Кіріспе
Қазақ халқы–салт–дәстүрге өте бай ел. Бұл–оның мәдениетті әрі тәрбиелі
Дана халықтың өзі жасаған осы әдет–ғұрып пен жөн–жосықты біліп,
Қазақ – көне дәуірден бастау алатын күрделі де бай
Қазақстан – ұлан байтақ территориясы бар әлемдегі ең үлкен
1 Ата дәстүр-салтымыз
1.1 Қазақ халқының салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы
Қазақ халқының көнеден келе жатқан салт–дәстүрлері, ырымдары өте
«Ерулік». Көшпелі қазақ халқы көші–қонды аса келелі іс санады,
«Үме» яки «Асар». Қазақ арасында ертеден келе жатқан
«Жылу жәрдем». Қазақ арасында өзара көмектің осы бір түрі
«Той–мереке, тағы басқа жол–жосындар». Мал шаруашылығымен шұғылданған көшпелі қазақ
Той малы (дәстүр). «Жүз жылқы той малына кетіпті» (М.Ж.Көпеев).
Дәмету. «Дәметкен сары майдан кеудең құрсын» (халық өлеңі).
Дәметудің әр түрі бар Ал ырымда жас келіншектердің дәметуінің
«Қалжа мен шілдехана тойы». Бір баланың дүниеге келуі тек
«Бесік тойы». Жаңа туған балаға ат қойып, оны алғаш
Сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға тәтті бауырсақ
«Баланы атқа мінгізу». Қазақ балалары бес жасынан бастап атқа
«Сүндет тойы». Ислам денінің жол – жосығы бойынша қазақтар
«Қыз ұзату және келін түсіру дәстүрі». Қазақтың қыз ұзату
Сәукеле кигізу (салт). «Қара мақпал сәукеле, шашың басар жар
«Қалың мал» (дәстүр, кәде). «Мен ат тон айыбымен қалың
Түйемұрындық (ғұрып). Ұзатылып жатқан келіншек көшінің жолында отырған ауылдың
«Қыз қашар» (дәстүр). «Былайша қыз қашар дәстүрін өткізетін үйді
Бұған жас жеңгелер мен жастар қатынасады. Күйеуден алынатын «қол
Күйеу ұрын барғаннан кейін құдалық бұзылатын болса қазақ заңында
«Құйрық бауыр» (салт). «Құйрық бауыр жедің бе, құда болдым
Күйеу киімі (салт). «Әкесі күйеу, шешесі қалыңдық болмаған ба?»
«Қынаменде» (дәстүр). «Қынаменде, жар жар мен беташар бар, өлеңсіз
Құда түскенмен, келісім жасалғанмен күйеудің қыз ауылына «ұрыннан» бұрын
Итаяғына салу (дәстүр, ырым). Жас келіншек бір ауылға қыдырып
Қапқа салу. Қалыңдығын алуға келген күйеу барлық жол жоралғыларымен
Ау жар (салт, айтыс). Ұзатылып бара жатқан қыздың «сыңсуы»,
Сыңсу (салт). «Халқымызда тұрмыс салт жырларының ең көп тарағандарының
Үй көрсету (дәстүр). Жаңа түскен келінді туыс туған, көрші
Аушадияр (дәстүр). Үйлену тойы кезінде айтылатын дәстүрлі өлең, жыр.
Есік ашар (дәстүр). Күйеу жігіт келіншегін алып, үйлену тойы
Өлі тірі (дәтүр). Екі жақ келісімі нығайған соң күйеу
Жолдық (дәстүр). «Қайным, жолдығымды ұмытпа, толымды болсын, деді жеңгесі
«Жолдықтың» жолы бөлек. Сондықтан оған аталатын кәде де толымды
Беташар (дәстүр). «Уә әлеумет! Енді беташар тыңдайық!». Жаңа түскен
Қыз көші (салт). Құда аттандырар кәдесі жасалғаннан кейін ұзатылған
Жар жар (ғұрып). Ұзатылған қыз тойында қыз жігіттер тобы
«Өлең той». Өлең той бұл күйеудің қайнына ұрын барған
Отау көтеру (салт). «Көтерілген отауың құтты болып, ұзақ жасап
Шаңырақ көтеру (салт). Жас отаудың алғаш рет шаңырағын көтерудің
«Шаңырақ түйе» (дәстүр). Ұзатылып келе жатқан қыздың және оның
Қасиетті қара шаңырақ.
Киіз үй–«Атамыз–Алаш, керегеміз ағаш», «Киіз туырлықты, ағаш уықты қазақпыз»
Шығу тарихы біздің заманымызға дейінгі ғасырларда пайда болған киіз
Тағы бір ерекше айта кетерлік жай: біздің киіз
Көкшетаудағы Абылайдың ақ ордасы, Шыңғыс төренің 24 қанат ордасы,
XX ғасырдың 90 жылдары қазақ мемлекетінің жеке шығуы ұлт
Киіз үйдің қазақы және қалмақы деген екі түрі бар.
- қара үй (3 қанат);
- қоңыр үй (4 қанат);
- боз үй (5 қанат, орташалар тұратын қарапайым киіз
- ақ үй (6 қанат, дәулетті адамдар үйі);
- ақ ала орда (8 қанат, дәулетті бай үйі);
- ақ орда (12 қанат);
- ақ шаңқан (18 қанат, ел басылар, бай, билер
- алтын үзік (24 қанат, аса лауазымды хан отбасы
- алтын орда (30 қанат, ханның мәжіліс ордасы).
Сонымен қатар, көшіп – қонуға, уақытша паналауға немесе шаруашылық,
Киіз үйдің іші 4 бөлімге бөлінеді:
1. Төр. Мұнда жүк жиналады, қонақтар орналасады. Бұл –
2. Сол жақ (кіргенде оң жақ)–үй иесінің отыратын және
3. Оң жақта (кіргенде сол жақ) балалар орналасады. Босаға
4. От орны қасиетті орын болып саналады. Мұнда от
Киіз үй негізгі 3 бөліктен құралады:
- Үйдің сүйектері (ағаштан тұратын бөліктері);
- Киіздері (ши де осыған кіреді);
- Бау – шулары (баулары мен басқұр, арқандары);
Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениеті.
«Төрт құбылада–төрт түлік». Қазақ–ежелден мал шаруашылығымен айналысқан халық. Ғасырлар
Түйені қасиетіне қарай біртуған, бекпатша, мая, желмая, құлпатша, нар,
Қазақ үшін ең құнды, қасиетті мал – жылқы. Оны
Сиыр – жасына қарай бұзау, баспақ, торпақ, тана, тайынша,
Қой – түріне және жасына қарай қозы, марқа, тоқты,
Ешкі – лақ, туша, бөрте, шыбыш, серке деп жіктеледі.
Мал шаруашылығының қыр – сырын жете меңгерген еңбекшіл де
Мал өсіруге аса қолайлы Қазақстан жерін малсыз елестету мүмкін
Аңшылық өнері. Табиғат аясындағы таным – тәжірибесі тек қана
Ел ішінде ит жүгіртіп, құс салған, қақпан – тұзақ
Қазақ аңшылары өзінің таным–тәжірибесінің арқасында аңшылық– саятшылық үшін жүйрік
Қазақ арасында аңшылықтың кең тараған түрі–бүркітпен аң аулау. Бүркіт
Қазақ аңшыларының бүркіттен кейін ең көп салып, қолға ұстайтын
«Қолөнер–зор өнер». «Шебердің қолы алтын»-дейді атам қазақ. Сөзге де
Ата көрген оқ жонар. Ата-бабамыз ұлды өздерiндей еңбексүйгiш, малсақ,
Буаз малды ауылға жақын жаю, туа қалса төлiн алып
Қонақ күту, үлкенге иiлiп сәлем беру, ән айтқызу, домбыра
Қазақта қонақ күтудiң де жазылмаған, бiрақ дәстүр болып қалыптасқан
Үнемi үйге келген қонақтан өлең-жыр, ертегi, аңыз әңгiме естiп
Сондай-ақ қонақтың "ат тергеу” салты да болған. Ол үйге
Аталары балалары мен немерелерiне ертегi, аңыз-әңгiме, мақал-мәтелдер айтып берiп,
Қазақ ауылында бала тәрбиесiне бүкiл ауылдың үлкендерi, әсiресе қарттары
Дана халықтың өзі жасаған осы әдет–ғұрып пен жөн–жосықты біліп,
1.2 «Мәдени мұра» стратегиялық ұлттық жобасының 2009-2011 жылға
«Мәдени мұра» стратегиялық ұлттық жобасының 2009 - 2011 жылдарға
Мәдени мұра - орны толмас құнды рухани, мәдени, экономикалық
2009-2011 жылдарға арналған «Мәдени мұра» стратегиялық ұлттық жобасының Тұжырымдамасы
Бұл Тұжырымдамада 2004 - 2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра»
Тұжырымдаманың өзектілігі Қазақстан халқының тарихи-мәдени мұра құндылықтарына деген мемлекет
Тарихи-мәдени мұраны зерделеу мен сақтаудың қазіргі жай-күйін талдау. Мемлекеттік
Мемлекеттік бағдарлама аясында 230 аталым кітап жарық көрді.
Мемлекеттік бағдарлама ТМД елдерінде ғана емес, сонымен қатар алыс
Біріншіден, мемлекеттіліктің аса маңызды рухани негізі болып табылатын ұлттың
Елдің мәдени мұрасын зерделеуге, сақтауға, қалпына келтіруге және тиімді
«Мәдени мұра» салалық бағдарламасын іске асырудағы 2 жыл ішінде
Сонымен қатар, Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру тәжірибесі қысқа мерзім
Егер Мемлекеттік бағдарламаның алдағы кезеңі негізінен аса ауқымды мәдени
Егеменді Қазақстанның бүгінгі өмірі мен оның жан-жақты даму перспективаларын
Мәдени мұраның экономикалық ресурсын жұмылдыру - елді қайта жандандырудың
Мәдени мұраны сақтау саласындағы мемлекеттік саясаттың базалық қағидаты -
Мәдени мұраның туризмді дамытудағы артықшылықтарын пайдалануға негізделген мәдени туризмнің
Кешенді сақтау қағидатына мемлекеттік басқару органдарының жұртшылықпен және мемлекеттік
«Мәдени мұра» стратегиялық ұлттық жобасын жүзеге асыру барысында мәдениет
Осы Тұжырымдаманың мақсаты - рухани және білім беру салаларын
Қойған мақсаттарға жету үшін күш-жігерді мынадай негізгі міндеттерге қажет:
- тарихи-мәдени мұраны сақтау үшін қолайлы жағдай жасау;
мемлекеттік және салалық бағдарламалар іс-шаралар жоспарын іске асырудың тиімді,
- Қазақстанның бай тарихи және мәдени мұрасын халықаралық насихаттау;
- мемлекеттік және салалық бағдарламаларын іске асыру
- тарихи-мәдени мұраны туризмді дамыту үшін белсенді пайдалану, тарих
- тарихи-мәдени мұраны халыққа кеңінен тарату мақсатында қоғамдық білім
- Түркістан қаласы мен Отырар қалашығындағы бірқатар маңызды ескерткіштерді,
- еуразиялық кеңістіктегі көшпелі мәдениет мұрагері ретінде қазақ мәдениетінің
Бағдарламаның жаңа кезеңінде Шығыс Қазақстан Облысындағы Есік, Берел қорғандары
Отырар-Ұлы Жібек жолында орналасқан ірі сауда орталығы, мұнда әлемге
Түркістанда халқы үшін жан қиған, елі мен жері үшін
Аталған объектілердің барлығы халықты біріктіретін киелі рәміздер болып саналады.
Ұлы Жібек жолының тарихи орындары негізінде мәдени туризмді дамыту,
Жоғарыда көрсетілген ұлттық рәміздеріміз негізінде мәдени туризмнің даму жолдарын
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Египет пен Сирияға ресми іссапары кезінде Дамаск
Бағдарламаның жаңа кезеңінде үкіметаралық келісім ережелерін іске асыру бағытында
Берел мен Есік қорғандары, Түркістан қаласы мен Отырар қалашығының
Астана қаласында мемлекеттік және салалық бағдарламаларын іске асыру шеңберінде
Бүгінгі таңда шетелден Қазақстанға қазақ тарихына қатысты 5000-ға жуық
Сонымен:
- көне қалашықтарда, қоныстарда археологиялық зерттеулер жүргізіледі;
- қазақ халқының және Орталық Азия көшпенді халықтарының тарихы,
- өскелең ұрпақты қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеу мақсатында мәдени
Бүгінгі күнгі басты міндеттердің бірі - төл мәдени дәстүрлерін
Қазіргі Қазақстан - халықаралық қауымдастықтың толық құқылы, құрметті және
Мемлекеттің осы тұрғыдағы міндеті - жас қазақстандықтарды патриоттық рухта,
Қоғамның тұрақты және өскелең дамуының кепілі - кәсіби кадрлар.
Қазіргі уақытта кәсіби біліктілігі жоғары кадрлар қажет. Кәсіби аудармашыларды
- аудармашы, тарихшы және этнографтар мамандарын даярлауын, жас мамандардың
- мәдениет қызметкерлерінің еліміздің және шет елдердің үздік мәдениет
Салалық бағдарламаны одан әрі іске асыру бойынша ұсынылған шаралар
әлемдік дамудың тенденциялары мен бағыттарына сәйкес, Қазақстан ғылымының гуманитарлық
ұлттық тарихи мұраны халықаралық деңгейде танытуға, қызықтыруға насихаттауға; мәдениет
Осы Тұжырымдама тарихи-мәдени мұраның сақталуын және тиімді пайдаланылуын қамтамасыз
1.3 Мәдениет - туристік ынталандыру факторы ретінде
ДТҰ ғылыми және мәдени туризм Хартиясы және Дүниежүзіліе туризм
Ал, туристке ең бастысы-саяхаттау арқылы жердің мәдениетімен танысып, рухани,
Мәдениет объектілері мен іс - шаралардың іске қосылуы туризм
Бүкіл дүниежүзі азаматтары саяхаттау арқылы бірін - бірі қадірлеп,
Мәдени туризм білім, әлеумет, академия, мемлекет және экономиканың жеке
Әлеуметтік құбылыс ретінде мәдени туризм XXI ғ мұраны өзіндік
Даму тенденциясы.
Туризмнің мәдениетке тигізетін әсері мол. ДТҰ бағалауы бойынша
"Мәдениет" мәдени-тарихи мұрамен байланысты. Бұлар ескерткіштер, кешендер мен мұражайлар,
Мәдени немесе танымдық туризм. Халықтың мәдени ерекшеліктері айтарлықтай қызығушылықты
Туризм - мемлекет мәдениеті мен халықты таныстыру үшін тиімді
Мәдениет халықтың дамуын, сақталуын, тәуелсіздігінің күшеюін қамтамасыз ететін негізгі
Өз сананды және қоршаған ортаны тану, тұлғалық даму және
Мексикада өткен конференцияда мәдениеттің екі анықтамасы белгіленген. Бірінші анықтама-жалпылама,
Әрбір халықтың мәдени мқрасы суретшілердің, сәулеткерлердің, музыканттардың, жазушылардың, ғылымдардың
- архиологиялық ескерткіштер;
- азаматтық сәулеттер;
- ландшафттық сәулет ескерткіштері;
- кіші немесе үлкен тарихи қалалар;
- ауылдық тұрақтанулар;
- мұражай, театр, көрме залдары т.б;
- социомәдени инфрақұрылым;
- этнография объектілері, халық дәстүрлері, қолөнер;
- техникалық кешендер мен ғимараттар.
Туристердің басқа мемелекетке баруы, сол жердің мәдени кешендерінің жоғары
Мәдени немесе танымдық туризм саяхаттаудың барлық аспектісін қамтамасыз етеді.
Туристік нарықтағы белгілі бір аймақтың тартымды имиджін насихаттау үшін
- әлемдік және отандық мәдениетте кешендердің алатын орны;
- туризм үшін табысты тарихи - мәдени мүмкіндіктері бар
Мәдени кешендердің жоғары бағалануы туристердің біліміне, ұлттық ерекшеліктерге байланысты
Қазіргі кезде әртүрлі ақпараттарда басылымдардан, көркем әдебиеттерден және басқа
Туристік қызығушылықты ұйымдастырудағы мәдени элементтердің ролі.
Әртүрлі қызмет салалары саяхаттау мен туристік бағытқа күшті ынталандыру
Сурет өнері–туристік сапарға шығу үшін ынта туғызатын мәдени элементтерінің
Музыка және би–мәдени элементтердің ең тартымдысы аймақтың музыкалық мүмкіндіктері
Этникалық би–ұлттық мәдениет элементтерінің белгісі. Әрбір аймақтың өзіндік ұлттық
Ұлттық қолөнер–туристерді қабылдаған аймақ жергілікті қолөнершілердің сувенирлерін кең көлемде
Тарих–аймақтың мәдени мүмкіндіктері тарихпен тығыз байланысты. Туристік ағымдарды тарту
Әдебиет–басқа мәдени элементтерге қарағанда аймақтың мәдени ескерткіштеріне сұраныс айтарлықтай
Мәдениет деген кең ұғым. Сондықтан «мәдениет мәселесі» дегенде оған
Тәуелсіздік тамыры тереңдей түскен байтақ республикамызда соңғы жылдары мәдени
Мәдениет–қастерлі ұғым. Бұл бағыттағы әр қадам игілікті. Себебі, ұлттың
Жыл сайын алыс-жақын шет елдерден туристер ағылып келеді. Келушілер
Көптеген елдерде туризм экономиканың негізіне айналған. Соның арқасыда әлеуметтік
Шетелдіктерге қазақтың ұлттық ұғымдарын, салт-дәстүрлерін, халықтық музыкасын, ұлттық спорт
Тоқсаныншы жылдардың басында Қазақстанның мәдени даму барысында ерекше серпіліс
Қазақстан мәдениетінің аяғына тұруына, кәсіби биіктерге көтерілуіне себепкер. Еліміздің
Астана еліміздің басты мәдени орталығына айналып келеді. Жаңа астанамызда
Астанада халықаралық фестивальдар мен конкурстар өткізу әдетке айналды.
2004 жылдың қаңтарына Қазақстан мәдениет министрлігінің мәлімдемесі бойынша халыққа
Айта кететін жайт, өткізіліп жатқан түрлі фестивальдар мен концерттер
1.4 Шығыс Қазақстанның туристік объектілері
Шығыс Қазақстан облысының бірегей туристік әлеуеті бар. Туризм дамуының
2006 жылы облыста 55 туристік фирма тіркелген. Туризм дамуының
Облыс аумағында 670 тарихи-мәдени мұра ескерткіштері, сондай-ақ туристік жағынан
Тұғындарға мына сауықтыру орталықтары қызмет көрсетеді: «Рахмановские ключи», «Барлық
ШҚО-да табиғат ресурстарын пайдалану стратегиясы қолда барларын ұтымды, ұқыпты
Бағдарламаның мақсаты–Шығыс Қазақстан облысында туризмнің дамуы үшін қолайлы жағдайлар
Осы шараларға қатысу халықаралық деңгейде маркетингті қамтамасыз етуге және
Альпинистер мен тау туристеріне Белуха тауына саяхат ұсынылады. Туризмді
Туризм саласында туристік рыногқа халықаралық деңгейде қыйсындастырылған бәсекеге қабілетті
Шығыс Қазақстан облысының аумағында мәдени-танымдық туризмнің өзегін қалыптастыратын тарихи,
Шығыс Қазақстан облысының негізгі танымал туристік, рекреациялық аймақтары: Солтүстік-Шығыс
Бұл аумақтарда ТМД ғана емес, алыс шетелдердің көптеген туристерін
Облыс аумағында жалпы көлемі 1784536 гектар 10 ерекше қорғалатын
Елдің оң туристік имиджін жылжыту жөніндегі іс-шаралар жүйесіз
Қазақстан туризмінің әлемдік туристік нарықтағы қалыптасқан бәсекеге қабілеттігі
2 Шығыс Қазақстан облысының туристік фирмалардың қызметін талдау
2.1 ШҚО-ның туристік фирмаларының қызметі жайында
Шығыс Қазақстан облысында 115 туристік фирма жұмыс істейді. Соның
2006 жылы туристік қызметке жүргізілген статистикалық зерттеулер қорытындысының деректері
2007 жылдың қорытындысы бойынша облыс аумағында 40 туристік фирма
2008 жылдың І-жартыжылдығында туристік фирмалардың саны артып, нақты туристік
2009 жылдың қорытындылары бойынша туристік қызмет субъектілерімен көрсетілетін қызметтер
Туристік фирмалар көрсеткен қызметтер көлемінен ең жоғары үлестік салмақ
Облыс бойынша саяхаттаушылардың негізгі мақсаты демалу болып табылады: келгендердің
Облыстан кетуші туристер Қытайға (кеткендердің 75,5%-ы), Түркияға (9,1%), Таиландқа
Егер 2006 жылы облыста жұмыс істеп тұрған турфирмалар саны
Туристік ұйымдардың көбін әлемнің көптеген мемлекеттерінде инновацияға негізделген, экономикалық
Сырттан келушiлер туризмi бойынша 2006 жылєы 10,7 мың адамнан
Сыртқа шығушылар туризмi бойынша 2006 жылєы 9,1 мың адамнан
Ішкі туризм бойынша 2006 жылєы 196,8 мың адамнан 2008
Туризм саласындағы жұмысшылардың саны 2006 жылєы 1,5 мыѕ адамнан
2.2 Туристік фирмалардың қызмет көрсету көрсеткіштеріне талдау
Туризмнің қарышты және орнықты дамуын облыстың сырттан келушілер және
Кесте 1 Туристердің саяхаттау қарқыны
Жыл Туристік фирма
лардың саны Резидент емес туристер саны (адам) Резидент туристер
2006 72 10 781 9 083 196 798 974
2007 92 14 814 11 571 276 451 1
2008 жылдың
І-жарты
жыл 101 7 094 3 970 106 785 767
2009 115 11156 24000 127020 1 520000
Кесте 1 көрсеткіштері бойынша 2006 жылдан 2009 жылға дейін
2003 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Шығыс Қазақстан облысының
Облысқа Ресей Федерациясы, Түрік, Канада, Корей Республикасы, Германия, Қытай,
Сурет 1 көрсеткішке байланысты Ресей Федерация туристері басым келетіні
Сурет 1 Облысқа келетін туристер көрсеткіші
Облыс бойынша саяхаттаушылардың негізгі мақсаты келесі суретте көрсетілген:
Сурет 2. Туристік мақсаттар
Ұстанымдар туризм түріне, мақсатына байланысты өзгеріп отырады.
Кесте 2 Бәсекелестікті бағалау (Ұстанымдарды талдау)
Ұстанымдар түрі АҚШ $ Жалпы ұстанымдардан % түрінде
Еңбек-ақы 5,6 7%
Көлік 40 50%
Қонақүй безендіру 16 20%
Тамақтану 5,6 7%
Салық 4,8 6%
Шығындар 8 10%
1 күндік қызмет көрсету ұстанымдарының барлығы 80 100%
2.3 Виза-Ин-Тур туристік фирмасына қаржылық талдау
Ең бастысы фирманың қаржылық талдауы болып табылады. Қаржылық талдауды
Қаржылық талдау жасау үшін: бухалтерлік баланс, кірістер және шығындардың
- өнімнің өзіндік құнымен қоса қосағандағы шығының әрекеті;
- турөнімнен түскен қаржының әдістерін таңдау;
- есепке беру бланкілері.
Кіріс-кәсіпорының ақшалай жиналымдары, экономикалық категориялары және кәсіпорының шаруашылық нәтижелерімен
Туристік фирмалардың кірісі бұл жұмыстың негізгі және оданда әрі
Турдың бағасының белгілі бір пайызы фирманың кірісі болып табылады.
Кәсіпорының қызметінің талдауына келесілер кіреді:
1. кіріс талдауы (рентабельность);
2. шығын талдауы;
3. қаржылық тұрақтылығы:
- активтердің тасымалдары және құрамы;
- өзіндік айналым қозғалысы;
- кредиторлық міндеттер;
- дебиторлық міндеттер.
4. қолдану капиталына талдау:
- айналымды эффективті түрде қолдану;
- негізгі фонды эффективті түде қолдану;
- капитал рентабельностына талдау жасау.
Кірістің талдауы- бұл таза табыстың көлемінің динамикалық өзгеруі, рентабельностың
Кәсіпорының рентабельносттын келесі формула арқылы анықтауға болады:
Р = (П : И) х 100%,
Р – рентабельділік (кіріс);
П – өнімді сатудан түскен табыс (қызмет);
И – өнімнің өзіндік құны (қызмет).
Кесте 3 «Виза-Ин-Тур» туристік фирма кірісін талдау
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж 2009 ж Өзгерістер
2008-2007 2008-2009
абсол В % абсол В %
Өнім сату табысы 2550,00 2817,40 3104,00 267,40 10,49 286,6
Кесте 3 жалғасы
Өзіндік баға 1944,00 2131,42 2422,21 187,42 9,64 290,79
13,64
Өзіндік бағаның табыстық % 76,24 75,65
78,04
-0,59
-0,77
2,39
3,16
Өнім сату табысы
606,00
685,98
681,79
79,98
13,20
-4,19
-0,61
Өзіндік бағаның табыстық % 23,76 24,35
21,96
0,59
2,48
-2,39
-9,82
Рентабель деңгей, % 31,17 32,18 28,15 1,01 3,24 -4,03
Шығындар
181,00
193,70
203,70
12,70
7,02
10,00
5,16
Әкімшілік шығындар
144,00
151,00
155,40
7,00
4,86
4,40
2,91
Сату шығындары
37,00
42,70
48,30
5,70
15,40
5,60
13,11
Негізгі қызмет кірісі
425,00
492,28
526,39
67,28
15,83
34,11
6,93
Қызмет кірісі
0,00
0,00
0,00
-
-
-
-
Салыққа дейінгі кіріс
425,00
492,28
526,39
67,28
15,83
34,11
6,93
Корпоративті табыс салығы шығыны
127,50
147,68
157,92
20,18
15,83
10,24
6,93
Таза табыс
297,50
344,60
368,47
47,10
15,83
23,87
6,93
Кесте көрсеткіштерінің талдауы бойынша кәсіпорынның таза табысы өсуі айқындалады.
Ең маңызды қаржылық көрсеткіш болып нақты активтердің деңгейі болып
А = ((С1 + З1 + Д1) : (С0
А – нақты активтердің өсу қарқыны %;
С – негізгі қор;
З – шығындар;
Д – ақша қорлары;
индекс 0 – өткен жыл;
индекс 1 –жылдық есеп.
Кесте 4 Активтердің орналасуы мен құрамын талдау
Активтер 2007 ж 2008 ж 2009 ж Өзгерістер
2008-2007 2009-2008
1 2 3 4 Абс % Абс %
Көп мерзімді активтер
Негізгі қаржы 4453,60 4198,23 4025,60 255,37 -5,73 -172,63 -4,11
Материалдық емес 24,70 22,75 31,81 -1,95 -7,89 9,06 39,82
Көп мерзімді активтер барлығы 4478,30 4220,98 4057,41 -257,32 -5,75
Ақша 57,84 61,22 63,71 3,38 5,84 2,49 4,08
Қысқа мерзімді дебюторлық қарыздар
Қор 44,43 49,76 57,57 5,33 12,00 7,81 15,70
Ағымдағы салық активтері - - - - - -
Басқа қысқа мерзімді активтер - - -
-
-
-
-
Қысқа мерзімді активтер барлығы 137,05 132,22 159,09 -4,83 -3,52
Актив балансы 4615,35 4353,20 4216,50 -262,1 -5,68 -136,7 -3,14
Берілген кесте бойынша активтер 398,85 мың теңгеге төмендеді. 2008
Қаржылық тұрақтылықтың бағалаудың негізгі көрсеткіші реалды активтер болып табылады.
Т прир= (есеп кезеңіндегі активтер/ базистік кезең активтері1*100%)
Берілген көрсеткіштерге байланысты 2007 жылдан 2008 жылға дейінгі реалды
Субъектің қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін автоматтандыру коэфицентті қолданылады. Ол
Автоматтандыру коэфицентті келесі формула бойынша есептеледі:
К А = М : ∑,
К А – автономия коэффициенті;
М – өзіндік қор;
∑ -көздер соммасы.
Автономия коэффициентінің өсуі қаржылық жағдайға байланысты емес. Автономия коэффициентінің
Ка > 0,5 туристік фирманың өзінің қарыздарын жабуға мүмкіндігі
Енді қаржылық коэффициенттің тұрақтылығын есептейік.
Қаржылық коэффициенттің тұрақтылығын мына формула арқылы есептеуге болады: Кқ.т.
М –өзіндік қор соммасы;
З –жалға алу қоры;
К –несиелік міндет.
Ку>1 болғандықтан сыртқы қаржылық құралдарынан тәуелсіздігін көрсетеді.
Ликвидтілікке баға беру. Ликвидтік көрсеткіштер:
1) Ағымдағы ликвидтің коэффициенті
(6)
Бұл коэффицент көрсеткіштеріне байланысты 2008 жыл 2007 жылмен салыстырғанда
2) Абсолютті ликвидтік коэффициентіАқша көрсеткіштері арқылы есептеледі.
Белгіленген коэффицент арқылы 2007-2009 жылдар кәсіпорын абсолютті ликвидті
Шапшаң ликвидті коэффициенті.
(7)
Көрсеткіштер 2007-2008 жылдарда кәсіпорын қарыздарын толық өтей алмады.
Айналымдағы қаражатты тиімді пайдалану
Айналымдық коэффициенті.
(8)
Т- өнімді сату табысы
О- айналымдағы қаражат қалдықтары.
Еңгізу коэффициенті.
(9)
Айналымдық коэффиценті 2008 жылдың 2007 жылмен салыстырғанда 5,41 өсті,
Кесте 5 Айналымдағы қаражаттың тиімділігін талдау
Көрсеткіштер 2007 2008 2009 Өзгерістер
2008-2007 2009-2008
абс % абс В%
Сату табысы 2550,00 2817,40 3104,00 267,40 10,49 286,6 10,17
Кесте 5 жалғасы
Талданған период күндері 360 360 360 - - -
1 күндік табыс 7,08 7,83 8,62 0.75 10,59 0,79
Айналым қаражатының орта қалдығы 68,525 66,11 79,545 -2,415 -3,52
1 айналым ұзақтылығы 9,68 8,44 9,23 -1,24 -12,81 0,79
Айналымдық коэффиценті 37,21 42,62 39,02 5,41 14,54 -3,60 -8,45
Еңгізу коэффиценті 2,69 2,35
2,56
-0,34 -12,64 0,21 8,94
3 Киіз үй кешенінің бизнес-жоспары
3.1 Аймақ сипаттамасы
Резюме
Ұлан ауданының географиялық ерекшеліктері олардың әлемдегі төрт мұхиттың жағалауларынан
Аймақ
Бозанбай ауылының жер көлемі 93790 гектар, халқы 3030 адам,
Калбаның гранитті өңіріндегі көлдердің денсаулықты жақсартуда маңызы ерекше болып
Орманы аралас ағаштардан тұрады. Сайларда, негізінен, жапырақты қарағай, қайың,
Көктаудың қойнауында түз тағылары мен жыртқыш аңдар үшін де
Құстардың ішінде қара құр басым келеді. Құройнақ кезінде олардың
Таулы өңірдің етегінде сібе көлдері жатыр. Көлдің түстігі Сібе
Батыс жақ шеткі көлден үш километрдей жерде жұмбақ қуыс
Сібе көлдерінің ең батысындағы шағын көлде, Бәйші өзенінің жазыққа
Ортаншы көл немесе Дүйсен көлі су асты спортымен шұғылданушылардың
Концепциясы
Бұл аймақ туристерге танымал емес. Дегенмен, бұл жерде мәдени,
Қонақтардың талғамдары мен сұраныстарын қанағаттандыру үшін кешенде ағылшын тілін
Қаржыландыру қажеттілігі, қаржыландыру және жобаның тиімділігі.
Жобаны ұйымдастырудағы жалпы инвестициялық ұсталымдар 40.700 мың теңгені құрайды.
Жалпы инвестицияға байланысты ішкі кіріс нормасы (IRR) 21,9% құрайды.
Инвесторлық қаржыны 3 жыл ішінде өтеуге болады.
Қауіпті параметрлер ретінде сатып алынған тауарлар мен өнім бағасы
Жобаның әлеуметтік – экономикалық маңызы мен сыртқы ортаға әсері.
Жоба жаңа жұмыс орындарының пайда болуына, сонымен қатар облыстың
Киіз үйлік кешен пилоттық жоба болғандықтан туризм индустриясы мен
Қоршаған ортаға кешенің зияны жоқ.
Шығыс Қазақстан облысында туризмдi дамытудың
Жетi кластерлiк бастаманың iшiнде туристiк индустрияның экономиканың басты секторларының
Бағдарламаның мақсаты – туризм индустриясын ШҚО экономикасының бастапқы саласына
Бағдарлама үш жылға есептелген, кешенді сипатта және туризмді дамыту
Облыстың тарихи-мәдени мұрасы мен экологиялық балансын сақтай отырып, бәсекеге
Ұлан ауданының негізгі ресурстары ретінде ландшафт, жергілікті халық, оның
Жазықтар, өзендер мен көлдер, ормандар, таулар ландшафты құрайтын элементтер.
Аймақта Сібе, Әлібек, Бозанбай, Қызылсу өзендері ағады, жауһардай жарқыраған
Аймақ бір қарағанды тартымсыз болып көрінеді. Бірақ бұл жермен
2 Аймақ сипаттамасы
Аудан мен инфрақұрылымның географиялық орналасуы
Ұлан ауданының Бозанбай ауылы Шығыс Қазақстан облысының батысында орналасқан.
Бозанбай ауылынының әлеуметтік саласына мектеп 4, дәрігерлік мекеме 2,
Ауылды теле, радио және телефон желілері бар. Сонымен қатар
Климаттық жағдайы
Құрылықтың орталығында, теңіздер мен мұхиттардан алшақ орналасуына байланысты
Жылы кезең сәуір айынан қазан айының аяғына дейін созылады.
Қаңтар айының орта тәуліктік температурасы -20(С, ал ең төменгі
Ландшафт
Сібе таулы алқабы облыс орталығынан 60-70, ал Ұлан ауданынының
Табиғи химиялық «зертханадағы» 1 литр судағы минералды заттардың мөлшері
Табиғат құбылыстары әсерінен үгітілген тау жыныстары қиыршықтас, құмтас, ұсақ
Батыс жақ шеткі көлден үш километрдей жерде жұмбақ қуыс
Сібе көлдерінің ең батысындағы шағын көлде, Бәйші өзенінің жазыққа
Ортаншы көл немесе Дүйсен көлі су асты спортымен шұғылданушылардың
Өсімдік және жануар әлемі
Орманы аралас ағаштардан тұрады. Көбіне қарағайлы орман болып келеді.
Көктаудың қойнауында түз тағылары мен жыртқыш аңдар үшін де
Құстардың ішінде қара құр басым келеді. Құройнақ кезінде олардың
Таулы өңірдің етегінде сібе көлдері жатыр. Көлдің түстігі Сібе
Әлеуметтік-экономикалық жағдайы
1928 жылы Сібе селолық Советі болып құрылған. 1930 жылы
Экономикасының жетекші салалары мал шаруашылығы: ірі қара, қой, ешкі,
Әлеуметтік сала: мектеп 4, дәрігерлік мекеме 2, кітапхана 4,
Мәдени-тарихи және табиғи объектілер:
- Ұлы Отан Соғысында қаза тапқандарға арналған мемориалы;
- С. М. Киров атындағы саябағы;
- Мәдениет үйі;
- Халықтық театр;
- Клуб;
- «Әлібек» және «Сібе», «Қызылсу», «Шүртей», «Талдыбұлақ» өзендері;
- «Сібе» көлідері: Шалқар, Дүйсен, Қоржынкөл, кіші және шеткі
- «Бауқуыс» қуысы;
- «Бәйші» өзені;
- «Көктау» және «Қызыл сиыр» таулары;
- Бозанбай және Алғабас ауылдарда жартастағы суреттер пунктері.
3 Жоба концепциясы
Жалпы жобаның мақсаты Ұлан ауданының Бозанбай ауылы жерінің тартымды
Бұл аймақта табиғат объектілерінің қолданбағанына байланысты туристік кешенді
Туристердің қазақ халқының салт-дәстүрімен таныстыру үшін оларды арнайы ұлттық
Аймақтың климаттық ерекшеліктеріне байланысты киіз үйлік кешен маусымдық болып
Қосымша туристік ағым ретінде жергілікті жағдайы бар және Қазақстанда
3.2 Өнім сипаттамасы
16 адамнан тұратын топ үшін 400 мың теңге (барлық
Туристерді әуежай/қонақ үй/әуежай жеткізу микроавтобустар мен жеңіл автомобиль, ал
Туристерге келесі демалу бағдарламасы ұсынылады:
Кесте 1 Туристердің демалу уақытын ұйымдастыру
1 күн Өскемен қ. келу
Трансферт әуежай/қонақүй (3*)
2 күн Қонақүйде таңғы ас
Қала бойынша экскурсия, түскі ас
Қонақүйде кешкі ас
3 күн Қонақүйде таңғы ас
Киіз үй кешеніне жолға шығу (жолда тамақтану,пикник)
Киіз үй кешенінде қонақтарды қарсы алу, қабылдау
Киіз үй кешенінде кешкі ас
4-13 күндер аралығы Киіз үй кешенінде таңғы ас/ түскі
Экскурсиялар
Көңіл көтеру бағдарламасы: қазақ халқының мәдениеті мен тарихы, ұлттық
14 күн Таңғы ас
Өскемен қ. қайту (жолда тамақтану)
Қонақүйге келу (3*)
Жақсы мейрамханада кешкі ас ішу
15 күн Қонақүйде таңғы ас
Әуежайға бару
Өскемен қаласынан қайту
Сусындар мен тағамдар туристік жолдама төлем-ақысына кіреді. Ұлттық және
Қонақтардың талғамдары мен сұраныстарын қанағаттандыру үшін кешенде ағылшын тілін
Кесте 2 Туристерді қабылдау жоспары
топ 1 2 3 4 5 6 7 8
2010 жоспар
10-24 мамыр
26 мамыр-09 маусым
14-28 маус.
30 маус-14 шілде
19шілде-02 тамыз
04-18 тамыз
23тамыз-06қырк. 08-22 қырк
Киіз үй кешенінің келесі жылғы қызмет көрсетуіне байланысты жұмыс
Туристер топтарының кету және келу аралығындағы уақыт персоналдың демалысына,
3.3 Маркетингтік бөлім
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007 – 2011 жылдарға арналған
Көрсетілген қызметтің жалпы көлемі 53863,0 млн. теңгені құрады, сатылған
Есептік кезеңде 1007 туристік фирма және туристік қызметпен айналысатын
Туристік индустрия субьектілерінің туристік қызметінен түскен жалпы табыс
Республикада қызмет ететін 992 қонақүй шаруашылығы кәсіпорны 2640,2
Елімізде қазақстандық және шет елдік азаматтардың әр түрлі
Алайда, еліміздегі туризмнің жағымда даму тенденциясына қарамай, әлем экономикасындағы
Елдің оң туристік имиджін жылжыту жөніндегі іс-шаралар жүйесіз
Қазақстан туризмінің әлемдік туристік нарықтағы қалыптасқан бәсекеге қабілеттігі
6 Техникалық жоспарлау
6.1 Орналасу орны,территория, ғимарат және құрылыс
Жазғы уақытта киіз үй кешені «Ақши» жазығының «Сібе»
- туристерді орналастыру үшін 2-4 орынды 8 киіз үй;
- ортақ тамақтану киіз үйі 1;
- тұрмыстық киіз үйлер;
- ас үй киіз үйі 1;
- персонал үшін 1 киіз үй.
Туристердің тұрақтануы үшін киіз үй іші ұлттық стильдегі жиһазбен
6.2 Инфрақұрылым
Киіз үй кешенінің жоғары деңгейде қызмет етуі келесі жағдайларға
Электр қуаты: Кешенді элекр қуатпен қамтамасыз ету үшін қуаты
Сумен қамтамасыз ету: Техникалық мақсаттар үшін суды жақын жерде
Байланыс: жақын орналасқан елді мекенде база орнатылып, кең радиусты
6.3 Құралдар
Кешен жұмысының айнымас бөлігі сантехникалық құралдар, жиһаз, тұрмыстық техника,
7 Ұйымдастыру және персонал
Киіз үй кешенінің дұрыс қызмет ету үшін персоналды ұйымдастыру
Сурет 1 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық жүйесі.
Персоналды қажет ету және оның еңбегіне төленетін ақы келесі
Кесте 4 Персонал және төленетін еңбек ақысы
атауы
Өндірістік жоспар (ай) Ай еңбек ақы
теңге Жыл ұстал. теңге
04 05 06 07 08 09 адам
менеджер 1 0,5 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 5,5
аспазшы 1 0,4 1,0 1,0 1,0 1,0 0,5 4,5
аспазшы көмекшісі 1 0,4 1,0 1,0 1,0 1,0 0,5
даяшы 2 0,3 0,8 1,0 1,0 1,0 0,4 4,2
бөлме жинаушы 3 0,4 0,8 1,0 1,0 1,0 0,7
ұйымдастыру 2 0,4 0,8 1,0 1,0 1,0 0,7 4,5
күзет 2 0,4 0,7 1,0 1,0 1,0 0,8 4,5
жүргізүші 3 0,5 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 5,0
барлығы 15
2.700.000
7.1 Жобаны жүзеге асыру шығындары
Жалпы жобаның жүзеге асу мерзімі 2010 жылдың қараша айынан
Кесте 5 Жобаны жүзеге асырудың күнтізбелік жоспары
айлар қараша желтоқ. қаңтар ақпан наурыз сәуір мамыр
Іс-шаралар
Инвестор іздеу
Несие сұрау
Рұқсаттар жиынтығы
Келісім-шартқа отыру
Жарнама
Несиені алу
Құрал-сайманды сұрау
Құрал-сайманды алу
Құрылыс материалы
Персонал іздеу
Персонал оқыту
Киіз үйлерді құру
Жұмыс үрдісін бастау
X
Инвесторларды іздестіру мен кешен жұмыс үрдісінің басталуы 6-5 айға
Жобаны жүзеге асыру үшін шығындар есебі 6 кестеде көрсетілген.
Кесте 6 Жобаны жүзеге асыру шығыны
Шығындар Барлығы
шығын
(теңге) Айлық шығындар (теңге)
қаңтар ақпан наурыз сәуір
Рұқсат етуші құжаттар 160.000 40.000 40.000 40.000 40.000
Кесте 6 жалғасы
Жарнама 500.000 - 250.000 160.000 90.000
Келісі-шарттардың орнатылуы 900.000 300.000 300.000 300.000 -
Персоналды іздестіру 80.000 20.000 25.000 20.000 15.000
Еңбек төлем-ақысы 600.000 - 100.000 170.000 330.000
Оқыту шығындары 500.000 - - 250.000 250.000
Өндірістік шығындар 300.000 - - - 300.000
Қалғаны 360.000 60.000 80.000 100.000 120.000
Барлығы 3.400.000 420.000 795.000 1.040.000 1.145.000
Рұқсат етуші құжаттарға мемлекеттік органдардың рұқсаттары, құрылысты мақылдау, санитарлы-гигиеналық
Жарнама-жарнамалық материалдарды және оны тарату шығындары.
Келісім-шарттарды орнату шығындары-батыс Еуропада туристік әуекомпаниялар, бюролармен келісім-шарттарды орнату
Персоналды іздестіру шығындары-газеттерге персонал іздестіру мақалаларын беру.
Өндірістік шығындар-жобаны жүзеге асыру үшін құрылыс материалдар шығындары.
Жобаны жүзеге асыру шығыны 3.400.000 теңге құрайды.
Инвестициялық және алдын-ала инвестициялық шығындардың қаржыландыру графигі 7 кестеде
кесте 7 2010 жылғы инвестициялық шығындардың қаржыландыру графигі
айлар қаңтар ақпан наурыз сәуір
Іс-шаралар
Рұқсат етуші құжаттарды дайындау 40 40 40 40
Келісі-шарттардың орнатылуы 300 300 300 -
Құрал-саймандарды сұрау - - - -
Территорияны дайындау
Құралдарды,автокөліктерді,жиһаздарды алу 10.000 10.000 10.000 1.650
Жарнама
250 160 90
Персоналды іздеу 20 25 20 15
Персоналды оқыту - 100 420 580
Құрылыс іс-шаралары - - 300 700
Өндірістік шығындар - - - 300
Көзделмейтін шығындар 1.060 1.080 1.100 470
Барлығы 11.420 11.795 12.340 3.845
7.2 Айналымдағы капитал
Айналымдағы капиталды есептеген кезде туристік бюро саяхаттауға 2 апта
3.4 Инвестициялық қажеттіліктер және шығындар
Инвестициялық қажеттіліктер келесі түрде орнатылады:
- инвестициялық шығындар;
- жобаны жүзеге асыру үшін шығындар;
- айналымдағы капитал.
8.1. Инвестициялық шығындар
Алғашқы инвестицияларға құрылыс жұмыстары, қажетті техникалық құралдар, киіз үйді
Кесте 8 Инвестициялық шығындар, теңге
атауы
Құрылыс жұмыстары, қажетті техникалық құралдар
- орынды дайындау 90.000
- киіз үй 16.900.000
- сантехникалық құралдар 200.000
- стационарлық әжетханалар мен жуыну кабинкаларын салу 1.000.000
- электрқондырғылар 1.200.000
Барлығы 19.390.000
Құрал-саймандар
- киіз үй
- жиһаз 2.000.000
- төсек-орын жинақтары 350.000
- ас үй және тамақтану бөлмесі
- жиһаз, ас үй шкафтары 40.000
- газплита 60.000
- тозаңытқыш 100.000
- ыдыс-аяқ 200.000
- орамал т.б. 20.000
- ұлттық, тұрмыстық ыдыс-аяқтар (ағаш ыдыс-аяқ,самауырт.б.) 100.000
Барлығы 2.870.000
Басқа құралдар
- кеме 150.000
- балық аулау құралдары 20.000
- суға түсу құралдары 100.000
- ыңғайлы автокөліктер (5) 9.000.000
Кесте 8 жалғасы
Барлығы 9270000
Ауданға құрылыс материалдарын әкелу және монтаж 150.000
Көзделмейтін шығындар (≈10%) 3.350.000
Мүліктік түрдегі барлық инвестициялар 35.030.000
9 Шығындар
9.1. Персоналдың еңбек ақысын төлеу шығындары
Кесте 9 Еңбек ақысын жылдық шығыны
Мақала 2010
Менеджер 385
Жүргізуші 600
Қызмет көрсету персоналы 1.445
Күзет 270
Барлығы 2.700
9.2 Көлік шығыны
Көлік шығынына көлік салығы, сақтандыру және ГСМ жатады. Жалпы
9.3 Тамақтану шығындары
Тамақтану шығынына Өскемен қаласындағы, жолда, киіз үй кешенінде, экскурсиялардағы
Персоналдың тамақтануына жылына 2000000 теңге қажет. Жылдық жалпы тамақтану
9.4 Туристерді орналастыру шығындары
Туристерді киіз үй кешенінде орналастырумен қоса Өскемен қаласындағы қонақ
9.5 Транзиттік тасымалдау мен экскурсиялық қызмет шығындары
Транзиттік тасымалдау шығынына әуежайға, қонақ үйге, қала бойынша экскурсияларға
9.6 Техникалық қызмет көрсету, жаңарту жұмыстары мен сақтандыру
Амортизациялық төлемдердің келесі ставкалары қабылданған.
Кесте 10 Амортизациялық төлемдердің ставкалары
Көлік құралдары жылына 12 %
Ғимарат, құрылыс, құралдар және құрал-саймандар жылына 10 %
Техникалық қызметке және жаңарту жұмыстарына көлік құралдарынан, киіз үйлерден,
Туристерді сақтандыру шығыны 1000 теңге де есептелді.
9.7 Басқа шығындар
Авиабилеттер:батыс Еуропа-Өскемен бағытындағы авиабилеттердің құны 130000 теңге құрайды. Осыған
Комиссиялық марапаттау: туристік бюролар комиссиялық марапаттау ретінде бір туристен
Визалық қолдау:Қазақстан Республикасына кіру жолдамасын алу үшін шығындыр жылына
Жарнама шығыны: көрмелерге қатысу, жарнама материалдарын және басқа жарнамалық
Киіз үйлерді құру, тасымалдау,қоймаға орналастыру және т.б. Киіз үйлерді
Электр қуатты қамтамасыз ету үшін жанармай шығындары: автономды электрстанцияның
Басқа жалпы шаруашылық шығындар: бұл шығынға кір жуу, ауыз
10 Қаржыландыру мен капитал қажеттілігі
Капитал қажеттілігі
Жобаның жалпы инвестициялық ұстанымдар алдын-ала инвестициялық шығындар, инвестициялар мен
Кесте 11 2010 жылғы инвестиция бағдарламасы
мың тг %
Алдын-ала инвестициялық шығындар 3.400 8,4
Негізгі капитал инвестициялары 36.000 88,5
Ағымдық капитал 1.300 3,1
Барлығы 40.700 100,0
Алдын-ала инвестициялық шығындар
Қарастырылып отырған жобаның алдын-ала инвестициялық шығындары 3400 теңгені құрайды.
Негізгі капитал инвестициялары
Негізгі капитал инвестицияларына жабдықтар, көліктерді сатып алу, сонымен қатар
Ағымдағы капитал
Ағымдағы капиталға еңбек төлем-ақысын өтеу мен кәсіпорынның шаруашылық шығындары
Қаржыландыру бағдарламасы
Негізгі қаржыландыру көзі ретінде өзіндік және қарыз капиталы болып
Кесте 12 2010 жылғы қаржыландыру жоспары
мың тг %
Өзіндік капитал 12.200 30
Қарыз капитал 28.500 70
Барлығы 40.700 100
Жобаны жүзеге асыру үшін «Фонд развития малого предпринимательства» қаржыландыру
Кесте 13 Несие беру талаптары
Несие валютасы теңге
Пайыздық ставка
Несие мерзімі
Пайызды өтеу Айлық өтемдер
Негізгі қарызды өтеу Айлық өтемдер
Негізгі фондтын өтеуінің льготтық кезеңі
11 Жобаның құндылығы
Ақша ағымын болжау (Cash Flow). Cash Flow проекциясы ақша
Кіріс пен шығынды болжау. 2010 жылдан бастап жобаның тоық
Өзіндік құнның алдын-ала калькуляциясы.
Туристік жолдаманың толық өзіндік құны 16 кестеде көрсетілген.
Кесте 16 Жолдаманың өзіндік құны калькуляциясы
теңге
Жолдаманың өзіндік құны:
Авиабилеттерді рәсімдеу 150.780
Туристерді орналастыру 15.000
Тамақтану шығыны 52.500
Көлік шығыны 15.000
Экскурсиялық қызмет шығындары 2.300
Жолдаманың өзіндік құны 235.580
1 жолдама шығындары 113.120
Жолдаманың толық өзіндік құны 348.700
Қаржылық индекаторды есептеу
Инвестицияланған жобаның тиімділігін есептеу үшін 17 кестеде қаржылық индекаторлар
Кесте 17 Жоба бойынша қаржылық индекаторлар
Индикатор
Табыстың ішкі нормасы (ТІН, IRR) 21,9 %
Таза дисконтирданған табыс (ТДТ, NPV) ставка 14% 5.006 мың
Сату рентабельділігі, % 14 %
Кіріс әкелу мерзімі 3 жыл
Қаржылық анализ бойынша келесі қорытындыға келуге болады:
- инвестицияның рентабельділігі (IRR)-21% құрайды. Бұнда жобаның тиімділігі көрсетіледі;
- сату рентабельділігі 14% құрайды;
- таза дисконтирданған табыс (NPV) инвестицияланған жоба 5 жыл
- кіріс әкелу мерзімі 3 жыл.
Жобаның әлсіздігіне анализ жасау
Жобаның әлсіздігіне анализ жасау үшін негізгі факторлар табыстың ішкі
Жолдамаларды сату табысы
Жоба табыстың ішкі нормасына анализ жасауға байланысты, егер де
Сатып алынатын өнімнің, қызметтің бағалары
Жолдамаларды сату бағасына, табысына тәуелді болады.
12 Жобаның халық-шаруашылықты маңызы мен қоршаған ортаға әсері
12.1 Жобаның халық-шаруашылықты маңызы
Ата-бабаларымыз қасықтай қаны қалғанша ұлтарақтай жер үшін Жан алысып,
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін жариялаған уақыттан бастап мәдени өмірде
Бұл саланың күрделі мақсаттарының бірі - мәдениетті ұлттың рухани
Жыл сайын алыс-жақын шет елдерден туристер ағылып келеді. Келушілер
Елімізде қазақстандық және шет елдік азаматтардың әр түрлі
Шетелдіктерге қазақтың ұлттық ұғымдарын, салт-дәстүрлерін, халықтық музыкасын, ұлттық спорт
Қорытынды
Қазақстан көркем мәдениетінің жүйелі немесе дискретті кезеңдерін зерттеу оның
Қазақ халқы – салт – дәстүрге өте бай ел.
Қазақ халқының көнеден келе жатқан салт – дәстүрлері,
Мәдени мұра - орны толмас құнды рухани, мәдени, экономикалық
Мәдени мұра бойынша шаралар әріптестік негізде құрылуға тиіс. Ол
Тарихи орындары негiзiнде мәдени туризмдi дамыту, олардың мемлекет тарихындағы
Мәдени туризмдi дамыту мақсатында барлық тарихи орындарды мұражайландыру жүзеге
Туризм - мемлекет мәдениеті мен халықты таныстыру үшін тиімді
Мәдениет халықтың дамуын, сақталуын, тәуелсіздігінің күшеюін қамтамасыз ететін негізгі
Шығыс Қазақстан облысының бірегей туристік әлеуеті бар. Туризм дамуының
Сырттан келушiлер туризмi бойынша 2006 жылєы 10,7 мың адамнан
Сыртқа шығушылар туризмi бойынша 2006 жылєы 9,1 мың адамнан
Ішкі туризм бойынша 2006 жылєы 196,8 мың адамнан 2008
Туризм саласындағы жұмысшылардың саны 2006 жылєы 1,5 мыѕ адамнан
Жетi кластерлiк бастаманың iшiнде туристiк индустрияның экономиканың басты секторларының
Бағдарламаның мақсаты – туризм индустриясын ШҚО экономикасының бастапқы саласына
Бағдарлама үш жылға есептелген, кешенді сипатта және туризмді дамыту
Әдебиеттер тізімі
1. Чеботарь Ю.М., Туристический бизнес, М, 1998 г.
2. Гуляев В.Г., Организация туристической деятельности, М, 1997 г.
3. Сенин В.С., Введение в туризм, М, 1995 г.
4. Костюкова О.И., Основы туризма
5. Грибалев Н.П., Игнатьева И.Г., Бизнес-план, С-Пб, 1999 г.
6. Папирян Г.А. «Международные экономические отношения: Экономика
7. туризма». Москва, 1999г.
8. Саратовцев Ю.И. «Технология туризма», учебное пособие. С.-Пб.,
СПбГИЭУ, 2002г.
9. Квартальнов В.А. «Туризм». Москва, 2002г.
10. Ефремова М.В. «Основы технологии туристского бизнеса». Москва,
2003 г.
11. Квартальнов В.А., Зорин И.В. «Туризм и отраслевые системы».
2002г.
12. Е.Л. Ильина «Туроперейтинг: организация деятельности». Москва,
2002 г.
13. Е.Л. Ильина «Туроперейтинг: организация деятельности». Москва,
2000 г.
14. Азар В.И. Экономика туристского рынка. – М.: Экономика
15. Алексеева М.М. Планирование деятельности фирмы – М.: Дрофа,
16. Альберт М., Мескон М.Х., Хидоури Ф. Основы менеджмента
Юнити 2004г.
17. Абрютина М.С. Анализ финансово-экономической деятельности - М.:
18. Богданов Е.И. Планирование на предприятии туризма – СПб.:
пресса 2003г.
19. Бромвич М. Анализ экономической эффективности
капиталовложений – М.: ИНФРА-М, 1999
20. Буров В.П. Бизнес-план фирмы: теория и практика. –
2000г.
21. Бухалков М.И. Внутрифирменное планирование. – М.: ИНФРА-М, 2000
Блинов А.О. Предпринимательство. Теория и практика – М.: Дашков
22. Глухов В.В. Менеджмент. - СПб.: Специальная литература, 2006.-452с.
23. Казначевская Г.Б. Менеджмент: учебное пособие для студентов вузов.
Ростов.
24. Кафидов В.В.Управление персоналом. - М.: Инфра-М, 2005
25. Кибанов А.Я. Управление персоналом. М.: Инфра-М, 2006Лихачева
МТК Велби 2003 г .
26. Папирян Г.А. Маркетинг в туризме. – М.:
27. Папирян Г.А. Менеджмент в индустрии гостеприимства – М.:
«Экономика» 2000.
28. Пелих А.С. Бизнес-план – М.: ОСЬ-89, 2000 .
29. Попов В.М. Деловое планирование – М.: Финансы и
30. Попов В.М. Сборник бизнес-планов с рекомендациями – М.:
2004.
31. Румянцева С.А. Менеджмент организации – М.: КноРус, 2003.
32. Стоянова Е.С. Финансовый менеджмент: теория и практика. –
Перспектива 1999.
33. Уткин М.А. Стратегическое планирование – М.: «ЭКСМОС», 1999.
34. Файоль А., Эмерсон Г., Тейлор Ф., Форд Г.
искусство- М.: Республика, 2004 .
35. Фабер В.В., Кузнецов Б.Л., Пуряев А.С. Исследование развития
2002
36. Федоров Н.Н. Организационная структура управления предприятием. Учебное
пособие-М.
37. Хизрич Р., Питерс М. Предпринимательство или как завести
38. Черняк В.З. Бизнес-планирование – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003 .
39. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. –
40.// Дидар, 2008, 27 қыркүйек, «Шығыстағы туризмнің болашағы зор»,
Е. Әбішев
41. Кабушкин Н.И. Менеджмент туризма: Учебное пособие для вузов
42. Кинг У. Стратегическое планирование и хозяйственная политика.
Қосымша А
Кесте 1 ШҚО туристік объектілер
Фирманың атауы Тұрған жері Қызметтері
"Айгерім"
демалыс базасы Семей қаласы, Ұржар ауданы Емдік шомылулар,
"Алакөл" демалыс базасы
Семей қаласы, Ұржар ауданы
Емдік шомылулар, жазылатын тері ауырулары, аллергиялар, диатез
"Алтай бухтасы"
демалыс базасы
Өскемен қаласы, Зырян ауданы
Бұқтырма жағалауында отбасылық демалыс.
«Аюда» жазғы демалыс базасы
Кеңсе:
Өскемен қаласы, Қабанбай Батыр көшесі, 160 үй
Объект:
Побережье Бұқтырма су қоймасының Жағалауы
Жазғы демалыс. Балық аулау, жаяу серуендеу, су бетінде теплоходпен
«Алтайские Альпы» тау шаңғысы кешені
Кеңсе:
Өскемен қаласы, Қабанбай Батыр көшесі, 160 үй
Объект:
Өскемен қаласы, Глубокое ауданы, Горная Ульбинка кенті.
Белсенді демалыс. Тау шаңғысын, сноубор тебу, атпен және жаяу
"Барлық-Арасан",
санаториясы
Семей қаласы, Ұржар ауданы
Асқорту жүйесін емдеу.
"Ақ Үлбі",
демалыс базасы
Риддер қаласы
ub_ridder2003@mail.kz
Ауылдық демалуыс.
Кесте 1 жалғасы
"Голубой залив",
демалыс үйі
Өскемен қаласы, Зырян ауданы
Бұқтырма жағалауында демалыс.
"Громотуха",
демалыс базасы
Риддер қаласы,
e-mail:zahar@mail.kz
Балалар демалу лагері
"Долина царей",
демалыс базасы
Өскемен қаласы,
Катонқарағай ауданы
Пантоемдеу, экологиялық таза ауданда демалу
«Изумрудный»
санаториясы
Кеңсе:
Өскемен қаласы, Қабанбай Батыр көшесі, 160 үй
Объект:
Өскемен қаласы, Глубокое ауданы, Горная Ульбинка кенті.
Белсенді демалыс. Тау шаңғысын, сноубор тебу, атпен және жаяу
"Климовка",
демалыс базасы
Риддер қаласы
Атпен, шанғымен, жаяу серуендеу, аңшылық, отбасылық демалыс
"Княжьи горы",
тау шаңғысы базасы
Өскемен қаласы, Глубокое ауданы, Бобровка ауылы
Тау шаңғысында және атпен серуендеу,
рафтинг, мектеп лагерлегі
"Лениногорскілік",
санаториясы,
демалыс базасы
Риддер қаласы
Ата аналардың балаларымен демалысы, мектеп лагерлері
"Фортуна порты",
демалыс базасы
Өскемен қаласы, Зырян ауданы
Жағажайлық демалыс
"Рахман бұлағы", санаториясы
Катонқарағай ауданы
Радон бұлақтары, сүйек-бұлшықет ткані, тері және жүрек ауыруларын емдеу
Қосымша Ә
Киіз үй ішіндегі жиһаздарды орналастыру
Қосымша Б
Киіз үй кешенінің орналасу орны
Қосымша В
Әжетхана, душ жоспары
Қосымша Г
Кесте 3 Қажетті құралдар мен инвентарьлардың жиынтығы
№ Атауы Мөлшер
1 Киіз үй, дана 13
2 Төсек орын, дана 20
3 Киіз үйдегі үстел, дана 9
4 Орындық, дана 20
5 Шкаф (ұлт), дана 18
6 Сандық (ұлт), дана 9
7 Алаша, сырмақ, текемет, дана 10
8 Көрпе ( ұлт. Жастық, дана 40
9 Көрпе, дана 20
10 Жастық, дана 20
11 Матрас, дана 20
12 Төсек-орын тыстауыштар, дана 40
13 Покрывала, дана 20
14 Үлкен ас үстелі, дана 2
15 Тағам әзірлеу үстелі, дана 3
16 Ас үй шкафы, дана 3
17 Ас үй ыдыс-аяқ комплекті, дана 2
18 Ыдыс-аяқ комплекті, дана 35
19 Табурет, дана 10
20 Тоңазытқыш, дана 2
21 Газплита, дана 2
22 Сантехникалық құралдар комплектісі, дана 3
23 Электрқондырғылар
Генератор, дана 1
Насос, дана 2
Электрлік кабель (КРПТ), м 200
Аккумулятор (СТ 190, 12 В) , дана 4
Преобразователь, дана 1
Шамдар, дана 12
24 Керосиндік лампа, дана 10
25 Кеме 6
26 Қармақ , дана 16
27 Бадминтон комплектісі, дана 3
28 Жолда тоқтау үшін брезент, дана 1
29 Жолда тоқтау үшін жиналатын орындық, дана 20
30 Суға арналған жиһаз комплектісі, дана 4
31 Автомобиль УАЗ «Патриот» , шт. 2
32 Автомобиль ВАЗ 2131, шт. 3
33 Радиотелефон, дана 4
Қосымша Ғ
Кесте 14 2010-2014 жылдар аралығындағы Cash Flow болжау
2010-2014 жылдар аралығындағы Cash Flow болжау
Мақала 2010 2011 2012 2013 2014
Период басындағы ақша 0 7884 6153 3058 12547
Түсілімдер
Жолдама сату табысы 4370 55680 55680 55680 55680
Өзіндік қаржы 12200 - - - -
Банк несиесі 28500 - - - -
Барлығы кіріс 85070 55680 55680 55680 5680
Төлемдер
1.Операциялық қызмет шығындары
Авиабилеттерді рәсімдеу 15380 19300 19300 19300 19300
Туристерді орналастыру 1530 1920 1920 1920 1920
Тамақтану шығындары 5355 6720 6720 6720 6720
Көлік шығындары 1530 1920 1920 1920 1920
Экскурсиялық шығындары 234 294 294 294 294
Еңбек төлем-ақысы 2700 2700 2700 2700 2700
Әлеуметтік салық 486 486 486 486 486
Персоналды тамақтандыру шығындары 2000 2000 2000 2000 2000
Генератор шығыны 300 300 300 300 300
Киіз үй кешенін тұрғызу шығындары 300 350 350 350
Жалға алу шығыны 300 300 300 300 300
Жарнама 2520 2520 2520 2520 2520
Басқа шаруаш. шығындар 780 780 780 780 780
Техникалық қызмет және жаңарту жұмыстары 360 360 360 360
Мүлік салығы 281 305 257 223 189
КПН 1355 2881 3314 3618 3337
Барлығы 35411 43131 43516 43768 43771
2. Қаржыландыру шығыны
Несие бойынша пайыздар 2375 2405 1009 30 -
Несиені жабу 0 11875 14250 2375 -
Несие бойынша барлығы 2375 14280 15259 2405 0
3.Инвестиция шығындар
Алдын-ала инв. шығындар 3400 0 - - -
Инвестициялық шығындар 36000 0 - - -
Барлығы 39400 0 - - -
Барлығы өтеу 77186 57411 58775 46191 43771
Cash Flow 7884 1731 3095 9489 11909
Сандық Cash Flow 7884 6153 3058 12547 24456
Қосымша Д
Кесте 15 2010-2014 жылдар аралығында кірістер мен шығындар есебін
2010-2014 жылдар аралығында кірістер мен шығындар есебін болжау, мың
Мақала 2010 2011 2012 2013 2014
Түсілімдер
Жолдамаларды сату табысы 44370 55680 55680 55680 55680
Барлығы кіріс 44370 55680 55680 55680 55680
Шығындар
Авиабилеттерді рәсімдеу 15380 19300 19300 19300 19300
Туристерді орналастыру 1530 1920 1920 1920 1920
Тамақтану шығындары 5355 6720 6720 6720 6720
Көлік шығындары 1530 1920 1920 1920 1920
Экскурсиялық қызмет шығындары 234 294 294 294 294
Еңбек төлем-ақысы 2700 2700 2700 2700 2700
Әлеуметтік салық 486 486 486 486 486
Персоналды тамақтандыру шығындары 2000 2000 2000 2000 2000
Генератор жанармайы шығыны 300 300 300 300 300
Киіз үй кешенін тұрғызу шығындары 300 350 350 350
Жалға алу шығыны 300 300 300 300 300
Жарнама 2520 2520 2520 2520 2520
Басқа ортақ шаруашылық шығындар 780 780 780 780 780
Техникалық қызмет және жаңарту жұмыстары 360 360 360 360
Мүлік салығы 281 305 257 223 189
Амортизациялық салымдар 3422 3422 3422 3422 3422
Несие бойынша пайыздар 2375 2405 1009 30 -
Барлығы шығын 39852 46076 44633 43619 43555
Операциондық кіріс 4518 9604 11047 12061 12125
КПН 1355 2881 3314 3618 3637
Таза табыс 3162 6723 7733 8443 8447
3
Директор
Менеджер
Жүргізуші
Қызмет көрсету персоналы
Күзет
3 м
1
Әлеуметтік
Спорттық
Сауықтыру
Экологиялық
Іскерлік
Танымдық
5%
Әлеуметтік;
35%
Спорттық;
20%
Сауықтыру;
10%
Экологиялық;
Іскерлік; 15%
15%
Танымдық;
Туристік мақсаттар
5 м
h =3м
Су багі 1,2 м3.
Унитаз.
Писсуар.
Қазылан шұңқыр өлшем:1мх1мх5м.
Грунт.
1 м
3 м
1 м
3
2
2
15 м
4
3,4 м
5
5
1
Су багі 1,2 м3.
2. Душтар
Қазылған шұңқыр өлшемі:1мх1мх5м.
Грунт.
1 м
15 м
4
3,4
5
5