ЖОСПАР
Кіріпе 2
Электрлік каротаж 4
Кедергі әдісі 4
Қалыңдығы шектелген қабаттар үшін көрінерлік меншкті кедергі (МК)
Микрокаротаж 9
Ұңғыманы резметивиметриялау 11
Бүйірлік каротаж 11
Индукциялық каротаж 15
Көрінерлік меншікті электр өткізгіштік 17
Диэлектрлік каротаж 18
Өздігінен поляризацияданган потенциалдар әдісі 20
Диффузиялық-адсорбциялық потенциалдар 20
Қорытынды 22
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 23
Кіріпе
Ұңғыманың геологиялық қимасын зерттеу және ондағы ашылған пайдалы
Геофизикалық зерттеу нәтижелеріне тек қана ұңғыма ашқан жы-ныстар
ұңғыма оқпанын жуатын сұйық ерітінділер де әсер етеді.
Бұрғылау барысында сазды ерітінділер фильтраттары қабаттарға (пласттарға) сініп,
Геофизикалық зерттеулердің нәтижелерін дұрыс талдау үшін алды-мен ұңғыма
Ұңғыма ашқан сулы және мұнайлы қабаттарда сіңу аймағы
7.3-сурет. Ұңғыма ашқан өткізгіш қабаттың құрылысы 1 -
Мұнайлы қабатта сіңу процесі күрделірек болады. Шайылған белдемнің
Мұнайдың жоғары фазалы өтімділігіне байланысты сіңу аймағының сыртында
Ұңғыманың конструкцясына сәйкес, оның оқпаны төмендеген сайын болат
Ұңғыманы бұрғылаудың соңғы сатысында (пайдалануға берер ал-дында) оның
Мұнай мен газ ұңғымаларын пайдалану барысында оларды зерттеу
Электрлік каротаж
Электрлік каротаждың негізгі мақсаты — жыныстардың көрінерлік меншікті
Электрлік каротаж екі түрлі әдіспен жүргізіледі: кедергі әдісі
Кедергі әдісі
Кедергі әдісіндегі әдеттегі зондтпен каротаж жүргізу тау жыны-сының
7.4-сурет. Көрінерлік меншікті кедергіні өлшеу сұлбасы. А,В және
А және В электродтары (ток жүретін) арқылы электр
Сонымен, біртекті изотропты ортада А нүктесі арқылы тараған
(7.32)
мұнда р - меншікті кедергі, I- ток мөлшері.
(7.33)
нүктесіндегі потенциал:
Ал, потенциалдар айырымы:
Ал МА
мұндағы NA-MA =MN. Олай болса:
(7.34)
(7.35)
(7.36)
Сонымен, (7.36) формуласы арқылы біртекті ортаның меншікті кедергісін
(7.37)
(7.37) формуласының оң жағындағы шамаларды өлшеу арқылы р
(7.37) формуласындагы
(7.38)
мұндағы К— зонд коэффициенті деп аталады.
Әдетте, ұңғыма ашқан қима әртекті орта болып саналады.
мұндағы р анизотропиялық ортаның меншікті кедергісінің орташа мәні
Егер, жыныстың меншікті кедергісі қабатталу бағытына перпендикуляр өлшенсе,
(7.40)
мұндағы -
Егер, жыныстардың меншікті кедергісі кат-қабатталу бағытымен өлшенсе, онда:
(7.41)
Әдетте, жыныстардың МК параметрін өлшеу үшін әр түрлі
7.5-сурет. Зондтарды белгілеу І - градиент-зонд:
а - жабындық (кровельный), б- ұлтадық (подошвенный),
II - потенциал-зонд: жақша ішіндегі: 1 –
2-екіполюсты зонд; 1-ток жүретін электродтар(АВ) ;
2-өлшеуші электродтар(М,N); 3 -тіркеуорны; 4 – ұңғымадағы
табиғи өріс потенциалын өлшейтін электродтар.
7.6-сурет. Жоғары кедергілі (а,б) және төменгі кедергілі
үшін кедергісінің қисық сызықтары. а, в —
Градиент - зонд деп М және N немесе
Градиент - зондтың мөлшері (размері) АО-ға тең (О-тіркеу
Потенциал-зонд деп МА аралығы қос электродтар М, N(A,
Қалыңдығы шектелген қабаттар үшін көрінерлік меншкті кедергі (МК)
7.6 а-суретте жоғары кедергілі калың қабат қисық сызығы
Қабаттың нақты (истинное) меншікті кедергісі негізінен, бүйірлік каротаждық
БКЗ тәсілінде градиент-зондтардың төмендегі тұрлері паядаланы-лады: ұлтаңдык -
Қалың және жоғары кедергілі қабаттар үшін зондылау қисық
БКЗ-нің мәліметтерін талдау (интерпретациялау) барысында тұрғызылған зондылау қисық
Алынған БКЗ зондылау қисық сызығы алдымен екі қабатты
БКЗ нәтижелерін мұндай әдіспен интерпретациялаудың карапайымдығына қарамастан, кемшіліктері
1.Тек қана әдеттегі (обычный) зондтар нәтижелері пайдаланылады. Басқа
2. Өңдеу процесін автоматтандыру мүмкін емес. Сондықтан да,
БКЗ әдісін пайдаланылудың қолайсыз жағдайлары: қиманың әртектілігі (кедергілері
Микрокаротаж деп аз мөлшерлі градиент — және потенциал-зондтармен
Микрозондтар көмегімен анықталған меншікті кедергі (7.38) формуласы арқылы
Алынған мәліметтерді интерпретациялаудың (талдаудың) мақсаты — геологаялық қиманы
7.8-сурет. Басқа диаграммалармен қоса мнкрозондтар қисық сызықтарын пайдалану
анықтау болады. Егер өткізгіш қабатта сазды қабыршақ пайда
Кей кезде (егер > ) градиент-микрозондпен
Ұңғыма ашқан сазды қабаттар үшін градиент және потенциал-микрозондтармен
Ұңғыманы резметивиметриялау деп оның бойындағы (оқпанындағы) сұйықтың меншікті
Ұңғымалық резистивиметр әдеттегі аз мөлшерлі каротаждық зондпен бірдей
Бүйірлік каротаж (БК) деп экрандалған электродтары бар зонд-тармен
7.9-сурет. Ұңғымалық резистивимстрдің жалпы түрі. 1 — оқшаулатқыш
Бүйірлік каротаж зондтарының санына байланысты көп электродты (жеті,
Жеті электродты зонд (7.10-сурет) орталық А электродынан,
Көрінерлік меншікті кедергі өлшенген өлшенген және
7.10-сурет. Бүйірлік каротаж зондтарының сұлбасы. Зонд: а —
7.11-суретте жоғары кедергілі қабаттың қарсысында орналасқан А
БК әдісінің әдеттегі зонд әдісінен артықшылығы 7.12-суретте келтірілген.
Жеті электродты зондта электродтардың орналасуы төмендегі түрде жазылады:
7.11-cypem. Жоғары кедергілі қабаттың ортасында орналасқан А
Тоғыз эдектродты зонд тереңдігі әдетте аз болады, сондықтан
7.12-сурет. Жоғары кедергілі жұка кабат үшін өлшенген әр
II- Градиент-зонд (
IV- потенциал-зонд (
1 - саз; 2- ізбесгас;
B және В электродтары арқылы І
Электродтардың орнанасуы
Үш электродты зонд (БК-3) ұзынша пішінді ұш электродтан
Көрінерлік меншікті кедергі А және А электродтары
7.13-суретте үш электродты және жеті электродты зондтармен табылған
7. ІЗ-сурет. Жоғары кедергілі дара қабат үшін тұрғызылған
сызықтары; а - үш электроды; б- жеті электродты
Индукциялық каротаж (ИК) деп жыныстардың көрінерлік меншікті электр
ИК әдісінде өлшеу процесі ұңғыма ішіне түсірілген екі
Аспаптың электрондық сұлбасы қоздырушы катушканы жиілігі 20—80 кГц-қа
(7.42)
мұндағы — зонд
(7.43)
мұндағы с - пропорционалдық коэффициент. Олай болса,
(7.44)
мұндағы К — катушкадағы сигналдан меншікті электр
7.14-сурет. Индукциялык каротаж аспабының сұлбасы.
а — кеңістік (пространственный) сұлба;
1 - генератор; 2 — генератор катушхасы; 3—
4 — қабылдаушы катушка; 5— күшейткіш
пен генератор үшін қаптама; L - зонд
(7.42)
мұндағы К — зонд коэффициент, ол — жыныстың
өткізгіштігі. Іс жүзінде өлшенетін шама Е емес,
(7.43)
мұндағы - пропорционалдық коэффициент. Олай болса,
(7.44)
мұндағы К — катушкадағы сигналдан меншікті электр
Ұңғымадағы аспапты қоршаган орта біртекті болмағандықтан, өлшенген электр
(7.45)
Көрінерлік меншікті электр өткізгіштік сименс/метр-мен өлше-неді (См/м). Сименс
Индукциялық каротаждық зондының шифры — бірінші сан зондтағы
Индукциялық каротажды жүргізу үшін бірнеше арнайы аспаптар пайдаланылады.
7.15-суретте оқпаны мұнаймен толған ұңғымада шектелген жыныстар қабаты
Индукциялық каротаждың нәтижелеріне ұңғыманың өз әсерін оның диаметрі
7.15-cypem. Инудкциялық каротаждың тәжірибе арқылы алынған
қисық сызықтары
интерпретациялауда арнайы палетканы пайдалану арқылы түзетулер енгізілуі қажет.
ИК әдісі төменгі және орташа кедергілі геологиялық қималарды
Диэлектрлік каротаж (ДК) деп тау жыныстарының көрінерлік диэлектрлік
Ұңғымадағы жыныстардың көрінерлік диэлектрлік өтімділігі
Ұзындығы ұңғыманың диаметрінен бірнеше есе артық зондтар үшін
АВжэне ВС учаскелерінде ұңғыманың электрлік параметрлері әсерінен тербеліс
Жоғары жиілікті өрістің тіркелетін (жазылатын) салыстырмалы парамеірлері:
Әдетте, фазалар айырымы
(7.46)
мұндағы a — фазалық тұрақты (а
мәндерін орындарына қойсақ;
7.16-сурет. Тереңдік аспабының сұлбасы және электр магнит тербелісін
(7.47)
мұндағы
(7.48)
Сонымен, диэлектрлік өтімділікті анықтау үшін
Ұңғымада диэлектрлік өтімділікті өлшеу үшін жоғары жиілікті өрістің
Толқындық электрлік каротаж аспабының негізгі "параметрлері: жиілігі 60
Бұл әдісгің негізгі кемшілігі — кедергісі төмен (4—5
Диэлектрлік әдістер оқпаны өткізбейтін полиммерлік және асбо-цементтік құбырлармен
Өздігінен поляризацияданган потенциалдар әдісі
Бұл әдіс ұңғыма ішінде өздігінен поляризацияланған (ӨП) потенциалдарды
Ұңғыма ішінде потенциалдын пайда болу себебі, ондағы әр
Диффузиялық-адсорбциялық потенциалдар. Егер ұңғыма ішіндегі элекір өрісінің шығу
7.17-суретте диффузиялық-адсорбциялық потенциал мәні =
. ( ), ал
(7.50)
мұнда
7.17-сурвт. Құмды (I) және сазды (II) кабаттардың шекарасыңда
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі