МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І тарау. Қазіргі әлемдегі ядролық көпполярлылық жағдай және
1.1 Ғаламдану жағдайындағы халықаралық қатынастағы ядролық көпполярлылық жағдайдың
1.2 КХДР ядролық бағдарламасының тарихи алғышарттары
ІІ тарау. КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер
2.1 КХДР тарабы
2.2 АҚШ, Жапония және Корея Республикасы
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдаланған әдебиет тізімі
КІРІСПЕ
ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында Кеңес Одағының және Екінші
Биполярлы жүйе құлауымен байланысты әлемдік екі саяси жүйе
І тарау. Қазіргі әлемдегі ядролық көпполярлылық жағдай және
1.1 Ғаламдану жағдайындағы халықаралық қатынастағы ядролық көпполярлылық жағдайдың
Қырғи қабақ соғыс аяқталғаннан кейін халықаралық қатынастардың
Осыған орай, ядролық саясатта да жаңа әдістерді қолдану
Себебі, әлемдегі саяси күштердің қайта құрылуының негізгі мәселелерінің
Әскери немесе саяси қажеттіліктер туындаған кезде мемлекеттердің
Қазіргі кезде ядролық қаруға ие болу және оны
Бүгінде ядролық қарудың таралу қаупін азайту іс-қимылдары даулы
Бұған тағы да Солтүстік Корей басшыларының 2003 жылы
Осылайша, мемлекеттер ғаламдық және аймақтық дәредедегі ядролық қаруландыру
Ядролық қаруды жасаудан «бас тарту» мүмкін емес, ал
Әр түрлі елдердің ядролық бағдарламасын талдаулар көрсеткендей, ядролық
Жалпы алғанда, қазіргі әскери-саяси жүйеде ядролық қаруға қатысты
Екінші топ - ЯҚТК-не мүше емес,
Үшіншісі - ядролық қаруды жасауға және қолдануға экономикалық
Төртіншісі - ядролық салада сынақтар өткізген немесе өз
Бесінші топқа дамыған индустриалдық базаға ие, 60-70 жылдары
Ядролық көпполярлылық жүйесінің қалыптасу процесінде ядролық державалар басты
Ядролық көпполярлылықтың басты орталық күші болып саналатын АҚШ
Вашингтон ядролық қаруды таратпау саласындағы саясаты негізінен үшінші
Сонымен қатар, АҚШ-тың саяси және әскери басшылығының құжаттары
90 жылдардың бірінші жартысында КСРО құлағаннан кейін Вашингтон
Бір жағынан, АҚШ-пен жау мемлеекттерде жаппай қырып-жою қаруының
АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздігіне қауіптердің өзгеруі 1998 жылы 1
Алдағы ширек ғасырда Ресей өзінің геосаяси, зымыран-ядролық арсеналына
Бірақ Үндістан, Ливан, Куба, бұрынғы кеңестік республикаларды айтпағанда,
Сондай-ақ, бұрында КСРО-мен суық қарым-қатынаста болған мемлеекттер Ресейді
Халықаралық тұрақтылыққа тиімді ықпал етер болса, Ресей жаңа
Еуропа – халықаралық қатынастар жүйесінің тағы да бір
Еуропа ішіндегі қарама-қайшылықтарға қарамастан, болашақта біріккен Еуропа ядролық
Осылайша, қазіргі кезде үш қатар жүріп жатқан процестерді
Халықаралық қатынастар саласындағы көптеген мамандар ойынша, алдағы онжылдықтарда
Қытайдағы ядролық қарудың ең жоғарғы көлемі 1984-1994 жылдары
5 топ елдері арасында ұлы державаға айналуға басты
Ядролық көпполярлықтың потенциалды орталықтарының келесі тобына мына мемлекеттер
Израиль ядролық «айқын емес саясатын» әлі де болса
Қазіргі заманда және алдағы 10-15 жылда ядролық көпполярлылықтың
2003 жылы қаңтарда Үндістан ядролық доктринасы қабылданды. Ол
Қазіргі кезде Үндістан дамыған инфрақұрылымға ие, елде 1995
Үндістанның ядролық саясатын жүргізуі Оңтүстік Азиядағы қару жарысына
Үндістан ядролық күштеріне қарағанда, Пәкістан ядролық күштерінің құрылымы
Ядролық қаруды таратпау режимі саласындағы Үндістан мен Пәкістанның
Үндістанның ЗҚҚ құруды жоспарлайтынын есепке алсақ, Пәкістан ядролық
Пәкістан МАГАТЭ мүшесі, бірақ ЯҚТК-не қосылмаған және ядролық
Үшінші топ мемлекеттерінің, соның ішінде, алдымен, Иран және
МАГАТЭ-нің 1992, 1995 жылдары жүргізген тексерістері кезінде Ираннан
Осы уақытқа дейін Солтүстік Кореяның «қауіпті елдер» қатарына
Әр түрлі мемлекеттердің беретін бағасы әр түрлі, тіпті
Қазіргі кезде КХДР зымырандар технологиясында белсенді жұмыстар жүргізуде.
АҚШ-қа қарсы ЖҚҚ қолданған мемлекетке қатысты Американың ол
Мұнда АҚШ-тың, Пхеньянның ядролық күшін, сондай-ақ, Солтүстік Корея
Алдағы 10-15 жылда ядролық мемлекеттердің күш орталығы ретінде
1.2 КХДР ядролық бағдарламасының тарихи алғышарттары
КХДР ядролық бағдарламасын екі кезеңге бөлуге болады.
Бірінші кезең - КХДР ядролық салада негізгі зерттеулерін
Екінші кезең – 70 жж. аяғынан бастап қазіргі
1947-1950 жж. КСРО жүргізген геологиялық барлауларының нәтижесінде Солтүстік
1974 жылы КХДР Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік
1977 жылы КХДР МАГАТЭ-мен тағы да келісімге келіп,
1980 жылдан бастап Ненбенде ірі құрылыстың екінші кезегі
Осы жылы КХДР Ядролық қаруды таратпау туралы келісімге
1985-1992 жылдар аралығында КХДР мен МАГАТЭ арасында барлық
БҰҰ ҚК 1993 жылы 11 мамырдағы Пхеньянның ЯҚТК-
1994 жылы 13 маусымда Агенттіктің бақылауынан бас
Бұл кезде мәселенің ушығуына байланысты Б.Клинтон басқарған американ
КХДР- ды жеңілсутек реакторлы АЭС құрылысы кезінде мазутпен
Сонымен қатар, 1995жылы наурызында АҚШ, Корея Респуликасы және
Осылай тараптар арасында Солтүстік Кореяда ядролық қару бар
Ал, 1998 жылы 31 тамызда КХДР өзінің көп
Осы жылдың 17 қарашасында АҚШ пен КХДР арасында
Дегенмен, бұл келісімдерде қарастырылған мәселелер кейіннен іс
Осылайша КХДР ядролық бағдарламасы мәселесі тараптар арасында қайтадан
2002 жылдың 6 сәуірінде КХДР АҚШ және Оңтүстік
КХДР-ге сапармен келген АҚШ өкілі Джеймс Келлимен өткен
2002 жылдың 2 желтоқсанында МАГАТЭ-ның Басшылар кеңесінің (БК)
12 желтоқсанда Солтүстік Корея 1994 жылы АҚШ пен
мәлімдеді, бұл жағдай «екінші ядролық дағдарыстың» басталуына түрткі
Пхеньян бұл шешімін АҚШ-тың аталмыш келісім бойынша АЭС
2002 жылдың аяғында АҚШ-тың КХДР-ге жанар-жағармай тасымалын тоқтатуы
Бұған жауап ретінде КХДР өзінің барлық ядролық объектілерінен
2003 жылдың 6 қаңтарында МАГАТЭ-ның Басшылар кеңесінің
9-13 қаңтарда Нью-Мексико штатының губернаторы У. Ричардсон мен
Ал, 10 қаңтарда Пхеньян БҰҰ ҚК төрағасына және
Бұл мәселе Корей түбегімен көршілес мемлекеттердің алаңдаушылығын туғызды,
Пхеньян мен Вашингтон өзара қатаң мәлімдемелер жасауы кезінде
Алтыжақты келіссөздердің алғашқы раунды 2003 жылдың 27-29
Алтыжақты келіссөзден кейінгі кезең диалогқа қатысушылардың әртүрлі құрамымен
ІІ тарау. КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер
2.1 КХДР тарабы
Қырғи қабақ соғыстың аяқталғанына біраз уақыт өтсе де,
Екіншіден, саясаткерлер ресми мойындамаса да, Солтүстік Корей режимінің
Үшіншіден, тағы да ресми мойындалмаса да, Солтүстік Корея
Ресей мен Қытай қазір КХДР-дің әскери одақтастары болып
90 жылдары социализм жүйесі құлап, Кеңес Одағының көмегі
Солтүстік Корея басшылығы нарықтық Ресей және Қытай үлгісі
Ішкі саяси өзгерістер әскерилер мен Ким Чен Ирдің
Партиялық элитаның ролі бұрынғыға қарағанда әлсіреді – партия
Нарықтық реформалар КХДР-да жүргізілмейді және ол ел басшылығының
КХДР-дың ядролық және зымыран бағдарламасы АТМ аймағының елдері
КХДР өзінде ғылыми техникалық қоры болмағандықтан, Қытаймен тығыз
1980 жылы Мысырдан 8К14 (Scud-B) зымыранымен қоса, үш
Scud-B зымыраны сынақтан өткізілді, ал бір жылдан кейін
Солтүстік Корея үшін зымыран өндірісін кеңейтуге түрткі болған
Солтүстік Корея өз зымырандарын жасап шығаруды 1988-1989 жылдары
«НОДОН -1 ОҚБЗ» - нің алғашқы сәтті өткен
«НОДОН -1 ОҚБЗ» - нің ең жоғарғы қашықтығы
Солтүстік Корея әскери күштерінде Scud-В, Scud-С және «НОДОН
Қазіргі кезде КХДР алыс қашықтықтағы (2000 км-ден жоғары)
Екісатылы «НОДОН -2 ОҚБЗ» құрылысының алғашқы сатыыс ретінде
Бұл зымыран Жапония, Қытай, Монголия, Үндістан, Пәкістан, Ресей
Бұл «НОДОН -2 ОҚБЗ» мен оның үшсатылы
Қазіргі кездегі Пхеньянның алыс қашықтықтағы баллистикалық зымырандар жасауын
Сондықтан, Солтүстік Кореяның зымырандар жасауды тоқтатуы оның өз
2.2 АҚШ, Жапония жәнеКорея Республикасы
Вашингтон қазіргі кезде өзінің КХДР-мен жасаған екіжақты келісімімен
КХДР-да жеңіл су екі реакторын салу үшін Корей
Ол реактордың бірі іске қосылғанға дейін жыл сайын
Осы үшін Пхеньян плутоний алатын Ненбендегі нысандар мен
АҚШ өзін келісім бойынша міндеттерін орындады деп мәлімдеуіне
Бірақ АҚШ тарпы әуел бастан екіжақты келісім міндеттерін
1994 жылы Женева келісім шартына қол қойғаннан кейін
Сонымен қатар, қазір АҚШ екіжақты келісімде ядролық қаруды
Ол міндеттердің ешбірі де жүзеге асырылмады да, АҚШ
Ақ үйге республикандықтар әкімшілігінің келуімен американ тарабы радикалды
Ал американың алған міндеттемелері КХДР үшін екіжақты келісімдердің
Дегенмен, бұл оқығаның (мәселенің) шиеленісуі кенеттен басталмады. Республикандықтар
1998 жылы республикандықтар дайындалған декретте КХДР-да АЭС орнына
КХДР-ға жанармай жеткізуді тоқтатудың ресми негіздемесі КХДР-дың Екі
АҚШ-тың бұл позициясының негіздемесі бар десек, онда 1993
АҚШ - Пхеньянның «әлем қауымдастығынан» мұндай көмек талап
КХДР-ға тағылған кінәлардың бірі оның халықаралық міндеттемелерді бұзуы
Туындаған жағдай үшін Солтүстік Кореяны осы қадамға итермелегендер
Егер бұрында АҚШ «Ким Чен Ирді күшейтпес үшін»
Жағдайдың бұлай өзгеруі мыналарға байланысты: АҚШ-тың Ауғанстан мен
Сарапшылар, сондай-ақ, Буш әкімшілігінің мүдделерін әр түрлі қарастырады.
Бірінші орынға геосаяси мүдде, яғни АҚШ-тың Корей түбегінде
Екінші орынға ол ядролық аймақтың Жапония, Оңтүстік Корея
КСРО құлағаннан кейін және Шығыс Еуропа елдері социализмнен
Ал аймақтағы экономикалық және саяси қатынастардың дамуы, Корей
Осы себепті Вашингтон аштық жайлаған, экономикасы артта қалған,
Шығыс Азия елдерінің соңғы жиырма жылдағы экономикалық дамуы
Токио пікірінше, КХДР-дің қазіргі әскери-саяси бағыты Жапония мүдделеріне
Алайда Д.Коидзуми премьерлікке келгеннен соң, оның сыртқы саясат
2002 жылы қыркүйекте екі мемлекеттің премьер-министрлерінің алғашқы кездесуі
Бір жағынан, КХДР ядролық бағдарламасы аймақтағы қару жарысына
КХДР ядролық бағдарламасы мәселесін шешу: КХДР-Жапония қарым-қатынастардың жақсартудың
Жапон тарабының позициясы үш элементке ие:
Біріншіден, КХДР ядролық стерженьдердің өңдеуін тоқтатып, ядролық нысандарды
Екіншіден, КХДР баллисттік зымырандарды жасаудан, санықтан өткізуден бас
Үшіншіден, КХДР «Жапон азаматтарының ұрлануы» мәселесін толықтай шешуі
Пхеньян осы талаптарды қанағаттандырғанда ғана, Токио Солтүстік Кореяға
КХДР жоғарыда көрсетілген талаптарды орындаған жағдайда ғана, оған
Токио қарым-қатынастарды жақсартуға асығыстық қажет емес, уақыттың созылуы
Егер бұрында Токио «Жапон азаматтарының ұрлануы» мәселесін шешуде
2005 жылы ақпан айында Солтүстік Корей ядролық дағдарысының
Алтыжақты келіссөздер Коидзумиге қолайлы саясат жүргізуді шектейді, себебі
Осылайша, Токионың аймақта өз позициясын күшейтуге бағытталған сыртқы
Корей Республикасы бұл Солтүстік Корей ядролық бағдарлама мәселенің
Екіжақты 1950-1953 жылдары бір-бірінен айырылған корей жанұяларының қосылуы
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі ғаламдану жағдайында 1953 жылы Бітім туралы келісімге
Сондықтан, Солтүстік Корея ядролық дағдарысын шешуде АҚШ, Қытай,
Солтүстік Корея саяси тәртібінің болашағы жоқ екендігі тарихи
Пхеньян қаншама қауіп төндірсе де, ядролық сынақтарды өткізбейді;
Кореяның бірігуі тек Солтүстігінің нарықтық-демократиялық жолға өтуі және
Солтүстік Кореяның жаңа жүйеге өтуі аталған елдердің КХДР-ға
КХДР-ды қайта құру саясаты 1953 жылғы Бітім туралы
«Бестік» Солтүстік Кореяның көпжақты келіссөздерге қатысуына қуанбай, керісінше
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Бурмистров Р. «Япония – КХДР: обострение северокорейской ядерной
Булычев А.Р. «Ким Чен Ир отправляется в путь»
Есин В. «Восточно-Азиатская подсистема после распада СССР» //
Есин В. «Ядерное оружие КНДР: угроза или шантаж»
Жебин А.З. «КНДР: традиции и совремменость» // Восток/Orients.
Жебин А.З. «О возможных сценариях развития ситуации на
Жебин А. «Ядерный кризис в Корее и интересы
Жебин А. «Ядерный кризис в Корее и интересы
Калядин А. «Россия и международный режим ядерного нераспротранения»
Киреченов О. «Ядерная политика КНДР: дипломатическое уравнение шестой
Кокошин А. «Ядерное сдерживание и национальная безопасность России».
Лещенко Г. «Корейская бомба и Российская политика» //