Кіріспе
I бөлім. Экономиканы бюджеттік реттеудің теориялық негіздері.
Бюджет және оның қалыптасуының теориялық аспектілері
Бюджет жүйесі мен оның қызмет ету принциптері
және бюджеттік құрылым
Бюджеттік процесті ұйымдастыру және бюджет
жобасының қалыптасу процессі.
II бөлім. Жергілікті деңгейде бюджеттің орындалу жағдайын талдау.
2.1. Маңғыстау облысы Қазынашылық Департаменті
қызметінің құқықтық сферасын талдау
2.2. Маңғыстау облысының 2005-2007 жылдар аралығындағы
бюджетінің орындалуын талдау.
2.3. Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы жергілікті
бюджеттің рөлі мен оның орындалуын талдау
2.4. Жергілікті бюджетті реттеу мәселелерін талдау
III бөлім. Қазақстан Республикасындағы бюджеттік реттеуді жетілдірудің
жолдары
3.1. Мемлекеттік және жергілікті бюджетті реттеудің шетелдік
тәжірибесі
3.2. Қазақстан Республикасының бюджетаралық қатынастарын
дамытудың жолдары
Кіріспе
Елдің мемлекеттік құрылымында территориялық бөлінулердің
Жергілікті бюджеттер жергілікті қаржының
Өзінің құрылымы бойынша жергілікті қаржылар жергілікті басқару органдарының
Жергілікті қаржы жағдайы әртүрлі факторларға байланысты. Оларға
елдің жалпы экономикалық жағдайы;
сәйкес территорияның экономикалық потенциалы;
жергілікті басқару және үкімет органдарының міндеттері мен құқықтарын
жергілікті басқару және үкімет органдарының өздеріне берілген биліктерін
Қазіргі уақытта үкіметтің жергілікті органдары жоғарғы деңгейде
аймақтардың кешенді дамуын, ведомоствадан тыс территориялардағы өндірістік
етуге бағытталған. Аймақтың экономикалық және әлеуметтік дамуындағы олардың
Жергілікті басқару толықтай республика және облыс бойынша ерекшеліктердің
Міне сондықтан Қазақстанның аймақтарының
Берілген дипломдық жұмыс Маңғыстау облысының мысалында жергілікті бюджетті
Жұмыс құрылымды түрде үш бөлімге бөлінген.
Екінші бөлім «Жергілікті деңгейде бюджеттің орындалуын талдау» бюджет
Үшінші бөлім «Қазақстан Республикасындағы бюджеттік реттеуді жетілдірудің жолдары»
I бөлім Экономиканы бюджеттік реттеудің теориялық негіздері
1.1 Бюджет және оның қалыптасуының теориялық аспектілері
Бюджет – ол жалпы қаржы категорияға қарағанда бөлек,
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабында бюджетке келесідей түсінік
Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық, әлеуметтік және саясаттық
Бюджет қаржы жүйесінің орталық тізбесі болғандықтан, ол сол
Экономикалық әдебиет (заңдар, монографиялар, оқулықтар, ғылыми мақалалар) беттерінде
Мемлекеттің бюджеті қаржы жүйесінің негізгі, орталық буыны болып
Бюджет мінездемесі экономикалық категория ретінде келесілерге
Бюджет (budget) термині ағылшын тілінен аударғанда белгілі бір
Қазақстан Республикасының "бюджет туралы" заңының 1 статьясында бюджет
Мемелкеттің ақша бірліктерінің орталықтандырылған қорын қалыптастыру ұлттық табыстың
асырылады. Алғашқы бөлу процесінде мемлекет өз құзыретіне қосылған
Мемлекеттің ақша бірліктерінің орталықтандырылған қорының көлемі келесі факторларға
экономиканың даму жағдайына;
кәсіпорындарды басқару әдістеріне;
экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешу түріне;
ұлттық-шаруашылық пропорциядағы құрылымдық жылжулардың масштабына.
Мемлекетік бюджет қаржылық жоспар ретінде келесі белгілермен сипатталады:
заңды күшіне иемденеді;
үкімет директивасын бейнелейді;
негізделген болып табылады;
оның сәйкестендірілуі мен орындалуы сол орындағы иннициативамен орталықтандырылған
Осылайша, мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны ретінде ақша
Мемлкеттік бюджет экономикалық категория ретінде қайта бөлу және
Бюджеттің қайта бөлу функциясының көмегімен қаржылық ресурстарды территория
Мемлекеттік бюджеттік қайта бөлу функциясы қайта бөлудің көп
Мемлекеттік бюджеттің бақылау функциясы болашақта экономикамен органикалық байланыста
Мемлекеттік бюджет өз құрылымында төрт бөлімнен құралады. Бірінші
Бюджеттік шығындарды пайдалану бюджеттік бағдарламалар мен кішігірімбағдарламалар негізінде
Қазақстан Республикасының «Бюджет жүйесі туралы» заңы барлық деңгейдегі
Дамудың бюджеттік бағдарламалары болып Қазақстан Республикасынң институционалдық және
Қаржылық теорияда бюджеттік шығындар әр түрлі белгілеріне қарай
қоғамдық өндірістегі рөлі бойынша;
қызмет түрі мен өндіріс саласы бойыг\нша;
қоғамдық бағыты бойынша;
мақсатты бағыты бойынша.
Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуы, олардың функцияларының орындалу деңгейі, олармен
Бюджет дефицитінің болуы бюджеттік түсімнен жоғары шығын жеңгейін
Бюджет дефицитінің көлемін төмендетудің тиімді әдістерінің бірі ретінде
Қоғамның дамуындағы мемлекетік бюджеттің рөлі, ең алдымен оның
Бюджет экономикалық қарым-қатынасқа негізделгендіктен объективтік түрде сипатталады. Өз
Сондықтан, Бюджет кодексінде мемлекеттік бюджетке мынадай түсінік берілген
Бүгінгі күні мемлекеттің бюджеті қаржылық қарым-қатынастағы әр түрлі
1.2 Бюджет жүйесі мен оның қызмет ету принциптері
құрылым
Бюджеттік жүйе – мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды
2005 жылы қаңтар айының 1 жұлдызында күшіне енгізілген
республикалық бюджет;
облыстық бюджеті, республикалық маңызы бар қалалар мен астана
аудан бюджеті (облыстық маңызы бар қалалар бюджеті).
Бюджеттік заңнамаларға сәйкес бюджеттің барлық түрлері мен деңгейлері
Елдің бюджеттік жүйесінің орталық орнын келесі қаржы жылға
Республикалық және жергілікті бюджеттер негізінде қалыптасатын және республикадағы
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері
Бюджеттік жүйе қызмет атқаруының негізі келесі қаржылық қатынастары:
мемлекеттің кәсіпорындармен орталықтандырылған ақша қоры қалыптасу процесі жөнінде;
мемлекеттің өндірістен тыс саласының мекемелерімен бюджет тарапынан қаржыландыру
мемлекеттің халықпен бюджет кірісін қалыптасу және әр түрлі
қаржы-банк жүйесінің мекемелері арасында (Қаржы министрлігі, Ұлттық бану
мемлекеттің шетелдік мемлекеттермен.
Қаржылық қатынастардың барлық бұл формалары мемлекетпен реттеледі, жетілдіріледі
Бюджеттің экономикалық мағынасы қоғамдық өндірісті оның рөлі мен
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастар мен заңды
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі ынтымақтық, толығу, бірізділік, басымдылық,
Ынтымақтық принцип – бюджеттік жүйенің ұйымдастыру-экономикалық орталықтандыру дәрежесін
Республика Аумағында әрекет жасайтын мемлекеттік кірістер мен мемлекеттік
Бюджеттік жүйенің ынтымақтық принципі бірыңғай құқықтық база, бірыңғай
Толығу принципі – бюджеттер мен Ұлттық қорда республиканың
Қазіргі кезеңде әлемдік тәжірибеде бұл принциптің лайықтылығы шамалы
Шынайшылық принцип деген бюджеттің қабылданған көрсеткіштерінің республика мен
Шынайшылық принцип бюджет атқару жөнінде есеп беруді бұрмалауын
Бюджет жүйесінің жайдарылық принципі бекітілген бюджет пен оны
Жергілікті бюджеттердің жөнді мен тиімді іс-әрекетінің шарттары болып
Бұл принцип биліктің өкілетті және атқарушы органдарының аймақтар
Бюджеттердің дербестігін бюджет жүйесінің барлық буындарының түсімдер көздері
Бюджеттік жүйе қашанда болса тұрақты әрекетте болуы керек,
Кейбір уақытта мемлекетте экономиканың бөлек бір салалары немесе
Бюджетті жасаудан бастап, оны атқарумен аяқталуына дейін бюджеттік
Бюджеттік процестің әрбір қатысушысы міндетті түрде бюджеттік заңнамалар
Республикалық бюджет табысы салықтардан, міндетті төлемдерден, жинақтардан капиталдармен
Республикалық бюджеттен келесі мемлекеттік бағдарламалар мен шараларды қаржыландыру
Президенттің, Парламенттің, Конституциялық кеңестің, есептік комитеттің, орталық сайлау
сот жүйесі;
сыртқы саяси қызмет;
қаржылық және салық қызметі;
қолданбалы ғылыми қызметтер;
қауіпсіздікпен қамтамасыз ету;
республикалық деңгейде күтілмеген жағдай бойынша жұмыстарды ұйымдастыру;
республикалық деңгейде құқық қорғау қызмтеі;
республикалық деңгейде күтілмеген жағдай бойынша жұмыстарды ұйымдастыру;
әділет сферасындағы қызметтер;
жоғарғы білім;
республикалық деңгейде қосымша білім, орташа арнайы білім беру;
республикалық деңгейде білім беру саласындағы арнайы бағдарламалар;
орталық мемлекеттік органдардың арнайы ауруханалары;
республикалық деңгейде азаматтарға төлем ақысыз, кепілді медициналық қызмет
зейнетақылық төлемдер;
заңдылықтарға сәйкес алынатын жеңілдіктер;
республикалық деңгейде мәдениет, спорт, ақпарат жинау сферасындағы қызмет;
республикалық деңгейде құрылыс объектілері, транспорт, өнеркәсіп облысында арнайы
жер игеру;
республикалық деңгейде жобалық қызметтер;
республикалық деңгейде жол жүйесін реконструкциялау, жөндеу және іске
гидрометеорологиялық мониторинг;
республикалық бюджеттен Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына аударылатын арнайы
Бұнымен қатар республикалық бюджеттен республикалық бюджет бағдарламасының әкімшілігін
Капиталмен операциялардан табыстар республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерге
Бюджеттік құрылым дегеніміз – экономикалық және ұйымдық-құқықтық мемлекеттік
Сурет 1.1. Бюджет құрылымы
Жоғарыда келтірілген құрылым бойынша бюджеттің бекітуі мен оны
Бюджет шығындары маңында қайырылмайтын негізде бөлінетін бюджеттік құралдар
Бюджет кірістері мен шығындары арасындағы айырмасы операциялық қалдық
Қазіргі уақытты ақысыз бюджеттік қаржыландырумен қоса бюджеттік несие
Мемлекеттің қаржы активтерімен мүліктенуге жұмсалған шығындар мен оларды
Бюджеттік тапшылық (дефицит) маңында бюджет шығындарының оның кірістерінен
Бюджеттік тапшылықты өтеу үшін мемлекет әр түрлі әдістерді
Бюджет профицитін пайдалану деген бюджет профицитін, займдар қралдарын,
Бюджеттік процесті ұйымдастыру және бюджет жобасының
қалыптасу процессі
Бюджеттік процесс маңында заңнамалар арқылы реттелетін мемлекеттік органдардың
Егеменді мемлекеттің бюджеттік процесі әрекеттегі бюджеттік заңнамаларға сәйкес
тұтастық – оның маңында бірыңғай құқықтық база, бюджеттік
дербестік – оның маңында бюджеттік процеске әрбір қатысушы
теңгерушілік – оның маңында барлық бюджеттердің кірістері мен
Жоғарыда айтылған принциптердің талаптарын сақтау бюджет тұрақтылығы мен
Бюджеттік кодекс бойынша бюджет қалыптасу негізі болып Қазақстан
мемлекеттің экономикалық және қаржылық мақсаттарының әрекеттесуінде;
әр түрлі деңгейдегі бюджеттердің өзара және экономика секторларымен
салықты-фискалдық құралдарды жетілдіруде;
бюджеттен тыс арнайы қорларға бөлектеулердің көлемі мен құрылымын
республикалық бюджет тапшылығының көлемін анықтағанда;
жергілікті бюджеттердің теңгерушілігінде;
мемлекеттік борыштың қаржы операцияларға әсері мен өтеуінің есебімен
Бюджеттік процесті ұйымдастыру бойынша бюджеттік іс-әрекеттің барлық сатыларында
жеке салықтық пен басқа түсімдер бойынша және әлеуметтік-экономикалық
бюджет шығындарын арнаулы және адрестік белгілер бойынша тағайындау;
ұлттық валюта тұрақтылығын қамтамасыз ету мен экономикадағы инфляциялық
экономиканы ақталған қайнар көздер арқылы бюджет тапшылығын қысқарту
әр деңгейдегі бюджеттер теңгерушілігі мақсатында мемлекет кірістерінің қайнар
әр түрлі үлкен ауқымдағы әлеуметті-экономикалық бағдарламалардың пропорционалдығы мен
заңды және жеке тұлғалар өздерінің салықтық міндеттемелерін орындау
Бюджеттік процестің ұйымдастыруы бюджеттік жоспарлау бойынша
өкілетті орган – ол Экономика және бюджеттік жоспарлау
Ұсынылған құжаттар ұйғарымды болған кезде Республика Үкіметі бюджет
Елдің бюджеттік жайластырушылық пен бюджеттік құқықтарға негізделген бюджеттік
бюджет жобасын құрастыру;
бюджетті қарау және бекіту;
бюджетті атқару;
бюджетті атқару жөнінде есеп беруді құрастыру мен оны
Бюджет қалыптастырудың бірінші кезеңінде мемлекеттік биліктің орталық және
Бюджет жобасы атқарушы биліктің органдарымен жасалады, яғни республикалық
Бюджет жобаларын құрастыру толығымен Республика Үкіметі мен жергілікті
Келесі кезеңде жоғары және жергілікті атқарушы органдармен (Үкімет
Бюджетті атқару кезеңі бекітілген қаржы бөлуге сәйкес бекітілген
уақтылы принципі, яғни бюджет түсімдерін бекітілген мерзімде есепке
бюджет құралдарын арнаулы пайдалану принципі, яғни бюджеттен бөлінген
бюджетті бірқалыпты атқару принципі, яғни бюджеттік жыл соңында
кассаның бірлестік принципі, яғни түсімдерді есепке алу мен
Бюджеттік жыл аяқталғаннан кейін әрекеттейтін бюджет процесінің ақырғы
Қаржылық ғылымның көзқарасы бойынша бюджеттік процесс ретінде бюджеттің
Бюджеттік процесс келесі сатылардан тұрады:
бюджет жобасын жасау;
бюджет жобасын қарастыру
бюджетті талқылау және бекіту;
бюджетті орындау
бюджеттің орындалуы бойынша есеп жасау және бекіту.
Іске қосылып тұрған отандық қаржылық заңдылықтарға «бюджеттік процесс»
Бюджет жобасын құрастыру бюджет жүйесінің барлық звеносында бір
Сәйкес қаржылық жылға республикалық және жергілікті бюджеттер жобасын
Құрылған бюджет комиссиялары мемлекеттік, республикалық және жергілікті бюджеттің
Мемлекеттік бюджеттің алдағы үш жылдық кезеңге жобалық көрсеткіштері
Бюджеттік тапсырыс – бюджеттік бағдарлама әкімшілігіне бюджетті өңдеу
Жергілікті орындаушы органдар бюджетті жоспарлау және экономика министрлігіне
Бюджетті жоспарлау және экономика министрлігі Астана және Алматы
Бюджетті жоспарлау және экономика министрлігі республикалық бюджет жобасының
Қазақстан Республикасында қаржылық жыл 1 қаңтардан басталып 31
Сәйкес жылға арналған республикалық бюджет туралы Заң жобасын
Республикалық бюджет жобасын талқылау ең алдымен тұрақты жұмыс
Республикалық бюджет жобасы бұдан кейін алдымен Мәжілісте, содан
Осыған ұқсас жүйеде жергілікті бюджетті өңдеу де жүзеге
Мемлекеттік бюджеттің табысы мен шығысы пайда пайда болу
Бюджетті классификациялау дегеніміз бюджет шығыны мен табысын белгілі-бір
1997 жылдан бастап Қазақстан Республикасында жаңа бірлік бюджетті
Жаңа бюджеттік классификацияға сәйкес бюджетке түсім мен шығысты
Бюджет табысын классификациялау олардың категорияларын, класын, арнайы ерекшеліктерін
Табыстың 7 категориясын ажыратады: салықтан түсімдер, салықтан тыс
Бюджет шығысын экономикалық классификациялауда олардың категорияларын, класын, арнайы
қаржыландыруды қамтиды. Класс шығынның сипаттамасы мен мәнін бейнелейді.
Бұнымен қоса мемлекеттік бюджеттің кассалық орындалуын ажыратуға болады.
II Жергілікті деңгейде бюджеттің орындалу жағдайын талдау
2.1 «Маңғыстау облысы Қазынашылық» Департаментінің
қызметінің құқықтық сферасын талдау
Маңғыстау облыстық қазынашылық департаменті Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Департамент өзінің қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының
Департамент мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысандағы заңды тұлға болып
Өз құрылымында мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға
Департамент өз қызметінде мемлекеттік бюджетке түсетін түсімдерді бюджеттердің
Департамент туралы ережені, басқарманың құрылымын, штат санының лимиті
Департамент туралы өзгерістер мен толықтырулар Қазақстан Республикасының Қаржы
Департаменттің толық атауы:
«Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Маңғыстау облыстық
Қазақстан Республикасынң Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің 2001 жылғы
Департаментке осы мекеменің функциялары болып табылатын міндеттерді орындау
Егер Департаментке заңнамалық кесімдерден кіріс әкелетін қызметті жүзеге
Мемлекеттік мекеменің негізгі міндеттері:
республикалық бюджеттің атқарылуын және жергілікті бюджеттің кассалық атқарылуын
мемлекеттік бюджеттің атқарылуына қызмет көрсету мәселелерінде алдын ала
республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы жөніндегі операцияларды есепке
бюджет жүйесіндегі бухгалтерлік есеп пен есептілікті және қазынашылық
Мекеме заңнамада белгіленген тәртіппен мынадай функцияларды орындайды:
міндеттер мен төлемдер бойынша республикалық бюджеттік бағдарламаларды қаржыландырудың
міндеттемелер мен төлемдер бойынша қаржыландырудың тиісті егжей-тегжейлі жоспарлары
республикалық бюджеттің есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелерді қаржыландыру бойынша
республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы жөніндегі операцияларды есепке
жергілікті өкілді және атқарушы органдардың бюджеттік түсімдерді қайта
мемлекеттік мекемелердің кассалық шығыстарын есепке алуды қамтамасыз ету.
Ұлттық және шетел валютасында мынадай жекелеген банктік операцияларды:
заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдауды, банктік шоттарын ашуды және
аударым операцияларын: заңды тұлғалардың ақша аудару жөніндегі тапсырмаларын
есеп операцияларын: заңды тұлғалардың вексельдерін және өзге борыштық
заңды тұлғалардың тапсырмасы бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруды;
аккредитивті ашу (қою) мен растауды және ол бойынша
Қазынашылық қызмет органдарының мамандарын қайта даярлау жөніндегі жұмыстарды
Заңнамаға сәйкес өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы
Мекеменің жедел басқару құқығында оқшауланған мүлігі болады. Мекемеге
Мекемені Заңнамаға сәйкес Қазынашылық комитеті төрағасының ұсынымы бойынша
Бастықтың екі орынбасары болады, оларды заңнамаға сәйкес Департамент
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетінен, жергілікті атқарушы
ұсынылған бухгалтерлік есептемеге сәйкес бекітілген сметадан тыс қаражаттарды
мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп туралы заңнаманың сақталуына ағымдағы
мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігінде жөнсіздіктер анықталған кезде әкімшілік
бюджеттік және бюджетаралық қатынастарды, нормативтік құқықтық кесімдерді, Қазынашылықтың
республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есепті және жергілікті бюджеттің
мемлекеттік бюджеттің қаражатының мақсатты пайдаланылуына алдын ала және
облыстық бюджеттің шоттарынан республикалық бюджетке бюджеттік алулардың сомаларын
қаржы бақылау органдарының кесімі мен қорытындысы негізінде бюджет
тек қана мемлекеттік бюджетке қатысты және оның қаражаты
қаражаттар бойынша шоттарды және активтерді есепке алуды қамтамасыз
салық және басқа да міндетті төлемдерді республикалық және
заңнамада белгіленген тәртіппен республикалық бюджетке бюджеттік алулардың, Қазақстан
мемлекеттік мекемелердің тапсырмалары бойынша ұлттық та, шетел валютасында
екінші деңгейдегі банктер және банктік қызметтердің тиісті түрлерін
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына түсетін қаражаттарды жедел жинау,
Қазақстан Республикасынң Ұлттық қоры бойынша жедел, айлық, тоқсандық
Жергілікті атқарушы органдарға және Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіндегі Қазынашылықтың тиісті банктік шоттары
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетіне мемлекеттік мекемелердің
республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жедел, айлық, тоқсандық
республикалық бюджеттің атқарылу нәтижесі туралы ақпараттың әзірленуін қамтамасыз
республикалық және жергілікті бюджеттік бағдарламалардың әкімшілеріне бюджеттікбағдарламалар, кіші
жергілікті бюджеттің кіріс және шығыс шоттарының жағдайы туралы
бюджеттік бағдарламалардың әкімгерінің рұқсат беруімен және бюджеттік бағдарламалардың
мемлекеттік тапсырысты орындау шеңберінде қазыналық кәсіпорындармен жасалатын азаматтық-құқықтық
Департамент бастығы мекеменің жұмысын ұйымдастырады және басшылқ
Осы мақсатта мекеме бастығы:
өзінің орынбасарларының, мекеменің құрылымдық бөлімшелерінің, сондай-ақ аудандық, қалалық
заңнамаға және Қазақстан Республикасының Қаржы Министрі бекітетін Қазақстан
заңнамада белгіленген тәртіппен мемлекеттік мекеменің қызметкерлеріне тәртіптік жаза
мекеменің бұйрықтарына қол қояды;
Үлгілік ереже мен Үлгілік құрылымның негізінде Департамент туралы
Мекеменің құрылымдық бөлімшелері туралы Ережені бекітеді, Қазынашылық
мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда мекемені білдіреді;
мекемеде жүктелген міндеттер мен функцияларды орындау жөніндегі жұмыстарды
заңнамаға сәйкес өзге де өкілеттіліктерді жүзеге асырады.
Департамент қабылдайтын шешімдер Бастықтың немесе оның міндеттерін атқарушы
Департаменттің Алқасы өзінің отырыстарында жұмыс әдістерін жетілдіру,
Мекеменің жұмысын тексеруді бағынысты тәртіппен жоғары тұрған
Маңғыстау облысының 2005-2007 жылдар аралығындағы
бюджетінің орындалуын талдау
2005 жыл бойына Маңғыстау облысының барлық деңгейлі бюджетіне
Кесте 2.1 2006-2007
орындалуын талдау
№ Көрсеткіштер Жылдар Ауытқулар +/- 2007/2006, Бюджет құрылымы
2006 2007
2006 2007
1 Түсімдер 20575 25134 4559 122,2 100 100
1.1 ТАБЫСТАР 20526 24627 4101 120 99,8 98
Салықтық түсімдер 20118 24271 4153 120,6 97,8 96,6
Салықтық емес түсімдер 211 168 -43 79,6 1
Капиталмен операциядан табыс 196 187 -9 95,4 1
1.2 АЛЫНҒАН АРНАЙЫ ТРАНСФЕРТТЕР
432 432 -
1,7 1,7
1.3 НЕСИЕЛЕР ҚАЙТАРУ 50 76 26 152 0,2
2 ШЫҒЫСТАР 21886 25134 3248 114,8 100 100
2.1 ШЫҒЫНДАР 21801 25067 3266 115 99,6 99,7
Жалпы түрдегі мемлекеттік қызметтер 505 587 82 116,2
Қорғаныс 212 199 -13 93,9 1 0,8 -0,2
Қоғамдық тәртіп пен дисциплина 641 711 70 110,9
Білім беру
Денсаулық сақтау 2786 2756 -30 98,9 12,7 11
Әлеуметтік көмек пен қамсыздандыру 1223 1581 358 129,3
Тұрғын-үй коммуналдың шаруашылығы 1085 926 -159 85,3 5
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік 1024 1054
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған ортаны
Өнеркәсіп және құрылыс 99 136 37 137,4 0,5
Транспорт пен байланыс 300 492 192 164 1,4
Тағы басқалар 1272 1475 203 116 5,8 5,9
Арнайы трансферттер 9000 10651 1651 118,3 41,1 42,4
2.2 НЕСИЕЛЕР 85 67 -18 78,8 0,4 0,3
3 БЮДЖЕТ ДЕФИЦИТІ (ПРОФИЦИТІ) -1311
1311
Кестесінде ақшалай және қатысты түрдегі бюджет статьялары келтірілген.
Бюджеттің шығын бөлігі де өскен, бірақ табыспен салыстырғанда
Алғашқы кезеңде 2005 жылы облыс бюджеті табыстар мен
Облыстың жергілікті бюджетіне жоба кезінде 19438,4 млн.теңге түсті.
Төлем көздерінен алынатын табыстардан жеке табыс салығы секілді
105,6%-ды құрайды.
1.01.06. ж. Салық және басқа да міндетті төлемдер
Облыстың салық базасының сенімділігі көбіне-көп ірі мұнай-газ өндіретін
Мұнай нарығында қалыптасқан жағымды әлемдік конъюктура мұнай көлемінің
Табыс бойынша жоспарды артық орындау мен еркін қалдықтан
Облыс бюджеті шығын бойынша 21886,5 млн.теңге сомасында толықтырылған,
Шығындар көлемінде ағымдық шығындардың орындалуы 9340,3 млн.теңгені құрайды,
аяғындағы бюджет бірлігінің еркін қалдығы облыс бойынша барлығы
Бұрынғыша бюджет бірліктерін шығындаудың приритетті бағыты болып әлеуметтік
2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап 11.01.05 Қазақстан Республикасының
Облыс бойынша несиелік қарыз жоқ және оны болдырмау
Облыс бюджетінен білім беруді ұйымдастыруға 353,5 млн.теңге көлемде
Облыс бюджетінен 98 жалпы білім беретін мектеп қаржыландырылады.
Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңының орындалуына сәйкес
Облыс бойынша оқытушылардың тамақпен қамтамасыз етілуіне 58,9 млн.
2006 жылы Қарақия ауданының Жетібай кентіндегі Мәдениет үйі,
Өткен жылда облыста жұмыссыздық пен кедейлікпен күрес бағдарламасын
«Қазақстан Республикасының ауылды дамыту, селолар мен агроөнеркәсіптік кешені
Жүйедегі заңдылықтарға сәйкес 20009 азаматқа 309,0 млн. теңге
Жергілікті басқару және орындаушы органдардың шешімімен Ұлы Отан
Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсету бойынша Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының үкіметінің бағдарламасын орындау мақсатында ауыл шаруашылығына
29.04.06 жылы №97 облыс әкімінің жарғысымен «Табиғатты пайдалану
Облыстық қаржы басқармасымен облыстың мемлекеттік кәсіпорындары мен мекемелерін
Жүргізілген жұмыс бойынша нәтиже туралы соңғы ақпарат облыс
2007 жыл бойына Маңғыстау облысының барлық деңгейлі
Облыстың жергілікті бюджетіне жоба кезінде 11299,1 млн.теңге түсті.
1.12.08 ж. салық және басқа да міндетті төлемдер
Облыс бюджеті бірінші жарты жылдықта табыстың 1615,9 млн.теңге,
Облыстың салық базасының сенімділігі көбіне-көп ірі мұнай-газ өндіретін
Табыс бойынша жоспарды артық орындау мен еркін қалдықтан
Облыс бюджеті шығын бойынша 25133,8 млн. теңге сомасында
Бұрынғыша бюджет бірліктерін шығындаудың приритетті бағыты болып әлеуметтік
2007 жылдың 1 қыркүйегінен бастап 04.11.06. Қазақстан
Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңына сәйкес «Қазақстан
Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңының орындалуына сәйкес
Білім берудің сапасы мен дамытудағы маңызды рөлді жаңа
Өткен жылда облыста жұмыссыздық пен кедейлікпен күрес бағдарламасын
2006-2008 жылдары ауыл шаруашылығына мемлекеттік қолдау механизмін
Толықтай облыс бойынша қаралған бірліктердің дер кезінде орындалуы
2006 жылы облыс бюджет дифицитін иемденді. Бұл кезде
Егер де бюджет құрылымын қарастыратын болсақ, онда ол
2.3 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы жергілікті
бюджеттің рөлі мен орындалуын талдау
Елдің мемлекеттік құрылымында территориялық бөлінулердің көп болуы (муниципалиттер,
елдің жалпы экономикалық жағдайы;
сәйкес территорияның экономикалық потенциалы;
жергілікті басқару және үкімет органдарының міндеттері мен құқықтарын
жергілікті басқару және үкімет орындарының өздеріне берілген биліктерін
Жергілікті қаржының тұрақтылығының ең басты шарты болып жергілікті
Жергілікті қаржының негізгі звеносы болып жергілікті бюджет табылады.
Қазақстан Республикасыннда жергілікті бюджеттер (әкімшілік-территориялық бірлік бюджеті) облыстық
Жергілікті бюджеттер Қазақстанда мемлекеттік бюджет бірліктерінің жалпы көлеміндегі
Жергілікті бюджеттер дегеніміз әкімшілік-территориялық бірліктің ақшалай қоры, ол
Жергілікті бюджеттің табыс бөлігі ҚР «Бюджет жүйесі туралы»
Жергілікті бюджет таьысы келесілерден құралады:
бюджетке міндетті төлемдердің, жинақтардың, салықтардың түсуі;
салықтық емес түсімдер;
капиталмен операциялардан түсімдер;
алынған арнайы трансферттер;
бұрын берілген несиелерді өтеу бойынша түсімдер;
басқа да түсімдер.
Бюджетке міндетті төлемдердің, жинақтардың, салықтардың түсуі келесі түрлерден
Астана қаласының территориясында салық төлеуші ретінде тіркелген тұлғаларға
Спирттің барлық түрлеріне, алкагольді өнімдерге, темекі бұйымдарына т.б.
Жеке табыс салығы;
Әлеуметтік салық;
Заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салық;
Жер салығы;
Бірлік жер салығы;
Транспорт бірліктеріне салық;
Жеке кәсіпкерлерді тіркеу үшін мемлекеттік жинақ;
Аукциондардан жинақтар;
Жергілікті деңгейдегі ақылы мемлекеттік автомобиль жолдарын жолақы жинағы;
Су ресурстарын пайдалануға төлем;
Орманды пайдалануға төлем;
Кесте 2.2 2004-2007 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының
(нақты орындалу) (млн.теңге)
№ Көрсеткіштер Жылдар
2004 2005 2006 2007
1 2 3 4 5 6
1 Түсімдер-барлығы 151624 217575 314896 394099
2 Табыстар-барлығы 111153 185186 269290 340352
3 Салықтық түсімдер, оның ішінде 97569 173701 258312
4 Корпоративті табыс салығы 20683 27380 81764 78366
5 Жеке табыс салығы 25260 34532 49818 68574
6 Әлеуметтік салық - 68038 78864 124284
7 Қосылған құнға салық 11449 8230 11802 9098
8 Акциздер 11840 3877 4099 4258
9 Салықтық емес түсімдер 13118 10749 9892 14234
10 Капиталмен операциядан табыс 465 736 1086 3758
11 Оның ішінде
12 Республикалық меншіктегі объектілерді жекешелендіруден табыс 368 702
13 Алынған арнайы трансферттер 40366 31987 43164 48126
14 Несиелерді қайтару 135 401 2441 5622
Қозғалмайтын мүлікке құқықты мемлекеттік тіркеуге жинақ;
Механикалық транспорт бірліктерін мемлекеттік тіркеуге жинақ;
Жергілікті деңгейдегі ерекше қорғалатын табиғи территорияларды пайдалануға төлем;
Тұрғындар пункті мен жергілікті жалпыға ортақ қоғамдық пайдаланудағы
Жер участогын пайдалануға төлем;
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем.
Жергілікті бюджеттің салықтан тыс түсімдерге келесілер жатады:
коммуналды мемлекеттік кәсіпорындардың табыстары;
коммуналды меншік болып саналатын дивиденттердің акция пакеттеріне түсімі;
жергілікті басқару органдарының шешімімен жүргізілетін мемлекеттік лотореядан табыстардың
жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің көрсететін қызметінен түсімдер;
коммуналды меншік мүлігін арендаға беруден түсімдер;
мемлекеттік құрылтайшылармен ұйымдастырылатын мемлекеттік сатып алудан түсетін түсімдер;
табиғатты пайдаланушылардан алынатын түсімдер;
қоршаған ортаны қорғау бойынша заңды бұзушылардан штрафтар;
заңсыз аң аулау мен балық аулаудан тәркіленген қару-жарақты
жергілікті мемлекеттік ұйымдар жинайтын әкімшілік штрафтар мен санкциялар.
Жергілікті бюджеттік бағдарлама – сәйкес қаржылық жылға
органдарын әлеуметтік қамсыздандыру.
Бюджетаралық қатынас – бұл сәйкес бюджеттерді құру мен
Бюджетаралық қатынас мемлекеттің әкімшілік-территориялық бөлінісіне негізделген көп звенолы
Жоғарыда көрсетілгендей, Қазақстан басқарудың унитарлы формасын иемденетін мемлекеттер
бюджеттік жүйе звенолары арасындағы билік пен функцияларды шектеу;
мемлекеттік және жергілікті қызметті, жергілікті бюджетке қаржылық көмекті
әр бюджеттің құрылуының дербестігі;
бюджеттік жүйенің звенолары арасындағы табыс көздерінің тұрақты негізін
бюджеттік жүйе деңгейі бойынша шығындарды бекіту және нақты
Бюджеттік тәжірибеді осы позицияларды жүзеге асыру жергілікті басқару
Айтылып кеткендей, жергілікті органдардың қаржылық базасы болып жергілікті
Аймақтар дегеніміз белгілі-бір бағыныштылықта тұрған экономикалық кешеннің бір
Аймақтың экономикалық дербестігінің ең маңызды шарттарының бірі аймақтық
Бюджеттік жүйенің звенолары арасындағы табысты дәстүрлі қайта бөлу
Бюджеттің меншікті табысы – жүйедегі заңға сәйкес бюджеттерге
Бюджеттің меншікті табысына келесілер қатысты:
сәйкес бюджетке заңды түрде бекітілген салықтық табыстар;
территориялық және мемлекеттік меншіктегі мүлікті пайдаланудан түскен табысты
қайтарымсыз аударулар.
Бюджеттік реттеуші табысы – бюджеттік жүйенің әр түрлі
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының бюджет жүйесінің әртүрлі деңгейіндегі
Бюджеттік реттеу – бұл белгілі бір деңгейдегі бюджет
тәжірибесінде бір деңгейдегі бюджеттің бірліктерін екінші бюджетке
Бюджеттік жүйе звеноларының табыс көздерін реттеу процесі белгілі
Бюджетаралық қатынастардың құралдарына қаржылық көмек көрсету, өзара есеп
Жоғарғы бюджеттен төменгі бюджетке берілетін қаржылық көмек дотация,
Дотация – бұл ағымдық шығындарды жабу үшін қайтарымсыз
Субвенция – бұл мақсаттық шығындарды жүзеге асыру үшін
Отандық бюджет тәжірибесінде субвенциялар бюджеттік жүйе деңгейлерінің қатынасында
Субсидия – бұл мақсаттық шығындарды жүзеге асыру үшін
Дотациялар, субвенциялар, субсидиялар жергілікті бюджеттің қаржылық ресурстарын бөлу
Дегенмен, оларды толықтай жергілікті бюджетті бөлу әдісі ретінде
Арнайы трансферттер – жоғары деңгейлі бюджеттен төменге деңгейлі
Бюджеттік тәркілеулер – облыстық және Астана мен Алматы
Шетелдік қаржылық тәжірибеде бюджеттік реттеудің бюджеттік ссуда, өзара
Бюджеттік ссуда - басқа бір бюджетке қайтарымды
Өзара есеп айырысу – бюджетаралық қатынастардың күтілмегенмәселелері пайда
Бюджеттік компенсациялар – бір деңгейдегі бюджеттен екінші деңгейдегі
және берілетін сома.
Бюджеттік несиелер – қайтарымды және ақылы негізде төменгі
Кесте 2.3 2005-2007 жылдар аралығындағы жергілікті бюджеттен
№ Көрсеткіштер Жылдар
2005 2006 2007
1 2 3 4 5
Бюджеттік тәркіленулер – барлығы 37258 50251 84155
Оның ішінде облыстық бюджеттен:
Ақтөбе облысы 1646 1830 3626
Атырау облысы 6766 13227 28790
Шығыс-Қазақстан облысы - 1279 2460
Батыс-Қазақстан облысы - - 887
Қарағанды облысы 3939 5820 9856
Қостанай облысы 363 377 -
Маңғыстау облысы 4844 4262 10629
Павлодар облысы 3539 1590 2106
Алматы қаласының бюджетінен 16162 21867 25801
Отандық бюджет жүйесінде бюджетаралық қатынастар өзінің құрылуының бастапқы
Бюджетаралық трансферттердің тиімді жүйесін құру келесі мезеттерді есепке
Экономикалық көзқарас бойынша трансферттерді жалпы-мақсаттық және тар-мақсаттық бағытта
Донор көзқарасы бойынша да, алушы көзқарасы бойынша да
Жалпы-мақсаттық гранттар шығындық қажеттіліктермен қатар фискальды мүмкіндіктерді де
Жалпы-мақсаттық гранттар қалай пайдаланылатынына ешқандай шектеу қоймағаны дұрыс.
Тар-мақсатты трансферттер заңды ережеде келтірілген талаптарға сәйкес болуы
Егер тар-мақсатты трансферттер инфрақұрылымды қаржыландыруға бағытталған болса, донордың
Бюджетаралық трансферттердің тиімділігі мен олардың ақырғы нәтижесіне (жағымжы
2.4 Жергілікті бюджетті реттеу мәселелерін талдау
Жергілікті қаржы рөлі, оның құрамы мен құрылымы толықтай
Жергілікті қаржының тұрақтылығының ең басты шарты болып нақты
Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын бюджеттік реттеудің екі бағытын ажыратуға
территорияның дамуы үшін қаржылық ресурстарды бөлу;
әкімшілік-территориялық бірлік билігінде қалдырылатын қаржылық ресурстардың көлемін реттеу.
Бірінші бағыт реттеудің келесі әдістерін қамтиды: дотация, субвенция,
Дотациялар қайтарымсыз негізде әр түрлі формада бөлінеді: бағадағы
Субвенциялар ұсынылатын бірліктің нақты мақсатын жобалады, пайдаланушылардың шығындарымен
Бюджеттік реттеудің екінші бағыты – аймақта қалдырылатын бірліктің
Жалпы мемлекеттік салықтардың нақты түрі бойынша төменгі бюджеттерге
Барлық бюджеттік көздер төменгі бюджеттерге бекітіледі, олардан жоғарғы
Бюджеттік өзара қатынастың басқа барлық моделдері келтірілген моделдердің
Бюджеттер арасындағы салық табыстарын бөлу екі әдіс бойынша
Салықтардың әр түрлі бюджеттік деңгейлер арасында бөлінеді;
Берілген салық белгілі бір пропорцияда бюджеттік деңгейлер арасында
Жалпы салықтарды қайта бөлу пропорциясы және жеке салықты
Шығын бойынша билік пен табыстың тұрақты бөлінуін иемденетін
Тіке (жоғарғы деңгейлі бюджеттен төменгіге)
Көлденең (бір деңгейлі бюджеттер арасында).
Тікелей бюджетаралық тарнсферттер өз кезегінде жалпы (тегістейтін) және
құралы – бұл аймақ бойынша дифференсацияланған параметрлер
Мұндай ынталандыруларды қолданудың мақсаты – ұлттық және сыртқы
Аймақтағы барынша толық және тиімді жұмыспен қамтуды жүзеге
Капиталға әсер етуші негізгі микро құрал болып әр
Аймақтың қаржылық ресурстарын реттеудің құралдарын үш топқа топтастыру
Іскерлік белсенділікті дамыту үшін аймақта барынша жағымды жағдайларды
Іскерлік белсенділікті реттеу;
Аймақ пен бизнестің әкімшілігін тікелей кооперациялау;
Іскерлік белсенділікті дамыту үшін аймақта барынша жағымды жағдайларды
Аймақтардың қаржылық мүмкіндіктері олардың ресурстық потенциалының, табиғи шарттардың
Өкінішке орай, Қазақстанда аймақтардың қаржылық ресурстарын реттеудің істе
III Қазақстан Республикасындағы бюджеттік реттеуді
жетілдірудің жолдары
3.1 Мемлекеттік және жергілікті бюджетті реттеудің шетелдік
тәжірибесі
Қазақстан Республикасында республикалық және жергілікті бюджеттің орындалу жүйесін
Бұл жерде Қазақстанда тұрып қалған қаржылық және бюджеттік
Шетел тәжірибелері әртүрлі мемлекеттердегі қаржылық бақылау жүйелерін жан-жақты
Көптеген елдермемлекеттік қаржылық бақылаудың тәуелсіз институтын иемденеді, кейбіреулері
Израилда бақылаудың жалпы жүйесінде негізгі рөлді мемлекеттік аудит
Израилдағы мемлекеттік негігі үш элементті (принципті) қамтиды:
Заңдылық (заңмен, нормативтермен, процедуралармен сәйкестігін тексереді) пен дұрыстық
Экономикалық мақсаттылық (инвестициялық салымдарды тексеру), өнімділік (салымдар мен
Моральдық толықтылық (мемлекеттік қызметтердің ережелер мен нормаларға сайлығын
Мемлекеттік бақылаушы бұл принциптердің бұзылған жағдайында түзету мен
Мемлекеттік аудиттің объектісі болып министрлік және мемлекеттік мекемелердің,
Израилдық бірқұрылымды модельді мемлекеттік аудитімен салыстырғанда АҚШ қаржылық
Іс бақылау-қаржылық орган болып басты бақылау-қаржылық басқармасы (ББҚБ)
Екінші маңызды бақылаушы орган – әкімшілік-бюджеттік басқарма «ӘББ»,
Мемлекеттік қаржылық бақылаудың екі деңгейлі жүйесін иемденетін мемлекеттердің
Германиядағы маңызды бақылаушы орган болып қаржы бойынша Федералдық
Оңтүстік Кореяның мемлекеттік қаржылық бақылауының орталықтандырылған моделі көп
Ресейдегі мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі екі деңгейлі болып
Қазіргі уақыттаРесейдегі мемлекеттік қаржылық бақылау мәселелерімен әр түрлі
Ресей Федерациясының Есептік Палатасы мемлекеттік қаржылық бақылаудың үнемі
Есептік Палатаның билігіне келесілер кіреді:
Мақсатты бағыттар мен құрылым, көлем бойынша федералды бюджеттің
Мемлекеттік меншікті пайдаланудың мақсаттылығы мен тиімділігін анықтау, мемлекеттік
Несиелік ресурстарды пайдаланумен Ресей Федерациясының ішкі және сыртқы
Есептік Палатаның қаржылық бақылау органы ретіндегі Федерация Кеңесі
Екі деңгейлі жүйе Қазақстан шарттарына да жағымды болып
«Қазақстан Республикасының Президенті туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңымен,
Қазақстан Республикасының заңдары мен республикалық бюджеттің құқықтық нормативтік
Республикалық бюджеттің орындалуымен байланысты Мемлекет басшысының берген тапсырмасын
Республикалық бюджетке келіп түсетін түсімдердің толықтығы мен олардың
Мемлекеттік бағдарламалардың, Үкімет бағдарламаларының орындалуына бөлінетін республикалық бюджет
Қазақстан Республикасының Парламентіне республикалық бюджеттің орындалуы мен жүргізілетін
Республикалық бюджеттің орындалуын бақылау бойынша Еспетік комитет алдына
Есептік комитеттің құқықтық жағдайын қамтамасыз ететін негізгі нормативтің
Есептік комитеттің құрамының қалыптасуы принципі орындаушы үкіметтен толықтай
Есептік комитетпен бірге бақылау қызметін Қазақстан Республикасының Үкіметі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінде мемлекеттік қаржылық
3.2 Бюджетаралық қатынастарды жетілдіру перспективалары
Бюджеттік процестегі жоғары және төмен тұратын бюджеттер арасындағы
Бюджетаралық қатынастар белгілі принциптерге негізделеді. Қазақстан Республикасының Бюджеттік
төмен тұрған бюджеттердің жоғары тұрған бюджеттермен арақатынасындағы теңбе-теңдік;
түсімдердің келесі шектеу критерийлерін есепке ала отырып, оларды
а) төмен тұрған бюджеттер маңында тиянақты сипаттары бар,
ә) мемлекеттік мекемелер көрсеткен қызметтерге төленген төлемдер салықтық
б) қайта бөліс сипатты және салықтық базасының жайғастыруы
в) салықтар және бюджеттің басқа міндетті түсімдері неғұрлым
г) тиянақты аумақтық салықтық база бойынша жинайтын салықтар
әкімшілік-аумақтық бірліктер бойынша бюджеттік деңгейлерді қамтамасыз етуді теңестіру;
жергілікті атқарушы органдардың мөлшерлес деңгейде мемлекеттік қызмет көрсетуді
мемлекеттік қызметті максималды тиімді түрде және нәтижелі көрсету,
мемлекеттік қызмет көрсету деңгейді оларды алушыларға максималды жақындату,
алынған ресми трансферттер мен несиелерді тиімді және бекіткен
Тәжірибеде бюджетаралық қатынастарды реттеудің әр түрлі формалары бар.
Республикалық және облыстық, республикалық маңызы бар қалалар мен
Жергілікті жерлерде мемлекеттік басқарудың тиімділігі, ең алдымен, орталықтың,
Жергілікті билік заң жүзінде белгіленген салықтық-бюджеттік автоноимяға ие
Президенттің «Ішкі және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасын Президентінің «Қазақстанның 2030 жылға
Осы бөлімде, шығыс және кіріс саласындағы мемлекеттік басқарудың
«Бюджет жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабында Қазақстан
Әрі қарай облыстық, қалалық, аудандық бюджеттердің жиынтығы облыстық
Бюджетті төменнен қалыптастыру туралы әңгіме – бос сөз
Ұсынылып отырған тұжырымдамада селолық округтер, кенттер, аудандық маңызы
Тұжырымдамада мемлекеттік басқарудың тап осы екі деңгейі бойынша
Орталық пен облыстардың арасында кіріс бөлігін бөлу, соңғы
Соңғы бес жылда, тиісті жылға арналған бюджет туралы
Бюджеттік алып қою көрсеткіштерінің серпінін талдау 2003-2005 жылдар
Біздің ойымызша, бюджеттік ақша аймақтан орталыққа ағылғанда, олар
Сонымен қатар Атырау және Маңғыстау облыстарынан бюджеттік алулар
Аймақтардың шығыстарын жоспарлаған кезде дифференциация мақсатында – жан
Сонымен бірге, бұған қарамастан, соңғы жылдардағы жоғарыда аталған
Облыстық бюджеттердің жыл сайынғы түзетіліп отырылатын бюджеттік алулар
Біздің ойымызша, мұндай жағдайда салықтың белгілі бір түрін
Қосылған құн салығы мен шоғырландырылған табыс салығы сияқты
Біз жергілікті мүдделілік деген фактор туралы да ұмытпауымыз
Ұсынылып отырған тұжырымдамада төрт нұсқаның әрқайсысының келіспеуге болмайтын
Енді біз «қатынастар» деген сөзге емес, «трансферт» деген
Мемлекеттік бюджеттерді қалыптастырудың екі нұсқасы ұсынылған. Мені басқасынан
Бұл жерде донор облыстар қарсылық білдіруі немесе келіспеуі
Жалпы алғанда, шикізат ресурстарынан түсетін уақытша, жеңіл кірістер
Облыс деңгейінде өзара қарым-қатынастарды орнықтыруға да осындай тұрғыдан
Аудан деңгейіндегі жергілікті мемлекеттік басқару органдарын бекіте отырып,
Бұл үшін 2008 жылдың ішінде кіріс көздерін мемлекеттік
Мемлекеттік басқарудың әр деңгейіне барлық салықтық өкілеттіктер ресми
Селолық округтер, поселкелер деңгейінде мемлекеттік басқару жүйесін ұйымдастыру,
Қорытынды
Аймақтар – бұл бірлік экономикалық кешеннің бір бөлігі
Аймақтардың экономикалық дербестігінің маңызды шарттарының бірі болып олардағы
Бюджетаралық трансферттердің тиімді жүйесін құру келесі мезеттерді есепке
Экономикалық көзқарас бойынша трансферттерді жалпы-мақсаттық және тар-мақсаттық бағытта
Донор көзқарасы бойынша да, алушы көзқарасы бойынша да
Жалпы-мақсаттық гранттардың шығындық қажеттіліктермен қатар фискальды мүмкіндіктерді де
Жалпы-мақсаттық гранттардың қалай пайдаланылатынына ешқандай шектеу қоймағаны дұрыс.
Тар-мақсатты трансферттер заңды ережеде келтірілген талаптарға сәйкес болуы
Егер тар-мақсатты трансферттер инфрақұрылымды қаржыландыруға бағытталған болса, донордың
Бюджетаралық трансферттердің тиімділігі мен олардың ақырғы нәтижесіне (жағымды
Екінші бөлімде жүргізілген Маңғыстау облысының бюджетінің орындалуын таңдау
Республикалық және жергілікті бюджеттер арасындағы қатынастарды жетілдіру қажет.
Аудан деңгейіндегі жергілікті мемлекеттік басқару органдарын бекіте отырып,
Бұл үшін 2008 жылдың ішінде кіріс көздерін мемлекеттік
Мемлекеттік басқарудың әр деңгейіне барлық салықтық өкілеттіктер ресми
Селолық округтер, поселкелер деңгейінде мемлекеттік басқару жүйесін ұйымдастыру,
Әдебиеттер тізімі.
Қазақстан Республикасының «Бюджет жүйесі туралы» Заңы.
Машани Әбілхан. Бюджетаралық қатынасты жетілдіру қажет.// Маңғыстау, 2007.
Н.Шайханова. Инструменты регулирования финансовых ресурсов региона.// Қаржы-Қаражат, 2007
Бердалиев К.Б. Основы управления экономикой Казахстана. – Алматы:
Мельников В.Д. Государственное финансовое регулирование экономики Казахстана //Қаржы-Қаражат,2005-№5
Гранберг А.Т. Основы региональной экономики: Учебник для вузов.
Ларина Н.И., Кисельников А.А. Региональная политика в странах
Таврилов А.И. Региональная экономика и управление: учебное
Сыдыков А. Финансовый контроль: опыт зарубежных стран.// Қаржы-қаражат,
Омирбаев С.М. Финансы. – Алматы: Экономика, 2001 –
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қазынашылық комитетінің
Маңғыстау облыстық қазынашылық департаментінің 2005, 2006 жылдық есептері.
www.minfin.kz веб-сайттың материалдары.
Балабанов И. Основы финансового менеджмента.Уч.Пособие. М.: Финансы и
Экономика предприятия: Учебник/Под ред. Сафранова Н. – М.:
Экономика предприятия. Учебник для вузов П/р Горфинкеля В.
Экономика предприятия. Учебник для вузов/ Под ред. Беа-Дихтла.
Идрисов А.Б., Картышев С.В., Постников А.В. Стратегическое планирование
Мемлекеттік бюджет: Б.С.Өтебаев
Жуйриков К.К. Бюджет: составление, утверждение, исполнение – Алматы,
Утибаев Б.С., Жунусува Г.М., Саткалиева Д.Д. Государственный бюджет
Ілияс А.Ә., Сәулембекова Ә.Қ. Төлем жүйесі – Алматы:
Құлпыбаев С. Қаржы – Алматы, 2007 – 298б.
Баймұратов О. Қазақстан қаржы нарығы – Алматы: Экономика,
Бухучет и налоги в государственных и бюджетных организациях
7. Бюджеттің тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)
6. Бюджет тапшылығы (профициті)
5. Қаржылық активтермен
болатын операциялар
бойынша қалдық
4. Таза бюджеттік несиелеу
3. Операциялық қалдық
Басқалар
Көлік және коммуникациялар
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, қоршаған ортаны және
Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру
Денсаулық сақтау
Білім беру
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқық, сот, қылмыстық-атқару қызметі
Қорғаныс
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер
Трансферттерден түсетін түсімдер
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер
Салықтық емес түсімдер
Салықтық түсімдер
2.Шығыстар
1. Кірістер
Бюджет құрылымы