Тұрақтылық пен татулықты қамтамасыз етудегі НАТО-ның саясаты.
Мазмұны:
Кіріспе
1 Бөлім. НАТО-ның жаңа стратегиялық тұжырымдамасы.
1.1. НАТО трансформациялау және жаңа стратегияны қалыптастыру жолында
1.2. «Жерорта теңізі диалогы», «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» - қауіпсіздікті
1.3. НАТО-ның бітімгершілік әрекетін тәжірибеде қолдану: операциялар мен миссиялар.
2. Бөлім. НАТО халықаралық қауіпсіздіктің жаңа архитектурасында
2.1. НАТО АҚШ-тың геосаяси құралы ретінде қазіргі заманғы тәсілдері.
2.2. Лаңкестікпен күресте НАТО-ның қазіргі заманғы тәсілдері.
2.3. Альянсты кеңейтудің салдары және НАТО-ның қазіргі кездегі проблемалары.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
Қазіргі кезде дүниежүзінің барлық дерлік мемлекеттері өздерінің ұлттық қауіпсіздіктерін
Бірақ бүгінгі күні әлемдік тұрақтылықты, татулықты қалыптастыру жөнінде айтуға
Сонымен қатар тұрақтылықты қалыптастыруға қатысты белгілі бір теория болмағандықтан
Тұрақтылықтың алғы шарттарына өзін идентификациялау, транспаренттілік , әскерилер арасындағы
Қауіпсіздіктің ғаламдық қауымдастығын қалыптастыру халықаралық аренадағы тәртіптің жалпы ережелерін
Орталық және Шығыс Еуропаға тұрақты татулықтың аумағын тарату НАТО-ның
Бұл диплом жұмысының тақырыбының өзектілігі сонда, дүниежүзінде тұрақтылыққа кепілдік
НАТО соңғы он жылдықтың едәуір бөлігін еуропа мен Орталық
Әрине, мұндай жан-жақты құрылымнан тұратын ынтымақтастықтың құнды болары сөзсіз.
НАТО-ның қауіпсіздік саласындағы бірінші деңгейдегі мақсаттары мынадай:
Еуро-атлантикалық аймақта тұрақтылықтың негізі болу;
Қауіпсіздік мәселелері бойынша консультация өткізу үшін форум қызметін атқару;
НАТО-ға мүше кез келген мемлекетке қарсы агрессияның қаупінен ұстап
Дау-жанжалдарды болдырмауға және дағдарыстарды реттесуге белсенді түрде қатысуға ықпал
Еуро-Атлантикалық аймақтың басқа елдерімен кең көлемді серіктестікті , ынтымақтастықты,
Қауіпсіздік саласында шақырулар мен қауіп қатерді бағалау кезінде 1999
Жаңа мақсаттарға байланысты НАТО соңғы онжылдықта ұжымдық қорғанысқа жауап
Сонымен қатар, НАТО жаңа сынақтарды жеңіп шығу үшін бірқатар
НАТО трансформацияларының маңызды мақсаттарының бірі – бұрынғы қарсыластарымен диалог
Өткізілетін шаралар әскери оқу және семинарлардан бастап дайындық курстарына
2001 жылы 11 қыркүйекте жасалған террористік актілер Солтүстік-Атлантикалық одақтың
Бүгінгі күні дүниежүзінде болып жатқан оқиғалардың логикасы қауіпсіздіктің ұжымдық
бірлескен әскери операцияларды жүргізудің тәжірибесін кеңейту;
лаңкестік және жаппай қырып-жоятын қаруларды тарату сияқты әрекеттерге бірлесіп
ұзақ мерзімді жоспарда дүниежүзінде тұрақтылықты нығайту жолдарын бірігіп ойластыру;
аймақтық және аймақтық емес жанжалдарға қатысып өзінің саяси сызбасын
Жоғарыда келтірілген жағдайларды ескере отырып , НАТО сол аталған
Сонымен, бұл жұмыстың мақсаты НАТО-ның өзі ықпал ететін зонада
Осылайша, бұл зерттеуде төмендегі мәселелер көзделеді:
НАТО-ның алдағы белгіленген процестерін және олардың бұл жүйедегі ең
НАТО-ның «Бейбітшілік жолындағы серіктестік», «Жерорта теңізіндегі диалог» бағдарламалары арқылы
Бітімгершілік операциялар мен миссияларды жүргізуде негізгі мақсаттар мен міндеттерді
Әдіснама. Аталмыш жұмыстың авторы зерттеу барысында ғылыми жинақтың әдістеріне
Зерттелу деңгейі: 1990 жылдың аяғындағы отандық зерттеушілердің ғылыми жұмыстары
Бұл жұмыстың хронологиялық шеңбері 1991 жылдан осы кезеңге дейінгі
1.Бөлім. НАТО-ның жаңа стратегиялық тұжырымдамасы.
1.1. НАТО трансформациялау және жаңа стратегияны қалыптастыру жолында.
Еуропада күрделі динамикалық процестер дами бастады, оның барысында еуропалық
Осыған байланысты НАТО-ның бүгінгі жағдайы қандай, жаңа іс жүзіне
Кезінде Кеңес Одағына қарсы тұру үшін құрылған Альянс
1990 жылы шілдеде Лондонда өткен НАТО Кеңесінің сессиясында НАТО-ға
1991 жылы НАТО Орталық және Шығыс Еуропа елдерімен өзара
Оның тікелей шешімі ретінде 1991 жылдың желтоқсан айында Солтүстік-Атлантикалық
Рим декларациясы НАТО сессиясында 1991 жылы НАТО-ның жаңа стратегиялық
Тұжырымдамада қауіпсіздік саясаты бірін-бірі толықтыратын үш элементке негізделетіні атап
континенттің барлық елдері арасында , сондай-ақ, трансатлантикалық шекаралар мен
ұжымдық қорғаныс мүмкіндіктерін қолдау;
әскери өлшем, ол мақсатқа жетудің ажырамас бөлшегі.
1994 жылы қаңтар айында НАТО-ның Брюссель саммиті болып өтті,
Көлемді сырттай қауіп-қатер мен АҚШ-тан тәуелсіз еуропа елдерінің қорғаныс
Халықаралық қауымдастықтың соңғы онжылдықта қауіпсіздік саласындағы ғажайып жетістіктерінің бірі
НАТО-ның қазіргі шынайылыққа бейімделуі жөнінде әртүрлі бастамалар қабылдануда. Бұл
Жаңа концепциялық тұжырымдамаға сәйкес, НАТО-ға еуро-атлантикалық қауіпісіздіктің қалыптасқан жүйесінде
Мұндай қауіптердің қатарына мыналар жатады: ядролық, биологиялық және химиялық
Дау-жанжалдарды болдырмауға және дағдарыстарды реттеуге үлкен мән беріледі. Сонымен
НАТО-ның Прага саммиті шешімінде оның жаңа қауіптер мен шақыруларға
НАТО өзінің бейімделу мен транцформациялау процесінде әскери құрылымның ішкі
НАТО-ның өзінің жауапты дәстүрлі зонасынан тыс сыртқа шығу мүмкіндігін
НАТО-ның кеңеюіне байланысты бірқатар проблемалар пайда болды, олар экономикалық
Ирак дағдарысы кезінде одақтастардың мақсатқа сәйкес әскери күштерді қолдануында
НАТО мен ЕО-тың өзара қатынасында әлі де белгілі бір
НАТО-ның тағы бір проблемасы – оған қатысушы елдердің қарулы
Прага саммитінің шешімі жоғарыда аталған технологиялық айырмашылықтарды жоюға бағытталған,
Альянсқа Босниядағы, Герцоговиниядағы және Косовадағы бітімгершілік операциялардың нәтижелеріне сыни
Бұл шешілмеген проблемалар дағдарысты реттеуде әскери, сондай-ақ гуманитарлық тәсілдер
«Бейбітшілік жолындағы серіктестікке» және Еуроатлантикалық серіктестік кеңесіне қосылуға сондай-ақ,
«Бейбітшілік жолындағы серіктестік» (ПРМ) Солтүстік атлантикалық одақтың өзі сүйеніп
Саммиттен кейін альянсты реформалау процесі айтарлықтай жеделдеді. Енді НАТО-ның
НАТО-ны кеңейту мәселесіне қатысты консенсусқа батыста қол жеткізу оңай
1995 жылы кеңейту жолдары туралы «мәселені зерттеу» кезеңі болды.
Батыс дипломатиясы үшін НАТО-ның кеңеюі бір сәтте шешілетін мәселе
«Төменнен» және сырттан кеңейтуді жақтайтындардың қатты қысымына қарамастан Клинтон
1994 жылы жазда және күзде болып өткен СНБ ,
(Бұл мәселені шешуде АҚШ-тың Германиядағы бұрынғы елшісі Р.Холбрук басты
Кандидатураларды қарастырудың критериін жасау үшін арнайы «НАТО-ны кеңейту мәселесі
НАТО кеңесінің желтоқсандағы (1996ж) сессиясының шешімі бойынша жаңа мүшелерді
1996жылдың 10 желтоқсанда НАТО мүшелерінің жалпы міндеттемесі жарияланды. Олар
1997 жылы шілде айында өткен жоғары деңгейдегі Мадрид
Біріншіден, альянс мүшелері бір-бірінің алдында міндеттері бар екендігін –Польша,
Кеңейтудің анық екі сарыны болды - бұл Германияның жаңа,
Екі жылдың ішінде барлық қажетті заңнамалық процедуралар аяқталды. 1999
Альянс мүшелері НАТО-ның болашақта да басқа мемлекеттердің қосылуына ашық
Альянстың сыртқы бейімделу жолымен қозғалуына қатысты бастамалардан басқа оның
НАТО-ның Бас хатшысы былай деп атап көрсетті: «Мадридтегі саммит
Мадрид саммитімен қатар, жоғары деңгейдегі кездесулерден алдын және оның
Кеңеске мүше 46 елдің мемлекет және үкімет басшылары қажет
Мемлекет және үкімет басшылары «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» бағдарламасын әріғарай
СЕАП-тың маңызды жетістігінің бірі – апатты жағдайларға ықпал ету
Осылайша, халықаралық қауіпсіздікті нығайту – бұл ұзаққа созылатын процесс
НАТО-ға мүше елдер жоғарыда айтылған процестерді толық құнды рөлді
Осылайша, бүгінгі күні Еуропа елдері кездесіп отырған халықаралық қауіпсіздікке
Қазіргі қауіпсіздікке төнген қатердің бірыңғай анықтамасы болмағандықтан, оны мемлекеттер
Сонымен қатар, еуроатлантикалық кеңестікте аймақтың ұқсастық нығаюда мұндай
Альянстың мақсаты – ұжымның қауіпті қабылдау және түсіну механизімін
«Жерорта теңізі диалогы» «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі
НАТО –ны модернизациялаудан кейін, альянстың бұрынғы Варшава шартының мүшелерімен
1994 жылы 10-11 қаңтарды НАТО-ға мүше елдердің мемлекет және
Серіктестік бағдарламасын іске асыру жөніндегі міндет Солтүстік Атлантикалық кеңеске
1996 жылдың басында серіктестік бағдарламасына 27 мемлекет қатысты (Австрия,
НАТО шеңберіндегі серіктестік қатынастардың даму динамизімін бағалайтын болсақ, қазір
Бағдарламаны үйлестіруші топ Бельгияда Монс қаласында орналасқан. Ол
«Бейбітшілік жолындағы серіктестік» бағдарламасының мәні – жекеленген елдер
НАТО және серіктестік –елдер мәселелердің кең шоғыры бойынша
Ынтамақтастық әскери реформаларды жүргізуге қару-жарақтартарды таратуға қарсы күреске, жаяу
Серіктес-елдер Солтүстік-Атлантикалық одақтың Балкан аймағынан Ауғанстан, Ирак, Дарфурға дейінгі
Серіктес- елдердің әскерлері (күші)НАТО-ның басшылығымен өтетін операцияларда белсенді қимылдауға
Әскери реформа. Тәжірибе алмасуға, әскери реформалардың кең көлемді
Бұл саладаға басымдық міндет азаматтық демократияның бақылауныдағы қорғаныс органдарын
Лаңкестікке қарсы күрес. 2001 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-ты болған
2002 жылы Прагадағы жоғарғы кездесуде НАТО және серіктес мемлекетер
Қару-жарақтарды таратуға қарсы әрекеттер. Солтүстік-Атлантикалық одақ қару-жарақтарды таратуға байланысты
«Сібір түйнемесі: тәжірибені жинақтау» атты тақырып жан жақты талқыланды,
Машиналар мен атылатын қаруларға қарсы күрес. Еуроатлантикалық серіктестік Кеңесі
Осыған орай НАТО-ның «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» бағдарламасы мынандай
Осылайшы, альянстың Орталық және Шағыс Еуропа елдерімен ынтымақтастығының басталуы
Жерорта теңізіне 22 мемлекет шыға алады, және әр қайсысының
Солтүстік-Атлантикалық одақтың Солтүстік Африка елдерімен қатынастарын дамытуға ниеті
Іс жүзінде, Жерорта теңізі диалогы 1994 жылы
Жерорта теңізінде НАТО мен өзара әрекет пен диалогты бастаған
НАТО саясатында жерорта теңізі бағытының пайда болу себебтері. Ол
Аймақтағы тұрақсыздық әрекеттері (бірінші кезекте бұл Ливия мемлекетіне қатысты)
Кейбір зерттеушілердің пікіріне қарағанда, Солтүстік Африкада демографиялық жарылыс болуы
Екінші жағынан, 2001 жылғы 11 қыркүйектегі оқиға лаңкестікпен күресте
Ауғаныстағы оқиғалар халықаралық лаңкестіктің ошақтарын жою үшін басқа
Римге өткен конференцияда Бас хатшы НАТО-ның Жерорта теңізі
Бұл диспропорция дамыған Солтүстік пен дамушы Оңтүстіктің проблемасында қазіргі
НАТО-ның қатысуын талап ететін Жерорта теңізінің екінші проблемасы- бұл
Жерорта теңізімен байланысты үшінші проблема – ресурстардың шектелуі және
Төртінші аспект – бұл аймақта ядролық қаруды таратудың мүмкіндігі.
Мәселелерді шешу үшін әскерй емес тәсілдерді қолданып барынша икемді
Келесі проблема бұдан бұрын айтылғандай, Жерорта теңізі аймағындағы халықаралық
НАТО-ның «Жерорта теңізі диалогы» бағдарламасының құрылымыц. Енді, Жерорта теңізі
Диалог бағдарламасының алғашқы кезеңінде таяу Шығыс елдері, Солтүстік
1992 жылы 30 сәуірде Жерорта тезізінде НАТО-ның «ОВЬС-қа Үнемі
«Жерорта теңізі диалогына» бағдарламасының құрылымы «Жерорта теңізі ынтымақтастығы:
Саяси көзқарас:
Жерорта теңізі ынтмақтастығы Топтары (ЖЫТ) шеңберіндегі кездесулер
ЖЫТ +1 форомуласы бойынша саяси пікірсайыс.
ЖЫТ + n формуласы бойынша бір реттік ақпараттық сессиялар
Іс-тәжірибелік ынтымақтастық.
Ақпараттық ынтымақтастық
Төтенше жағдайлардың алдын алу істері ынтымақтастығы
Ғылыми ынтымақтастық
Әскери сала
Оберамергаудағы солтүстікатантика шартты ұйымы мектебінде білім алу
Римдегі солтүстік атлантика шартты ұйым колледжінде білім алу НАТО-ның
Қорыта келе, айта кетін жай Жерорта теңізі диалогы қазіргі
«Жерорта теңізі диалогынын» барлық бағытта дамуы – делінеді. Алжирдің
НАТО-ның Жерорта теңізі диалогы қатал аймақтық маңызға ие емес,
1.3. НАТО-ның бітімгершілік әрекеттерін тәжірибеде қолдану: операциялары мен миссиялары.
Еуропадағы және одан тыс жерлердегі қарулы қақтығыстарға байланысты
Осыған байланысты НАТО сарапшыларының пікірінше «бітімгершілік әрекеттер» үшін ұжымдық
-дау-жанжалдарды болдырмау және оны өршіп кетпей тұрып шешу;
-бейбітшілік пен қауіпсіздікті орнату үшін қаруды қолдану. НАТО жаңа
Сонымен қатар, жаңа құрылымдар БЕЕ (ЗЕС) құрамына кіретін Еуропа
Сондықтан НАТО-ның 1991 жылы және 1999 жылдардағы стратегиялық тұжырымдамасында
Мұндай мәселелерді шешудің құқықтық негізі БҰҰ жарғысының ҮІІІ тарауымен
Дәл осы БҰҰ –ның ҚК БҰҰ-Жарғысына сәйкес аймақтық келісімдер
«Қауіпсіздік Кеңесі –делінеді БҰҰ Жарғысының 53-бабаында аймақтық келісімдерді немесе
Босния Республикасы және Герцоговина 1941 жылы қабылданған жарлығының негізінде
Мысалы, 14.09.92 жылғы УНПРОФОР мандатын кеңейту жөніндегі 776 резолюцияда
09.10.92 жылғы 781 резолюция «мемлекеттерді ұлттық деңгейде немесе аймақтық
1993 жылы 12 сәуірден бастап Бас хатшының өтініші бойынша
1993 ж маусымда НАТО елдерінің сыртқы істер министрлері Югаславия
Осылайша Югаславия территориясындағы дау-жанжал, әскери позиция тұрғысынан НАТО-да
Кейбір Батыс елдерінің сондай позициясына қарамастан, НАТО 1992 ж
Сондай-ақ ұшуға тыйым салынған Босния мн Герцоговинаның әуе зоналарын
БҰҰ Бас хатшысының баяндамасында айтылып өткендей, сербтердің Вэнса-Оуэн жоспарын
1993 ж тамыз айының басында УНПРОФОР-да БҰҰ персоналарын қорғайтын
1994 ж АҚШ бұрынғы Югаславияда тек ВВС пен ВМС-ті
БҰҰ соғыс блогының әрекет етуі үшін біртіндеп «саяси пана»
1993 жылы 12 тамызда НАТО Кеңесі альянстың Әскери Комитеті
Ультиматум жарияланғаннан кейін БҰҰ-ның Бас хатшысы Б.Бутрос-Гали Брюссельдегі НАТО
Босния жөніндегі Бейбіт келісімге қол қойғаннан кейін (1995 жылы
Бейбіт келісімнің 1 а қосымшасына сәйкес «Джойт Индевор» операциясына
Күшейтуді қамтамасыз ететін алдыңғы қатарлы жедел топ 1995 жылы
1995 ж 16 желтоқсанда солтүстікатлантикалық кеңестің шұғыл жоспарын (ОПЛАН)
1996ж 19 қаңтарда келісімге қол қойған тараптар өз әскерлерін
Босниядағы сайлау өткеннен кейін (1996 жылы қыркүйекте) ИФОР өзінің
БҰҰ ның Қауіпсіздік Кеңесінің 1996 жылғы желтоқсандағы д1088 резолюциясы
Косово өлкесі:
1989 ж Косовоны Белград тікелей басқарғаннан бастап, бұл провинцияда
Дау-жанжалдарды тоқтатуға шақырған БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің резолюциясын қолдау үшін
Осыған байланысты он мыңдай адам өз баспаналарын тастап кетуге
БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі 10 маусымда қабылдаған 1244 резолюциясы Югаславия
2007 жылдың 7 желтоқсанында Брюссельде қабылданған НАТО-ның сыртқы істер
НАТО-ның жетекшілігіндегі Косово үшін Күштердің контингенті (СДК) 1999 жылы
2004 жылы наурызда албандар мен сербтердің арасында тағы да
2004 ж Стамбулдағы кездесуде НАТО елдерінің мемлекет және үкімет
2004 жылы Брюссельде НАТО-ның қорғаныс министрлері СДК-ның қатысуын 2005
НАТО-ның саяси мақсаттары-әскери әрекеттерді аяқтау, зорлық көрсету мен репрессияны
Косоводағы операция албандарды этникалық тазалаудан қорғау үшін жүргізілді, сонымен
Ауғанстан.
НАТО-ның бітімгершілік операцияларының бірі блок күштерінің Ауғанстанда қолданылуы болып
Ал, 2003 жылы ИСАФ-тың басында Германия мен Нидерланд тұрды.
НАТО ИСАФ-қа қолдау көрсетуде , оның құрамындағы әскерилердің 95
Альянстыңнегізгі мақсаты- Ауғанстандағы бітімгершілік операцияларын өз қолына алатын елдерді
НАТО- сондай-ақ ИСАФ-қа саяси жетекшілік жасайды. Одақтас елдер өздерінің
Исаф-ты үйлестірудің халықаралық бөлімі НАТО-ның біріккен қарулы күштерінің жоғарғы
Солтүстік атлантикалық одақтың басшылығының мәлімдеуінше, оның Ауғанстандағы негізгі мақсаты
ИСАФ ұлттық полициясының алғашқы бөлімшесін және ауғандық Жаңа Ұлттық
ИСАФ Күштері БҰҰ-дан НАТО-ға берілген кезде Қауіпсіздікке ықпал
НАТО тарапынан Иракқа көмек көрсету.
Альянс 2003 жылдан бастап Иракта өрістетілген халықаралық тұрақтандырушы
Елдегі уақытша үкіметтің сұратуфы бойынша жауап ретінде 2004 Иракты
НАТО техникалық көмекті дайындауға, жабдықтауға және тасымалдауға қатысады. Иракқа
Альянс Ирак қауіпсіздігінің әскери күштерін Ирак территориясында , сонымен
Миссияның мақсаты – Ирактың қауіпсіздік күштеріне қазіргі заманғы басшылық
2004-2006 жылы желтоқсан айына дейін Ирак территоритясындағы НАТО миссиясының
Бұл жұмысты НАТО-ның дайындық және жабдықтау жөніндегі үйлестіруші тобы
Миссия қызметінің басында –ақ альянс Иракқа құны 110 миллион
Дайындық өткізу бойынша НАТО тарапынан ықпал ету туралы толық
Ұлттық қорғаныс университеті. НАТО-ның күш салуымен Бағдадтың халықаралық зонасындағы
22 қыркүйекте олтүсті атлантикалық Одақ НАТО-ның Бас Хатшысы
Ұлттық қорғаныс университеті (НОУ) негізгі үш құрылымнан тұрады:
Ар Рустамия ауданында орналасқан біріккен штаб колледжі (КОШ) екі
Ар Рустамия ауданындағы Ирактың әскери академиясы (ВАИА) офицерлердің базалық
Ұлттық қорғаныс колледжі (НОК) бұдан бұрын команда құрамындағы офицерлер
2005 жылы желтоқсанда Ирак Үкіметінің тағы да
Алдын ала жасалған жоспар бойынша келесі екі жыл ішінде
2004 жылы 28 маусымда Стамбулда өткен саммитте НАТО-ның мемлекет
Дайындық өткізу жөніндегі НАТО-ның миссиясы 30 шілдеде құрылды.
2004 22 маусымда Ирактың уақытша пермьер министрі Айяд Аллави
Стамбулдағы кездесуде альянс мемлекеттерінің президенттері мен премьер-министрлері бұл өтінішті
Рсы шешімді іске асыруға қажетті механизмдерді қысқа мерзімде дайындау
ІІ. НАТО халықаралық қауіпсіздіктің жаңа архитектурасында.
2.1. НАТО АҚШ-тың геосаяси құралы ретінде.
Солтүстік-Алтантикалық Ұйымы (НАТО, немесе солтүстік атлантикалық альянс) Батыстың
НАТО көп жылдар бойы Батысқа төнген соғыс қаупіне қарсы
Осыған байланысты ұйымның мақсаты, міндеті және қызметі де өзгерді.
Бірақ, НАТО басшылығы геосаяси өзгерістерге және елдерге төнетін қауіптің
Идеологиялық фактор мынадай жағдайға байланысты: Еуропаға тікелей төнеген соғыс
Ұйымдастырушылық фактор мынадай жағдайға байланысты : НАТО-ның және блоктың
Ал саяси фактор ( нақтырақ айтқанда, геосаяси) соңғы кездері
НАТО соңғы жылдары әскери-саяси, стратегиялық сипаттағы проблемаларға және басқа
Соңғы жылдары НАТО-ның геосаяси және әскери стратегиялық белсенділігі артуда.
НАТО соғысты және әскери операцияларды өзі жеке жүргізбейді, қажет
Ал, АҚШ НАТО-ны өз мүдделерін іске асыруда саяси және
2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі оқиғадан кейін және Ауғанстанда өткен
Американдық стратегтер НАТО алты маңызды функцияны атқара алады деп
Вашингтон Ирактағы жағдайларға байланысты НАТО-ға қатынасын қайта қарастырды, соңында
Құрама Штаттар үшін НАТО-ның жылдам ықпал ету күштері өте
АҚШ Ирактың үкіметіне егемендік берілген соң да, ол елде
Еуропаны өз әскери операцияларына тартудағы АҚШ-тың басты мақсаты Еуроодақта
Өз кезегінде, Берлин НАТо-ны реформалауды және ЕО-ны сыртқы саяси
Солтүстік Атлантикалық шарт Ұйымындағы АҚШ елшісі Р.Н.Бернстің айтуынша,
1)ауғанстанды қалпына келтіру мен онда бейбітшілікті орнатуға альянсты (және
2) Иракты оккупациялауға НАТО бойынша одақтастарды белсенді түрде қатыстыру;
3) НАТО-ны араб әлемімен және Израильмен өзара әрекет етуге
4) НАТО мен ЕО арасындағы саясатты үйлестіру, сыртқы саясатта
5) НАТО-ның Ресеймен қатынасын нығайту (Ресей Федерациясын ЕО-пен жақындасуына
НАТО-ның стратегиялық мақсаты ретінде АҚШ еуропалық одақтастарынан өз араларындағы
Осылайша, АҚШ альянсқа өзінің ғаламдық қауіпсіздік жөніндегі жеке түсінігін
НАТО мүшелерінің арасында осындай қайшылықтарға қарамастан, альянс өзінің қызметін
2.2. НАТО-ның халықаралық лаңкестікпен күрестегі жаңа заманғы тәсілдері.
2001 жылғы 11 қыркүйектегі Нью-Йорк пен Вашингтонда болған терактіден
Одан кейін де жасалған терактілерде НАТО лаңкестікке қарсы компаниялардың
НАТО әскери операциялардың көмегімен Ауғанстандағы, Балкандағы, Жерорта теңізіндегі лаңкестікке
«Игл Эссист» операциясы.
2001 жылдың қазан айынан бастап 2002 жылдың мамыр айына
Жерорта теңізіндегі «Эктив Эндевор» операциясы.
НАТО кемелері жерорта теңізін күзете отырып , Гибралтар бұғазында
«Эктив эндевор» операциясы АҚШ-тағы 2001 ж қыркүйектегі лаңкестік терактілерден
Өзінің шешімін көрсету үшін Солтүстік тлантикалық одақ 2001 жылы
Күштерді өрістету бойынша 2001 жылы 21 қазанда ресми түрде
«Эктив эндевор» операциясы Солтүстік Атлантикалық одаққа мүше мемлекеттерде тұрақтылық
2003 жылы «Эктив эндевор» операциясы кеңейе түсті
2003 жылы сәуірде НАТО операцияны одан сайын кеңейтіп, күдікті
«Эктив эндевор» операциясының табысты болуына байланысты НАТО оның
Жерорта теңізінде НАТО-ның араласуының күшеюі Солтүстік тлантикалық одақтың Жерорта
Қырғи қабақ соғыс аяқталғаннан бері НАТО үлкен тәжірибе жинақтады,
Вашингтон шартының 5 бабына сәйкес ұжымдық қорғанысты қамтамасыз ету
Соңғы жылдары, ақырында «Белсеніп күш салу» деп аталған операцияның
2003 жылдың ақпан айында одақтас мемлекеттердің сауда кемелерін Гбралтар
2003 жылдың сәуірінде НАТО тараптардың келісімі бойынша кемелерді тексеру
Қазіргі кезде «Белсеніп күш салу» операциясының барысында басты төрт
«Белсеніп күш салу» операциясына бөлінген НАТ кемелері Жерорта теңізін
Операцияның жұмысына теңіз операцияларының Орталығы арқылы Неапольдегі НАТО-ның біріккен
НАТО-ның «Белсеніп күш салу» және басқа теңіз операциялары бойынша
«Белсеніп күш салу» операциясы Жерорта теңізінде және оның жағалауында
«Лаңкестіктен қорғау бағдарламасы».
НАТО сондай-ақ қарулы күштерді және халықты лаңкестік шабуылдардан
Бұл технологиялар әр түрлі терактілерді болдырмауға көмектеседі.
Лаңкестік қауіптің өзектілігіне байланысты бұл бағдарламаның көптеген жобалары қарулармен
«Лаңкестіктен қорғау» бағдарламасы он бағыттын тұрады: техникалық, тактикалық және
Порттар мен кемелерді сенсорлық бөгеттер, электрооптикалық детекторлар мен су
Реактивті гранатометтарға қатысты тікұшақтардың осал жерін азайту. Бұл бастамаға
Қолдан жасалған жарылғыш құрылғыларға қарсы күрес. Автомобильге салынған жарылғыштарды,
Спецназ үшін десант түсірудің дәлме-дәл техникасы. Бұған АҚШ басшылық
Химиялық-биологиялық, радиоактивті және ядролық (ХБРЯ) қаруларды табу және олардан
Барлауға, бақылауға, объектілерді – лаңкестерді табуға арналған технология. Бұл
Оқ-дәрі арсеналдарын лаңкестердің қолына түсірмес үшін қауіпті жарылғыш заттарды
Бомба атқыштардың соққысынан қорғану технологиясы Ауғанстан мен Ирактағы лаңкестердің
Жұмыс бағдарламасын НАТО-ны қаруландыру бойынша ұлттық директорлар Конференциясы дайындады.
2.3 Альянсты кеңейтудің салдары және НАТО-ның қазіргі
кезеңдегі проблемалары
Алянсты кеңейтудің салдары және НАТО-ның қазіргі кезеңдегі проблемалары.
НАТО-ның соңғы кеңеюі альянстың геосаяси қуаты мен ықпалын түбірінен
Осылайшы, альянс стратегия жағынан ұтты десе де болады. Альянс
Алайда, әлемдегі саяси жағдайлардың өзгеруіне байланысты НАТО жаңа проблемаларға
Бұл проблеманы шешу үшін НАТО-ның (тез) ықпал ету күштері
НАТО-ның әскери құрылымындағы тез арада ықпал ету (СНР) мен
Альянстың алдында тұрған проблемаларға байланысты НАТО-ның командалық құрлымы да
Альянс құрылымын модернизациялау шеңберінде АҚШ-тың бастамасымен НАТО сформациялауға жауап
Бірақ СНР-дың құрылуы жаңа проблемалар туындатады. Мысалы, оған ФРГ-ның
СНР-ді болашақта қолдану жөнінде СИТА мен ЕО-тың стратегиялық концепциялары
Еуропа саясатшыларының айтуынша бұл аймақтарда Батысқа байланыстыратын және оны
Американдық әскери истеблинмен НАТО-ның ролін басқаша түсінеді. Пентагонда Ауғаныстандағы
Еуропада 2,4 млн әскеридің тек 3 пайызы ғана Балконда,
Еуропада 2,4 млн әскеридің тек 3 пайызы ғана Балконда,
Қазіргі кезде АҚШ-тың алдында да қорғаныс саласын модернизациялау проблемасы
Пентагон СНР-ді жоғары технологиялық потенциалы бар экспедициялық миссияның орталық
Осылайша, НАТО-ның кеңею процесі – ең алдымен, АҚШ-тың геосаяси
Трансатлантикалық проблемалар
2002 жылы қыркүйекте АҚШ-тың Мемлекеттік департаменті жабық конферанция өткізді.
Неміс саясаткерлері Х. Хабердің пікірінше, еуропалықтар американдықтарға 11 қыркүйектегі
Еуропалық одақтастар 11 қыркүйектегі оқиғаны НАТО-ға жасалған шабуыл деп
Эспиндік институттың директоры Д. Гедминнің пікірі бойынша, антиамериканизмнің тағы
Еуропалықтардың АҚШ-қа қоятын претензиясы моральдық (өлім жазасын сақтап қалу)
НАТО және ТМД
Орталық Азия үнемі НАТО-ның назарында болып отыр. Бірақ, америкалық
Әсіресе, Қазастанның маңызы олар үшін өте зор. Бұл 2005
АҚШ бұл аймақта өзінің және батыстың әскерлерін қатыстыруға барынша
Қазақстанның сыртқы саясатын бағалай келіп, НАТО стратегтері Қазақстан Ресей
НАТО ТМД-ның басқа елдерінің территориясында да белсенді әрекеттер жасауда
2004 жылы ақпанда НАТО-ның штаб пәтерінде Әзірбайджандағы жарылу қаупі
Наурыз айында НАТО Бас хатшылығының Кавказ және Орталық
НАТО Украинаға қорғаныс секторын реформалауға көмек көрсетуде. Ал, Украина
Диалог көлемінде НАТО елдері, әріптес-мемлекеттер және Жерорта теңізі диалогына
2005 жылы қыркүйекте НАТО мен Украина тағы басы артық
Бұл жоба 12 жылға арналған, негізгі этаптан тұрады. Украинада
Украина үкіметі мен НАТО-ның біріккен қарулы күштері жоғарғы бас
Меморандумның сәйкес Украина альянсқа оқу-жатығулар, әскери немесе бітімгершілік операциялары
2004-2005 жылдары НАТО-ға кейбір Кавказ елдерінің кіруге дайындығы жөнінде
Альянс үшін Әзірбайжанды одаққа қабылдау ең күрделі проблемалардың бірі
Тбилисиге қарағанда, Баку өзінің НАТО-дан алған көмектерін ашып көрсете
НАТО-ның болашағы
Батыстық және Американдық эксперттердің есептеуінше, НАТО-ның бүгінгі күнгі жұмысының
АҚШ пен ЕО-тың әскери – стратегиялық тәсілдерінің арасындағы алшақтықтың
АҚШ мынадай нұсқаны алға тартып отыр: АҚШ негізгі соғыс
Ал, Еуропалықтар бұрынғы модельді яғни ұжымдық қорғанысты жақтайды. Ол
НАТО-ның тағдырын шешуге бағытталған Ресейдің де өз нұсқасы болды.
Еуропа стратегтерінің көзқарасы бойынша, НАТО-ның басты рөлі – қауіпсіздіктің
Осы кезде НАТО рамалық ұйымға айнала бастады. Енді оның
Мұндай тенденция атлантикамен ынтымақтасуды жақтаған кейбір еуропалық саяси топтардың
Басқа эксперттердің болжауынша, альянс қайта құрылғанда Балканды тұрақтандыруға, Шығыс
НАТО-ның ішінде ұлғайып отырған геосаяси және әскери-технологиялық қайшылықтарға байланысты
АҚШ пен ЕО елдері арасындағы әскери технологиялық алшақтық әлі
Осылайша, НАТО Батыстың жалпы әскери стратегиялық құралы ретінде өзінің
Мұндай стратегиялық мақсаттарға алып Еуроазия кеңістігінде тұрақтылықты сақтау, стратегиялық
НАТО-ның орташа перспективалық міндеттеріне мыналар жатады: Украина, Грузия, Әзірбайжанның
Ресеймен қатынасында стратегиялық линияны түзу НАТО үшін ең
Брюссель мен Мәскеу қатынасындағы келесі проблема НАТО-ның Орталық Азия
ҚОРЫТЫНДЫ
НАТО көп жылдар бойы Батысқа төнген соғыс қаупіне қарсы
Осыған байланысты ұйымның мақсаты, міндеті және қызметі де өзгерді.
Бірақ, НАТО басшылығы геосаяси өзгерістерге және елдерге төнетін қауіптің
Идеологиялық фактор мынадай жағдайға байланысты: Еуропаға тікелей төнеген соғыс
Ұйымдастырушылық фактор мынадай жағдайға байланысты : НАТО-ның және блоктың
Ал саяси фактор ( нақтырақ айтқанда, геосаяси) соңғы кездері
НАТО соңғы жылдары әскери-саяси, стратегиялық сипаттағы проблемаларға және басқа
Соңғы жылдары НАТО-ның геосаяси және әскери стратегиялық белсенділігі артуда.
Жаңа концепциялық тұжырымдамаға сәйкес, НАТО-ға еуро-атлантикалық қауіпісіздіктің қалыптасқан жүйесінде
Мұндай қауіптердің қатарына мыналар жатады: ядролық, биологиялық және химиялық
НАТО-ның Прага саммиті шешімінде оның жаңа қауіптер мен шақыруларға
НАТО-ның бүгінгі күнгі жұмысының бағыты әскери сипатқа қарағанда, көбінесе
73
73