Жоспар:
Кіріспе. 3
1. Аккредитивтердегі ақшалар 4
2. Чек кітапшаларындағы ақшалар 12
3. Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар 20
4. Банктердегі өзге шоттардағы ақшалар 22
Қорытынды. 23
Пайдалынған әдебиеттер 24
Кіріспе.
Менің таңдап алған курстық жұмысымның тақырыбы «Банктердегі арнаулы
Бухгалтерлік есеп- экономиканың білім жүйесіндегі негізгі пәндердің бірі,
Біздің елде жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жұмысы толығымен
Жалпы бухгалтерлік есеп өте қызықты да өте күрделі
Мен осы курстық жұмысты жаза отырып, өзімнің мамандығының
Осы курстық жұмыста мен 42 бас шоттың бөлімше
1. Аккредитивтердегі ақшалар
Фирмалар мен кәсіпорындар өздерінің ақшаларын сақтау және көбейту
Аккредитивтердегі ақшалар
Чек кітапшаларындағы ақшалар
Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар
Басқадай шоттардағы ақшалар
Мен осы бөлімшеде 421 «Аккредитивтердегі ақшалар қаражаттары» шоты
Аккредитив - шарт бойынша контрагенттің пайдасына клиенттің тапсырмасымен
Аккредитивтік операция - банктің күрделі делдалдық операциясы.
Банктер аккредитивтік операцияларды жүргізумен қатар аккредитивті ақшаны және
Аккредитивтің негізгі түрлеріне ақшалай және құжаттық аккредитивтер жатады.
Ақшалай аккредитив - бұл клиенттің банкке ақша сомасын
Құжаттық аккредитив - клиент өтініші және нұсқауы бойынша
Аккредитив тек бір ғана бенефициармен есеп айырысуға арналуы
Төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитивті ашқан банктің аталыу;
Аккредитивтің түрі, оның орындалуы және пайдалануының әдісі мен
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін жабдықтаушының өзіне қызмет
Тауарларды, материалдарды тиеп-жөнелткеннен немесе жұмыстарды, қызметтерді орындағаннан кейін
Басқа да керекті құжаттар мен шарттар;
Бұл кезде аккредитив ашуға өтінішті екі данада ұсынады.
Аккредитивтің келесі түрлері ашылады:
«өтелінген» (депоненттелген) және «өтелінбеген» (депоненттелмеген), «кері шақырылатын» және
«Өтелінген» (депоненттелген) аккредитивті ашқан кезде банк-эмитент орындаушы банкке
«Өтелінбеген» (депоненттелмеген) сатпы алушы кәсіпорын мен жабдықтаушы кәсіпорындарға
«Кері шақырылатын» банк-эмитент бенефициармен алдын-ала келіспей-ақ (мысалыға, келісім-шартта
«Кері шақырылмайтын» аккредитивте банк-эмитенттің барлық жағдайын орындаған кезде
Бенефициар аккредитивтің пайдалануын өз мерзімінен бұрын тоқтата алады,
Дәлелденген аккредитив - бұл банк-эмитент болып саналмайтын басқа
«Транферабельдік» (аударма) аккредитив - бұл бенефициардың өзінен басқа
Аккредитивті ашу үшін төлем төлеуші кәсіпорын өзіне қызмет
Жабдықтаушы ұйымның аты;
Аккредитив ашылатын келісімшарттың көшірмесі;
Аккредитив ашылатын банктың аты;
Аккредитивтің орындалатын уақыты және жері;
Аккредитивтен төлем төлеуге қажет болатын құжаттардың толық және
Аккредитивтің түрі;
Аккредитивтің қанджай тауарға, затқа немесе орындалатын жұмысқа төлем
Аккредитивтің сомасы;
Сонымен қатар оны орындау әдісі көрсетілуі тиіс, ұсыну
Егер аккредитив көрсетілген құжаттар эмитент банкке немесе оны
Егер аккредитив ұсынушыға төлеуді білдірсе, ұсыну бойынша төлем
Егер аккредитив мерзімін ұзартып төлеуді білдірсе, аккредитив шартымен
Егер аккредитив эмитент-банкке акцепті қарастырса, бенефициар мен эмитент-банкке
Бенефициар ұсынған аудармалы вексельдерді трассат банк акцептемесе
Қайтарылатын аккредитивті эмитент-банк өзгертуі немесе жойылуы мүмкін. Егер
Аккредитивтің қандай түрге жататындығы анық болуы керек, яғни
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенефициар таурады тиеген
Эмитент-банк бекітуші банк немесе атқарушы банк тауар
Төлқұжат немесе оның орнына жүретін басқадай құжаттар;
Аккредитив ашқан кәсіпорын берген іссапарлық куәлік пен сенімхат;
Өзінің қолтаңбасының үлгісі.
Егер құжаттар сыртқы белгілері бойынша сәйкеспесе, банктер мұндай
Жабдықтаушының банкісінде аккредитив мынадай жағдайда жабылады:
Аккредитивтің мерзімі біткенде
Аккредитивтің жабу туралы жабдықтаушының берген арызы бойынша.
Барлық аккредитивте мерзімнің аяқталу күні және құжаттарды төлемге,
Аккредитив аударымын жасау үшін бастапқы бенефициар аударуды өткізуші
Алынған көліктік немесе сақтандыру құжаттарының аккредитив талаптарына және
Шетел валютасында белгіленген аккредитивтердің орындалуы біздің
Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге
Банктердегі арнайы шоттардағы ақшалар шоты бойынша жүргізілген операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебиттелетін шот Кредиттелетін шот
1 2 3 4
1 Ақшалар бойынша ашылған аккредитив 421 423,431,441
2 Банк несиесі есебінен қойылған аккредитивтер 421 601
3 Ашылған аккредитив арқылы жабдықтаушыларға жіберген тауарларының және
4 Ашылған аккредитивтің пайдаланылмай қалған сомасы есеп айырысу
2. Чек кітапшаларындағы ақшалар
Есеп айырысудың келешегі зор нысаны ретінде чектермен есеп
Батыс тәжірибиесінде чек кімнің есебінен жазылғандығына байланысты бірнеше
Арнайы-тек осы кісіге төлеңіз;
Ордерлі –осы кісіге немесе оның бұйрығы бойынша төлеңіз;
Ұсынушы –ұсынушыға төлеңіз;
Ордерлі чек –ұстаушыға индоссамент –жолдау жазу көмегімен басқа
Банктік индоссамент. Чек ұстаушы чектің сыртына өз қолын
Атаула индоссамент. Ұстаушы чек сыртына өз қолын қояды
Мақсатты индоссамент. Чек ұстаушы чек сыртына чекті басқс
Айналымсыз индоссамент. Егер чекті ұстаушы чек төленбеген жағдайда
Әр елде чек мазмұны бірыңғай. Заңды құрамында мыналар
«чек» сөзі;
анықталған соманы төлеу бойынша шартсыз міндеттемесі;
банк трассат;
төлем орны;
шығарылған орны және күні;
трассант қолы;
Коммерциялық құрамы:
чек нөмері;
трассат шотының нөмері;
трассат банктің қолы
чек сомасының санмен қайталануы;
бенефициар;
кодтау желісі;
Біздің республикамызда чекті қолдану 2002 жылғы 13 мамырда
Чек беруші мен чек беруші банктің арақатынасы чекті
Бұл келісімде көрсетілген негізгі деректемелер төмендегідей:
Чек кітапшасындағы чек бланктерінің саны және олардың қорғалу
Чектерді дұрыс толтыру талаптары, атап айтқанда:
чек бланкілерінің реттік нөмерін сақтау;
чек сомасын санмен және жазып көрсету( жазылатын сома
«бұйрық бойынша төлеңіз» деген сөздерден кейінгі бағанада чек
чек жазып берілген күннің қойылуы ( күні және
чек беруші қолының қойылуы және заңды тұлға үшін
чектің түбіртегінде операция жасалғанға дейінгі сома қалдығының, чек
Чекпен операцмя жасаған кездегі чек берушінің банкі
Чек кітапшасын қолдану мерзімдері;
Чек берушінің чектің қолданылмаған бланктеріне бақылау жасауды қамтамасыз
Чек беруші банктің төленген чектерді есепке алу тәртібі;
Чек берушінің жоғалған немесе ұрланған чектер, чек кітапшалары,
Чек берушінің банктің чектерді төлеуден бас тарту, срндай-ақ
Чек беруші банктің чектермен операция жүргізу жөніндегі қызметін
Чек беруші банкке чектің қолданылмаған бланктерін чек берушінің
Чек беруші мен чек берушінің банкі қатынастарына талап
Егер олар заңмен қарастырылған болса және чекпен жасалатын
Чектерді қолдану туралы келісімде басқа да шарттар қарастырылуы
Чек берушінің немесе оның мүддесін көздеуші тұлғаның жеке
Чек кітапшасының мына мәліметтер көрсетілген немесе қойылған сыртқы
Чек берушінің аты-жөні немесе атауы;
Чек берушінің (жеке тұлғалар үшін ) немесе оның
Чек беруші банктің жеке банктік коды;
Чек кітапшасын қолдану мерзімі;
Чек кітапшасындағы санмен және жазумен ( соманы жазу
Чек кітапшасының берілу күні;
Өкілетті тұлға қолы және чек беруші банктің
Чек кітапшасының әрбір бланкіне;
мөртаңбамен көрсетіп чек берушінің банкінің банктік жеке кодын
чек берушінің (жеке тұлғалар үшін ) немесе оның
салық төлеушінің- чек берушінің тіркеу нөмерін қою;
Чек берушінің (жеке тұлғалар үшін ) немесе чек
Чек кітапшаларын тіркеу журналына тиісті жазбалар жасауға;
Чектерді қолдану туралы келісімде көзделген жағдауларда бір мезетте
Есеп айырысу чек кітапшасын алу үшін клиент банкке
Д-т: Чек кітапшаларындағы ақшалар (тиістілеріне қарай)
К-т: Есеп айырысу шотындағы ақшалар.
Валюталық шоттардағы ақшалар.
Банк несиесі.
Банктен тыс басқа да мекемелердің несиелері және тағы
шоттар.
Чектер келесі түрлерге бөлінеді:
есеп айырысу чек кітапшаларының чектері;
аманатшының чек кітапшаларының чектері.
Есеп айырысу чек кітапшаларының чектері заңды тұлғалар арасында
Аманатшының чек кітапшасы жеке тұлғалардың олармен ақшасыз есеп
Банк өз клиентіне чектерді ұсынбас бұрын, оны толтырып,
чектің жоғарғы сол жағында банктің аты және (банк
чек берушінің дербес шотының нөмірі. Ол чектің төменгі
заңды тұлға аты немесе жеке тұлғаның аты-жөні, шот
чектің сыртқы жағында жазбаның шекті сомасы. Ол үшін
Банк клиентке чекпен қоса сәйкестендірме карточка (чектік карточка)
Егер кезекті чек беру кезінде лимит сомасы чек
Карточкада мынадай деректер болуы қажет:
Оң бетінде:
а) банк аты және оның мекен-жайы;
б) «№ чектік карточка» атауы;
в) жеке тұлғаның аты-жөні және заңды тұлға аты;
г) чек берушінің қолы;
д) чек берушінің төлқұжат деректері. Чек карточкасына төлқұжат
деректерін қою жеке тұлғалар үшін міндетті;
е) чек берушінің шот нөмері;
Сыртқы бетінде:
а)чек оның сыртқы бетінде және чек кітапшасында көрсетілген
сомадан аспайтын сомаға жазылуы керек;
б) чек беруші қолы чек кітапшасында берілген қол
келуі тиіс;
в) чекте көрсетілген чек берушінің шот нөмері, чек
көрсетілген нөмірге сәйкес келуі керек;
г) чек берушіні сәйкестендіру оның төлқұжаты деректерін чек
карточкасында берілген деректермен салыстыру арқылы
жүргізіледі;
д) чек жазылған күннен 10 күн ішінде төлемге
е) чек, онда көрсетілген толық сомада, ешқандай комиссиясыз
төленуі тиіс;
ж) банктің жауапты қызметкерлерінің қолы және мөрі болуы
Чекте түзетулер және жөнделген жерлер болса, чек жарамсыз
Чектің қолдану мерзімі оны жазып берген күнді санамағанда,
Банк төмендегі себептерге байланысты чекті қабылдаудан бас тарта
жазумен жазылған сома санмен жазылған сомаға сәйкес келмесе;
чекті қолдану мерзімі өтіп кетсе;
чекте түзетулер немесе жөндеулер болса;
чектегі жазу мен сияның түсінде айтарлықтай айырмашылық болса;
чекте бір немесе бірнеше қорғау дәрежесі болмаса;
чек деректемелерінде қателіктер болуы;
чекте қойылған қол мен құжаттағы чек берушінің қойған
жабатын соманы (жабылған чектер бойынша) жетпейтіндігі, несие сомасының
жалған немесе ақау бар чектің табылуы;
чектерді пайдалану туралы шарттарда көзделген басқа себептер.
Чек кітапшасы жоғалған жағдайда, чек беруші бұл туралы
Егер банк мекемесі чек кітапшаларындағы жұмсалмаған соманы кәсіпорынға
3. Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар
Кәсіпорындар мне ұйымдарда нақты ақшамен қатар демалыс және
карт-шотқа ақша есептелді
Д-т 423 «Карт шоттары»
К-т 441 « Ағымдық шоттағы ақшалар»
- есеп беретін адамның ақша
Д-т 333 «Есеп беретін адамдармен есеп айырысулар»
К-т 423 « Карт-шоттар»
- есеп беретін адамдар аванстық
а) іссапарлық шығыстар сомасына
Д-т 821 « Жалпы және әкімшілік шығыстар»
К-т 333 « Есеп беретін адамдармен есеп айырысулар»;
ә) ұсынылған есеп бойынша ҚҚС сомасына
Д-т 331 « Орнын толтыратын ҚҚС»
К-т 333 « Есеп беретін адамдармен есеп айырысулар»;
- есеп беретін адам ТМҚ
а) кіріске алынатын тауарлар сомасына
Д-т 222 « Алынған тауарлар»
К-т 333 « Есеп беретін адамдармен есеп айырысулар»;
ә) ҚҚС сомасына
Д-т 331 « Орнын толтыратын ҚҚС»
К-т 333 « Есеп беретін адамдармен есеп айырысулар»;
4. Банктердегі өзге шоттардағы ақшалар
42 бөлемнің келесі бөлімшесі 424 шот. Осы шотта
Әлеуметтік мекемелерді (балалар үйін, мектептер, аураханалар) ұстау үшін
Ұзақ мерзімдік инвестицияларды қаржыландыру үшін алынған, жеке шоттан
Билікті атқарушы органдарынан субсидиялар.
Субъект құрамына кіретін, ағымдағы шығындарды (еңбекші өтеу, шаруашылық,
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1. Бала мекемелерін ұстау үшін ата-аналардан немесе басқа
2. Коммуналды және басқа қызметпен жабдықтаушылардың қызметіне төлеуге
3. Азық-түлік, тауарлық-материалдық құндылықтарды, мүлік сатып алу
208,125 423
4. Атқару оргпндарының субсидиялары алынды 424 726
5. Ұзақ мерзімді инвестицияларды қаржыландыруға алынған инвестор қаржысы
Қорытынды.
Бүгінгі таңда бүкіл әлем бойынша бухгалтерлік есеп мәселелеріне
Осы курстық жұмысты қортындылай келе, қарастырылған бөлімдер толық
Қазіргі кезде банктеріміздің дамып, осындай дәрежеге жетіп отырғанымызға
Бухгалтерлік есеп- экономиканың білім жүйесіндегі негізгі пәндердің бірі,
Пайдалынған әдебиеттер
«Бухгалтерлік есеп принциптері» Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаев, Н.А. Құдайбергенов. Оқу
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» В.К. Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В. Радостовец,
«Банктегі бухгалтерлік есеп» С.Т. Міржақыпова, оқу құралы. Алматы
«Бухгалтерия и банки» журналы, 2005 жыл №5,6
«Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Алматы 2001,Ә. Әбдіманапов
«Шаруашалық жүргізуші суббъектілердегі бухгалтерлік есеп» В.Л.Назарова , Алматы
« теория бухгалтерского учета» В.Кирьянова, Москва1998
2