Жоспар:
Кіріспе.
I-бөлім. Ақша қаржаттары.
1.1. Ақша қаражаттарың сипаттамасы, есеп айырысу нысандары.
1.2. Жолдағы ақша және құнды қағаздар.
1.3. Валюталық шоттағы және банктердегі арнаулы шоттардағы ақша
1.4. Кассадағы ұлттық және шетелдік валютамен қолға берілетін
1.5. Есеп айырысу шотындағы ақшалар.
II-бөлім. Ақша қаражаттарының есебі.
2.1. Жолдағы аударымның және құнды қағаздардың есебі.
2.2. Валюталық шоттағы және банктердегі арнаулы шоттардағы ақша
2.3. Кассадағы қолға берілетін ақша есебі.
2.4. Есеп айырысу шотындағы ақша есебі.
III-бөлім. Қорытынды.
Кіріспе.
Халық шауашылығы есептерің арасында бухгалтерлік есептің алатын орны
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке
Еліміздің жағдайын жақсарту, экономиклық дағдарыстан шығу мемлекеттік тұрғыдан
Шағын және орташа кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік тұрғыдан көп
Нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъктілерде бухгалтерлік есептің
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші
Экономиканың қай саласындағы болмасын шаруашылық субъектілермен еңбек ұжымдары
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз ақша қаражаттарын банктердің
Ұлттық Банк ақша-несие жүйесіне орталықтандырылған жоспарлы басқаруды, бюджеттің
Прогрессивті есеп саясатын жүзеге асыру, негізгі қызметті несиелендірудің
Тұран Әлем Банкі - өндірісті, құрылысты, көлікпен байланысты,
Банкаралық есеп айырысуларды жүргізетін коммерциялық банктермен есеп айырысу
Елдің экономикасында банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын нақты
Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік еспке алу туралы» 1995
«Бухгалтерлік есепке алу мен қоржылық есеп беру туралы
Осы Заң Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепке алу мен
Ақша қозғалысы осы заңның 3-тарауы «Қаржылық есеп берудің
16-бап. Қаржылық есеп беру.
1. Қаржылық есеп беру ұйымның қаржылық жағдайы, қызметінің
2. Мемлекеттік мекемелердің есеп беруін қоспағанда, аржылық
1) бухгалтерлік балансты;
2) кірістер мен шығыстар туралы есепті;
3) ақша қозғалысы туралы есепті;
4) өз капиталындағы өзгерістер туралы есепті;
5) есепке алу саясаты туралы ақпаратты және түсіндірме
Қаржылық есеп беру Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу
Қаржылық есеп беруді жасаудың тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік
3. Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беруінің көлемін, нысандары
4. Акцизделетін өнімдерді өндірумен, сондай-ақ қызметтің акцизделетін түрлерімен
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шағын кәсіпкерлік субъектілері болып
5. Қаржылық есеп беруге ұйымның басшылығы және бас
Бухгалтерлік есепке алуды мамандандырылған бухгалтерлік ұйым немесе маман
I-бөлім. Ақша қаражаттары.
1.1.Ақша қаражаттарының сипаттамасы, есеп айырысу нысандары.
1. Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп пайдаланушыларды операциялық,
2. Заңды тұлғалар ақша қаражатының қозғалысы туралы есепті
3. Ақша қаражаты – кассада және банктердегі шоттарда
4. Ақша қаражатының қозғалысы – ақша қаражатының түсуі
5. Операциялық қызмет – ұйымның табыс табу жөніндегі
6. Инвестициялық қызмет – ұзақ мерзімді активтер мен
7. Қаржы қызметі – меншікті капитал мен займ
8.Ақша қаражатының қозғалысы туралы есепте операциялық, инвестициялық және
9. Заңды тұлғаның операциялық қызметінен түсетін ақша қаражатының
а) тікелей әдіс, ол бойынша ақша түсімдері мен
б) жанама әдіс, ол бойынша таза табыс немесе
10. Ақша қаражатының қозғалысы, келесі екі парада көрсетілгеніндей,
11. Ақща қаражатының қозғалысы ұйымның қызметінен гөрі клиенттердің
12. Нетто-негізде, сондай-ақ тез қайтып оралатын, ірі слмаларды
а) инвестицияларды сатып алу жән сату;
б) қайтару мерзімі үш айдан аспайтын өзге де
13. Еншілес және басқа да ұйымдарды сатып алу
а) сатып алу мен сатудың жалпы құны;
б) ақша қаражатымен төленген сатып алудың немесе сатып
в) сатып алынған немесе сатылған ұйымға тиесілі ақша
г) әрбір негізгі санат бойынша ақша қаражатының өзгеше,
14. Шетелдік валютамен жасалатын операциялардан алынған ақша қаражатының
15. Төтенше жағдайлардан алынатын ақша қаражатының қозғалысы операциялық,
16. Алынған және төленген проценттер мен девидендтерден түсетін
17. Егер табыс салығын төлеу нәтижесінде пайда болатын
18. Ақша қаражатын пайдалануды қажет етпейтін инвестициялық және
19. Ұйым ақша қаражатының қалдықтарын пайдалану жөніндегі кез
20. Осы Бухгалтерлік есепке алу стандарты 1997 жылдың
Қаржылық есеп беруді жасау жөніндегі әдістемелік
1.Субъектінің қаржылық есебі:
бухгалтерлік баланстан;
қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептен;
вқша аражаттарының қозғалысы туралы есептен тұрады.
Осы әдістемелік ұсынымдар субъектінің, сондай-ақ санақтық бақылау мақсаттары
Бухгалтерлік баланстың мазмұны мен түрлері, қаржылық және шаруашылық
Бірінші есептік кезеңді құрайтын есептемеден басқа, қаржылық есепкерлік
Қаржылық есеп Қазақстан Республикасының валютасы бойынша құрылуға тиіс
Қаржылық есепке оның дер кезінде орындалуына жауап беретін
Қаржылық есепті бір жылдық субъектінің есепті мерзімі болып
Қаржылық есеп беру уақытын құру үшін есеп беретін
Заңды тұлғаның қаржылық есебі пайдаланушылардың мүддесіне сәйкес жариялануға
Қаржылық есептің үлгісінтолтыру кезінде: қалыптасқан тәртіпке байланысты тіркелген
Ақшалай қаржаттардың қозғалысы туралы есептің мазмұны.
18. Ақшалай қражаттардың қозғалысы туралы есеп берудің негізгі
ағымдағы есеп беру кезеңіндегі заңды тұлғалардан түсетін және
есеп беру кезеңі бойынша заңды тұлғалардың операциялық, инвестициялық
19. Ақшалай қаражаттар – кассада және банк шоттарында
20. Ақшалай қаражаттар қозғалысы – түсетіе және талап
21. Ақшалай қаражатының қозғалысы туралы есеп берудің заңды
Ақша қаржыларының операциялық қызметке байланысты қозғалысын анықтау.
22. Операциялық қызмет – заңды тұлғаның табысты алуы
23. Операциялық қызметке байланысты ақша қаржыларының қозғалысын тікелей
тікелей әдіс – ақша қаражаттарының негізгі түрлерінің түсуі
жанама әдіс – таза табыс немесе шығын ағымдағы
Инвестициялық және қаржылық қызметтерге байланысты ақша қаражатының қозғалысын
24. Инвестициялық қызмет – ұзақ мерзімді активтерді тарту
Инвестициялық қызметтердің нәтижесінде пайда болған ақшақаражаттары қозғалысы:
Ақша қаражаттарының түсуі:
материалдық емес активтерді, негізгі қаржылар мен басқа да
қаржылық инвестицияларды өткізуден;
басқа заңды тұлғаларға берілген несиелерді алу;
басқа да түсімдер.
Ақша қаражаттарын алу:
материалды емес активтерді, негізгі қаржылар мен басқа да
қаржылық инвестицияларды тарту;
басқа да заңды тұлғаларға несие беру;
басқа да төлемдер болып табылады.
25. Қаржылық қызмет – жеке ақша қаражаттарының қозғалысының
ақша қаражаттарының түсуі:
акцияларды және басқа да құнды қағаздарды шығарудан;
банктік несиелерді алу;
басқа да түсімдер.
2)ақша қаражаттарын алу:
банктік несиелерді өтеу;
жеке акцияларды тарту;
дивидендтерді төлеу;
басқа да төлемдер болып табылады.
26. Заңды тұлғалар инвестициялық және қаржылық сипаттағы түрлі
27. Заңды тұлғалар ақша қаражатының қозғалысы нетто-негізде ашылуы
28. Нетто-негізде ашылған операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтің
ақша қаражатын қабылдау және банктік днпозиттерді төлеу;
өзінің клиенттері үшін инвестициялық компанияларды ұстайтын қорлар;
жеке меншік иелері атынан алынатын және олар төлейтін
инвестицияларды тарату және сату;
өтеу мерзімі үш айдан аспайтын басқа да қысқа
Ақшасыз есеп айырысудың мынадай негізгі нысандары ұсынылады: төлем
Ақша қаражаты мен есеп айырысу нысандары төлеуші мен
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы
Банктің талап етуі бойынша салынатын салықтың шот-фактуралары және
Төлем тапсырмасын толтыру кезінде келесі деректемелері көрсетіледі:
төлем тапсырмасының нөмірі;
төлем тапсырмасының жазылған күні;
жеке теңестірілген немесе теңдестірілген коды;
жіберуші мен бенефициардың коды және жіберушілердің коды –
бенефициар – аудару жасалған ақша кезде қаражатын алушы;
банк алушы – банк атауы, аударылған ақшада, оның
бенефициар банкісі – бенефициардың пайдасына келіп түскен ақша
жіберушілердің теңестірілген немесе теңдестірілген банктік коды – филиаларалық
төлем арналымының коды – Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк
бюджеттік классификациясының коды – салықтарды кері қайтаруда қойылатын
валюттелген күні – ақша қаражатын бенефициардың банктік шотына
Чектермен есеп айырысу. Чек беру төлемді жүзеге асырудың
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды
Мерзімі өткен чек кітапшалары пайдаланбауына байланысты екті беруші
Вексельдер арқылы есеп айырысу. Вексель – біржақты
Вексель: құжат мәтініне енгізілген, құжат қай тілде толтырылса,
1.2. Жолдағы ақша және құнды қағаздар.
Теңгедей және шетелдік валютамен жүзеге асырылатын жолдағы ақша
Бұл шотта куәсіпорынның есеп айырысу немесе басқа шоттарына
Түскен қаржыны 411 шот бойынша есепке алу үшін
411 шотын пайдаланудың нәтижесінде кәсіпорынның есеп айырысу шоттарының
411 шоты бойынша жасалған операцияларды есепке алу әрбір
Құнды қағаздарға – акциялар, облигациялар және вексельдер жатады.
Акция – (actio – лат.) – акционерлік қоғамдардың
Қоғамның жарғысында жай (қарапайым) акциялардан басқа дивидендтердің кепілдік
Облигациялар – (obligatio – лат. – «міндеттеме») капиталға
Вексель – (whechsel – неміс- «айырбас») – бағалы
Жай вексель (соло вексель) – талап ету бойынша
Аударма вексель (тратта) – вексель берушінің (трассанттың) немесе
Вексель ұстаушы өзінің регресс құқықтарын индосанттарға, вексель берушіге
акцептен толық неесе ішінара бас тартылса;
төлем жасаушы вексельді акцептегені немесе акцептелмегеніне қармастан банкрот
вексель беруші акцептіге жатпайтын вексель бойынша банкрот деп
Вексель бойынша акцепт пен төлем үшін жауапты адамдарға
Акцепт немесе төлемнен бас тарту фактісін куәландыратын актімен
Вексель беруші аударма векселінің мәтінінде көрсеткен қарсылық білдірген
Акцептеуге қарсылық акцептке ұсыну үшін белгіленген мерзімдерде жасалуы
Вексель беруші, индоссант немесе авальшы құжатқа енгізілген және
Бірақ вексель беруші енгізген сөзге қарамастан, вексель ұстаушы
Ол төлем жасағаннан кейін аударма вексельге қол қойған
1.3. Валюталық шоттағы және банктердегі арнаулы шоттардағы ақша
Кәсіпорындар мен ұйымдарда, мекемелерде шетелдік валютадағы ақша қаражаттарының
1.Бұл стандарттың мақсаты субъект жасаған шетелдік валютадағы операцияларды
2. Стандарт мыналарды қарастырмайды:
шетелдік валютадағы операциялар және шетелдік бөлімшелердің ақша қаражаты
қызметін Қазақстан Республикасынан тысқары жерде жүзеге асыратын субъект
3. Осы стандарт субъектінің қаржы есебін Қазақстан Республикасының
4. Бөлімшелер – бұл субъектінің филиалдары, өкілдіктері, оның
5. Шетелдік валюта – бұл қаржы есептемелерін жасау
6. Бағам – бұл Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
7. Бағамдық айырма – бұл бағам өзгеоген кезде
8. Есепті мерзімнің аяқталу кезіндегі бағам – Қазақстан
9. Ақша баптары – бұл қолда бар аша
10.Ақша емес баптар – бұл қаржы есептерінің ақша
11.Бірлескен кәсіпорындарға, еншілес және бағынышты заңды тұлғаларға нетто-инвестициялар
12.Хедж, хеджилеу – субъектінің бағамдық айырмадан туындайтын ықтимал
13. Шетелдік валютадағы операция дегеніміз субъект мынадай істер
а) шетелдік валютаға мүлңк сатып алады немесе сатады;
б) төленуге немесе алуға тиісті сомалар шетелдік валютамен
в) активтерді шетелдік валютаға ауыстырып, басқа жолмен сатып
14. Шетелдік валютадағы операциялар бухгалтерлік есепке алудағы бастапқы
15. Әрбір есептік мерзімде:
а) ақша баптары, оның ішінде шетелдік валютадағы дебеттік
б) ақша емес баптар, оның ішінде шетелдік валютамен
Шетелдік валютадағы операцияларды есепке алудың әдістемелік
ұсынымдары.
1.Бухгалтерлік есепке алудың бұл стандарты барлық субъектілер үшін
2. Бұл стандарт шетелдік валютадағы мүлік құны мен
4. Шаруашылық операцияларын бағалау және қаржы есебін жасау,
5. Шетелдік валютада жургізілген операциялар бойынша бухгалтерлік есеп
ІІ – бөлім. Ақша қаражаттарының есебі.
2.1. Жолдағы аударымның және құнды қағаздардың есебі.
Жолдағы ақша аударымдарымен байланысатын шоттар корреспонденциялары:
Ақша қаражатын енгізу сомасына (түсімді өткізу) Д –
Жолдағы ақша қаражаттары (стып алушы дебиторлардың төлемі) Д
Пошта бөлімшесіне өткізілген түсім (есеп беретін тұлға арқылы)
Аванс түріндегі жолдағы ақша қаражаттары Д – 441,431
Нақты есептелмеген сомаға Д – 441,431 К
411-шоты бойынша операциялардың есебі №3 журнал ордерде жүргізіледі.
Мысал: жұма күні 29 шілдеде инкассатор кәсіпорынның кассасынан
Өткізілген түсім шілдеде 451 шоттың кредиті бойынша және
Бір валютаны басқасына айырбастау нәтижесінде туындайтын табыстар мен
Мысал.
Ұйым 100 АҚШ долларын сатады. Сатқан күні валюта
Кесте 2.1 -1.
Шоттар корреспонденциясы Операциялардың мазмұны Сомасы,
теңге
Д-т К-т
411 431 Валюталық шоттан ақша есептен шығарылды, валюта
441 411 Нарықтық бағамынан жоғары нақты мәміле бағамы
411 727 411- шотты жабу 100
ЖШС РФ компаниясымен тауар экспортына арналған контрактіні жасасты.
Бұны шоттар корреспонденциясына көрсерпек бұрын, Ресей рублінен АҚШ
Кесте 2.1-2.
Күні Операцияның мазмұны
Корреспонден циялаушы шот Сомасы,
теңге
22.07.03. АҚШ $-мен сомасы бар өнімэкспорттауға арналған контракт
RUR 411 3221307.27
22.07.03. Контракт бойынша аванс контракт валютасы бойынша көрсетіледі
25.07.03 661-шот бойынша оң бағамдық айырма есептелді $21998.96*(146,37-146,43)
25.07.03. АҚШ $-мен көрсетілген сомасы бар өнім экспорттауға
RUR 411 2925441.16
25.07.03. Контракт бойынша аванс контракт валютасы бойынша көрсетіледі
28.07.03. 661-шот бойынша теріс бағамдық айырма есептелді $41985,58-(146,53-146,37)
28.07.03. ЖШС тауар жөнелтілді, доллар сомасын теңгеге қайта
28.07.03 Бұрын алынған аванс есепке жатқызылған $41836,16*146,53 $661
28.07.03 Валютаны қайта есептеген кезде айырмаға 301 шотты
Кассада ақша белгілері мен басқа да құндылықтардың нақты
Кәсіпорын кассасында сақталатын құнды құнды қағаздар мен ақша
Кәсіпорынның акциялар және облигациялар бланкілерінің және басқа да
Ақша қаражаттарының және құнды қағаздардың артық шыққан сомалары
Кем шыққан ақша қаражаттары мен құнды қағаздар өтеуі
2.2. Банктердегі арнаулы шоттардағы және валюталық шоттағы ақша
Бағам айырмашылығын есепке алу. Бағамдық айырма валюта бағамының
Бағамдағы пайда көрініс берген кезде 431 «Ел ішіндегі
Бағамдағы шығын пайда болған кезде 844 «Бағамдық айырма
Өкілетті банкілерден шетел валютасын сатып алған кезде, келесідей
Кесте 2.2-1.
№
р/н Шаруашылық операцияларының мазмұны Сома, мың
Теңге Шоттар корресплнденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Кәсіпорын өкілетті банкіге валюта сатып алу үшін
2. Өкілетті банк валюта биржасына 0,05% комиссиялық шығындарды
3. Өкілетті банк 0,25%, бірақ 1,805 АҚШ долларынан
4. Өкілетті банк операциялардың шұғыл атқарылғаны үшін 2378,57
5. Валюталық шот есебіне айырбасталымды сома қоса есепке
6. Бағамдағы басқа да сәйкестік еместердің әсерінен болған
431-шот бойынша шаруашылық операциялары.
1. Экспортқа жөнелтілген өнімдер мен көрсетілген қызметтер үшін
2. Әр түрлі шетелдік дебиторлардан берешектің келіп түсуі.
3. Бұрын берілген аванстардың түсуі. Д 431
4. Шетелдік валютадағы шоттан ел ішіндегі валюталық шотқа
5. Құрылтайшылардың жарғылық капиталға салымы шетелдік валютамен түсті.
6. Шетелдік валютамен несие, займ алу. Д 431
1