МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
1 ШЫҒЫСТАРДЫ ТАНУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТЕГІ
1.1 Шығыстарды мойындау әдістері мен өлшемдері...................................... 7
1.2 Шығыстардың есепте көрініс табуы,қаржылық нәтижені анықтау........ 9
1.3 Жалпы және әкімшілік шығыстар............................................................. 12
2 ЖАЛПЫ БӨЛІМ
2.1 ТОО «ТК «Гермес GROUP» серіктестігінің шаруашылық әрекетімен танысу
2.2 ТОО «ТК ГЕРМЕС GROUP» серіктестігінің бухгалтерлік есеп
2.3 ТОО «ТК «Гермес GROUP» кәсіпорынның қаржы
2 ӘКІМШІЛІК ШЫҒЫСТАР АУДИТІ...................................................40
2.1 Әкімшілік қызметкерлер еңбекақысын төлеу бойынша есеп айырысудың аудиті................................................................................................40
2.2 Жалпы және әкімшілік шығыстарды бақылау және талдау..................49
ҚОРЫТЫНДЫ.....................................................................................................52
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................................................58
КІРІСПЕ
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып,
Бүгінгі танда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа
Бухгалтерлік есеп – экономикалық білім жүйесіндегі негізгі пәндердің
Қазіргі заман бухгалтерлері – бухгалтерлік есеп ауқымында алған
Титул парағы
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Негізгі бөлімі үш тараудан(бөлімдерден)тұрады. Бұл тараулар дипломдық жұмыстың мазмұнын
Бірінші тарау теориялық бөлім болып саналады. Бұл тарауда зерттеу
Екінші тарау аналитикалық сипатта болады, талдау көрсетіледі.Талдау тәжірибелік дәлелденеді,
Ақырғы үшінші тарау конструктивтік тарау болып саналады. Бұл бөлімде
Қорытынды дипломдық жұмыстың соңғы бөлімі болып табылады. Бұл бөлімде
Пайдаланылған әдебиеттер тізімінде барлық қолданылған әдебиеттер тізімі көрсетілген.
Қосымшаларға орындаған дипломдық жұмысты толықтыратын материалдар қосылған. Олар дипломдық
1 ШЫҒЫСТАРДЫ ТАНУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТЕГІ
1.1 Шығыстарды мойындау әдістері мен өлшемдері
Шығыс - есепті кезең аралығындағы экономикалық табыстың активтердің кері
- бап өлшеу үшін сәйкес негізге және іске
- болашақта экономикалық жоғалтуға негізделген баптар үшін
- өткізгенге дейін;
- өткізу кезінде;
- өткізгеннен кейін;
Табыстар мен шығыстар баптарын бөлек ашып қарастыруға алып келген
тауарлы-материалдық қорлар құнының өткізудің таза құнына дейін, ғимараттар мен
қызмет құрылымының өзгеруі және құрылымының өзгеруі бойынша шығындарға арналған
жылжымайтын мүлік және құрал баптарының істен шығуы;
ұзақ мерзімді инвестициялардың істен шығуы;
үзілген операциялар;
сот үрдістерін реттеу;
резервтердің күшін жоюдың басқа да жағдайлары.
Әрбір үзілген операция үшін келесідей ашылулар жүргізіледі:
үзілген операция сипаттамасы;
есепке алу мақсатында операциялардың нақты үзілу күні;
үзу әдісі(сату немесе бас тарту);
операцияны үзуден түскен табыс немесе шығын және оларды өлшеу
әр есепті кезеңде күнделікті қызметтен сәйкес сомалармен түсетін түсім,табыс
Экономикалық шығындарды табыс алу үрдісінде қызметтерін және өнімдерін пайдалану
Операциялық және әртүрлі шығындар құрамында ең үлкен үлес салмағы
Басқару аппаратына кететін шығындар барлық қызметкерлердің,соның ішінде басқару аппаратының
Таза пайда табыстар мен шығыстар арасындағы айырма ретінде анықталады
Шығындардың маңызды үлесін есеп айырысу,ағымдағы,корреспонденттік шоттар және кәсіпорындар мен
Салық салу мақсаты үшін нормаға келтірілген шығыстардың(өкілдік, қызметіне байланысты
1. 2. Шығыстардың есепте көрініс табуы,қаржылық нәтижені анықтау
Соңғы қаржылық нәтиже –пайда немесе шығын- есепті кезең аралығында
Іс жүзінде есепті кезеңдегі шығынды анықтауда қолданылатын барлық шығыс
Төтенше баптар - кәсіпорынның күнделікті қызметінен айқын ерекшеленетін шаруашылық
Шаруашылық қызмет немесе операциялардың төтенше баптардың пайда болатынына негіз
Төтенше баптардың сипатын немесе сомасын ашу шығындар есебі құрамында
Тоқтатылған операциялар нәтижелері әдетте күнделікті қызметтен түсетін шығынға енгізіледі.Алайда
Экономикалық қызметке тән белгісіздік салдарынан қаржылық есептің бірнеше баптары
Әр түрлі кезеңдердегі қаржылық есептердің сәйкестілігін қамтамасыз ету мақсатында,есептік
Қаржылық есептерді толтыру кезінде қате математикалық дұрыс есептемеулер нәтижесінде
Болашақ кезеңдерге қатысты маңызды қатенің түзелуі сомалары есеп берудегі
Кезекті кезеңнің салыстырмалы мәліметтерін қоса есептегендегі қаржылық есеп беруде
Кәсіпорын активтерін жіктейді және соларға қарсы Қазақстан Республикасының
Егер шығынға қосылған соманы төлемеуіне немесе пайдаланбауына қатысты сенімділік
Пайданы макрореттеу оны төмендету үшін қызмет етеді және баланстық
Шығыстар және шығындар шоттарының ерекшеліктері- олардың қаржылық- шаруашылық қызметтің
Бухгалтерлік баланс шоттары(активтер,міндеттемелер,меншікті капитал) кезең аралығында жабылмайды,сондықтан оларды тұрақты
Шотты жабу- оның қалдығын келесі шотта өткізбе жолымен ауыстырып
Жабылу үдерісі аяқталғаннан кейін қаржылық-шаруашылық қызмет нәтижелері жайында есептің
4999 шоттың дебеті бойынша қалдық өз алдына шығыстардың табыстардан
Шығын шеккен жағдайда келесі корреспонденция құрастырылады:
Дт 3599 «Бөлінбеген таза кіріс(өтелмеген шығындар)»
Кт 4999 «Салыққа дейінгі кірістер».
Алынған қаржылық нәтиже дивидендтерді төлеуге жұмсалуы,резервтік қорларға аударылуы немесе
1.3 Жалпы және әкімшілік шығыстар
Бұл активті және 8 (№70,71,72,73,74,75,76,77) бөлімшеден тұратындығы кестеден көрініп
Олардың келіп шығуын(көбеюін) қарастырамыз.
Бұл жағдайда олар дебет бойынша өтеді.Бұл жерде біз
А) Дайын өнім,тауарлар өткізудің өзіндік құнын анықтау.Бұл операциялар №7010
Мысалы: Дт
7010 -
шығындардың
жиынтығы,№10
журнал-ордер
(1)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шоттар орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында I жарты жылдықта өткізілген өнімнің өзіндік құны
Мысалы:
7010 -
А(+) А(-)
(2)
б) Жұмыстар,қызметтер,өткізудің өзіндік құнын анықтау.
Бұл операциялар да № 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген
Мысалы:
7010 - 8010 Жұмсалған шығындардың
жиынтығы,№ 10 журнал-ордер
(3)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: кәсіпорыда 9 ай ішінде өткізілген жұмыстардың өзіндік
Мысалы:
7010 -
А(+) А(-)
(4)
в) Сақтандыру ісіндегі шығындардың өзіндік құнын анықтау.
Бұл операциялар да №7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің
Мысалы:
7010 -1010,1040 Сақтандыру
келісімшарттары,
төлем құжаттары
(5)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: «Сенім» сақтандыру компаниясында 2007 жылғы тамыз айының
Мысалы:
7010 -
А(+) А(-)
(6)
г) Дайын өнімді,тауарларды өткізу бойынша шығыстарға материалдар шығыс
Мысалы:
7110 - 1310,1317 Материалдық есептер,
жүкқұжаттар
(7)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында тігілген аяқ киімдерді орау үшін 2007 жылғы
Мысалы:
7110 -
А(+) А(-)
(8)
д) Өнімдерді,тауарларды өткізумен айналысатын жұмысшылардың еңбекақысын есептеу. Бұл
Мысалы:
7110 - 3350
есептеулер (9)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана пассивті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында ағаш жәшіктерге цех өнімдерін жайғастырумен айналысатын жұмысшыларға
Мысалы:
7110 -
А(+) А(-)
(10)
е) Көмекші өндірістердің қызмет ету шығындарының өзіндік құнын
Бұл операциялар да №7210 «Әкімшілік шығыстар» шотының дебеті бойынша
Мысалы:
7210 - 8030
материалдарды шығыс ету
актілері,материалдық
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: кәсіпорында жалпы шаруашылық шығыстарға 2007 жылғы қазан
Мысалы:
7210 -
А(+) А(-)
(11)
ж) Әкімшілік-басқару персоналының іссапар шығыстарын шығыс ету.
Бұл операциялар да №7210 «Әкімшілік шығыстар» шотының дебеті бойынша
Мысалы:
7210 - 3340
аванстық есептер
(12)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана пассивті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында директордың Астана қаласына қызмет барысында іссапарының шығыстары
Мысалы:
7210 -
А(+) А(-)
(13)
з) Қаржылық ресурстар немесе несиелерді пайдаланғаны үшін сыйақылар
Бұл операциялар да №7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар» шотының дебеті
Мысалы:
7310 - 3380
келісімдері,
сыйақылар
есептеу
бойынша
есептер
(14)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана пассивті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында үстіміздегі жылдың I жарты жылдығында банктің несиесін
Мысалы:
7310 -
А(+) П(+)
(15)
и) Өткізілген(жойылған)негізгі құралдардың қалдық құнының сомаларын шығыс ету.
Мысалы:
7410 -2410,2417 Негізгі құралдарды
өткізу(жою)туралы
актілер,жүкқұжаттар
(16)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: Кәсіпорында 2007 жылғы маусым айының 18 жұлдызындағы
Мысалы:
7410 -
А(+) П(+)
(17)
к) Кәсіпорынның корпоративтік табыс салығын есептеу.
Мысалы:
7710 - 3110
есептелуі
(18)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана пассивті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында 2006 жылы жылдық қаржылық- шаруашылық қызметтің
Мысалы:
7710 -
А(+) П(+)
(19)
Енді шығыстардың кему(жабылу)жағдайларын қарастырамыз.
Бұл жағдайларда шығыстар кредит бойынша өтеді.Бұл жерде біз шығыстардың
а ) Жиынтық табыс (залал)шотына шығыстарды жабу.Бұл операциялар
Мысалы:
Дт Кт
Нұсқаулардың ережелері
5410 7010,7110,7210,7310
7410,7710,7610,7620
(20)
Жазудың дұрыстығын тексереміз:кредиттік жағында тек қана активті шот орналасқан.Бұл
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз:кәсіпорында жыл соңында өткізілген өнімнің өзіндік құнындағы
Мысалы:
5410 -
П(-) А(-)
(21)
Бухгалтерлік есепте, қаржылық есепте табыс жұмыс істелген кезде бейнеленеді,
Шығындардың жұмысының сапасын бағалап анықтаушы негізі көрсеткіштердің бірі жалпы
Есеп саясатының сақталуына байланысты аудитор мынандай мәселелерді анықтауға міндетті:
тексеру кезеңінің басында белгіленген шығындар есебінің әдісінің тұрақтығын, нормативтік
есепті кезеңдер бойынша оның өзіндік құнына жатқызылған шығындарын шектеудің
материалдық шығындардың өнімнің өзіндік құнына дұрыс таратылып жатқызылғандығы;
негізгі құралдарға дұрыс тозу есептелгендегін;
өндіріс шығындарын өндірілген МЕА-ге есептелген амортизациялану сомасының дұрыстығын;
үстеме шығындар сомасыының обьектілер бойынша таратылу әдістерінің негізделгенін.
Өнім (жұмыс, қызмет) өндіруге жұмсалған өндірістік шығындар есебінің дұрыстығын
Өндірістегі шығындар мен өнімді өткізу (коммерциялық шығыстар) туралы мәліметтер
Өзіндік құнға енгізу әдісі бойынша барлық шығындар тікелей және
Шығындар есебі №8010 «Негізгі өндіріс»,№ 7110 «Өнімдерді сату және
Бұл активті шоттар.Оларда шығындар дебет бойынша бейнеленеді,ал жылдың соңында
№ 8110 шоттың кредиті бойынша өнім шығарылуы немесе жұмыстар,қызметтер
шотқа шығыс етіледі және өнім,жұмыстар мен қызметтердің жеке түрлері
№ 7110 «Өнімдерді сату және қызметтер көрсету бойынша шығыстар»
№7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар» шоты алынған несиелер,бағалы қағаздар мен
Шығындар екі түрге бөлінеді:
өнімді шығарумен байланысты тікелей шығындар. Олар тікелей өнімнің өзіндік
кезең шығындары - өткізу процесімен байланысты шығындар және жалпы
Үстеме шығындар - өндіріске қызмет көрсетумен, негізгі және қосалқы
8041.01 «Негізгі өндірістің үстеме шығындары»
8042.02 «Қосалқы өндірістің үстеме шығындары»
Үстеме шығыстарды бөлгеннен кейін 8041, 8042 шоттар жабылуы керек.
- жалпы әкімшілік шығындар (7210) - өндірісті (жұмыс пен
- дайын өнімді (жұмыстар мен қызметтерді) өткізу бойынша шығындар
- сыйақы түріндегі шығындар (7310).
Жалпы және әкімшілік шығындар 7210 шотының келесі субшоттарында есепке
7210.01 «Әкімшілік және шаруашылық шығындар»
7210.02 «Салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдер бойынша
Серіктестіктің табыс есебі БЕХС 18 «Табыс» сәйкес жүргізіледі. Мынадай
қаржылық есептілік бойынша аудиторлық қызмет көрсету;
бухгалтерлік есепті ұйымдастыру, қалпына келтіру, жүргізу, қаржылық және статистикалық
салық декларациясын толтыру;
қаржылық-шаруашылық қызметті талдау;
қаржылық, салықтық, банктік және басқа да заң сұрақтары бойынша
адвокаттық қызметпен байланысты емес, заңдық қызметтер көрсету.
Өнімді, жұмысты, қызметті өткізуден түскен табыс есептеу әдісі бойынша
6010 «Өнімді өткізуден, қызметті көрсетуден түскен табыс»
6020 «Сатылған өнімнің қайтуы».
Шығындардың жұмысының сапасын бағалап анықтаушы негізі көрсеткіштердің бірі жалпы
№7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар»
Мысалы: Дт
3380 «Төлеуге тиіс қысқа мерзімді
сыйақылар»
Төленуге тиісті сыйақылар
(22)
№8010 «Негізгі өндіріс» шоты бойынша қалдық «Аяқталмаған өндіріс бабы
Кезең шығыстарының есебі- өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар
жалпы және әкімшілік шығыстар;
пайыз бойынша шығыстар;
тауарлы-материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
Бұл шығыстар тауарлы-материалдық запастардың қалдығына жатқызылмайды,олар өзі орын алған
Пайыздар(проценттер) бойынша шығысқа- банк несиесі және жабдықтаушылардың берген несиесі
Пайыздар(марапаттау) – несие алушының ақша капиталын несиеге алғаны үшін
Пайыздар бойынша шығатын шығындардың есебі 831-«Пайыздар бойынша шығындар» деп
Пайыздардың барлық түрлерін есептегенде 831-шоты дебеттеледі де, 4160-«Төлемге
Пайыздардың барлық түрлерінің төлемі 4160-шотының дебеті және :
- пайыздар арнаулы шоттардан төленгенде 1060 –
- пайыздар валюталық шоттардан төленген кезде 1040 –шотының ;
- пайыздар нақты ақшалай төленгенде 1010- шотының кредиті
Жылдың аяғында 831- шотта есепке алынған пайыздардың сомалары осы
Бұл жазбадан кейін 831- шоты жабылуы тиіс.
Жалпы және әкімшілік шығысы –шығыстың бұл түріне барлық және
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есебі келесі шығыс
1кесте –Жалпы және әкімшілік шығындарының есебі шығыс баптарының
Баптар№ Шығыс баптарының мазмұны
1 2
1 Әкімшілік персоналға жататын,қызметкерлердің еңбекақысы
2 Шаруашылық және қызмет көрсетумен айналысатын қызметкерлердің еңбекақысы
3 Басқару әкімшілік аппаратын,субъектінің қызмет көрсететін құрылымдық бөлімшелерін,материалдық-техникалық және
4 Байланыс торабы,дабыл қағу құралдары,есептеу орталықтары және басқада өндіріске
5 Қазба саласындағы дайындық жұмыстары бойынша шығындары,егер олар күрделі
6 Субъектінің салынып жатқан объектісін басқаруға кеткен шығыны,егер де
7 Жобаларда және ҚМЖ (СМР) бітпегендерді қалпына келтіру
бойынша шығыстары,сондай-ақ бақылау жүргізумен байланысты шығыстары және басқа да
8 Әкімшілік басқару жүйесін және құралын жетілдірумен байланысты шығыстары
9 Банкі көрсеткен қызметін төлеу
10 Басқа ұйымдардың жалпы шаруашылықты басқаруды жүзеге асыруға көрсеткен
11 Әкімшілік басқару персоналдарына жұмсалған іссапар шығыстары
12 Кеңселік,баспалық,почта-телеграфтық және телефондық шығыстары
13 Өкілеттік шығыстары 14 Қызмет көрсететін өндіріс пен
15 Жұмыс күшін қабылдауды ұйымдастыруға,мамандарды оқытуға,компенсацияға,комиссиондық шығыстарға кеткен шығындары
16 Жалпы шаруашылық арналымындағы негізгі құралдарды жалға беру бойынша
17 Салықтар,алымдар
18 Коммуналдық қызмет,қызметкерлердің еңбегін қорғау,субъектіні қорғау,өртке қарсы кеткен шығыстары,сауықтыру
19 Тауарлы-материалды запастардың қоймада кемшығуын қалпына келтіру шығындары,нормадан тыс
20 Орташа жалақы деігейінде,уақытша еңбекке жарамсыздығына жәрдемақы төлеу
21 Басқару аппаратының еңбек стажын төлеу,яғни бір жолғы марапаттау
22 Ақпараттық және аудиторлық(кеңестік) қызметті төлеу
23 Денсаулық сақтау объектілерін,мектеп жасына дейінгі ұйымдарды,мәдениет,спорт,тұрғын үй қорларын
24 Кәсіпорынды қайта құрудан босаған еңбеккерлерге,қысқарған қызметкерлерге,армия қатарына шақырылған
25 Сот шығындары
26 Табысты жасырғанда төленетін айыппұлдар мен өсімақылар
27 Ұрланған,жоғалған мүліктердің материалды жауапты тұлғалары табылмаған немесе дәлелденбеген
Қажет болған жағдайда кәсіпорын осы келтірілген типтік номенклатураны толықтыра
2 кесте - Жалпы және әкімшілік шығыстар корреспонденциясы
Қатар № Шаруашылық операциялардың мазмұны Сомасы,мың теңге Шоттар корреспонденциясы
Дт Кт
1 2 3 4 5
1 Материалдық емес активтер бойынша амортизация есептелінді 80,0 7210
2 Құрылысты салуға байланысты,бірақ оның бастапқы құнына кірмейтін шығындар
3 Әкімшілік мақсатта пайдаланатын негізгі құралдар бойынша амортизация есептелінді
4 Жалпы және әкімшілік қажеттігі үшін шикізаттар мен материалдар
5 Жалпы мұқтаждықтар үшін пайдаланған дайын өнімдер(тәжірибелер жасау т.б.)
6 Күдікті қарыздар бойынша резерв жасалынды 190,0 7210 1290
7 Есеп беруге тиісті адамдардың іссапарға және шаруашылық шығындарына
2 кестенің жалғасы
8 Болашақ кезеңдерінің шығындарының осы есепті кезеңге қатысты үлесі
9 Әкімшілік және жалпы шаруашылық қызметкерлеріне еңбекақысы есептелінді 296,0
10 Жалпы және әкімшілік персоналының еңбекақысынан аударымдар жасалынды,әлеуметтік салық
11 Қабылданған жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің (жарық жылу,газ және
12 Қызметкерлер болып табылатын басқа да мамандарға жалақы есептелінді
13 Қызметкерлер тұлғаларының еңбекақысынан аударымдар жасалынды,әлеуметтік салық есептелінді(21%) 15,7
14 Негізгі құралдарды жөндеуге резерв құрылды 149,0 7210 3220
15 Ағымдағы жал бойынша шығыс есептелінді 71,0 7210 2920,3240
16 Істелген жұмыстар мен көрсетілген қызметтер қабылданды :- негізгі
- қосалқы өндіріс цехтарынан 160,0 7210 8310
- әлеуметтік сала объектілерінен(моншалар,кір жуатын орындар,тұрғын үй және коммуналдық
17 Бюджетке төленуге жататын,салықтар есептелінді(транспорт 170,0 7210 3140
2 кестенің жалғасы
құралдары, мүлік салығы, жер салығы т.б.
18 Белгіленген норма шегінде өкілетті шығыстары төленді(есептелінді) 105,0 7210
19 Сақтандыру полисін алумен байланысты шығыстары көрсетілді 205,0 7210
20 Айыппұл санкциялары,өсімдері есептелінді(төленді) 100,0 7210 3370,3310,3340,1030
21 Есепті кезеңнің аяғында жалпы және әкімшілік шығындарының сомасы
Жалпы және әкімшілік шығыстары жиынтық табысқа есептен шығарылғаннан кейін,
Мысалы:
7210 «Әкімшілік шығыстар»
Дт
2720 «Материалдық емес активтердің
амортизациясы»
Материалдық емес активтердің
амортизациясын есептеу
1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімдік
Дебиторлық берешегі»
Шығындарға
апарылған
есепті ақшалардың
сомалары
1040 «Ағымдағы банктік шоттардағы 5410 «Есептік жылдың
теңгемен ақша қаражаттары»
Ағымдағы банктік шоттан
қызметтердің ақысын төлеу
3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа
мерзімді берешек»
Басқару аппаратының
қызметкерлеріне
еңбекақы есептелді
8047 «Жалдау ақысы»
Жалдау ақысы есептелінді
(23)
Сонымен,біз шаруашылық операциялар құрудың үлгілерін қарастырып талдадық.
Жұмыскерлер Қоғамға Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес толық жұмыс
- басшылар;
- мамандар;
- қызметшілер;
- жұмыскерлер.
Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын кәсіпорынның
Жұмыс істеген уақыт есебі жұмысшылармен қызметкерлердің жұмысқа келуі, олардын
Мысалы жұмысшылармен қызметкерлердің мерзімнен тыс жұмыс істегеніне ай басына
Жұмыстың күрделігіне қарай еңбекақының мөлшері тарифтік күйінде қаралады.
Тариф жүйесінің негізгі элементері:
1 Тарифтік кесте
2 Тарифтік еңбекақы мөлшері
3 Тарифтік мамандық анықтамалары
Тарифтік жүйе еңбекті сапалы бағалауға, еңбек жүйесінің мөлшерін есептеуге
Тарифтік кестеде тарифтік еңбекақы жұмыстың түріне қарай кесімді және
Тарифтік мерзімді еңбекақы мөлшері бір сағатқа белгіленеді. Кесімді еңбекақы
Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы негізгі және қосымша
1. Мерзімді және кесімді еңбекақы
2. Сыйлықтар мен сыйақылар
3. Үстеме сыйлықтар
Қосымша еңбекақыға еңбек ету заңдарына сай қаражаттарда қаралып белгіленген.
Еңбекақыны есептеуге арналған бастапқы құжаттар:
1. Жұмыс уақытын пайдалану табелі
2. Кесімді жұмысшыға арналған наряд
3. Өндірістегі ерекшеліктерге байланысты құжаттар
4. Тиісті жұмыс уақытында болған ауытқуларға актілер
5. Еңбекке жарамсыз қағаздары
6. Кезекті демалысқа шығу бұйрығы кәсіпорын жетекшісімен беріледі.
Түнгі уақытта істегендері үшін, яғни сағат 22. 00 –ден
Еңбекақы есептеуде пайдаланылатын құжаттар: жұмыскерді жұмысқа қабылдау туралы бұйрық,
Бухгалтерлік есепте, қаржылық есепте табыс жұмыс істелген кезде бейнеленеді,
Шығындардың жұмысының сапасын бағалап анықтаушы негізі көрсеткіштердің бірі жалпы
Есеп саясатының сақталуына байланысты аудитор мынандай мәселелерді анықтауға міндетті:
тексеру кезеңінің басында белгіленген шығындар есебінің әдісінің тұрақтығын, нормативтік
есепті кезеңдер бойынша оның өзіндік құнына жатқызылған шығындарын шектеудің
материалдық шығындардың өнімнің өзіндік құнына дұрыс таратылып жатқызылғандығы;
негізгі құралдарға дұрыс тозу есептелгендегін;
өндіріс шығындарын өндірілген МЕА-ге есептелген амортизациялану сомасының дұрыстығын;
үстеме шығындар сомасыының обьектілер бойынша таратылу әдістерінің негізделгенін.[5-164]
2 ЖАЛПЫ БӨЛІМ
2.1 ТОО «ТК «Гермес GROUP» серіктестігінің шаруашылық әрекетімен танысу
Жоспарымды жүзеге асыру мақсатында 1 күні ұжыммен танысып, «ТК
Заңды тұлғаның атауы:
«Торговая компания «Гермес GROUP» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі, осыдан
«ТК «Гермес GROUP» ЖШС заңды тұлғаның тұрған жерінен тыс
Филиал заңды тұлға болмайды. Бұған өздерін құрған заңды тұлға
Лицензиялауға жататын қызметтер тек оған рұқсат алғанда ғана
«ТК «Гермес GROUP» ЖШС өкілетті органның шешімі немесе Қазақстан
Серіктестіктің іс-әрекет түрлері келесідей:
Жүктерді тасымалдау қызметтері және басқа тасымал-экспедициялау қызметтері;
Ұйымдастыру, басқару, экономикалық және құқықтық мәселелерді шешудегі консалтингтық қызметтер
Маркетингтік және делдалдық қызметтетді көрсету;
Инвестициялық қызмет;
Қазақстан Республикасы мен шетел мемлекеттерінің аумағында қазақстандық және шетелдік
Ғылыми-ізденіс және мәдени-ағарту қызметтері, кадрларды даярлау және қайта даярлау,
Жарнамалық қызмет, кеңсе беру және делдалдық қызметтер, типографиялық және
Компьютерлік бағдарламаларды жасау, енгізу және сүйемелдеу;
Ұйымдастыру техникасын, тұрмыстық теле-радио аппаратура мен электр аспаптарын жөндеу
Қозғалатын және қозғалмайтын мүліктермен жұмыс жасау қызметтері, жалға беру,
Сауда-саттық, сауда-өкілдік, оның ішінде, сыртқы сауда қызметі;
Сауда операцияларын ұйымдастыру және жүргізу, соның ішінде көтерме және
Құрылыс-орнату жұмыстары, құрылыс-жобалау және құрылыстық жөндеу жұмыстары, автожолдарды жөндеу
Жаңа сыртқы экономикалық формаларды жасауға және оларды дамытуға қатысу
Сыртқы экономикалық қызметтерді іске асыруды (экспорт, импорт, реэкспорт, жұмыс
Шетел әріптестерімен қызметтік байланыс орнату, жаңа технологияны әзірлеу және
Халықпен тікелей жұмыс жасау жұмыстары (паблик рилейшнз);
Бейне фильмдерді, жарнамаға және таныстыру бейне роликтерді және басқа
Келісім-шарттағы Қазақстан Республикасы ұйымдары мен шетел ұйымдарының тауарларының және
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасымен тыйым салынбаған қызметтің өзге түрлері.
Серіктестіктің басқару органдары:
Скеріктестік директоры.
Серіктестікті басқару органдарының құрылу тәртібі: Серіктестік директоры өз лауазымына
Өкілдік директорының Құзіреті:
Серіктестіктің дұрыс жұмыс істеуін ұйымдастыру және қамту;
Серіктестіктің қызметінің заңдылығын қамтамасыз ету;
Серіктестіктің қызметінің шаруашылық жағынан қамту;
Серіктестіктің талаптары бойынша қызметкерін жұмысқа алу және жұмыстан босату;
Серіктестік басшысының шешімдері мен бұйрықтарын орындау;
Өз құзіретінің аумағында Серіктестік атынан басқа тұлғалармен келісім-шарттар жасау;
Серіктестік тапсырмасы бойынша басқа да құзіреттер.
Өкілдік директорының құзіреті:
Серіктестік директоры басқа тұлғалармен қарым-қатынас барысында аталмыш Ереже мен
Серіктестіктің қызмет ету мерзімі шектеусіз мерзімге құрылған. Ереженің Заңды
2.2 ТОО «ТК ГЕРМЕС GROUP» серіктестігінің бухгалтерлік есеп
«ТК «Гермес GROUP» ұйымдық құрылымының түсіндірме хатына тоқталар болсақ:
Директордың атқаратын қызметі: жалпы материалдық бөлімін, техникалық жұмыс қызметін,
Бас бухгалтер кәсіпорынның барлық қызметін атқарады. Бас бухгалтер тағайындау
заң актілерін, бұйрықтарды және басқа да басқарушы әдістемелік, бухгалтерлік-нормативті
Кәсіпорында қаржылық есепті жүргізу;
Қаржылық есеп айырысудың формасы мен тәртібін;
Құжаттармен жұмыс істеу;
ТМҚ және бағалы заттарды қабылдау, сақтау, ақша қаражаттарының шығысын
Дебиторлық және кредиторлық қарызын есептеу;
Салық салу шартын заңды және жеке тұлғалармен құру;
Дебиторлық және басқа да жұмсалымдарды бухгалтерлік есептен шығару;
Ережеге және мерзімге байланысты баланс және есептеулер құру;
Кәсіпорын саясатын жүргізу;
Еңбек туралы Заңды және ішкі еңбек ержесінің құрылуын;
«1С: Бухгалтерия 8.0.»
Бухгалтер-кассир «ТК «Гермес GROUP» кәсіпорнының мамандар тобына жатады
- ішкі еңбектің ережесін;
- жұмыс шартымен және материалдарды және нормативті құжаттарды кассалық
- кассалық және банктік құжаттарды жүргізу формасын;
- қабылдау ережесін, істен шығару және есептеу, ақша қаражаттарын
- кіріс және шығыс құжаттарын толтыру;
- кассалық кітапты толтыру ережесін және кассалық есептеуін құрастыру;
- еңбек туралы Заңын және техникалық қауыпсіздігін білу.
Материалды бухгалтер – көбінесе қоймадағы және цехтағы орындалып жатқан
Бухгалтер оператор – күнделікті орындалып жатқан жұмыстарды бонустар мен
«ТК «Гермес GROUP» кәсіпорнының бухгалтерлік қызметтерін ұйымдастыру тәртібі
Бухгалтерлік қызмет жасау кезінде есепті ұйымдастыру және заңдылықтарды сақтау
«ТК «Гермес GROUP» кәсіпорнының бухгалтерлік есебін жүргізу үшін бухгалтерлік
«Бухгалтерлік ережені» кәсіпорынның директоры Кулбаев Д.Ш. бекітті. Бухгалтер Бас
Есеп саясатына сай ЖШС «ТК «Гермес GROUP» бухгалтериясының міндеттеріне
Қаржылық есептерді дайындау
Активтердің сақталуын байқау
әрбір объектіге келген шығындарды байқау
салықтық есеп
есеп шотты басқарып, жүргізіп, төлемдерді жүзеге асыру
статистикалық есеп
Бухгалтер бухгалтерлік есеппен шектелмей келесі қызметтер атқару тиіс:
Қаржы есеп операцияларының есебі
Еңбек және еңбекақы есебі
Шығындар есебі
Табыстар есебі
Тауар материалдар қор есебі
Негізгі құралдар мен материалдық емес құралдардың есебі
Бухгалтерлік есепті жүргізуді іштей бақылау.
«ТК «Гермес GROUP» кәсіпорнында активтердің меншіктік капиталы, міндеттемелері мен
Бухгалтерлік есеп 1 С Бухгалтерия программасымен персональды компьютерлерде жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп регисторлар жазуының негізі болып алғашқы құжаттар
Формалар «ТК «Гермес GROUP» кәсіпорнымен ерікті түрде шығарылады. Электронды
Құжат атауы
Құрылған күні
Құжат субъект атынан жасалса, бұл субъект атауы
Шаруашылық операция атауы
Шаруашылық операция ақшалай және шынайы өлшемдері
Шаруашылық операция орындалу факті, дұрыс, тиімді орындалғанына жауапты жұмысшылар
Қолдары.
Алғашқы құжаттарға операция қиындығына қарай, есеп хабарламаларын өңдеу әдісіне
Алғашқы құжаттарды электронды түрде құру кезінде «ТК «Гермес GROUP»
Кассалық және банктік құжаттарға өзгертулер жасауға болады. Басқа алғашқы
Құжаттар қозғалысының реті (құрылуы, басқа субъектен алу, есепке алу,
Құжаттар бухгалтерлік есепте бейнеленіп, дұрыс құрылып, құжаттар айналым графигіне
Құжаттарды (алғашқы құжаттар, бухгалтерлік есеп регистрлері, электронды және қағаз
«ТК «Гермес GROUP» кәсіпорынының құжаттарын сақтаудың келесі мерзімдері бекітілген:
Жылдық қаржы және салық есеп беруі-10 жыл.
Жұмысшылардың есеп шоттары -75 жыл
Ұзақ мерзімді активтер құжаттары және ұзақ мерзімді міндеттемелер құжаттары
Салық мақсатында амортизацияланған активтер құжаттары - шығу мерзімі мен
Басқа да алғашқы құжаттар және құжаттарға қосымша – 5
Жұмысқа қажетті программа мен электронды түрдегі құжаттар 2 және
Бухгалтерлік есеп мәліметтер базасы әр күні сақталынып, архивленеді. Соңыра
ЖШС есеп құжатына: есеп саясаты, бухгалтерлік есептің жұмыс шот
2.3 ТОО «ТК «Гермес GROUP» кәсіпорынның қаржы
«ТК «Гермес GROUP» ЖШС-де қаржы шаруашылық қызметіне талдау
1 кесте - Кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметінің негізгі
Мәліметтер өлшем бірлік 2007 жыл
2006 жыл
ауытқулар
(+;-) (%)
1. Көрсетілген қызмет (жұмыс) табыс көлемі. мың тенге. 20689,6
2. Жұмысшылардың орташа саны. адам 8 7 -1
3. Негізгі құралдардың орташа жыл құны мың тенге
4. Ағымды активтердің орташа жыл құны мың тенге 60781,0
5. Жұмыс өнімділігі мың тенге 2586,2 874,5 -1711,7
6. Қор қайтарымы тг 110,46 33.18 -77,28
7. Қор сыйымдылығы
8. Өнімнің өз құны, мың. тенге - -
9. Жалпы табыс, мың. тенге 20689.6 6121,5
10. Кезең шығындары, мың. тенге 20120,7 7489,9 -12630,8
11. Салық төлеу алдындағы табыс, мың тенге 568,9 -1368,5
12. Корпоративті табыс салығы шығындары мың. тенге 264,9 352,8
14. Таза табыс мың тенге 568,9 -1721,3 -
2007 және 2008 жылдар баланстарын қосып, салыстырсақ келесі кестенің
2 кесте- Екі жылдық баланстың салыстырылуы
АКТИВТЕР 2007 ж Үлес салмағы
1011,78
/60781*100 2008ж Айырмашылығы
(+;-)
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша және оның эквиваленттері 17165,42 28,3 2517,18 -14648,24
Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш 42603,80 70, 12437,81 -30165,99
Қорлар
Ағымды салық активтері
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
Басқа қысқа мерзімді активтер 1011,78 1,6 55,89 -955,89
Қысқа мерзімді активтер қорытындысы 60781,00 99,6 15010,88 -45770,12
I. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
Ұзақ мерзімді дебиторлық борыш
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
Негізгі құралдар 187,31
184,47 -2,84-???
Биологиялық активтер
Бағалап, зерттейтін активтер
Материалдық емес активтер
Қалдырылған салықтық активтер
Басқа ұзақ мерзімді активтер 4,73
0 -4,73
Ұзақ мерзімді активтердің барлығы 192,04 0,4 184,47 -7,57
Баланс (стр.100+стр.200) 60973,04 100 15195,35 -45777,69
Пассивы 2006ж
2007ж Айырмашылығы
(+;-)
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер
Салықтық міндеттемелер 25,03
232,08 +207,05
Басқа төлемдер бойынша міндеттемелер
Қысқа мерзімді міндеттемелер 18720,73
12340,00 -6380,73
Қысқа мерзімді зерттеулі міндеттемелер
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер
Қысқа мерзімді міндеттемелер, барлығы 18745,76
12572,08 -6173,68
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
Ұзақ мерзімді несиелік борыштар 35300,00
0 -35300,0
Ұзақ мерзімді зерттейтін міндеттемелер
Қалдырылған салықтық міндеттемелер
Басқа да ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер, нәтижесі 35300,0
0 -35300,0
V. Капитал
Шығарылған капитал 5800,0
1800,0 -4000,0
Эмиссиялық табыс
Резервтер
Шығарылмаған табыстар (жабылмаған шығындар) 1127,28
823,27 -304,01
Капитал, барлығы 6927,28
2623,27 -4304,01
Баланс (стр.300+стр.400+стр.500+стр.600) 60973,04
15195,35 -45777,69
Осы кестеден 2008 жылы қысқа мерзімді активтердің саны –
2008 жылы қысқа мерзімді міндеттемелер 50202,55 теңгеге кеміді, ұзақ
3 ӘКІМШІЛІК ШЫҒЫСТАР АУДИТІ
3.1 Әкімшілік қызметкерлер еңбекақысын төлеу бойынша есеп айырысудың
Әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Әкімшілік қызметкерлермен еңбекке төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді әр
Айырмашылық табылғанда олардың себептерін анықтау керек.Сондай
-ақ мәліметтерді депозитке салынған еңбекақы есеп кітабы көрсеткіштерімен салыстыру
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын
Еңбек пен оны төлеу есебі жөнінднгі бастапқы құжаттарды тексергенде
Жұмыс уақыты мен нарядтар есебі табелін,сондай еңбекті төлеуді есептеу
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары бар-жоқтығын,
Бастапқы құжаттар мен есептік тізімдемелерді тексергенде арифметикалық санаудың дұрыстығына
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты қосымша ақыны рәсімдеу тәртібі;
құжаттық рәсімдеу мен іркіліс төлемі;
өнімнің ақауын құжатпен рәсімдеу мен оны төлеу;
түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған(еңбек демалысына,жұмыстан шығу жәрдемақысын төлеу және
уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.[6-432]
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталынады: жеке табыс салығы,зейнетақы қорына
Жеке табыс салығы ҚР-ның «Салықтар және бюджетке міндетті басқа
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының
Қарызға алынған тауарлар үшін ұсталымдар азаматтарға ұзақ пайдалану үшін
Қызметкерлер келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін ұсталым кәсіпорын
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет:
шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
жеке төлемдерді өнімнің(жұмыстың,көрсетілген қызметтің ) өзіндік құнына жатқызудың дұрыстығы;
бухгалтерлік өткізбе желілері (проводкаларды) еңбекті өтеу қоры бойынша жасаудың
синтетикалық және аналитикалық есепті,жиынтық мәліметтерді және еңбекке ақы төлеу
7210 «Әкімшілік шығыстар» шоты арқылы орындайтын(үкім) қағазы және депозитке
Кәсіпорындардағы әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлердің бәріне және олардың әрқайсысына
Д-т: «Тауарларды(жұмыстарды) сату бойынша шығыстар шоты,
«Жалпы әкімшілік шығындар» шоты,
«Негізгі өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоты, «Көмекші өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысының»
К-т: «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу»шоты
7110 шоттың дебитіне маркетинг бөлімінің басқа да тауарларды сатумен
7210 шоттың дебитіне ұйымдағы әкімшілік басқару қызметкерлерінің еңбекақысы жазылады.
8110 шоттың дебитінде негізгі өндірісте жұмыс істейтін жұмысшы
8310 шоттың дебитіне көмекші өндіріс жұмысшы-қызметкерлерінің істеген жұмыстары
Кәсіпорындар мен ұйымдарда әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан
Д-т: «Әкімшілік шығыстар» шоты.
К-т: «Зейнетақымен қамтамасыз ету қорымен есепайырысу» шоты,
«Бюджетпен басқадай салықтар немесе алымдар бойынша есеп айырысу»және тағы
Сонымен қатар әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төленгенде:
Д-т: « Әкімшілік шығыстар» шоты.
К-т: « Ақшалай» шоты түрінде,
Ал есептеліп бірақ,уақытысында таратылмағанда және тағы да басқа жағдайларда:
Д-т: «Әкімшілік шығыстар» шоты
К-т: «Өзге де алашақ борыштар» шоты түрінде бухгалтерлік
1 кесте - Әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы есептегенде
№ Операциялар мазмұны Дт Кт
1 2 3 4
1 Әкімшілік жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы,сыйақы және тағы да
- Кәсіпорынның басқару аппараты қызметкерлеріне: 7210
3350
2 Лауазымды тұлға болып саналатын жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген
3 Жұмысшылардың алдағы уақыттардағы демалыстары үшін есептелген резерв
1 кестенің жалғасы
4 Есептелген әлеуметтік салық сомасы 7210,8110,8310,8410 3150
3.2 Негізгі құралдарды жалға беру мен жөндеудің аудиті,тозуы
Негізгі құралдарды жалға беру мен жөндеудің аудиті – Аудитор
Негізгі құрал объектісінің бұзылып немесе жетіспей қалған шағында дебеттің
Негізгі құралды ағымдағы жөндеудің шығындары бухгалтерлік есепте түгелдей толық
Күрделі жөндеуге кеткен шығын негізгі құралдың соған сәйкесті тобындағы
Аудитор жөндеу операциясының дұрыс көрсетілгендігін тексеру қажет,мәселен:
А) шаруашылық есебі мен жөндеу қорын (резерв) құру;
дебеттің 8040 – шоты, кредиттің 3390, 3540, 4170, 4430-
Б) негізгі құралды жөндеу цехындағы жөндеу шығынын анықтау;
дебеттің 8040- шоты,кредиттің 8030- шоты;
В) құрылған жөндеу қорының (резерв) есебінен шығынды есептен шығару;
дебеттің 3390,3540, 4170, 4430 шоттарынан,кредиттің 8040- шотынан.
Негізгі құралдардың жетіспеушілігі:
А) баланстық құнына - дебеттің 1280, 2180- шоттары,кредиттің 2410
Б) кінәлі адамға дебеттің 1250,2150 шоттары, кредиттің
В) есепке бұрын алынған ҚҚС сомасы,дебеттің 7210 шоты,
шоты.
Мүлікті жалдау мерзіміне байланысты айырмашылықтар:
А) ұзақ мерзімді жалдау (лизинг) 3- жылдан артық;
Б) орта мерзімді (хайринг) - 1
В) қысқа мерзімді (рентниг,чартер) – 1 жылға
Берілу жағдайына байланысты ұзақ мерзімді және ағымдағы жалға беру
Ағымдағы - бұл жалға берушінің өз мүлкін жалға
Ұзақ мерзімді жалға беруге мынандай объектілер жатады: бұл –
Тексеру кезінде мынаған көңіл аудару қажет:
А) мүлікті жалға беру келісімшартымен жүзеге асады және
актісімен рәсімделеді (жалға алынған объектінің қызмет мерзімі және
жалға төлем көлемі);
Б) жалға беруші жалға берілген мүліктен түсетін қаржылық
келешек кезеңдегі табыс немесе пайда ретінде көрсетеді;
В) егер келісімшартта жалға алынған негізгі құралға жалға
қаржысы есебінен капитал салу қаралған болса,онда жалға алу мерзімі
біткеннен кейін ол жалға алушыға өтеусіз беріледі,негізгі құралды өткізу
бухгалтерлік жазбалармен өтелімсіз мүлде қалдырылады;
Г) ағымдағы жалға алу кезінде жалға алынған негізгі
жалдау келісімшартында көрсетілген алғашқы бағасы
бойынша,баланстан бұрынғы «Жалға берілген негізгі құрал» бойынша
алғашқы құнымен 001 шотында жүргізіледі;
Д) ұзақ мерзімге берілген негізгі құралдың есебі «Ұзақ
берілген негізгі құрал» қосалқы шотында жүргізіледі,ал жалға төлем
ақысының (жалға берушіде) есеп айырысуы «Жалға беру міндеттемесі
түсуіне қарай» шотында жүргізіледі.[16-138]
Негізгі құралды тиімді пайдалануды анықтау тексерудің ең маңызды үдерісі
болып табылады.Ол үшін аудитор негізгі құралдың қалыптасуы тиімді
Оның ішінде құралдың тиімділігінің коэффициенті,құралдың жабдықталуы,айналымдылығы,жаңалымдығы,шығарылуы және негізгі құралдың
Негізгі құралдардың тозуы- Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы өндіріс
Тозу дегеніміз- физикалық және моральдық сипаттамаларын жоғалту процесі.Физикалық тозу
Техника ғылымының дамуына сәйкес өзіне қойылатын талаптарды активтер орындай
Амортизациялық норма- амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың
бірқалыпты (түзу сызықты) есептен шығару әдісі;
орындаған жұмыстың көлеміне пропорционалды түрде есептен шығару(өндірістік әдіс);
тездету әдісімен есептен шығару;
азаятын қалдық;
сан сомасына байланысты бағаны есептен шығару (кумулятивті әдіс).
Негізгі құралдардың түрлеріне әр түрлі әдістер қолданыла алады.Субъектінің тозуын
Бюджеттік мекемелерде негізгі құралдардың тозуын есептеу әдісі толық құқығы
Бірқалыпты есептен шығару әдісі қарапайым әдіс болып табылады.Бұл әдісте
1-мысал.
Қызмет ету мерзіміне байланысты амортизацияның белгілі бір сомасының мысалын
Бастапқы құны- жойылу құны =(30000-300) =2250тг.
Пайдалану мерзімі
Негізгі құралдардың қызмет ету мерзімі жойылу бағасы сияқты қажеттілік
2- мысал.
Сатып алынған үйдің алғашқы бағасы- 90000 теңге,қызмет ету
90000-10000 =2000 тг.
40
Осы объектінің(үйдің) 15 жыл пайдаланудан жиналған амортизация сомасы 30000
90000-30000-20000 =4000 тг.
10
Амортизацияны орындалған жұмыстың көлеміне пропорционалды түрде есептеу әдістері тек
Өндірістік қуат шығарылатын өнімнің бірлігіме,қызмет ету сағатымен,жұмыс істеу бірлігімен
Амортизацияны есептеудің өндірістік әдісі пайдалану мерзімі техникалық көрсеткіштерге немесе
3- мысал.
Техникалық паспорт бойынша көшіру қондырғысы 500000 көшірме басып
Осы берілгендерден амортизация мөлшері төменгідей түрде анықталады:
А) 12000 тг.-1000 тг. = 0,022 теңге/ көшірме;
500000
Б) 12000 тг.-1000 тг. = 1,10 теңге/ сағат;
10000
Есеп беру жыл бойы көшіру қондырғысында 110000 көшірме басылды,ал
Әр жағдайдың жылдық амортизация есептеулері:
А) 0,22* 110000 =2420 теңге;
Б) 1,10 *1900= 2090 теңге;
Тәжірибеде субъект негізгі құралдардың өндірістік қуатты сипаттайтын көрсеткіштердің біреуін
Өндірістік әдісті таңдаған кезде субъектінің өндірістік қуаттарын пайдалануына тәуелді
Әсіресе,пайдалану барысында негізгі құралдың бөлек түрлері өте пайдалы әсер
3.3 Жалпы және әкімшілік шығыстарды бақылау және талдау
Бақылау құралы ретінде бюджет қызметі жоспарлы көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен
статистикалық – ұйымның іскер белсенділігінің нақты деңгейіне байланысты құрылатын,яғни
икемді- белгілі бір (нақты) іскер белсенділіктің диапазоны үшін серпінді(динамичный)
Икемді бюджет ұйымның және оның құрылымдық бөлімшелерінің қызметін бақылауға
Жоспарлыдан нақты шығынның ауытқуын талдау технологиясы мына кезеңдерді қамтиды:
нақты және жоспарлы көрсеткіштерді салыстыру;
жоспарлыдан нақты пайданың ауытқу себептерін анықтау;
баға бойынша,ресурс бойынша ауытқу есебі(баға факторы);
ресурстарды пайдалану көлемі бойынша ауытқу есебі(сандық фактор).[8-167]
Рентабельділік(пайдалылықтың) ішкі нормасы-бұл кәсіпорын пайда алмай-ақ инвестициялық және ағымдық
Өтелімділік кезеңіне ұйым пайдасы уақыт факторын ескермей инвестициялық шығынның
Рентабельділік коэфициенті жарты жылдық жоспардағы пайданың жұмсалған күрделі қаржыға(на
Өндіріс пен өткізудің әр түрлі факторларына шектеулер енгізу «шығындар-көлем-пайда»талдау
Бухгалтерлік есепте, қаржылық есепте табыс жұмыс істелген кезде бейнеленеді,
Шығындардың жұмысының сапасын бағалап анықтаушы негізі көрсеткіштердің бірі жалпы
Есеп саясатының сақталуына байланысты аудитор мынандай мәселелерді анықтауға міндетті:
тексеру кезеңінің басында белгіленген шығындар есебінің әдісінің тұрақтығын, нормативтік
есепті кезеңдер бойынша оның өзіндік құнына жатқызылған шығындарын шектеудің
материалдық шығындардың өнімнің өзіндік құнына дұрыс таратылып жатқызылғандығы;
негізгі құралдарға дұрыс тозу есептелгендегін;
өндіріс шығындарын өндірілген МЕА-ге есептелген амортизациялану сомасының дұрыстығын;
үстеме шығындар сомасыының обьектілер бойынша таратылу әдістерінің негізделгенін.
Өнім (жұмыс, қызмет) өндіруге жұмсалған өндірістік шығындар есебінің дұрыстығын
ҚОРЫТЫНДЫ
Өнеркәсібі дамыған батыс елдерінің халықаралық іс-тәжірибесі экономиканың тепе-теңдігін қамтамасыз
Әкімшіл-әміршіл жүйеден экономиканы басқарудың нарықтық тетіктеріне көшу бизнестің әр
Ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерін кеңінен енгізу,есеп,қаржылық бақылау мен аудитті ұйымдастыруды
Сонымен қатар,көптеген шаруашылық жүргізуші субъектілерді басқару органдары бухгалтерлік есеп,ішкі
Өтпелі кезеңнің қиындықтары,әлемдік және аймақтық дағдарыстар,өнімге сұраныстың төмендеуі және
Белгіленген мақсатқа жету-бизнестің тиімділігін арттыру –транзиттік экономикалық жағдайда шаруашылық
Нарықтық экономикасы бар жетекші елдердің озық халықаралық іс-тәжірибесінің теориялық
ұлттық экономиканы басқарудағы нарықтық механизмнің тәсілдерін,тетіктерін және құралдарын терең
ғылыми-техникалық прогрестің,озық техниканы және өнім дайындау,жұмыс орындау және қызмет
менеджментті,бухгалтерлік есепті,экономикалық талдауды,ішкі бақылауды және клиент бизнесінің кәсіби аудиті
бизнестің ұйымдастырушылық,диагностикалық,функционалдық және арнайы аудитінің құқықтық және ақпараттық базасын
шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық байланыстарын оңтайландыру,табыстылықты және қаржылық тұрақтылықты
Жетекші ғалымдардың әр түрлі пікірлеріне шолу озық ғылыми тұжырымдарды
Бақылау-аудиторлық қызмет теориясының тұжырымдамалық негіздері,компоненттері,принциптері,постулаттар,стандарттар мен нормалар анықталды.Қаржылық есеп
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметінде көбінесе жағымсыз құбылыстарға,қате шешімдер қабылдауға,есептеулердің
Бизнес тиімділігінің негізгі белгісі-шығындар мен тартылатын ресурстардың ең аз
Кәсіби аудит пен қаржы-экономикалық талдаудың функционалдық,ұйымдастырушылық және арнайы аудит,іздеуші,жоспарлы,шолу,мәнді,ағымдағы,диагностикалық
Материалдық өндіріс аумағының базалық салаларында компаниялар қызметінің өндірістік және
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің іс-тәжірибесінде есеп пен бақылау саласында ең
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық әлеуетін шолу,жоспарлау,жедел,ағымдағы және диагностикалық талдаудың
Меншікті капиталды,активтерді қалыптасты мен пайдаланудың оңтайлығына,міндеттемелердің уақытылы орындалуын, субъекті
Есеп,ішкі бақылау мен активтерді, меншікті капиталды,міндеттемелерді,стратегиялық жоспарлауды және компанияның
Меншік иелері,қожайындар және компанияның басқарушы органдары меншікті қаражатын қалыптастыру
Озық халықаралық тәжірибе фирмаішілік бақылауды,активтерді,меншікті және қарызға алған капиталды
Операциондық аудит пен талдау қорытындылары бойынша уақтылы шешім қабылдау,
Жүйелік операциондық аудитті кеңінен енгізу мен дамыту,коммерциялық тәуекелділіктің тиімді
Кәсіби аудиторлық және консалтингтік фирмалар шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық
Іс-тәжірибе жүзінде бизнесті басқарудың тек әкімшілік тәсілдерін ғана қолдану
Активтерді,меншікті және міндеттемелерді басқарудың ғылыми негізделген стратегиясымен бағдарламасын жасау
Осылайша,әкімшілік шығыстар есебі мен аудитті өткізудің теориясымен әдіснамасын
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кеулімжаев Қ.К.,Әжібаева З.Н.,Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері:Оқу құралы. –Алматы:Экономик'С,2003.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы»2002 жылғы 24
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы»1998 жылғы
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Қазақстан Республикасы Президентінің «Акционерлік қоғамдар туралы» 1998 жылғы 10
Бухгалтерлік есеп стандарттары .Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы. –Алматы,1996 -2003
Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттары.(аудармашы Тарусина В.И.), -М.,1998
Халықаралық бухгалтерлік есеп және аудит стандарттары.(құрастырушы Рапопорт М.М.), -М.,
Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары.Қазақстани Республикасы қаржы министрлігінің 2002
Әбдіманапов Ә.Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері. –Алматы:АЙАН, 2001.
Кеулімжаев К.К.,Әжібаева З.Н.,Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. Қаржылық есеп-Алматы:Экономика,2001.
Кеулімжаев К.К., Тулегенов Э.Т., Байдаулетов М.Б., Құдайбергенов Н.А. Субъектінің
Укашев Б.Е.,Әжібаева З.Н. Бухгалтерлік есеп теориясы.Алматы: -Ұлағат,1999.
Тасмағанбетов Т.А.,Омаров А.Ш.,Әлібекова Б.А.,Рабатов О.,Байболтаева Н.Э.,Радостовец В.К. Қаржы есебі.Алматы:
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп:Оқулық. –Алматы:Экономика,2006. – 724 бет.
Абленов Д.О.Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит:теориясы,әдіснамасы,тәжірибесі:Оқу құралы. –Алматы:Экономика,2007.- 544
Дипломдық жұмыс туралы ереже.Б.Е. Жарлғасова,С.С. Сағынтаева, Л.О.Дëмушкина,Н.Т.Ибраева,С.Е.Керімқұлов,Ж.А.Анафияева,07.09.2006 ж.№ 481
Назарова В.Л.Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп:Оқулық/ Жалпы редакциясын басқарған
ҚОСЫМША
Бухгалтерлік есеп типтік шоттар жоспарының 7–бөлімі.Шығыстар.
7000 Сатылған өнім мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
801 7010 Сатылған өнім мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
7100 Өнімдерді сату мен қызметтерді сату бойынша шығыстар
811 7110 Өнімдерді сату мен қызметтерді сату бойынша шығыстар
7200 Әкімшілік шығыстар
821 7210 Әкімшілік шығыстар
7300 Қаржыландыруға арналған шығыстар
831 7310 Сыйақылар бойынша шығыстар
831 7320 Қаржылық жалдау бойынша пайыздарды төлеуге арналған шығыстар
- 7330 Қаржылық құралдардың әділ құнының өзгеруінен алынатын шығыстар
- 7340 Қаржыландыруға өзге шығыстар
7400 Басқа да шығыстар
841-843 7410 Активтердің істен шығуы бойынша шығыстар
- 7420 Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар
844 7430 Бағам айырмасы бойынша шығыстар
821 7440 Резервті құру және үмітсіз талаптарды есептен шығару
845 7450 Операциялық жалдау бойынша шығыстар
- 7460 Биологиялық активтердің әділ құнының өзгеруінен түсетін шығыстар
845 7470 Басқа да шығыстар
7500 Тоқтатылатын қызметпен байланысты шығыстар
863-864 7510 Тоқтатылатын қызметпен байланысты шығыстар
7600 Үлестік қатысу әдісімен ескерілетін ұйымдардың залалындағы үлесі
871 7610 Қауымдастырылған ұйымдардың залалындағы үлесі
871 7620 Бірлескен ұйымдардың залалындағы үлесі
7700 Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар
851 7710 Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар