Мазмұны
Кіріспе
1 Химия өнеркәсібі……………………………………….....……………………7
1.1 Минералдық және органикалық минералдық тыңайтқыштар өндірісі. …...8
1.2 Хром қоспалары өндірісі..……………………………………….....………….8
2. Химия өнеркәсібінің наны немесе Теңіз күкірті
……………………………………….....………………………………………........9
2.1 Күкірт неге керек? ……………………………………….....…………………11
2.2 Химия ғылымының корифейі……………………………………….....……..12
2.3 Мұнай-химия - шикізат шырмауынан шығу жолы…………………………20
3 Коллоидты химияның оптикалық қасиеттері……………………………...28
3.1 Азот және фосфор тыңайтқыштарының өндірісі…………………………….29
4 Қорытынды ………....………………………………………………………......34
5 Пайдаланылған әдебиеттер ………………....…………………………….......36
6 Қосымшалар
КІРІСПЕ
ХХ және ХХІ ғасырларда шетелдегі халықаралық экономикалық қатынастарды
дүние жүзілік нарығында ірі біріктірілген компаниялардың рөлін көтеруге;
өнімнің нарығында жоғары қосылған құн бәсекелестігінің шиеленісуіне және
металл өнімдерін өндіру шығындарының төмендеуі бойынша жұмыстарын активизациялау,
Химия өнеркәсібінің жаңа салалары даму деңгейі, қазіргі кездегі
Қазақстандық мұнай химия өндірістерінің үйлесімді құрамын және масштабын
Зерттеулер нәтижелері бойынша Қазақстанда мұнай химия өндірісі дамуының
1 Химия өнеркәсібі
Базалық мұнай-химия өнiмiн алу жөнiндегi аталған өндiрiс негiзiнде
Арнайы экономикалық аймақтың басымдықтарын дамытудың қалқалау
қағидатымен бiрге пайдалана отырып Атырау облысында Ұлттық индустриялық
"Атырау облысындағы Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркi" арнайы экономикалық
Химия өнеркәсібінің перспективалық бағыттары Қазақстан Республикасының химия өнеркәсібін
Фосфор саласын дамытудың басымдықтары: рудалық базаны дамыту;
Германияда шығарылатын фосфор өнімдеріне («Қазфосфат» ЖШС-нің қазақстандық брендін
«Қазфосфат» ЖШС-і, Жаңажамбыл фосфор зауыты филиалының кәсіпорындарын жаңғырту,
электротермадан фосфор қышқылын гидрометаллургиялық әдістермен (бұл әдіс Кингисепп
қосылған құны жоғары – триполифосфат, фосфор қышқылының тұзы
бес күкіртті фосфорды, майлау майлары мен флотореагенттерге қоспаларды
фосфор өндірісінің қалдықтарын қайта өңдеуге қосу;
химиялық реагенттер (тұз тұнбасының ингибиторларын және т.б.);
шығаратын кәсіпорындар мұқтаждықтары үшін полимерлік фосфаттар өндірісін құру
1.1 Минералдық және органикалық минералдық тыңайтқыштар өндірісі.
Минералдық және оргоминералдық минералдық тыңайтқыштар саласындағы минералдық және
минералдық тыңайтқыштар өндірісінің көлемін ұлғайту;
күкірт қышқылы мен аммиак өндірісі бойынша қуаттылықтарды құру;
халықаралық стандарттарға жауап беретін, бәсекеге қабілетті минералдық тыңайтқыштар
фосфориттерді, минералдық тыңайтқыштар алудың ескірген технологияларын олардың бәсекеге
«Қазфосфат» ЖШС-нің тыңайтқыштар алу саласындағы ҒЗТКӘ әзірлеу;
жаңа буындағы (биологиялық кешенді микробиологиялық органотыңайтқыштық және микротыңайтқыштар)
1.2 Хром қоспалары өндірісі.
Химия өнеркәсібінің жаңа өндірістері:
каустикалық сода, тұзды қышқыл және калцийлендірілген сода импортын
жаңа буынның шикізаттық негізін пайдалана отырып, ішкі рыноктың
республиканың шикізат базасына негізделген шағын тоннажды химия өнімдерін
өнеркәсіптік жарылыс заттарының өндірісі үшін шикізаттың арзан көзін
өсімдіктерді қорғаудың жаңа экологиялық қауіпсіз химиялық құралдарын жасап,
ҚР Индустрия және сауда министрлігі химия өнеркәсібі кәсіпорындарын
ҚР Индустрия және сауда министрлігі ағымдағы жылы құны
Павлодар облысының әкімі орталық мемлекеттік органдарды өңірлердегі индустриялық-инновациялық
Шығыс Қазақстан облысында электр қуаты мен қоғамдық көлікте
Қазақмыс ПЛС дамыту жобалары үшін 2,7 миллиард АҚШ
2009 жылғы желтоқсанда Қазақстан Республикасындағы инфляция 0,6%-ды құрады
Астана. 13 қараша. "Қазақстан Бүгін" - ҚР Индустрия
2. Химия өнеркәсібінің наны немесе Теңіз күкірті
Теңіз күкіртін пайдалану көлемінің ұлғаюы өндіріс рыногының кеңеюіне
Қазақстанның мұнайлы Солтүстік Каспий өңірінде шетелдік компаниялармен бірлесе
Қазақстан мұнайынан алынатын элементарлы күкірт өндірістік орындар үшін
ТШО өз қызметінің алғашқы жылдарында рынокқа сатумен айналысқан
Кесек күкірттің блок түрінде орасан көп мөлшерде жинақталып
Күкірт төңірегіндегі осындай әңгімелердің, оны “өндіріс қалдығы” санатына
ТШО мүдделі тұтынушылардың талаптарын зерттей отырып, күні бүгін
Бүгінде кәсіпорын күкірттің барлық түрін: темір жол цистерналары
ТШО-ның күкіртті түйіршектеу бағытындағы қазіргі өндірістік қуаты
Күкірт – бағалы шикізат. Орыстың ғұлама ғалымы, атақты
2.1 Күкірт неге керек?
Бізді қоршаған заттардың ішінде күкірт жоқ емесі шамалы.
Күкірттің әлемдік өндірісінің басым бөлігі қағаз өнеркәсібіне жұмсалады.
Ауыл шаруашылығында күкірт элементарлы түрде және дәнекерлеуші
Күкірттің негізгі тұтынушысы – химия өнеркәсібі. Әлемде өндірілетін
XXІ ғасыр – экзотикалық материалдардың, трансуран, титан сияқты
2.2 Химия ғылымының корифейі
Кеше химия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА мүше-корреспонденті
Съезд жұмысы “Минералдық және көмірсутекті шикізатты қайта өңдеудің
Қазақстандық көрнекті ғалым-химик, республика жоғары білімі мен ғылымының
Әкесі Ахмет Қорғанбекұлы белгілі заңгер, Мемлекеттік Думаның депутаты,
Еңбек жолын студент кезінде-ақ бастаған Б.Бірімжанов 1930 жылы
1934 жылғы қаңтардан бастап Б.Бірімжанов Қазақ мемлекеттік университетінде
ҚазМУ-ға оралған соң Батырбек Ахметұлы осы оқу орнының
Осыдан 10 жыл бұрын оның 85 жылдық мерейтойы
Батырбек Ахметұлының бүкіл ғұмыры химия факультетімен байланысты. Осындағы
1946 жылы “Қазақстандық шикізаттан термофосфаттарды алудың оңтайлы жағдайлары”
Б.Бірімжанов жаңа оқу ғимаратын салуға және факультеттегі сирек
ҚазМУ-дың физикалық-химиялық әдістер зертханаларында Б.Бірімжановтың жетекшілігімен басталған ғылыми-зерттеулер
1965 жылы Б.Бірімжановқа профессорлық ғылыми атақ берілді, ал
1970 жылы ол Үкімет қаулысымен Қазақ Совет Энциклопедиясының
Б.Бірімжанов оқыту әдіскері ретінде де танылған азамат. Он
Б.Бірімжанов ғылыми кадрларды даярлау жөнінде көп жұмыстар атқарды,
Б.Бірімжановтың жеке өзі және онымен бірлескен қызметкерлері 900-ге
Б.Бірімжановтың шығармашылық және ғылыми тақырыптарының шеңбері өте кең.
Осы жұмыстармен қатар, ол жоғары сапалы тыңайтқыштарды өңдеу
Б.Бірімжановқа ғылымның ең жаңа жетістіктерін жіті қадағалап, өзі
Ол – ғылыми жұмыста кванттық-химиялық есептердің, сынақтардың математикалық
Б.Бірімжанов өндірістің ғылыммен байланысын жүзеге асыруға ұдайы назар
Оның ғылыми-педагогикалық, ұйымдастырушылық және қоғамдық қызметін мемлекет жоғары
Батырбек Ахметұлы Бірімжанов білімпаз ғалымдығымен қатар, химия факультетінің
Мұнай химия бойынша ақпарат
«Мұнай химия кешенінің құрылысын қамтамасыз ету үшін мемлекет
Ақшолақов Б.У., энергетика және минералдық ресурстар вице-министрі
Сармурзина Р.Г., ЭМРМ мұнай химия Департаментінің директоры, х.ғ.д.,
Хайдаргалиева Ш.А, ЭМРМ мұнай химия өнеркәсібі басқармасының бастығы
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында
Өңдеу өндірістерін құрудың инвестициялық жобаларын іске асыруға дайындық
Өңдеу өндірістерін құрудағы мұндай тәсіл дүние жүзі мемлекеттерінің
Қазақстанның мұнай химия өнеркәсібі үшін 2008 жылды сала
Инвестициялық жобаларды әзірлеу кезінде мұнай газ кен орындарының
Қазақстандық мұнай химия өндірістерінің үйлесімді құрамын және масштабын
Зерттеулер нәтижелері бойынша Қазақстанда мұнай химия өндірісі дамуының
Инвестициялық жобалардың жоғары капитал сыйымдылығын ескере отырып, мұнай
Қазақстанда әлемдік деңгейдегі мұнай химия өндірісін құрудағы старттық
Жобаны іске асыруға дайындық үш жылдан астам мерзімде
Мысалы, ТЭН әзірлеуде министрліктен, ұлттық компаниядан, басқарма тобынан
Кешен интеграцияланған болып табылады – оның технологиялық циклында
«Jacobs Consultants» компаниясы маркетингтік зерттеу жүргізіп, маркетингтік жоспар
Жобалық компанияға халықаралық серіктес қатыстырылды – полиолефиндерді өндіру
Алматы қ. «ҚазЭкоЖоба» АҚ компаниясы дайындаған, Қоршаған Ортаға
Бұл кешен басқа өзара байланысқан кешендер үшін негізгі
Жоба мемлекеттік-жеке серіктестік механизмдері негізінде жүзеге асады:
- арнайы экономикалық аймақ шарттарын ұсыну;
- Қазақстан Республикасының Үкіметі «Тенгизшевройл» ЖШС ұзақ мерзімді
- 2008-2011 жылдары алғашқы интеграцияланған мұнай химия кешенінің
Жоба «Қазақстанның 30 корпоративті лидері» Бағдарламасы шеңберінде іске
Ағымдағы кезеңде Жобаны іске асыруға дайындық бойынша мыналар
«Miller&Lentz» және «Purvin&Getz» компаниялары ТШО өндірудің қорлары мен
Жобаны басқару компаниясы Foster Wheeler (РМС), Жоба объектілерінің
Foster Wheeler (РМС) жобалау бойынша жобаның бас мердігерін
Foster Wheeler (РМС) әлеуетті жергілікті мердігерлердің қатысуымен, кешеннің
Жобаның толық аяқтау шартына бас ЕРС мердігер сайлау
Мұнай химия өнімін өндіру үшін көмірсутек шикізатын өңдеу
Мұнай химия өндірісінің толық технологиялық схемасын анықтау белгілі-бір
Осылайша, мұнай химия өндірісін құруда инвестициялық жобаларды әзірлеу
ЕЭА шеңберінде басқа инвестициялық жобалар іске асады –
Сонымен қатар, жақын арада, полиолефинді, шиналық өнім үшін
Инвестициялық жобаларды іске асыруға дайындаудың маңызды мәселелерінің бірі
Осылайша, алғашқы интеграцияланған мұнай химия кешені құрылысының инвестициялық
Полиэтиленнің, полипропиленнің, терефталь қышқылының, полиэтилентерефталаттың, поливинилхлоридтің әртүрлі маркаларының
2013 жылы негізгі мұнай химия өндірістері пайдалануға берілгеннен
Осылайша, Қазақстанда мемлекет пен кәсіпкерліктің белсенді өзара әрекеті
2.3 Мұнай-химия - шикізат шырмауынан шығу жолы
Қазақстан экономикасының мұнай мен газ экспортына бағыныштығынан шығу
Химия нарығында зерттеу жұмыстарымен айналысатын американдық «Chemical Market
Қазақстан, Ресей және басқа ТМД елдерінде қалыптасқан полистирол
Отандық және шетелдік мамандардың зерттеулері мұнай-химия өндірісін дамытуға
2005 жылдың 18 наурыз күні Алматыда мұнай-химияны дамыту
Совет өкіметі заманында мұнай-химия өнеркәсібі жалпы одақтық өндіріс
«Nexant Ltd» атты консалтингілік компаниясының бағалауынша, Қазақстанның мұнай-химия
Бүгінгі таңда, Қазақстанда Атырау, Павлодар, Шымкент мұнай өндіру
Мұнай мен газды терең өңдеуді қолға алмайынша, мұнай-химия
Осы келеңсіз жағдайды түзету мақсатында, үкімет 2004-2010 жылдар
2005 жылы 23 қараша күні Астана қаласында өткен
26 сәуірде Алматыда өткен III Халықаралық мұнай-химия конференциясында
Өзіңіз басқарып отырған Химия ғылымдары мен Органикалық катализ
– Химия ғылымдары институтын отандық химия ғылымының іргетасын
Қарсылық білдірген себебіміз, іргелі ғылым ошағы мемлекет қарамағында
– Ғалым ретінде сіздің елдегі химия саласындағы ахуалға
– Экспортты былай қойғанда, тыңайтқыш еліміздің өзінде тапшы
Осы тұста айта кетейін, қазір алға қойылып отырған
Жалпы айтсам, егер фосфор, азот және басқа минералдық
Құрамында әртүрлі фосфоры бар өнім өндіруге, атап айтсам,
– Еліміздің химия өнеркәсібін бүгінгі күнгі экономикамыздың қай
– Химия өнеркәсібін дамытудың жалпы әлемдік ағымы дамыған
Біз жер қойнауындағы химиялық шикізат қоры жағынан дүниежүзіндегі
«Қай бағытты ұстансақ дұрыс болар екен» деп сұрап
2009-2015 жылдарға арналған «Қазақстан Республикасындағы химия өнеркәсібінің даму
– Еліміздің химиялық өнімдерінің экспорттық бағасы көңіліңізден шыға
– Отандық химиялық өнімдердің экспорттық бағасы рыноктағы жалпы
– 2000 жылдардың бас шеніне дейін фосфор тыңайтқыштары
– Анау бір жылдармен салыстырғанда, жағдай тұрақтанып келе
– Химия өнімдері бойынша әлемдік рынокқа шығуға қандай
– Әлемдік химия өнімдері рыногы орасан және ұйымдастырылуының
Сондай-ақ осы уақытқа дейін белгілі болған брендтерге қарағанда,
Осы тұста айта кетейін, біздің ел, мәселен, фосфориттің
Қазір институт бағындыру дәрежесіндегі көптеген инновациялық-технологиялық жобаларды қолданысқа
– Бұрқақ бағдарлама ретінде мұнай-химия кластерін таңдап отырмыз.
– Химиялық кластер – болашағынан көп үміт күттіретін
Нәтижелі істердің басы енді басталып жатыр. Негізі, Қазақстанды
– Химия институтының құрылғанына 65 жыл болып қалыпты.
– Иә, химия институты сонау 1945 жылы құрылған-ды.
– «Еурохим» компаниясының «Сарытас» зауытын сатып алғандығына қалай
– «Еурохим» – әлемге әйгілі ұйым. Ол өзінің
– Біздің елде қауіпті жүктерді тасымалдау ережесіне сай
– Бұл – шынымен де, бүгінгі күннің ең
Өкінішке қарай, тәуелсіздік алғанымызға, міне, неше жыл болды,
– Өткен жылы Балқаш қаласында үлкен зауыт салынды.
– Қайдам… Иә, «Қазақмыс» қазақстандық металлургия корпорациясы Балқаштағы
– Еліміз химия, мұнай, газ, металлургия саласындағы білікті
– Кедергі әртүрлі болды ғой. Қайсыбірін айтарсың…
Осындай түйінді түйткілдерді шешу мақсатында біздің институт соңғы
Білікті мамандарға сұраныс артып тұрған мына заманда химия
Атап айтсам, мынандай базаларды құру көзделіп отыр:
• құрамында фосфор бар әртүрлі минералды тыңайтқыштар мен
• фосфатты кен орындарын байыту технологиясы бойынша өткізетін
• органикалық және бейорганикалық химия өндірісінің диверсификациясы бойынша
Ұсыныс «Саяси даулармен» өзге елге тәуелді болмас үшін,
3 Коллоидты химияның оптикалық қасиеттері
Дисперсті системалардың оптикалық қасиеттерін зерттеу ондағы бөлшектердің құрылымын,
Дисперсті система арқылы өткен жарық сәуленің интенсивтілігі біршама
Бұл теңдеудің интегралдық түрі: немесе мұндағы І0 –
Осы тұста ескерте кететін бір жай бар: егер
3.1 Азот және фосфор тыңайтқыштарының өндірісі
Көп рудалық және рудалы емес пайдалы қазындыларды өндіру
Рудалық емес қазбалардың арасында минералды тыњайтқыштар өндірісі үшін
Калий тұздардың тыңайған жерлері Ресейде, Канадада, Германияда, Францияда,
Құрылықтық қайраңның жер қойнауында әртүрлі металдардың көптеген жинақтары
Қазіргі кезде тек қана Қытай мен Үндістан жыл
Демек, ел химиясындағы бар мүмкіндікті дамыту үшін экспортпен
Химия өнеркәсібі елдің ғылыми-техникалық өсу қарқынының деңгейін де
Әсіресе, соңғы үш жылдан бері салада экономикалық өсу
Қазақстанның химия өнеркәсібі бүгінде минералды тыңайтқыштарды (фосфор, азот,
“Қазфосфат” ЖШС фосфор шикізатын өндіру мен минералды тыңайтқыштар,
Химия ғылымдары институтын отандық химия ғылымының іргетасын қалаушы,
Қарсылық білдірген себебіміз, іргелі ғылым ошағы мемлекет қарамағында
Экспортты былай қойғанда, тыңайтқыш еліміздің өзінде тапшы болып
Осы тұста айта кетейін, қазір алға қойылып отырған
Жалпы айтсам, егер фосфор, азот және басқа минералдық
Құрамында әртүрлі фосфоры бар өнім өндіруге, атап айтсам,
Химия өнеркәсібін дамытудың жалпы әлемдік ағымы дамыған елдерде
Біз жер қойнауындағы химиялық шикізат қоры жағынан дүниежүзіндегі
«Қай бағытты ұстансақ дұрыс болар екен» деп сұрап
2009-2015 жылдарға арналған «Қазақстан Республикасындағы химия өнеркәсібінің даму
Отандық химиялық өнімдердің экспорттық бағасы рыноктағы жалпы әлемдік
Анау бір жылдармен салыстырғанда, жағдай тұрақтанып келе жатқан
Әлемдік химия өнімдері рыногы орасан және ұйымдастырылуының өзі
Сондай-ақ осы уақытқа дейін белгілі болған брендтерге қарағанда,
Осы тұста айта кетейін, біздің ел, мәселен, фосфориттің
Қазір институт бағындыру дәрежесіндегі көптеген инновациялық-технологиялық жобаларды қолданысқа
Химиялық кластер – болашағынан көп үміт күттіретін әрі
Нәтижелі істердің басы енді басталып жатыр. Негізі, Қазақстанды
«Еурохим» – әлемге әйгілі ұйым. Ол өзінің жұмысшылар
Қорытынды
Химия өнеркәсібінің жаңа салалары даму деңгейі, қазіргі кездегі
Қазақстандық мұнай химия өндірістерінің үйлесімді құрамын және масштабын
Зерттеулер нәтижелері бойынша Қазақстанда мұнай химия өндірісі дамуының
Инвестициялық жобалардың жоғары капитал сыйымдылығын ескере отырып, мұнай
Қазақстанда әлемдік деңгейдегі мұнай химия өндірісін құрудағы старттық
Жобаны іске асыруға дайындық үш жылдан астам мерзімде
Мысалы, ТЭН әзірлеуде министрліктен, ұлттық компаниядан, басқарма тобынан
Кешен интеграцияланған болып табылады – оның технологиялық циклында
«Jacobs Consultants» компаниясы маркетингтік зерттеу жүргізіп, маркетингтік жоспар
Әлемдік химия өнімдері рыногы орасан және ұйымдастырылуының өзі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Алаев.Э.Б Соцально-экономическая география: понятийно
терминологический словарь. М. Мысль.- 1983
2. «Егемен Қазақстан» 16.07.2008жыл. №22.
Алаев.Э.Б Соцально-экономическая география: понятийно терминологический словарь. М. Мысль.-
Долотов Ю.С. Проблемы рационального использования и охраны прибрежных
http://www.ecoline.ru/mc/refbooks/hydrochem )
Амирханов М.М., Лукашина Н.С., Трунев А.П. Природные рекреационные
Лукашина Н.С., Трунев А.П. Основы рекреационной экологии и
Большой иллюстрированный справочник справочник. Москва «Махаон» 2005.
География және табиғат\\ журнал. 2003-2009 жылдар.
Экология және география\\ журнал. 2005-2008 жылдар.
Internet. http\\google. kz.
Internet. http\\ yandex. kz.
Internet. http\\ rambler. com.
Күнқожаев Н.Р Қазіргі Қазақстанның экономикасы: жағдайы және болашағы.
Алаев.Э.Б Соцально-экономическая география: понятийно
Терминологический словарь. М. Мысль.- 1983
Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы. Алматы.2005. 8-10 том.
«Егемен Қазақстан» 16.07.2008жыл. №22.
www/e.gov/kz
Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы. Алматы.2005. 7 том.