МАЗМҰНЫ
Кіріспе.............................................................................................................. 5
1 АҚША ҚАРАЖАТТАРДЫҢ ЕСЕБІ МЕН АУДИТІНІҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.......................................................................... 8
1.1 Касса операцияларының есебі.................................................................... 8
1.2 Есеп айырысу шоты бойынша операциялар есебі.................................... 13
1.3 Басқадай ақша қаражаттар есебі және аудиті........................................... 17
2 «МЕБЕЛЬ – СЕРВИС БТА» ЖШС-НІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ
ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ.................................................................................... 36
2.1 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің баланс құрылымын талдау..............
2.2 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің қаржылық тұрақтылықты талдау...
2.3 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің өтімділігі және төлемқабілеттілігін,
3 «МЕБЕЛЬ – сервис БТА» ЖШС-НІҢ АҚША ҚАРАЖАТТАР
ЕСЕБІ МЕН АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ........................................ 59
3.1 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттарының есебі
3.2 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттарының
қозғалысын талдау 63
3.3 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттар есебін
жетілдіру............................................................................................................ 70
Қорытынды.................................................................................................. 73
Әдебиеттер тізімі...................................................................................... 76
Қосымшалар.............................................................................................. 78
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі қазіргі экономикалық қатынаста шаруашылық айналымның барлық қатысушыларына
Сыртқы есептердің ең көп тараған түрі кәсіпорынның қаржылық
Кәсіпорынды қалыптастырудың маңызды шарты ақшалай қаражаттың жеткілікті мөлшері және
«Есеп, аудит және ақшалай қаражатты талдау» атты диплом жұмысының
біріншіден, ақшалай қаражат көбінесе кәсіпорынның жылдам және тез іске
екіншіден, ақшалай операция жаппай және тарату сипатына ие;
үшіншіден, қаржылық құралдардың қозғалғыштығы және ақша операцияларының көптігі экономикалық
Диплом жұмысының мақсаты ақшалай қаражаттың есебін, анализін және аудиттің,
Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылған:
есептің түрлерімен, ақшалай қаражаттың жалпы сипатымен танысу;
ақшалай қаражаттың есебі мен аудитінің теориялық аспектілерін ашу;
зерттейтін кәсіпорынның ақшалай қаражатының аудиті мен анализі;
«МЕБЕЛЬ-сервис БТА»-ның ақшалай қаражаттың есебі мен аудитін ұйымдастыруда ұсыныстар
Диплом жұмысының зерттеу нысаны «МЕБЕЛЬ-сервис БТА» болып табылады, оның
Ақпараттық базаның негізін бухгалтерлік есеп, аудит, қаржылық талдау, басқару
Диплом жұмысының құрылымы үш тараудан тұрады. Диплом жұмысының бірінші
кәсіпорынның ақшалай қаражатының есебі мен аудитін жетілдіру туралы ұсыныстар
Ақшалай қаржының есебін зерттеп, оның қаржылық жағдайын талдай отырып,
Ғылыми жаңашылдық жұмыс нәтижесінде көрсетіледі: қаржы есебінің ұлттық стандарттарына
Дипломдық жұмыстың іс-тәжірибелік құндылығы, алынған нәтижелер мен нұсқалар ақша
Касса операцияларының есебі
Әрбір кәсіпорындар мен ұйымдардың, шаруашылық субъектілерінің қолда бар нақты
Кассир жұмыс күнінің соңында кассаның тиісті жерлеріне (есігіне) мөр
Кәсіпорындар мен ұйымдарда, субъектілерде кассирлік жұмысқа қызметкердің тағайындалғаны, орналасқаны
Кәсіпорын, мекеме немесе ұйым өздерінің есеп айырысу шотынан нақты
БУХГАЛТЕРИЯ
Шығыс және кіріс кассалық ордерлердің регистрлер журналы
Шығыс кассалық ордер
Кіріс кассалық ордер
ПКО квитанциясы
ККМ чегі
КАССА
Кассалық
кітап Кассирдің есеп беруі
БУХГАЛТЕРИЯ
Шаруашылық операциялар журналы
Журнал-ордер №1 Журнал-ордер № 1-ге ведомос
Сурет 1 – Қолма-қол ақша қаражаттарының схемасы
Кәсіпорынның, ұйымның яғни қандай да болмасын шаруашылық субъектінің касса
1010 «Кассадағы ақша қаражаты» шоты бойынша типтік корреспонденция 1
1 Кесте – Кассадағы ақша қаражаты шотындағы негізгі
Операциялар мазмұны Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
Өндірілген өнімдерді сатудан қолма-қол келіп түскен ақша қаражаттары 1010
Алынуға тиісті жал төлемі кассаға келіп түсті 1010 1280,
Келіп түсуге тиісті жолдағы ақша қаражаттары кассаға келіп түсті
1050, 1060
Жұмысшы қызметкерлерге артық төленген еңбекақы сомасы кассаға қайтарылды 1010
Жарғылық қорды толтыру үшін үлес қосушылардан қолма-қол келіп түскен
Заңды тұлғалар мен жеке адамдардың берешек қарызы кассаға қабылданды
1260, 2160
Алынған материалдық емес активтердің құны кассадан төленді 2730, 2710
Алынған құнды қағаздардың құны кассадан төленді 1110-1150,
2010-2040 1010
Сатып алынған материалдық құндылықтардың құны кассадан төленді 1310 1010
Өнімдерді сату және әкімшілік шығындары кассадан төленді 7110, 7210
Келіп түскен тауарлардың құны кассадан төленді 1330 1010
Кассадан ағымдағы банктік шотқа ақшалай түскен түсімдер аударылды 1030
1 – ші кестенің жалғасы
1 2 3
Субъектінің сатып алған өз меншігіндегі акциясын қайта сатудан түскен
Субъектінің кассасынан жұмысшы қызметкерлерге берілген несие сомасы 1250, 2150
Банк немесе банктен тыс мекемелерден алын- ған несиелер сомасы
3020, 4020
3050, 4030 1010
Жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелінген еңбекақы сомасы кассадан төленді 3350
Кәсіпорынның, субъектінің кассасына қолма-қол нақты ақшаны кіріске алу, қабылдау
Субъектінің кассасынан адамдарға кассалық шығыс ету ордері бойынша ақша
Кассалық кіріс ету және кассалық шығыс ету ордерлерін немесе
Кассалық кіріс ету немесе кассалық шығыс ету ордерлері, сондай-ақ
Касса операцияларының есебі кассалық кітапқа тіркеліп отырады, бұл кітапты
Кәсіпорынның, ұйымның немесе мекемелердің кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты
Кестені қортындылай келгенде кассадағы ақша қаражаттардың кірістелуі мен шығысталуы
1.2 Есеп айырысу бойынша операциялар есебі
Есеп айырысу операциялары 1030 - «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша
Кәсіпорындар мен ұйымдар және мекемелер өздерінің ақша қаражаттарын өздері
−банк мекемесінің атына шот ашу туралы өтініш;
−кәсіпорынның, субъектінің құрылуы жайлы құжат, жоғарғы органдардың кәсіпорынды, ұйымды
−кәсіпорынның басшысы, бас бухгалтері және олардың орынбасары қол таңбасын
Кәсіпорынның, ұйымның басқа шаруашылық субъектісіне төлейтін төлемі әдетте қолма-қол
Ағымдағы банктік шотынан қаржы кейбір жағдайларда шот иесінің келісімінсіз
Банк мекемесі ағымдағы банктік шотындағы ақша қаражаттардың шегінде шот
Негізгі есеп айырысу құжаттары болып: [1] Банковское дело: оқу
− төлем тапсырмасы;
− есеп айырысу чегі;
− төлем талабы-тапсырмасы;
− инкассалық өкім;
− салық және кеден органдарының инкассалық өкімі және тағы
Есеп айырысу құжаттарында оларға қол қоюға құқығы бар екі
Көшірмеде субъектінің шотындағы қаржының айдың басындағы және айдың соңындағы
бухгалтериясында банк мекемесі берген шоттың көшірмесінде жазылған сомалардың дұрыстығы
Есеп аыйрысу операциялары 1030 – «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша
Кесте 2 ( Ағымдағы банктік шоттағы негізгі операциялар
Операциялардың мазмұны Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
Ағымдағы банктік шотына субъектінің жарғылық қорын толтыру мақсатымен үлес
Сатып алушылардан жіберілген өнім, көрсетілген қызмет, істелген жұмыстар үшін
1220, 2120,
1230, 2130
Ағымдағы банктік шотына вексельден келіп түскен сома:
−негізгі берешектердің қарыз сомасы;
−есептелінген пайыздар 1030, 1030 1210, 2110
1270, 2170
Ағымдағы банктік шотына кассадан келіп кіріске алынған сома 1030
Басқа да берешектерден қарызын өтеу үшін келіп түскен сома
Ағымдағы банктік шотына келіп кірістелген банк несиесі 1030 3010,
Ағымдағы банктік шотына банктегі арнайы шоттан келіп түскен сома
Ағымдағы банктік шотына келіп кірістелген банктен тыс мекемелердің несиесі
Ағымдағы банктік шотына келіп түскен акциялардың дивидендтері 1030 6120
Жолдағы деп есептелінген ақша қаражаттарының ағымдағы банктік шотына келіп
Материалдарды қосалқы бөлшектерді сатып алу үшін алдын ала аванс
Банк және банктен тыс мекемелерден алын- ған несиелер ағымдағы
3020, 4020
3050, 4030 1030
Жабдықтаушылардан алынған тауарлар үшін берешек сома ағымдағы банктік шотынан
Қосылған құнға салынған салық сомасы ағымдағы банктік шотынан бюджетке
Құны (бағасы) ағымдағы банктік шотынан төленген монтаждауды қажет ететін
Кестені қортындылай келгенде көретініміз ағымдағы банктік шот арқылы басқа
Басқадай ақша қаражаттар есебі
Аударылған, бірақ әлі кәсіпорынның шотына келіп түспеген, яғни кіріске
Бұл шотта кәсіпорындар, фирмалар немесе ұйымдар өздерінің қарамағындағы филиалдардың,
1 сатудан немесе басқа да операциялардан түскен түсімді банкінің
2 пошта бөлімінің ақшаны қабылдағаны жайлы квитанция.
3 басқа кәсіпорындардан олардың ақша аударғаны жайлы берген авизасы
Мысалы: 2006 жылы 28 желтоқсанда А кәсіпорыны қараша айында
Дебет
28.12.2007
05.01.2008
Кәсіпорынның, ұйымның және фирманың бухгалтериясы аударылған жолдағы ақшалардың ағымдағы
Кесте 3 − Жолдағы ақша қаражаттар шотындағы негізгі операциялар
Операциялардың мазмұны Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
Субъектінің ағымдағы банктік шотына әзірге келіп түспеген есеп беретін
Тиісті баратын жерге әзірге барып түспеген кәсіп-орын кассасынан төленген
Сатып алушылар төлеген, бірақ есеп беретін уақытқа дейін кәсіпорынға
Есеп беретін уақытқа дейін кәсіпорынға келіп түспеген, еншілес серіктестіктердің
Кәсіпорынның ағымдағы банктік шотына жолдағы деп есептелінген ақша
Қортындылай келгенде жолдағы ақша қаражат ағымдағы банктік шотқа немесе
Валюталық ақша қаражаттар 1010 «Кассадағы ақша қаражаты» шотында және
Кәсіпорындар мен ұйымдарда, мекемелерде шетелдік валютадағы ақша қаражаттарының қозғалысы
Курс (бағам)-бұл Қазақстан Республикасы Ұлттық банк мекемесі белгілеп отыратын
Курстық (бағамдық) айырма-бұл екі елдің ақша бірліктерінің арасындағы курстың
Кәсіпорындар мен ұйымдар және мекемелер басқа шаруашылық субъектілеріне негізгі
Қазақстан Республикасының шетел валютасын реттеу туралы заңына сәйкес кәсіпорындар
Кәсіпорындар мен ұйымдар осы шетел валютасын сату немесе сатып
4 кесте - Шетел валютасындағы операциялар
№ Операциялардың мазмұны Шоттар нөмірлері
дебет кредит
1 2 3 4
1 Жарғылық қорға шетелдік үлес қосушылардан келген сома 1030
2 Жіберілген өніммен көрсетілген қызмет үшін шетелдік сатып алушылардан
4 Қызметтегі іс-сапарлары үшін ағымдағы банктік шоттан валюталық ақша
5 Шетелдік жабдықтаушыларға төленген берешек қарыз 3110, 4110 1030
Қортындылай келгенде шетел валюталары ағымдағы банктік немесе кассалық шотта
Кәсіпорындар мен ұйымдарда, мекемелерде нақты ақшамен қатар пошта маркалары,
Бұл шоттан төленген сомаға 1010, 1030, 3310, 4110, 3110,
Кәсіпорындар мен ұйымдар, фирмалар өздерінің ақшалай қаржыларын сақтауға банк
Шаруашылық субъектілері 1060-”Өзге ақша қаражаты” - деп аталатын шотта
Аккредитив-сатып алушыға қызмет ететін банк мекемесінің осы кәсіпорынды
немесе ұйымды жабдықтайтын шаруашылық субъектісіне қызмет көрсететін банк меккемесіне
1) төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитивті ашқан банктің (банк имитенттің)
2) аккредитивтің түрі және оның орындалуы мен пайдаланылуының әдісі
3) аккредитив бойынша қаржы (ақша) алу үшін жабдықтаушының өзіне
4) тауарларды, материалдарды тиіп-жөнелткеннен немесе жұмыстарды, қызметтерді орындағаннан кейін
5) басқа да керекті құжаттар мен шарттар.
Аккредитивтердің ”Өтелінген” (депоненттелген) және ”Өтелінбеген” (депоненттелмеген)-деп аталатын түрлері ашылуы
Тапсырыс берушінің өзінің шотындағы ақша қаражаты есебінен немесе оған
Аккредитив ашу жайлы келісім-шартта қарастырылған келісімдерді өзгертуге, жоюға тек
Аккредитивті ашу үшін төлем төлеуші кәсіпорын өзіне қызмет көрсететін
1) жабдықтаушы шаруашылық субъектісінің аты;
2) аккредитив ашылатын келісім-шарттың көшірмесі;
3) аккредитив ашылатын банктің аты;
4) аккредитивтің орындалатын уақыты және жері;
5) аккредитивтен төлем төлеуге қажет болатын құжаттардың толық және
6) аккредитивтің түрі;
7) аккредитивтің қандай тауарға, затқа немесе орындалатын жұмысқа төлем
8) аккредитивтің сомасы.
Аккредитивтен қаржы алу үшін жабдықтаушы кәсіпорын тауарды тиеп жібергеннен
- төлқұжат немесе оның орнына жүретін басқадай құжаттар.
- аккредитив ашқан кәсіпорын берген іс-сапарлық куәлік пен сенімхат.
- өзінің қолтаңбасының үлгісі.
Жабдықтаушының банкісінде аккредитив мынадай жағдайларда жабылады:
1 аккредитивтің мерзімі біткенде;
2 аккредитивті жабу туралы жабдықтаушының берген арызы бойынша.
Аккредитив жабылған уақытта пайдаланылмаған сомма сатып алушының (төлеуші субъектінің)
1060 - «Өзге ақша қаражаты» шотына чек кітапшаларындағы ақшалай
Кәсіпорын, ұйым немесе мекеме чек кітапшаларын алғанда банктің депоненттелген
Дебет 1060 «Өзге ақша қаражаты» шоты, Кредит тиістілеріне қарай
Банк мекемесі чек кітапшасының тиісті жеріне ол чек кітапшасы
Кесте 5 ( Өзге ақша қаражаты шотының негізгі
Операциялардың мазмұны Шоттар нөмірлері
дебет кредит
Ақша қаражаттарынан ашылған аккредитивтер 1060 1040, 1030
Банк несиесінің есебінен ашылған аккредитивтер 1060 3010, 4010
Ашылған аккредитивтер арқылы жабдықтаушыларға жіберген тауарларының және материалдарының құны
Ашылған аккредитивтердің пайдаланылмай қал-
ған сомасы ағымдағы банктік шотқа қайтарлды 1030 1060
Кәсіпорынға чек кітапшасын бергенде депоненттелген сома 1060 1030
3010, 4010
Жабдықтаушыларға және басқаларға өзге ақша қаражаты шотынан чек кітапшалары
3210 1060
Кестені жалпы қортындыласақ өзге де ақша қаражаттар шотындағы қаражаттың
1.3.1 Ақша қаражаттарының аудиті
Транзиттік экономика жағдайында функционалды аудиттің өте өзекті бағыты-ағымдағы активтің
Ақшалай және кассалық-банктік операцияларды жүргізу заңнамалық, жалпы мемлекеттік, ведомоствалық
Орерациялық аудитор кәсіпорынның төлеу мен қозғалыс циклін есептеу мен
Дегенмен жалпы аудитте ақшалай операцияларды тексеру мен ревизиялау тәсілдерінің
Ақшалай қаражатпен, әсіресе оның жылжымалы бөлігі−қолма-қол ақшамен (еңбек ақы
Іс-тәжірибеде кездесетін, жасалу тәсілдері бойынша касса-банк операцияларының атқарылуы мен
1. Ресімделген құжаттармен және қолхаттармен жасырылған және ештеңемен жасырылмаған
2. Банктен, әртүрлі тұлғалар мен ұйымдардан кірістік ордерлер бойынша,
3. Кассадағы ақшаны есептен шығару; бір құжаты қайтадан пайдалану;
4. Ақшаның жалған құжаттар бойынша негізсіз есептен шығару сомасын
5. Әр түрлі тұлғалар мен ұйымдарға заңды есептелген соманы
6. Контрагенттермен дайын өнім, тауар үшін қолма-қол ақшамен есеп
Мұндай бұрмалаулар мен теріс пайдаланулар кассирді дұрыс іріктемеу, (тәжірибесіз
Төлем циклінің функционалды аудитінің күрделі учаскелерінің бірі−кассалық операциялардытексеру. Ең
Жол-жөнекей ақша есебі аудитінде бухгалтерлік есепте саналатын сомалардың шынайылығын,
Бұрмалаулар мен теріс пайдаланулардың алдын алу үшін мыналар талап
− банктегі есеп шот бойынша жазбаларды көшірмелерге тіркелген негіздемелермен
− жабдықтаушылармен құжаттарды қарама-қарсы тексеру өткізіп, құжаттарды ресімдеуге талапты
− дебиторлармен және кредиторлармен, қызметкерлермен және басқа контрагенттермен есеп
Төлем циклін аудиторлық тексеру мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін
Тағы бір өрескел қате − ақшаны кәсіпорын кассасына кіріске
Тексерудің жеке объектісі − нақты мақсаттарға, сонымен бірге еңбекақы
Кассалық тәртіпті сақтау мен төлем циклі функционалды аудит бағдарламасын
Мұндайда төлеу цикілі мен ақша басқарудың тиімділігін бағалаудың балдық,
Кассалық операцияларды тексеру. Кассада сақталатын ақша 1010 «Кассадағы ақша
Касса мен кассалық операциялардың аудиті негізінде үш бағыт бойынша
− қолма-қол ақшаны түгендеу;
− олардың түгел және уақытылы кіріске алуды тексеру;
− ақшаны шығыстарға есептің шығарудың дұрыстығын тексеру.
Жалпы алғанда касса мен кассалық операцияларды тексергенде келесі әдіснаманы
1 Кассаны түгендеу аудитордың тексеру орнына келгенінде бірден өткізіледі.
Кассаны кенеттен тексеру актілері бар ма және олардың мазмұны
2 Кассаға тексеруді жүзеге асырғанда, аудитор мынадай шарттарды сақтауға
3 Кассаны тексеру мүмкін болмағанда немесе бірнеше касса болғанда
4 Кассир түгендеу комиссиясының қатысуымен соңғы күндегі кассалық операциялар
5 Касса есебіне бас бухгалтер қол қояды және тиісті
6 Кассадағы бар ақшаны жекелеген түрде немесе банктік орауда
7 Мұндай міндетті процедура кассада сақталатын (пошта маркілері, мемлекеттік
8 Ақша мен құндылықтар екі мәрте саналады: алдымен кассир,
9 Ақшалай құжаттар аудитінде мыналарды тексеру керек: бұл құжаттар
10 Түгендеу жүргізу кезеңінде кассада ішінара төленген тізімдемелері болуы
11 Тиісті тәртіппен рәсімделген кассалық шығыс ордерлері мен ведостері,сондай-ақ
12 Ақша мен құндылықтарды санау аяқталған соң алынған сома
13 Ақшалай қаражатты тексеру жасайтын аудитор бір мезгілде касса
14 Іс жүзінде ақшаның және олардың баламалары бар болуын
15 Кем шығу табылған жағдайда аудитор кассирден кем шығудың
Ақша жалған құжатсыз тікелей ұрлау ісі кассаны тексергенде кассадағы
Аудитор банктен чек бойынша алынған ақшаны кіріске алудың толықтығы
Көрсетілген қызметті өтеу, борыштың орнын жабу, материалдарға, пәтер ақысын
Басқа кәсіпорындардан алынған ақшаны иемденуді (сіңіріп кетуді) болдырмау, ең
Кассалық тәртіпті бұрмалау жағдайлары байқалғанда ол міндетті түрде тексерілуге
Басқа кәсіпорындардан ақшалай сома алуға арналған сенім-хаттарды тіркеуді және
Ақша мен шығыстарды есептен шығару жөніндегі кассалық операциялар мүмкіндігінше
Мұндайда кассалық құжаттарды рәсімдеуге назар аударылады: әрбір құжатты алушылардың
Тексерудің келесі кезеңінде мыналарды аңықтау керек: бұл ұйымда кірістік
2 «МЕБЕЛЬ – СЕРВИС БТА» ЖШС-НІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің баланс құрылымын талдау
Қаржылық талдау – кәсіпорынның қаржылық шаруашылық әрекетінің негізгі нәтижелері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның іскерлік белсенділігі мен беріктігінің басты
Кәсіпорынның жағдайын зерттеудің мақсаты- ол шаруашылық іс-әрекеттің неғұрлым орынды
Қаржылық талдау әдісі – талдауды жүргізуде қолданылатын тәсілдер мен
Қаржылық талдауда салыстыру сияқты тәсілсіз болу мүмкін емес. Салыстыруға
6 кесте – Балансты көлденең талдау
Көрсеткіштер 2007 ж. 2008 ж. Ауытқулар
абсолютті %
Активтер
1.Қысқа мерзімді активтер
4639125 6691095
605043 514184
3038815
2209590
8282983
2. Ұзақ мерзімді активтер
Негізгі құралдар
2 бөлім бойынша барлығы
ТМҚ
Ақша құралдары
Дебиторлық қарыз
1 бөлім бойынша барлығы
13543939
13543939
12038121
12038121
9414869
-1505818
-1505818
2051970
-90859
-829225
1131886
11,1
11,1
44,2
15,01
27,3
13,6
БАЛАНС 21826922 21452990 -373932 1,7
Пассивтер
3. Капитал
Жарғылық қор
Бөлінбеген табыс
1бөлім бойынша барлығы
15000000
3235787
18235787
15000000
4514191
19514191
0
1278408
1278404
100
39,5
7,01
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
1. Ағымдағы міндеттемелер
Кредиторлық қарыз
3бөлім бой-ынша барлығы
-
3591135
3591135
-
1938799
1938799
-
-1652336
-1652336
-
46,01
46,01
БАЛАНС 21826922 21452990 -373932 1,7
Кесте мәліметтерін талдай отырып, келесідіей қорытынды жасаймыз. Кәсіпорынның жағдайына
МК > ҰМА
АМ < АА
Осыдан көретініміз көрсеткіштердің нормативке сай екенін және кәсіпорынның баланс
Баланс құрылымын экспресс талдау үшін келесі коэффициенттерді есептеу керек:
Ағымдағы өтімділік коэффициенті - кәсіпорынның жедел міндеттемелерін уақтылы өтеу
Ағымдағы өтімділік коэффициенті өндірістік қор, дайын өнім,ақша құралы, дебиторлық
Ка.ө.=Ағымдағы активтер/ Ағымдағы міндеттемелер
Ка.ө.2007 = 500719479,15/405754196,9=1,23
Ка.ө.2008= 540780943,1/197237868,32=2,74
Меншікті құралдармен қамтамасыз етілу коэффициенті кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қажетті
Меншікті құралдармен қамтамасыз етілу коэффициенті меншікті айналым құралдарының ағымдағы
Кмақ=Меншікті айналым құралы/ағымдағы активтер
МАҚ =Меншікті капитал-Ұзақ мерзімді активтер
МАҚ2007 = 1108165570,28-1306531520,65=-198365950
МАҚ2008 = 1329342619,30-1431597737,15=-102255118
Кмақ2007 = -198365950/500719479,15=-0,39
Кмақ2008 = -102255118/540780943,17=-0,18
Төлемқабілеттілікті қалпына келтіру коэффициенті - кәсіпорынның белгілі бір кезең
Төлемқабілеттілікті қалпына келтіру коэффициенті ағымдағы өтімділікті есептеу коэффициентінің бекітілген
К=(Ка.ө+ҚКК/Т*(Ка.ө.2008-Ка.ө.2007))/Ка.ө.норм.
Мұнда Ка.ө.2008 – ағымдағы өтімділік коэффициенттінің (К1) нақты мәні
ҚКК- кәсіпорынның төлемқабілеттілікті қалпына келтірудің бекітілген кезеңі, айлар бойынша;
Т- есептік кезең;
Ка.ө.2008- ағымдағы өтімділік коэффициентінің бастапқы жылдағы мәні;
Ка.ө.норм.- ағымдағы өтімділік коэффициентінің нормативті мәні (К1 норм.=2).
К=(2,74+3/12*(2,74-1,23))/2=1,5>1
Көрсеткіштерді бір кестеге біріктірейік (Кесте 7, сурет 2).
Кесте 7 ( Баланс құрылымын сипаттайтын көрсеткіштер
Көрсеткіш Көрсеткіштің мәні Ұсынылған
нормалар
2007 ж. 2008 ж.
Ағымдағы өтімділік коэффициен-ті 1,23 2,74 >2
Меншікті құралдармен қамтама-сыз етілу коэффициенті -0,39 -0,18 >0,1
Төлемқабілеттілікті қалпына кел-тіру коэффициенті 1,5 1,5 >1
Кестенің негізінде гистограмма сызайық.
Сурет 2 – Экспресс талдау көрсеткіштерінің гистограммасы
Жасалған талдау бойынша төмендегідей қорытынды жасаймыз. Сонымен, ағымдағы өтімділік
2.2 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің қаржылық тұрақтылықты талдау
Қаржылық тұрақтылық түсінінгінің астарында кәсіпорын өзінің қаржылық ресурстарын кең
Қаржылық тұрақты деп өзінің құрамымен активке салынған құралды жаба
Қаржылық тұрақтылықты талдауда мынадай негізге сүйенеміз:
- шаруашылық субъектінің активтерін орналастыру және оның динамика құралы;
- қаржылық ресурстардың бастауының құрылымы, құрамы және динамикасы.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын маңызды көрсеткіштері болып, барлық құралдардың
Кавтономия = меншікті капитал/(ұзақ мерзімді міндеттемелер+ағымдағы міндеттемелер+меншікті капитал)=меншікті капитал
Кавт.2007=1108165570,28/1807250999=0,6*100=60% >50%
Кавт.2008 =1329342619,3/1972378680,32=0,67*100=67%>50%
Автономия коэффициенті 50%-тен асып түрғандықтан несие берушілердің өзін тыныш
Қарыз және меншік құралдарының қатынасы коэффициенті –бұл бүкіл тартылған
Кқарыз құралдары= міндеттемелер/меншікті капитал
Кқар.құр.2007=405754196,9/1108165570,28=0,360.5
Бұдан көретініміз мүліктің нақты құнының коэффициенті жоғары деңгейде тұр
Амортизацияны жинақтау коэффициенті - негізгі құралдар мен материалды емес
Кам.тозу.= (негізгі құралдармен материалды емес активтердің тозуы)/(негізгі құралдармен материалды
Кам.тозу.2007=636575460/1943106980=0,32
Кам.тозу.2008=671607146/2103204883=0,31
Ағымдағы активтер мен мүліктердің қатынасы коэффициенті. Мұны келесі формуламен
Кағ.акт.мүл.қат.= Ағымдағы активтер/ұзақ мерзімді активтер
Кағ.акт.мүл.қат.2007= 500719479,15/1306531520,65=0,38
Кағ.акт.мүл.қат.2008= 540780943,17/1431597737,15=0,37
Егер бұл коэффициент қарыз құралдарының меншікті капиталға қатынасы коэффициентінен
8 кесте - Қаржылық тұрақтылықтың көрсеткіштерінің жинақ кестесі
Көрсеткіштер 2007 2008 өзгеруі Нормативті мәні
Автономия коэффициенті 0,6 0,67 +7 >0,5
Қарыз және меншік құралдарының қатынасы коэффициенті 0,36 0,95 +0,59
Инвестицияны жабу коэффициенті 0,92 0,95 +0,03
Ағымдағы активтердің меншікті айналым құралдарымен қамтамасыз етілу коэффицтенті -0,39
Материалды қорлардың меншікті айналым құралдарымен қамтамасыз етілу коэффициенті 0,56
8 – кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
Қорларды жабу көрсеткіші 1,4 1,3 -0,1
Маневрлілік коэффициенті 0,48 0,07 -0,41 >0,5
Функционалды капиталды маневрлеу коэффициенті 0,48 0,5 +0,02 >1
Тұрақты актив индексі 1,1 1 -0,1 2
Тез өтімділік коэффициенті 0,26 0,22 ≥1
Сурет 3 - Өтімділік коэффициенттерінің гистограммасы
Қортындылай келгенде абсолютті өтімділік коэффициенті 2007 жылға қарағанда 2008
2.3.1 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің іскерлік белсенділігін талдау
Бұл талдауды жүргізу үшін көрсеткіштердің келесі тобын есептейміз:
- айналымдылық көрсеткіштері;
- пайдалылық көрсеткіштері.
Айналымдылық көрсеткіші кәсіпорындағы активтер жылына қанша рет айналатынын көрсетеді.
Активтер айналымдылығының коэффициенті-сату сомасының бүкіл құралдар қорытындысына қатынасын көрсетеді.
Какт.айн.=өткізуден түскен пайда/активтің орташа жылдық құны
Какт.айн.=329305943/((1807250999,8+1972378680,32)/2)=0,17
Меншікті капитал айналымының коэффициенті-шаруашылық қызметінің әртүрлі аспектілерін сипаттайды. Қаржылық
Км.к.айн.= өткізуден түскен пайда/(меншікті капиталдың орташа жылдық құны +ұзақ
Км.к.айн.= 329305943/((1108165570,28+1329342619,3)/2)=0,27
Инвестицияланған капиталдың айналым коэффициенті – кәсіпорынның барлық ұзақ мерзімді
Кинв.к.айн. = өткізуден түскен пайда /(меншікті капиталдың орташа жылдық
Кинв.к.айн.= 329305943/(1218754095+290410759,1)=0,21
Өндіріс құралдарының айналым коэффициенті. Ол келесідей есептеледі:
Кнақты актив айн.=өткізуден түскен пайда/
/нақты активтің орташа жылдық құны
Кнақты актив айн.= 329305943/((22886604756+2494379573)/2)=0,13
Негізгі құралдар айналымдылығының коэффициенті (қор қайтарымдылық)-иммобилизацияланған құралдардың айналымдылығын сипаттайды.
Кқор.қайт.= өткізуден түскен пайда/
/қозғалмайтын мүліктің орташа жылдық құны.
Кқор.қайт.= 329305943/1369064629=0,24
Ағымдағы актив айналымдылығының коэффициенті. Ол келесідей есептелінеді:
Ка.а.айн.= өткізуден түскен пайда/
/ағымдағы активтердің орташа жылдық құны
Ка.а.айн.= 329305943/1369064629=0,24
Айналымдылық жылдамдығы келесі формуламен есептеледі:
Т=360/Ка.а.айн.
Т=360/0,24=1500 күн=4 жыл 1 ай
Тауарлы матеиалды құндылықтың айналымдылық коэффициенті – қорлардың айналымдылық көрсеткіштері
Кқор.айн.=өткізілген өнімнің өзіндік құны/
/қорлардың орташа жылдық құны
Кқор.айн.=222305680/380375485,9=0,58
Дебиторлық қарыздың айналымдылық коэффициенті келесі формуламен анықталады:
Кдеб.қор.айн.= өткізуден түскен пайда/дебитордың шоты ойынша
Кдеб.қор.айн.= 222305680/64887451,66=3,42
Дебиторлық қарызды өтеу кезеңі келесідей есептеледі:
Т=360/ Кдеб.қор.айн
Т=360/3,42=105 күн
Өтеу кезеңі неғұрлым көп болса, соғұрлым оның өтей алмау
Пайдалылық көрсеткіші:
Кәсіпорынның жұмысының пайдалылығы өзі алатын пайда мен анықталады. Пайдалылық
Пайдалылық коэффициентінің екі тобы бар: капитал пайдалылығы және сату
Капитал пайдалылылығының коэффициенттері:
Актив пайдалылығы – кәсіпорынның құралдарды тарту көздерінен тәуелсіз активтің
Актив пайдалылығы=(Таза табыс/активтің орташа жылдық құны)*100(37)
Актив пайдалылығы= 95907674/1889814840=5%
Кәсіпорын салынған 1 теңгеден 5 тиын таза табыс алады.
Меншікті капитал пайдалылығының коэффициенті – кәсіпорынның таза табысының меншікті
МК пайд.=таза табыс/меншікті капиталдың орташа жылдық құны
МК пайд.= 95907674/1218754095=7,8%
Меншікті капитал салынған әр 1 теңгеден 7,8 тиын таза
Барлық активтермен меншікті капитал пайдалылығының көрсеткіштері арасындағы айырмашылық қаржыландырудың
Сату пайдалылығының коэффициенттері
Сату пайдалылығының коэффициенті - кәсіпорын өз қызметін қаншалықты тиймді
Кс.п.=таза табыс/(өнімді өткізуден түске пайда+ +басқада
өткізу мен өткізуден тыс операциялардан түскен пайда)*100
Кс.п.= 175144143,3/1705871268+0=10%
Негізгі қызмет пайдалылығының коэффициенті – табыс нормасы. Ол келесі
Кнег.қ.п.=таза табыс/өткізуден түске пайда
Кнег.қ.п.= 175144143,3+7410429/1705871268=10%
Кәсіпорының өткізуден түскен табысы 1 теңгеден 10 тиын таза
Өндірістің тиімділігін бағалау бірқатар көрсеткіштер тобымен есептеледі: өнімділік, қор
Еңбек өнімділігі бір жұмысшыға жалпы табыс көлеміне анықталады. Ол
Еңбек өн.=таза өткізу көлемі/жұмысшылардың орташа тізімдік саны (36)
Еңбек өн.2007=1463444044 /1065 =1374125,8 мың.тг.
Еңбек өн.2008=1705871268/1065=1601757,05 мың.тг.
Бір жұмысшыға пайда - жалпы пайда көлемінің жұмысшылар санына
Бір жұм.пайда=таза табыс/ жұмысшылардың орташа тізімдік саны
Бір жұм.пайда2007=12995900,2/1065 = 12202,7 мың.тг.
Бір жұм.пайда2008=175144143,3/1065 = 164454,6 мың.тг
Қортындылай келгенде «ӨҚФ»АҚ-ның іскерлік белсенділігі жоғары.
2.3.2 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің тоқырауға ұшырау ықтималдығын
Тоқырауға ұшыраудың ықтималдылығын бағалау Альтман индексінің көмегімен есептелінелді. Ол
Z=1,2хК1+1,4хК2+3,3хК3+0,6хК4+1,0хК5
мұнда
К1= айналым капиталы /активтер құны
К2= бөлінбеген табыс/активтер құны
К3= пайызды төлеуге дейінгі пайда/активтер құны
К4= меншікті капиталдың баланстық құны/міндеттемелер
К5= сату көлемі/активтер құны
Z - шот көрсеткішінің мөлшеріне байланысты келесі топтарды бөледі:
Z < 1,8 - ықтималдылығы өте жоғары
1,8 < Z < 2,7 - жоғары
2,7< Z < 2,9 - мүмкін болады
Z > 3 - өте төмен
К12007=198365950/500719479,15=0,39
К12008=102255118/500719479,15=0,19
К22007=146111618,52/500719479,15=0,29
К22008=406672667,54/500719479,15=0,75
К32007= 103051230/500719479,15=0,2
К32008=103318103/500719479,15=0,19
К42007=1108165570,28/51107250999,8=1
К42008=1329342619,3/1972378680,32=1,36
К52007=250930479/500719479,15=0,5
К52008=329305943/540780943,17=0,6
Z2007=1,2х0,39 +1,4х0,29+3,3х0,2+0,6х1+1х0,5 =2,6
Z2008=1,2х0,19+1,4х0,75+3,3х0,19+0,6х1,36+1х0,6=3,2
Есептелген критерилерге сәйкес талданып отырған кәсіпорынның тоқырауға ұшырау ықтималдылығы
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің өндірісімен, технологиясымен, қызметтің негізгі
Кәсіпорынмен алынған 2007-2008 жылдар аралығындағы бухгалтерлік баланс негізінде, 2007-2008
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-да бухгалтерлік есептің жүргізілуімен, әсіресе
3 «МЕБЕЛЬ – СЕРВИС БТА» ЖШС - НІҢ АҚША
ЕСЕБІ МЕН АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттарының есебі
«Мебель – сервис БТА» ЖШС өз іс-әрекетін жасай отырып,
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-і кәсіпорнының алдында төмендегі міндеттер
- тасымалдаушылардан алған құнды тауар – материалдары, орындалған жұмыстар,
- жұмысшылармен жалақы жөнінде;
- бюджеттегі салық және басқа да міндетті төлемақылар;
Екінші жағынан алып қарасақ, «Мебель – сервис БТА» ЖШС
Кәсіпорындар арасында есеп жөніндегі істің ең маңыздылығы ақшалай қаражатқа
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің бухгалтерлік есебі ҚР-ң бекітілген
- ҚР-ң «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы»
- Есеп шоттағы тирптік жоспар (5);
- ҚР-ң Салық Кодексі (8);
- ҚР-ң «Аудиторлық қызметі туралы» Заңы (30);
Бухгалтерлік есепті енгізу ережесі (6);
- Субъектінің бухгалтерлік есебін ұйымдастыруда есептеу саясаты, бұйрықтар, нұсқаулар
«Мебель – сервис БТА» ЖШС есептің журналдың-ордер түрі мен
«Мебель – сервис БТА» ЖШС кәсіпорнының ақшалай қаражатының тіркеудің
- ақшалай қарадатпен операциялар жүргізу және тіркеу, заңнамаларға және
- ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы барлық операциялар толық және
- ақшалай қаражатты сақтау және лшимиттерге сметаларға сәйкес оны
- аналитикалық есепті уақытында және шынайы жүргізу;
- төлемақыларға банк арқылы ақшасыз есеп айырысу;
- басты кәсіпорныға есептік көрсеткіштерді уақытында жеткізу;
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-де банк есеп операциясының тіркеу
Касса юойынша операциялар 1010 «Кассадағы ақшалай қаражат» шотында жүргізіледі,
Кәсіпорындағы кассаға ақшаны қабылдау кіріс кассасының иелік қағазымен іске
Кассадан жалақы мен сыйақы төлеу, төлеу ведомстволар арқылы жүзеге
Кассир күнделікті кассалық операцияларын кассалық кітапқа тіркеп отырады, онда
Жұмыстың соңына таман кассир кітаптағы тіркелген жазбаны есептеп, қалған
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақшалай қаржысының аудиті ішкі
Ішкі аудит қызметі тәжірибелі жұмыста Қазақстан республикасының заңдарымен нормативтік
«Мебель – сервис БТА» ЖШС ішкі аудит қызметі ішкі
1 Алғашқы құжаттары, тіркеу есебі, жоспарларды, сметаларды және кәсіптің
2 Кәсіпорынның аумағын, қоймаларын, өндірістік, шаруашылық және қызметтік орындарды,
3 Кәсіпорынның міндеттерін және мүлікті толық және жартылай түгендеу
4 Бухгалтерлік есепте шаруашылық операцияларының дұрыс болуын қадағалау
5 Кәсіп орынды ішкі аудитке және салыяқтың бақылауға даярлау,
10 кесте - Ақша қаражат аудитінің бағдарламасы
Орындалатын процедуралар Жұмыс құжаттарға сүйену
Бас кітаптің көрсеткіштерімен салыстыру және есеб регистрінің ақша қаражаттарының
№ 1010, 1030 есепшоттарға аналитикалық көрсеткіштер
Бас кітап
Әуелгі төлем-ақы құжаттардың толтыруының дұрыстығын, мезгілдігін және дәйектемесін тексеру.
Кассалық операцияларды тексеру және кассаны хаттау. Кассир және комиссия
10 – шы кестенің жалғасы
1 2
ордер, Бас кітап
Банктік операцияларды тексеру Банктің көшірмесі, әуелгі құжаттар, қосылған
Ақша қаражаттарының қозғалыс есебі бойынша есеп корреспонденциясының дұрыстығын тексеру.
Кәсіпорындағы ішкі аудит қызметінің тиімділігі мүлікті сақтау деңгейін, ресурстарды
Осы орайда «Мебель-сервис БТА» ЖШС-ң ақшалай қаражат аудиті мен
2008 жылдың бірінші қаңтарынан республиканың барлық кәсіпорындары қаржылық есептің
3.2 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттарының
қозғалысын талдау
.
Банктегі шот кәсіпорынның ақша қаражаттарын сақтауға және есеп айырысу
- клиенттің банкке салған ақша қаражатын банк өз керегіне
- клиентке тиесілі ақшаның аударылуы;
- ақша-қаражаттардың алынуы немесе аударылуы клиенттің тапсырысындағы форма нұсқауындағы
«ӨҚФ» АҚ-ның бір ғана ағымдағы банктік шоты бар, бірақ
- Банктің орналасуы басты себеп емес, бұл мәселеде келесі
- ҚР-ның рейтингісінде бұл банктін алатын орны (Мұндай
- Банктер жыл сайын өз баланстарын шығарады оларды
- Кейбір банктер шот ашу үшін де ақша
- Әр түрлі банктерде қызмет көрсету тарифтері әр
«ӨҚФ» АҚ-ның ақша қаражаттарын жетілдіру мен үнемдеу үшін банктік
Транспорттық және т.б. шығындарды азайту үшін электронды қызмет көрсету
Бұл жүйе қандай артықшылықтары бар және қандай жұмыс атқарады
«Алыстағы клиент» жүйесі бизнеске қызмет көрсетудің ыңғайлы да сенімді
- Банкке барумен байланысты адам ресурсы мен материалдық шығындарды
- Банктік шоттардағы және де басқа да қаржылық мәлімет
- Алынған мәлімет бойынша жедел шешім қабылдау және нақты
- Электронды қол қоюдың бірнешеу болуы қауіпсіздікті арттырады.
«Алыстағы клиент» жүйесі келесідей банктік қызмет атқарады:
- Теңгемен және шетел валютасымен төлеу мен аудару;
- Шетел валютасын конвертациялау;
- Бюджетке міндетті төлем, зейнеткерлік және әлеуметтік аударымдар;
- Қызметкерлердің еңбекақысын карт-шоттарға аудару;
- Күнделікті шоттан шыққан, кірген қалдық жайлы, операция жайлы,
- Валюта курсы мен басқа да қаржылық-анықтамалық мәлімет алу
Электронды қызмет көрсету үшін банкте ағымды шот болуы қажет,
Ағымдағы банктік шотқа ақша қаражат салу «Қолма-қол ақшаны салу
«Арқылы» позициясында қай жеке тұлғаның ақша қаражатты салғалы тұрғаны.
«СТН» позициясында ақша еңгізушінің СТН-і жазылады.
«Кімнен» позициясында ақша қаражат кімнен түскен жазылады.
«Еңгізілетін сома» цифрмен және жазбаша арнайы жерге жазылады.
«Төлем тағайындалу» позициясында сауда кірісі деп жазылады.
КОд ақша жіберуші коды және КБе бенефициар коды цифрлі
1 - ҚР резиденті;
2 - резидент емес;
Екінші цифрлі саны экономика секторының коды.
«ӨҚФ» АҚ резидент және экономиканың жетінші (мемлекеттік емес қаржылық
Төлем коды- бұл код ҚР Ұлттық Банк Басқаруының шешімімен
Ақша қаражат кассадан ағымдағы банктік шотқа алынғанда шығыс касса
Ағымдағы банктік шоттан кассаға ақша қаражат алу чек
Чек кітапшасы нөмірленген чектерден және олардың түбіртектерінен құралады. Қолма-қол
Чек кітапшаларының толтырылуы көк немесе қара түсті қаламмен толтырылады.
Дұрыс емес немесе қате толтырылған чектер чек кітапшасымен бірге
Чек толтырған кезде келесі жайттарға көңіл аудару қажет: алынатын
«Чек беруші» ұстанымында мекеме аты және СТН көрсетіледі.
«Төлеңіз» жолында ақша қаражатты банктен алатын адамның толығымен тегі,
«Қолы» жолында ағымдағы банктік шотты ашқан кездегі адамдардың қолы
Чектің екінші жақ бетінде чек арқылы алынатың ақшаның не
Ағымдағы банктік шоттан алынған қолма-қол ақша, комиссиондық ұсталым
Ағымдағы банктік шоттан ақша аудару төлем тапсырмасы арқылы іске
Төлем тапсырмасын толтыру үшін ақша жіберушінің де және
Мұндай құжаттар болып көбінесе төлем шоттары, шот фактуралар болып
Мысал ретінде:
ЖИК–жеке идентификациялық код, ол мекеменің ағымдағы банктегі шотының нөміріне
БИК–банктің идентификациялық коды, ол банкке бекітіледі. Әр банк өз
Бенефициар–ақша аударымының соңғы алушысы.
Банк әр аударым үшін ағымдағы шоттан өзінің комиссиондық сыйақысын
Банк анықтамалары және оларға қосылған құжаттар ағымдағы банктік шотта
Банк анықтамалары және оларға қосылған құжаттар ағымдағы шоттағы ақша
1010-«Кассадағы ақша қаражаты» бойынша (актив)
Дебет бойынша Кредит бойынша
Есептік кезең басындағы сальдо
Ақша қаражаттың кассаға түсуі:
– банктегі есептік шоттан немесе өзге де шоттан;
– жарғылық капиталға келіп түскен ақша қаражаты;
– сатып алушылардан тауарлармен қызметтер үшін келіп түскен ақша
– сатып алушылардан тауарлармен қызметтер үшін алдын ала келіп
– есепті тұлғалардың қолданылмаған ақша қаражаты;
– жеткізушілер берілген авансты қайтарды;
– жұмысшылардан материалды нұқсанның қайтарылуы;
– банктің қарызы мен кредиті.
Есептік кезең аяғындағы сальдо
Кассадағы ақша қаражаттың шығысы:
– еңбекақының төленуі, материалдық көмек т.с.с;
– ақша қаражаттың есепті тұлғаларға берілуі;
–ағымдағы және өзге де банктегі шоттарға аударымдар;
– тауарлардың және т.б. сатып алынуы;
– сатып алушылардан алынған аванстарды қайтару;
– жетіспеушіліктердің сызылып тастылуы;
– жеткізушілерге берешекті қайтару;
– қарызбен кредиттің қайтарылуы.
1010-«Кассадағы ақша қаражаты» шотындағы болуы мүмкін шоттар корреспонденциясы
Д-т К-т Шаруашылық операциялар
1010 1030 Есептік шоттан кассаға алынған ақша қаражат
1010 1210 Кассаға өткізілген тауар мен қызмет үшін келіп
1030 1010 Кассадан есептік шотқа ақша қаражат аударылды
1250 1010 Кассадан есепті тұлғаға ақша қаражат берілді
3350 1010 Кассадан есептелген енбекақы берілді
7210 1010 Кассадан өкідік шығындар төленді
1330 1010 Сатып алынған тауарлар үшін төлем кассадан төленді
7110, 7210 1010 Өнімдерді сату және қызметтер көрсету шығыстары,
3010,3020 1010 Қарыздарды қолма-қол ақшамен қайтару
3390 1010 Өзге қысқа мерзімді берешекті қолма-қол ақшамен қайтару
1010 1250 Есепті тұлғалар қолданбаған ақша қаражатын кассаға қайтарды
Кестені қортындылай келгенде кассадағы ақша қаражаттардың кірістелуі мен шығысталуы
3.3 «Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақша қаражаттар есебін
жетілдіру
«Мебель – сервис БТА» ЖШС-нің ақшалай қаражат есебін кәсіпорында
есеп мерзімі мен барлық стандарт талаптарына сай есептік саясатты
берілген бірінші жылдың салыстырмалы мәліметі, келе жатқан жылдың бірінші
қосымша ақпараттың мәнін ашу, ҚЕҰС-ға өтудің беделін көрсетеді.
Бұнымен қоса кезеңдердің құрамы көптеген факторларға тәуелді, бұлардың кілті
Келесі, трансформацияның негізгі кезеңдерін айқындауға болады.
саясаттың тексеру анализі және оны бухгалтерлік тексеруде қолдану.
Бухгалтерлік есептегі ақша қаржысын ҚЕҰС-тың талаптарымен салыстырып тексеру.
ҚЕҰС-тың негізіндегі тексеру саясатының керекті өзгеру анализінің мінезін
Қателерді жөндеуге анализ жайлы хабарлама жинау.
ҚЕҰС бойынша тексеру саясатының ақшалай қаржысының қалыптасуы. (өзгеруі)
Алдынала ақшалай қаржының көрсеткіштеріне есепшотта есептелінетін типтік-есептік жоспар жайында
Кесте 11 – Ақша қаражаттары бойынша аналитикалық мәлімет
Есептер нөмірі Қажетті негізіг ақпарат Негізгі ақпаратқа қосымша қажет
1010 - 1060 Есеп кезеңінің бастапқы және соңғы есебі
- есептеу мерзіміне баланс құру кезінде пайдаланылатын, шетел валютасына
- банктық операциялары жүргізілмеген, бірақ банкқа есеп кезеңінің соңында
- іс - әрекеттері тоқтатылған банк счеттарында ақшаның бар
Содан ҚЕҰС талаптарына сәйкестігін және есеп саясатында керекті өзгерістерді
Кесте 12 - ҚЕҰС талаптарына сәйкестігін бухгалтерлік есеп элементтерімен
Есеп элементі Айналмалы – сальдо ведомствосы бойынша есеп Есептердің
Кассадағы ақша қаражаты 1010 Ақша қаражаты Сәйкес болады
Ағымды банк счеттарында ақша қаражаты. 1030 Ақша қаражаты Сәйкес
Есеп операцияларын жүзеге асыру үшін «Мебель – сервис БТА»
«Кеткен клиент» жүйесі дәстүрлі банктік қамтамасыз ету алдында артықшылығы
- офистен шықпай есепті шығару мүмкіншілігі:
- банкке барумен байланысты, материалдық шығынның азаюы және адам
- клиенттардың банктық есептік жағдайы және басқа да қаржылық
- шынайы уақыт жағдайында есептерді жүзеге асыру және алынған
- бірнеше электрондық жазулар жүйесін пайдалануы қауіпсіздікті көтеруге себеп
Офистен немесе үйден шықпай, интернетке қосылған компьютердің көмегімен «Мебель
Әрбір кәсіпорындар үшін қазіргі уақытта ең бір күрделі әкімшілік
ҚОРЫТЫНДЫ
Ақша қаражатын белгілі бір мақсатта шартты қолданудың тағайындалуы сәйкестігін,
- өз уақытында және толық ұйым кассасына түсетін кірісті
- кәсіпорындағы ақшалай қаржының айналымын және сақталуын қамтамассыз ету
- құжаттарды хаттауға қойылған тәртіпті, заңдылықты және ақшалай қаражатпен
- банк мекемесіне түсімді өз уақытында және толық тапсыруды
- есеп шотындағы және басқа да банк шоттарындағы есептердің
Мекемедегі ақша қаражаттарының есеп процесі төрт негізгі кезеңнен турады.
«Мебель – сервис БТА» ЖШС қаржылық жағдайын талдағаннан кейін,
«Мебель – сервис БТА» ЖШС – нің 2008 ж.
«Мебель – сервис БТА» ЖШС – ғы бухгалтерлік есеп
Сонымен «Мебель – сервис БТА» ЖШС – дегі құжаттарды
- НСФО және басқа да нормативтік актілерге сәйкес жаңа
- «банк - клиент» жүйесін қолдану, ол офистен шықпай
- жалақыны төлеу үшін пластикалық картаны қолдануды енгізу;
Енгізілген ұсыныстар ақша қаражаттарының есебінің ұйымдастырылуының жеңілтетілуін және тек
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Кеулімжанов «Қаржылық есеп». Алматы: Экономика, 2001 ж. –
2. Мырзалиев Б. С. Әбдішүкіров Р. С. «Кәсіпкерлік қызметте
3. Абленов Д. О. «Аудит негіздері» оқу құралы
4.Ержанов М.С. , Ержанов С.М ”Бухгалтерлік есеп
5.Штиллер М.В., Сейлова М.М. ”Бухгалтерлік есеп негіздері”оқу құралы 48-70б.
6.”Қаржылық есептің халықаралық стандарты” Алматы: Раритет 2003 ж.
7.Дюсембаев К.Ш.”Қаржылық есептің аудиті және анализі” оқу құралы 21-38б.
8.Дюсембаев К.Ш. ”Қаржылық басқарудағы аудит және анализ” оқу құралы
9. Правила ведения бухгалтерского учета: Приказ Министра финансов Республики
10. Кеулимжаев К.К. Методические рекомендации по составлению корреспонденции счетов
11. Таубаева Ж.К. Теоретические основы бухгалтерского учета. – Усть-Каменогорск:
12. Нурахметова Л.К. Путеводитель бухгалтера: учет денежных средств. –
13. «Бухгалтерлік есепте регистрлер формасының бекітілуі» ҚР Қаржы Министрлігінің
14. «Аудиторлық жұмыс туралы» ҚР Заңы 20.11.1998.№304.(өзгерістері және толықтыруларымен)
15. Глушков И.Е. Бухгалтерский учет на современном предприятии. –
16. Национальный стандарт финансовой отчетности № 2: Приказ Министра
17. «Қаржылық Есптің Ұлттық Стандарты №2» ҚР Қаржы Министрлігінің
18. «Бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібі» ҚР Қаржы Министрлігінің бұйрығы
19. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
20. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы:
21. «Алғашқы есеп құжаттарының формасының бекітілуі»: ҚР Қаржы
22. Абленов Д.О. Аудит: теория и практика.– Алматы: Экономика,
23. «Қаржылық Есптің Ұлттық Стандарты №1» ҚР Қаржы Министрлігінің
24. Андреев В.Д. Внутренний аудит: Учебное пособие. – М.:
25. 26. «Бухгалтерлік есеп және Қаржылық есеп туралы» ҚР
КОСЫМША А
БУХГАЛТЕРИЯ
Шығыс және кіріс кассалық ордерлердің регистрлер журналы
Шығыс кассалық ордер
Кіріс кассалық ордер
ПКО квитанциясы
ККМ чегі
КАССА
Кассалық
кітап Кассирдің есеп беруі
БУХГАЛТЕРИЯ
Шаруашылық операциялар журналы
Журнал-ордер №1 Журнал-ордер № 1-ге ведомос
Сурет А.1 – Қолма-қол ақша қаражаттарының схемасы
ҚОСЫМША Ә
Активтер
Пассивтер
Сурет Ә.1 – Балансты көлденең талдау
ҚОСЫМША Б
Көрсеткіш Көрсеткіштің мәні Ұсынылған
нормалар
2007 ж. 2008 ж.
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 1,23 2,74 >2
Меншікті құралдармен қамтамасыз етілу коэффициенті -0,39 -0,18 >0,1
Төлемқабілеттілікті қалпына келтіру коэффициенті 1,5 1,5 >1
Кесте Б.1 – Баланс құрылымын талдау
Сурет Б.1 – Баланс құрылымының гистограммасы
ҚОСЫМША В
Көрсеткіштер 2007 2008 өзгеруі Нормативті мәні
Автономия коэффициенті 0,6 0,67 +7 >0,5
Қарыз және меншік құралдарының қатынасы коэффициенті 0,36 0,95 +0,59
Инвестицияны жабу коэффициенті 0,92 0,95 +0,03
Ағымдағы активтердің меншікті айналым құралдарымен қамтамасыз етілу коэффицтенті -0,39
Материалды қорлардың меншікті айналым құралдарымен қамтамасыз етілу коэффициенті 0,56
Қорларды жабу көрсеткіші 1,4 1,3 -0,1
Маневрлілік коэффициенті 0,48 0,07 -0,41 >0,5
Функционалды капиталды маневрлеу коэффициенті 0,48 0,5 +0,02 >1
Тұрақты актив индексі 1,1 1 -0,1 2
Тез өтімділік коэффициенті 0,26 0,22 ≥1
Кесте Г.1 – «Мебель-сервис БТА» ЖШС-нің өтімділігін талдау
Сурет Г.1 - «Мебель-сервис БТА» ЖШС-нің өтімділігінің гистограммасы
КОСЫМША Д
Жыл
Z
Ықтималдық
2007 2,6 жоғары
2008 3.2 өте төмен
Кесте Д.1 – Тоқырауға ұшырау ықтималдығын талдау
Сурет Д.1 – Тоқырауға ұшырау ықтималдылығының гистограммасы
ҚОСЫМША Е
Сурет Е.1 – «Мебель-сервис БТА» ЖСШ-нің касалық операциялар есебінің
ҚОСЫМША Ж
Сурет Ж.1 – «Мебель-сервис БТА» ЖШС-нің есеп шоты бойынша
6
Төлеу ведомосі
Кіріс және шығыс касалық құжаттардың тіркеу журналы
Кассалық кітап
Шығыс кассалық ордер
Ақшалай салуға жарнама
Чектер
Кіріс кассалық ордер
Қаржы есебі
Бас кітабі
1030 дебеті бойынша № 2 ведомосы
1030 кредеті бойынша № 2 ведомосы
Есеп шотынан көшірме
Төлем тапсырыстары
Ақшалай салу жарнамасы
Чектер
Қаржылық есеп
Бас кітабі
451 дебеті б-ша №1 ведомосы
451 кредеті б-ша №1 журнал-ордер
Кассалық есеп