызмет рыногының шамалы ғана
Қазақстандағы туристік ассоциация мүшелерінің мәлімдеуі бойынша, бүгіндері авиатасымалдау
Ал отандық курорттарды жоғарғы деңгейлерге көтеру баяу қарқынды
Жалпы Қазақстанға келетін туристердің географиясы соңғы кездері кеңейіп
Туристік фирма жетекшілерінің басым көпшілігінің пікірінше, қызмет көрсету
Сұрау мәліметтері бойынша, туристік агенттіктер жетекшілерінің басым көпшілігі
Оған қоса, жетекшілердің басым көпшілігі туризмнің қысқа мерзімдік
Бұдан шығатыны, ішкі туризмді дамыту үшін елімізде туристік
Сурет 5- Туристік қызмет көлемін шектейтін факторлар
Туризм аясы эксперттерінің көзқарасы бойынша, бүгіндері Қазақстан туризмді
Сурет 6- Бәсекені үдететін факторлар
Қазақстанда туризм республиканың сыртқыэкономикалық байланысында басымдықты кластерлердің қатарына
Туристік кластердің негізін қызмет көрсетудегі жабдықтаушылар құрайды, басқаша
Сурет 7- Кластерлік карта сипаттамасы
Жалпы туризм мемлекет экономикасына үш жақты оңтайлы әсер
Қызықтыру және баулу орындары туристік кластердің маңызды бөлігін
Туристік кластерді дамытудың жанама құрамаларына ресторандар мен туристердің
Туристік кластердің келесі құраушысы білім беру орындары, салалық
Туризм аясында зерттеулермен айналысатын арнайы институттар жоқ (қазір
Сонымен туристік саланың алдында тұрған маңызды мәселелердің келесі
Виза (визаны алу процедурасының ұзақтығы мен қымбаттығы;
Маркетинг (Қазақстан имиджін әлемдік рынокта жылжыту шаралары жетілмеген);
Қазақстан туралы ақпараттар мен мәліметтердің жетіспеушілігі;
Қаржыландырудың мардымсыздығы;
Білікті мамандардың жетіспеушілігі;
Туризм инфрақұрылымының жетілмегендігі;
Рынокты сегменттеу аса жетілмеген;
Ұлттық парктердің экологиялық туризм ретінде тұйықсыздығы;
Туристің қауіпсіздігі.
Бүгіндері, эксперттердің бағалаулары бойынша туризмнің дамуына кедергі болып
Сонымен жоғарыдағы өзекті мәселелер шешімін тауып, бірқатар шаралар
2.4 Туристік саланы мемлекеттік реттеудің маңызы
Туризм саласында мемлекеттік саясаттың негізгі міндеті – жергілікті
Туризмді мемлекеттік реттеу – мақсаттары адам және қоғам
Туристік саясат туристік рынокқа бағытталған экономиканың басқа салалары
Кесте 4
Туризм саласында мемлекеттік реттеу элементтері
Туристік қызмет рыногының субъектілері Туристік ресурстар Әлеуметтік механизмдер
Туроператорлар мен турагенттер. Туристерді орналастыру кәсіпорындары. Курорттар. Конгресс,
Туристік жабдықтарды жалға беруші фирмалар Инфрақұрылым:
Көлік кәсіпорындары. Қоғамдық тамақтандыру. Сауда, тұрмыстық қызмет кәсіпорындары.Фармацевтика,
Медициналық, мәдени –ағарту мекемелері (мұражайлар және т.б.)
Туристік әлует: ландшафт, климаттық,саяси-мәдени жайлар Механизмдер: заңдылықтар, экономикалық,
Технологиялар: менеджмент, маркетинг (жарнама, қоғаммен байланыс, өтімді ынталандыру
Мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаты - құқықтық, экономикалық
Мемлекеттік реттеу концепциясы екі факторды ескеру арқылы өңделеді:
а) ұлттық мүддені көздеу, ішкі заңдылықтарда және мемлекеттік
ә) экологиялық, әлеуметті-мәдени және қауіпсіздік жайларды назарға алушы
Туризмнің дамуын қолдау мемлекеттік және жеке сектордың кешенді
Туризм саласының өкілетті органдар мен мүдделі тұлғалары арасында
Туристік саланың дамуы, оның бәсекеге қабілеттілігінің жоғарлауы
2001 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасында туризмді дамыту Концепциясы»
.Іле жағалауы (Алматы қ, с.Түрген, Есік қ,Талғар қ,
. Солтүстік -Тяньшань (с.Кеген, с.Нарынқол, с.Жалаңаш, с.Шұнжа, с.
. Жаркент-Талдықорған (Жаркент қ, с.Көктал, с.Басшы, Текелі қ,
. Балхаш (Балхаш көлі, Балхаш с.);
. Солтүстік-Жоңғар (Алакөл көлі, с. Лепсі, курорт Арасан-Қапал,
. Жамбыл (Тараз қ, с. Мерке, Мойынқұм
. Түркістан (Түркістан қ, с. Тұрбат, с. Отырар,
. Сайрам-Шымкент (Шымкент қ, Арыс қ, Шардара қ,
. Жоғары-Бұхтарма (с. Қатон-Қарағай, курорт Рахман кілттері, Марқакөл
2006 жылы 27 наурызда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен
Туристік кластерді құру маңыздылығы ескеріле отырып, 2006 жылы
Жүргізілген зерттеулер қорытындысы бойынша Қазақстанның бәсекелік артықшылықтарын ескере
Жоғарыда көрсетілген Жоспарды жүзеге асыру шегінде келесі жұмыстар
- 17 қыркүйек 2005 жылы № 925
- 24 ақпан 2003 жылы № 196
- Қазақстан – Ресей отырысында үкіметаралық комиссиямен (18-19
- Қазақстан Республикасының статистикалық агенттігімен 2004 жылдан бастап
- 2005 жылдың 25 қараша мен 2 желтоқсан
- Қазақстан Республикасының индустрия және сауда министрінің 20
Осындай шараларды жүргізу арқылы мемлекет республикада туристік индустрияны
Туризм және спорт министрлігінің негізгі міндеті кіру және
Біздің еліміздің туристік әлуеті Еуразияның дәл орталығында орналасқан,
Оңтүстік Қазақстан (Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары)
Батыс Қазақстан (Ақтөбе, Атырау, Маңқыстау облыстары) –
Солтүстік Қазақстан (Қостанай, Солтүстік Қазақстан және Павлодар облыстары)
Орталық Қазақстанда (Қарағанды облысы) әлемдегі ең үлкен
Шығыс Қазақстан – бұл Алтай және оның таулы
Туризм саласының бәсекелік артықшылықтары дамудың келесі мүмкіндіктеріне байланысты
- іскерлік туризм, семинар, конференция, съездерге қатысумен
- экологиялық туризм, аймақ ландшафтысы мен жабайы табиғаттың
- мәдени – танымдық туризм, тарихи – археологиялық
Бұл бағытта келесі мәселелер өз шешімін табуы тиіс:
- туризм саласында кәсіпкерлік қызметтің нормативті
- туризм саласында шетелдермен және басқа қалалармен
- қызмет көрсету аясында стандарттау және сертификаттау жүйесін
- туризм саласында кадрларды дайындау және олардың біліктілігін
- туристік-қонақжай кешені мен инфрақұрылым объектілерін несиелендіру және
- қауіпсіздікті сақтау, яғни туристік полиция бөлімшелерін жасау,
- қалалық және аудандық станцияларда мектеп туризмін қайта
- әр түрлі көздерден қаржыландырудың басымды бағыттарын
- мүдде танытқан мемлекеттік атқарушы және басқа органдармен,
Туризмді мемлекететтік қолдау шараларын Қарағанды облысында туризмді дамытуда
Облыс территориясында 9 аудан, 11 қала, 168 ауыл
Туристік саланың аймақтық міндеті келу және ішкі туризмді
1. Басқа елдерге қатысты Қазақстанға кіру деңгейіне әсер
2. Маркетинг (әлемдік рынокқа ел беделін алға жылжыту;
3. Білікті мамандар (тіл және тарихты білетін экскурсия
4. Әлемдік рынокта қазақстандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарлата
5. Туризмде қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
Макро және микродеңгейде мемлекет пен туристік фирмалардың мақсаттарында
Туристік индустрияның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату үшін табиғи ресурстар
Туризм – көптеген қызмет түрлері жиынтығынан тұратын
29 желтоқсан 2002 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметінің
2003 – 2005 жылдарға туристік саланы дамыту Бағдарламасын
- туристік сала үшін кадрларды дайындау жүйесін жетілдіру
- Қазақстан Республикасының статистика агенттігімен туризм аясындағы қызмет
- туризмнің тұрақты және үдемелі дамуын кіру және
- жыл сайын көрме алаңдары өсуде, республиканың
- Бүкіләлемдік туристік ұйымның шаралар күнтізбегіне енгізілген
- техникалық көмек және инвестиция, гранттарды тартумен инвестициялық
- Қазақстанның позитивті туристік беделін қалыптастыруда және туристік
- Саяси және экономикалық тұрақты елдердің азаматтары
- туризм аясында түрлі елдермен ынтымақтастық жасау үшін
Туристік индустрия үшін кадрлық әлуетті дамытуға мемлекеттің
Сенімді және сапалы байланыстарды орнату туристік қызметтердің әлемдік
Туристік бизнес қызметіне тікелей түзетулер енгізіп Туризм және
- Ауыл шаруашылығы министрлігі экотуризмнің негіз болатын ұлттық
- Индустрия және сауда министрлігі туристерге қызмет көрсетуде
- Қаржы министрлігі салық салу мәселелерін қарастырады, себебі
- Шетел ісі министрлігі Қазақстан территориясына келушілердің, шетел
Қазіргі уақытта жүргізіліп жатқан нәтижелерге қарай туристік саланы
1. Несие қаржылық
- Ерекше экономикалық аймақтарды, көлік және басқа инфрақұрылымды,
- Туристік қызмет саласында меншікмемлекет әріптестігі формасын дамыту
- Жарнамалық қызметтерге қаржылық көмек беру
2. Инвестициялық
- Аймақтық туристік мүмкіндіктерін дамыту бағытында сырттан шетел
- Болашағы бар жобалар бойынша «Қазына» тұрақты даму
3. Салық-бюджеттік
- Саланы дамыту үшін салық жеңілдіктерін беру шараларын
- Әкімшілік кедергілерді азайту есебінен салықтық жеңілдіктер беру
4. Бағаны реттеу
- Баға белгілеуге жанама әсер ету арқылы туристік
5. Ақпараттық
- Аймақтың туристік өнімін және мүмкіндіктерін алға жылжыту
- Қазақстандық ұлттық туристік брэндті қалыптастыру.
Саланы мемлекеттік реттеу: мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру, мемлекеттік
- Туристік салада нормативті құқық құжаттарын өңдеу;
- Дамудың басым бағыттарын анықтау үшін қолда бар
- Мемлекеттік билік органдарына арнайы туристік менеджмент және
Жоғарыда айтылған мемлекеттік органдардың қызметтерінің өзара байланысы туристік
Сурет 2 – Туристік саланы мемлекеттік реттеу механизмдері
Туристік қызметтердің өздігімен реттеуіне қарамастан, мемлекет тарапынан реттеуші
Осыған байланысты туризм саласында мемлекеттік реттеудің процесін жүзеге
Мемлекет тарапынан реттеуі туризмнің ерекшеліктеріне байланысты болады,
- мемлекеттік инфрақұрылымының даму деңгейіне;
- қауіп-қатерлі туризмге қолайлы жағдай жасау;
- әлеуметтік және экономикалық тұрақтылық;
- орналастыру, тамақтандыру, көлікпен қамтамасыз ету жөніндегі қызметтердің
- мемлекет аралық және ұлттық деңгейде спорттық ойындарды
- туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және т. б.
Мемлекеттік реттеудің аймақтық масштабта кластерді құру көкейтесті шаралардың
- аймақтың территориялық бірлігі;
- туризмді дамытудың аймақтың инфрақұрылымына тәуелділігі;
-жергілікті халық пен туристердің өзара қарым –қатынасы (орналасу,
- туризм тұрғысынан аймақты зерттеу жөніндегі мүдденің
- аймақтың табиғи- климаттық және экологиялық жағдайы.
Осыған орай, мемлекеттік саясаттың реттеу шаралары мемлекеттің
- қалалар мен аймақтардағы, сонымен қатар,
- әлемдік шаруашылықта мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігін және
- жоғары технологиялық кәсіпорындарды құру;
- рыноктың қалыпты жұмыс істеуіне қолайлы жағдайлар
- инновацияны қалыптастыру, сол арқылы аймақ пен
- аймақтық экономикалық агенттердің ақпаратпен қамтамасыз
- бұқаралық ақпараттар құралдарымен тығыз байланысты
- білім алмастыру және бірігіп қызмет
- талғамды тұтынушы ретінде іс-әрекеттер
- ҒЗТКӨ- мен бірлесіп ресми
лицензиялау мен бақылау ережелерін қабылдау, сонымен бірге, туристік
қоршаған ортаны қорғау мен жерді пайдалану ережелерін бекіту,
- стратегиялық ақпаратпен қамтамасыз ету (техникалық болжамдар,
- реттеудегі дұрыс бағытты кепілдендіру, рынок өзгерісіне тән
- кластерлік тәсілдеме билік пен
- кластерлер концепциясы инновация жүйесінің бәсекелес
Туризм аясындағы әлемдік тәжірбиеге сүйенсек, кәсіпорындар арасында таза
Туристік саланың дамуында орын алған проблемалардың мемлекет тарапынан
Мемлекеттік реттеу экономикалық рентабельділікті, туристік өнімнің бәсекеге қабілеттілігін,
3 ҚАЗІРГІ УАҚЫТТА ҚАЗАҚСТАНДА ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАСЫ
3.1 Мемлекеттік бағдарламаның туризмнің дамуына ықпалы
Республикада туризмді дамыту 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
Мемлекеттік бағдарлама республикада қазіргі заманғы тиімділігі жоғары және
Қазақстан Республикасының теңдесі жоқ табиғи және мәдени әлеуетіне
Мемлекеттік бағдарламаның мақсаты - сырттан келушілер туризмі және
Қойылған мақсаттарға сәйкес бірінші кезектегі міндеттер мыналар болып
- туризм инфрақұрылымын дамыту;
- туризмді мемлекеттік реттеу мен қолдаудың тиімді тетігін
- елдің тартымды туристік имиджін қалыптастыру;
- туристік әлеуетті арттыру;
рекреациялық шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастыру.
Бағдарламада бұл бағытта мынадай шараларды іске асыру көзделген:
Қазақстан Республикасының алда тұрған Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруін
- сырттан келушілер туризмі мен ішкі туризмді дамыту,
- сырттан келушілер және ішкі туризмді дамыту үшін
- туризм саласындағы статистикалық есеп пен есептілік жүйесін
- туристік саланың төлем теңгерімін қалыптастыру әдістемесін Дүниежүзілік
- шет елдермен туризм саласындағы ынтымақтастықты саланың халықаралық
- туристік және қонақ үйлік қызмет көрсетулердің сапасын
- туризм саласындағы қызметті мүдделі орталық атқарушы және
- туристік менеджменттің тиісті деңгейін қамтамасыз ету;
- туристік инфрақұрылымды дамытуды мемлекеттік қолдауды және орталық
- туристік саладағы жеке бастамалардың дамуына жәрдем ету.
Туризм инфрақұрылымын дамыту және инвестициялық ахуалды жақсарту мәселелерін
- электр беру желісін жүргізу;
- сумен жабдықтау және су бұру жүйесінің құрылысын
- телефон желісін төсеу немесе өткізу және спутниктік
- көлік жолдарын салу және қайта салу.
Бірінші кезекте коммуникациялық жүйелерді Қапшағай су қоймасындағы, Алматы
Рекреациялық ресурстардың ірі шоғырланған базасында рекреациялық шаруашылық мамандануы
Қазақстан Республикасында санаторийлік-курорттық істі дамыту ерекше маңызға ие,
- санаторийлік-курорттық объектілерге сертификаттау және жіктеу жүргізу;
- санаторийлік-курорттық oбъектілердің қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілер
- санаторийлік-курорттық мақсаттағы объектілердің қызметін үйлестіруді қамтамасыз ету.
Туризм инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуын, сондай-ақ қаржылық қаражаттың шектеулілігін
- Ақмола облысы - Көкшетау қ. Зеренді ауданының
- Алматы облысы - Текелі қ., Жаркент қ.;
- Жамбыл облысы - Тараз қ. ("Тектұрмас") архитектуралық
Мынадай жерлерде туркласс санатындағы мейманханалар, қонақ үйлер мен
- Шығыс Қазақстан облысында - Алакөл және Марқакөл
- Қызылорда облысында - Шымкент-Самарқан трассасы бойындағы Ұлы
- Атырау облысында - Сарайшық қалашығында;
- Маңғыстау облысында - Маңғыстау ауданы Шетпе ауылында;
- Павлодар облысында - Баянауыл МҰТП аумағында.
Болжамдарды ескерсек, 2011 жылдың соңына қарай елде 368300
Бұл ретте туризм саласының инвестициялық тартымдылығын арттыру мақсатында
- халықаралық бизнес-қоғамдастықтың Қазақстанның туристік мүмкіндіктері туралы хабардарлығын
- туристік-этнографиялық кешендер түріндегі объектілердің құрылысы, бос уақытты
Шағын кәсіпкерлікті қолдау қоры мен басқа да отандық
- сырттан келушілер туризмін дамыту үшін неғұрлым тартымды,
- киіз үйлер дайындайтын кәсіпорындарды қалпына келтіру
Инвестициялау институтын дамыту тиімділігі бұл бағытта жүйелі мемлекеттік
2007-2008 жылдары әзірленген шебер-жоспарлар негізінде Алматы, Ақмола, Шығыс
Туристік өнімнің және туризм индустриясының бәсекеге қабілеттілігін кластерлік
Түрлі еуропалық және азиялық нарықтардағы ахуалды зерделеу нәтижесінде
«Қазақстан» сөзі жиі танылады, бірақ әлі де арнаулы
еуропалық та, азиялық та туристік нарықта салыстырмалы түрде
Халықаралық нарық үшін Қазақстанның негізгі туристік өнімдері «Шексіз
Қазақстанның халықаралық туристік нарықта табысты айқындалуы үшін аталған
1. Ресей, Германия, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея, Түркия, Қытай.
2. Франция, Жапония.
3. АҚШ, Азия-Тынық мұхит өңірінің елдері.
Сөйтіп, Қазақстанды Орталық Азия мен Еуразиядағы жаңа әрі
Экономиканың өсімін қамтамасыз етудің жаңа бағыттарын қалыптастыру мен
1. Алматы қаласын және Алматы облысын дамыту:
дамудың бас жоспарлары мен туристік кластер құру мен
Қапшағай қаласында Диснейленд-парк және Лас-Вегас үлгісі бойынша туризм
ілеспелі қызмет көрсетулер саласын қалыптастыру мақсатында «Қорғас» Халықаралық
2. Астана қаласын және Ақмола облысын дамыту:
Щучинск-Бурабай курорттық аймағындағы ойын-сауық индустриясын қоса алғанда, ілеспелі
«Бурабай» ұлттық табиғи паркінде экологиялық туризм инфрақұрылымын дамыту;
Ақмола облысы Аршалы ауданының Мартыновка ауылында (Астана қаласынан
3. Жібек жолы бойында туризмді дамыту:
Тек қана мәдени құндылықтары басымдық танытатын Өзбекстанмен салыстырғанда
Аталған жобаны іске асыру үшін мыналар жоспарланып отыр:
«Жібек жолы меруерті» халықаралық туристік пойызын ұйымдастыру жөніндегі
«Жібек жолы меруерті» халықаралық туристік пойызын ұйымдастыру жөніндегі
«Қорғас» және «Достық» шекара пункттерінен Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан қаласында, оның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымының, Дүниежүзілік
Шанхай ынтымақтастық ұйымына, Еуразиялық экономикалық қауымдастыққа қатысушы мемлекеттер
4. Каспий теңізінде жағажай және круиз туризмін дамыту:
Жобаны іске асыру мақсатында мыналар жоспарланып отыр:
Каспий теңізі бойынша Ақтау - Астрахань (Ресей) -
жағажай туризмін дамыту және Ақтау қаласында туризм және
5. «Қазақстан - ғаламшардың бірінші ғарыш айлағы» жобасының
Жобаны іске асыру 2008 жылдың соңына дейін жаңа
Туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында
Бүгінгі таңда мемлекеттік және жеке меншік секторлардың өзара
Кластерлік инициатива шеңберінде туристік инфрақұрылымды дамыту үшін инвестиция
Қонақүйлер жүйесін, Ұлы Жібек Жолы үлгісінде керуен-сарайлар мен
Инвестжобалар бойынша ұсыныстар негізінде аймақтық мөлшерде база қалыптасқан.
Алматы, Ақмола және Маңғыстау облыстарында әлемдік деңгейдегі заманауи
1. Таушаңғы туризмінің болашағы
Алматы және Шығыс-Қазақстан облыстарында таушаңғы базасын салу. Алматы
Туризмнің инфрақұрылымын дамыту көліктік инфрақұрылым желісін құрумен тікелей
2. Туристік кадрларды даярлау деңгейін жоғарылату.
Бүгінгі күні кадрларды даярлау деңгейін көтеру жұмыстарына айрықша
3. Қазақстанның тартымды туристік имиджін нормалау
Әлемдік туристік рыноктағы Қазақстанның тартымды туристік имиджін қалыптастыру
Имиджді жоғарылату үшін Қазақстанның 2007 жылы Дүниежүзілік туристік
Өткен жылғы туризм саласындағы негізгі көрсеткіштер:
- Сырттан келу туризм 8 пайызға артып, 4
- Ішкі туризм 7% артты, 3 млн. 495
- Сыртқа шығу 23% және 3 млн. 687
Қорыта айтқанда туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік
3.2 Туризм саласында кластер құру маңызы
Туристік салада кластерлерді құру маңыздылығы елдің бәсекеге қабілеттілігі
Туристік салада кластер – белгіленген географиялық бірлікте туристік
- нормативті құқықтық базаны жетілдіру;
- инфрақұрылымды дамыту;
- еңбек ресурстарының біліктілігін көтеру;
- қаржы ресурстарын тарту үшін қолайлы жағдайлар жасау;
- салада қолданушы технологияларды жетілдіру.
Туристік кластердің қалыптасуы қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті туристік
Сурет 8- Туристік кластер моделі
Кластердің орталық түсінігі туристік қорлар, туризмді дамытуда
Туристік қорлардың мәніне олардың туристік өнімнің қалыптасуына негіз
Туристік қорларды идентификациялау кластердің қажетті элементтерін анықтауға мүмкіндік
Кластер құрамына туристік фирмалар кіреді, олардың қызметінің негізгі
Көп үлгіде туристік өнімді жасау барлық жігерді шоғырландыру
Саяхат жасау уақытында турист түрлі өнімдерді тұтынады:
Туризмнің салааралық табиғаты орналасу, тамақтандыру, көңіл көтеру
Туризмді қолдаушы (қызмет көрсетуші) салалар қызметінің мәні туристерге
Берілген кәсіпорындар мен ұйымдар тауарлар мен қызметтер рыногында
Қолдаушы салалардың тұрақты дамуы және олардың туристік ұйымдармен
Кластер нақты ортада қызметін жасайды, нақтылай айтқанда, туристік
Қолайлы жағдайлар кешенді түсінік және келесі элементтерді қамтиды:
Туристік кластерді қалыптастыруда оның географиялық шекарасын идентификациялап,
Экономикалық орта тауарлар мен қызметтерге сұраным мен олардың
Қонақжайлылық индустриясына әсер ететін жергілікті халықтың дәстүрлері мен
Білім беру мекемелерімен қатар, түрлі бағыттағы ғылыми зерттеу
Кластер аймағында саяси жағдайларда үлкен маңызға ие. Туристік
Туристік кластерді қалыптастыруда олардың элементтерінің өзара байланысына назар
Туристік кластердің идентификациясы (қорлар, құрылым, шекара, түр) оның
Қарағанды аймағында кластерді дамыту географиялық орналасуы және білім
Туристік кластердің барлық элементтерінің тиімді жұмысы облыс бюджетіне
Индустрия және сауда министрлігі Сауда және туристік қызметті
Шын мәнісінде де тарихы терең, ұлан-байтақ жері көркем
Туризм саласындағы кластерлік келістің артықшылығы, ол туризмнің дамуына
Қазақстан Республикасының экономикасында кластерді өңдеу шеңберінде біздің елде
Кесте 8
Туристік саладағы кластерлер
Облыс Стратегиялар Жұмыс тобының келесі қадамдары / жоспарлары
Кадрлар Туризм үшін мамандарды дайындаудың жаңа стандарттарын
Түрік және халықаралық тәжірибе.
Инфрақұрылым 1. 2-3 жұлдызшалы қонақ үйлер желісін
2. Алматы қаласында жаңа конгресс-холлдың ашылуы. Жаңа қонақ
Конгресс-холл жөніндегі рынокты зерттеу, олардың сыйымдылығы мен тұтынушылары.
Қаржы Үкіметтің приоритеттік бағдарламасы-ның тізіміне туризмді қосу. 5
Әкімшілік тосқауылдар Қазақстанның, Қырғызстанның және Өзбекстанның өзара келісім
Оңтүстік Шығыс Азия елдері сияқты Қазақстанның да рұхсатнама
- Рәсімдеу тәртібін ұсыну;
- Рәсімдеу құнын ұсыну.
Маркетинг Халықаралық туроператорлардың көңілін аудару;
Қазақстан жайлы жарнама материалдарын өндіру және тарату;
Қазақстан туралы фильмдер түсіру. 1. Келісім-шартқа отыру үшін
2. Материалдарды таратуға болатын өкілдіктер тізімін құру;
3. Қазақстандағы туриндустрияны талдау үшін маркетингтік зерттеулер бойынша
Е с к е р т у: Қазақстанның
Елімізде туристік саланы кластерлік келіспен дамытудың нақты
Кесте 9
Туризм саласында кластерді қалыптастыруды ынталандырушы және кедергі келтіретін
Кластердің пайда болуын ынталандырушы алғы шарттар Кедергі келтіруші
- республикада туристік әлуеттің жоғары болуы;
- туристік өнімдерге жоғары сұранымның қалыптасуы;
- туристік саланы дамыту келешегінің анықталуы;
- мемлекет тарапынан саланы қолдау шаралары;
- саланың бәсекеге қабілеттілікке тұрақтылық таныта алуы;
- табиғи ресурстар байлығы
- өзара байланысты кәсіпорындардың жеткілікті саны
- әкімшілік (виза алу процедурасының ұзақтығы, шетел туристерін
- маркетинг (Қазақстан беделін әлемдік рынокқа алға жылжыту
- қаржыландыру
- туризм инфрақұрылымын дамыту мәселелері бойынша салааралық қызметтер
- кадрлық ресурстардың аздығы немесе біліктіліктің төмендігі;
- рынокты сегменттеу әдістерін жете қолданбау (әлуетті тұтынушы
- туристік ресурстарға кіру мүмкіндігінің болмауы;
- туристердің қауіпсіздігі;
Е с к е р т у -
2007-2011 жылдарға жоспарланған туристік саланы дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында
«Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін,
Қазақстан Республикасында туристік кластердің бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатуда туындайтын
Бірінші топ рыноктың маңызды ресурстарымен байланысты:
1. Туризмнің барлық инфрақұрылымына, сонымен бірге туристік объектілерге,
2. Ішкі рынокта туристік өнімдердің сапасы төмен бола
3. Инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы, оның ішінде транспорттық, туристік
4. Ішкі транспортқа жеңілдіктер жүйесінің болмауы және отандық
5. Негізгі туристік орталықтарда туризм үшін материалдық
6. Халықтың жалпы қозғалысының белсенді болмауы;
7. Сувенирлік бұйымдардың жеткіліксіздігі және бағасының қымбаттылығы.
Екінші топ туризм аясындағы кәсіпкерлердің маңызды рыноктық институттармен
1. Отандық туризмнің шетел бәсекелестерінен қорғалмауы;
2. Мемлекеттік құрылымдар санының көптігінен шектен тыс бақылау
3. Мемлекет тарапынан тапсырыстардың болмауы;
Үшінші топ саяси, әлеуметтік -мәдени және құқық қатынастарымен
1. Елдегі саяси жағдайдың тұрақсыздығы туристік саладағы кәсіпорындардың
2. Экономикалық және қаржы дағдарыстарының пайда болу қаупі
3. Ұлттық нормативті-құқық актілердің халықаралық туристік құқықтарға сай
4. Салық салу заңдарының жетілмеуі. Салық ставкаларының мөлшерінің
Төртінші топ фирманың ішкі проблемаларымен байланысты:
1. Ірі жобаларды жүзеге асыру үшін қаржы ресурстарының
2. Маркетинг деңгейінің, әсіресе жарнамалық- ақпараттық қызметтің дамымауы;
3. Қазіргі заманғы экономикалық шарттармен жұмыс істеуге қабілетті
4. Стратегиялық жоспарлауды қолдану перспективасының болмауы;
5. Бюджеттік жоспарлау, есеп және баға белгілеу саясатының
Осы көрсетілген негативті факторлардың әсерінен кейбір аймақтарда туристік
Туристік салада өзара байланыс жасаушы кәсіпорындар мен рыноктық
Сурет 9- Туристік кластер моделі
Қазіргі уақытта туристік салада бәсекеге қабілетті кластерді дамыту
Әлемдік рынокта бәсекелік артықшылықтарға жеке кәсіпорындар емес, кластердің
Ұсынылған туристік кластер моделінде капиталды қамтамасыз етуші құрылымдарды
1. қаржыландыру мемлекет қорынан жүзеге асырылады (мысалы: тұрақты
2. қаржыландыру шетел инвестицияларын тарту арқылы жүргізіледі.
Қазіргі уақытта ақпараттық құрылымдар бизнесті жүргізу келістері мен
Сыртқы орта факторларын талқылай келе, қатысушы кәсіпорындардың кластердегі
Модельде экономикалық құрылымды құру логикасы бойынша кластерлер ірі
Республикада туристік саланы кластерлік дамытудың анықталған проблемаларын шешу
- жолдар құрылысы және қайта жасақталуын, сондай-ақ
- туристік объектілерді салушылар мен жасақтаушыларды ынталандыру және
- ары қарай шара қабылдау және тиісінше қаржыландыру
- бірлескен іс-шаралар жоспарын қабылдау жолымен, мүдделі үкіметтік
- менеджментті жетілдіру, сапаны бағалау жүйесін және біліктілік
- облыс аумағының, атап айтқанда шалғайдағы және жетуі
- қолда бар күзет ведомстволары мен медицина ресурстарын
- орналастыру, тамақтандыру және кәдесый өнімдерін ұсыну қызметтерін
- туризмді дамытудың, соның ішінде интервьюлендіру және басқа
Кластерлік дамыту арқылы бәсекеге қабілетті туристік сала құру
- туристік саланың функцияларын сапалы кеңейту, штат санын
- жеделдетілген банк өнімдерін енгізу және туристік бизнес
- жергілікті еңбек ресурстарын, қажетті көлемнің 90%-на дейін
- кәсіпорын менеджментінің тиімділігіне, қызмет көрсету персоналының сапасына
- түрлі салалық ведомстволар арасында, дәлірек айтсақ «тиімсіз»
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында даму институттары жұмыс істейді.
Даму институттары ресурстық тұрғыдан қамтамасыз етілгеніне қарамастан қазіргі
Көптеген даму институттары нақты салалық, негізінен алғанда аграрлық
Даму институттары арқылы туристік кластерді қолдау мүмкіндігін пайдалану
Қазіргі кезде туристік кластердің қатысушыларына қатысты, шағын кәсіпкерлік
Сонымен қатар, жоғарыда аталған институт арқылы материалдық-техникалық базасы
Отандық даму институттары көрсететін қызметтерге кәсіпкерлердің қол жетімділігіне
Туризм саласындағы уәкілетті органның туристік қызметті мемлекеттік реттеу
- қызметі, инвестицияларды республиканың туристік саласына қатыстыруға бағытталған
- қызметі, туризм объектілерін табиғи ресурстық қамтамасыз
Сонымен қатар, туризм саласындағы уәкілетті орган негізгі міндеті
Туристік ақпараттық орталық құру ішкі рынокта қатысудың шоғырланған
Туристік салада шағын кәсіпкерлікті қолдау жүйесінде технопарктер
Бұл факт, туризм саласында (мемлекеттік мекемелер зерттеулер жүргізеді)
Қазіргі кезде туризм саласының қолда бар білім беру
Сонымен туризм саласында кластерді дамыту кәсіпорындар мен кәсіпкерліктің
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен тақырыптың мәні бойынша жасалған талдаулар негізінде келесі
1. Туристік индустрияның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату үшін табиғи
Туризм – көптеген қызмет түрлері жиынтығынан тұратын
2. Мемлекеттік бағдарлама республикада қазіргі заманғы тиімділігі жоғары
Мемлекеттік бағдарламаның мақсаты - сырттан келушілер туризмі және
Қойылған мақсаттарға сәйкес бірінші кезектегі міндеттер мыналар болып
- туризм инфрақұрылымын дамыту;
- туризмді мемлекеттік реттеу мен қолдаудың тиімді тетігін
- елдің тартымды туристік имиджін қалыптастыру;
- туристік әлеуетті арттыру;
- рекреациялық шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастыру.
3. Республикада туристік бизнесті кластерлеу негізінде дамытуға
- жолдар құрылысы және қайта жасақталуын, сондай-ақ
- туристік объектілерді салушылар мен жасақтаушыларды ынталандыру және
- ары қарай шара қабылдау және тиісінше қаржыландыру
- бірлескен іс-шаралар жоспарын қабылдау жолымен, мүдделі үкіметтік
- менеджментті жетілдіру, сапаны бағалау жүйесін және біліктілік
- облыс аумағының, атап айтқанда шалғайдағы және жетуі
- қолда бар күзет ведомстволары мен медицина ресурстарын
- орналастыру, тамақтандыру және кәдесый өнімдерін ұсыну қызметтерін
- туризмді дамытудың, соның ішінде интервьюлендіру және басқа
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Журнал «Discovery Kazakhstan», 2009г.
2 Азар В.И, Туманов СЮ. Экономика туристского
3 Балабанов И.Т., Балабанов А. И. Экономика
4 Квартальнов В. А. Туризм: Учебник. М.,
5 Купер К, ФлетчерД., Гильберт Д. Экономика туризма:
6 Ильина Е.Н. Основы туристской деятельности: Учебник. М.,
7 Гостиничный и туристский бизнес / Под ред.
8 Тынчерова З.В., Ягофаров Г.Ф. Основы планирования и
9 Квартальнов В.А. Стратегический менеджмент в туризме: Современный
10 Шеденов У.К., Бозаков А.А. Эффективность и качество
11 Решетникова Е.Г. Сфера услуг: планирование, проблемы, перспективы.
12 Материалы интернет www. google.kz
13 Вуколов В.Н. Роль туризма в экономике и
14 Квартальнов В. А. Менеджмент туризма: Туризм как
15 материалы интернет stat.kz
16 материалы интернет www.kazakhstan-tourist.com
17 Материалы интернет www.ecotourism.kz
18 Байкожа Ж. Об индустрии туристического бизнеса //
19 Раева Р.А. Казахстанский туризм: Новый поворот //
20 Развитие туризма на современном этапе и задачи
21 Реалии и возможности туристического рынка Казахстана /
22 Есмаханова А.У Туристский кластер как инструмент развития
23 Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева «Стратегия
24 Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и
25 Тасмагамбетова А.А. Тенденции развития экономики туризма в
26 Шокаманов Ю. О развитии туризма в
27 Уринов Б.Х. Развитие туризма и меры
73
Шығу
Кіру
Табиғи жағдайлар
Көлік
Бос уақыт
орналасу
тамақтану
Инженерлік инфрақұрылым
Әлеуметтік мәдени жағдайлар
Туристік
фирмы
фирмалар
Саяси жағдайлар
социально-культурные
природные
транспорт
досуг
размещение
питание
Благоприятные условия
Туристские ресурсы
специализация
экономические
Жолдар
Туризм және спорт Академиясы
Индустрии Ассоциациясы
Аэропорт
Телекоммуникация
инфрақұрылым
Үкіметтік ұйымдар
ҚР Туризм және спорт Министрлігі;
Координациялық Кеңес;
Туризм Комитеті;
Эксперттік Кеңес;
Көлік және коммуникация министрлігі
Келушілер
Жеке адам, жанұялар, туристік топтар, спорттық командалар, пациенттер,
Елдер
Англия, Германия, АҚШ, Франция, Азия
Қызықтыру
Табиғат, ұлттық парктер
Спорт, балық, аң аулау
Тренинг
Ерекше
мәдениет
Базарлар
Ядросы
Тур операторлар
Гидтер
Қонақүй шаруашы-
лығы
Қонақүйлер
Демалыс үйі
Трнспорттық компаниялар
Авиа, т.ж, авто, такси
Ұйымдық құ-қықтық реттеу механизмі
Мемлекеттік реттеу
Салық бюджеттік механизм
Инвестиция-лық механизм
Несие қаржылық
механизм
Қаржы институттары
Сауда
Медициналық қызмет көрсету
Туристік қорлар
(түрлері)
Экономикалық жағдайлар
Индустрия бірлестіктері - ҚЖМҚБ (қонақүй және мейрмаханалардың Қазақстандық
- Евразия қоры;
Кластер өнімі
Жетекші сала кәсіпорындары
Кадрларды дайындауды жүзеге асырушы мекемелер
Мемлекеттік билік органдары:
- Өнеркәсіп пен кәсіпкерлік департаменті,
- Өнеркәсіп пен кәсіпкерлік департаментіндегі ЖШС;
- автокөлік жолдары мен жолаушылар көлігі департаменті;
- экономика и бюджеттік жоспарлау департаменті
- мәдениетті басқару;
- кеден департаменті;
Инфрақұрылым кәсіпорындары:
- жолдар;
- телекоммуникация;
- әуежай
- тамақтану орындары;
- мотель;
- кемпингтер;
Жабдықтаушы мекемелер:
- мейрамхана
- қолөнершілер;
- ұлттық тағам орындары
- құрылыс;
- қаржылық қызмет көрсетулер;
- сақтандыру
Ядро:
-туроператорлар:
- гидтер;
Қонақүй шаруашылығы:
- қонақүйлер;
- демалыс үйлері
Көлік компаниялары:
-әуе, теміржол, авто
Туристік кластердің даму және қызмет етуші сыртқы ортасы
Туристік кластердің ақпараттық ортасы
Туристік кластердің капитал өткізуші ортасы
Туристік кластердің заң шығару ортасы
Ақпараттық құрылымдар
Туристік кластер үшін капиталды қамтамасыз етуші қаржы құрылымдары
Туристік кластерге маңызды ықпал жасаушы мемлекеттік құрылымдар
Ішкі
Ішкі рынок
Халықаралық рынок
Ұлттық рынок
Туризм түрлері
әлеуметтік
экологиялық
спорттық
орнитологиялық
Емдік сауықтыру
діни
Іскерлік немесе конгрестік
Жабдықтау-
шылар
Ресторандар
Қолөнершілер
Ұлттық тағам
Құрылыс
Қаржы қызметтері
Сақтандыру
Туристік кластер пакеті
Шытырман оқиғалы
Мәдени танымдық
ғылыми