Жоспар
Кіріспе.............................................................................................................3-4
І тарау. Қаржы нарығының теориялық аспектілері
1.1. Қаржы нарығының қызметі, қажетті элементтері................................5-9
1.2. Қазақстанның қаржы нарығының құрылымы....................................10-12
ІІ тарау. Қазақстанның қаржы нарығын талдау
2.1. Қазақстанның қаржы нарығының құрылымы....................................13-17
2.2. Бағалы қағаздар нарығының ерекшеліктері.......................................18-21
2.3. Қазақстанның депозиттер мен несие нарығы.....................................22-24
ІІІ тарау. Қазақстанның қаржы нарығын жетілдіру жолдары………………………………………………………………….25-28
Қорытынды..................................................................................................29-30
Қолданылған әдебиеттер..................................................................................31
Қосымша ............................................................................................................32
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Қаржы нарығы басыңқы салаларды инвестициялау үшін
Қаржы нарығын экономикада қор нарығы деп те атайды.
Қаржы нарығындағы жоспарды үдемелі енгізу қор нарығы сегменттерінің:
Қаржы нарығы-құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және
Ал Қазақстанның нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы
Курстық жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының қаржы нарығының жағдайы
Курстық жұмыстың міндеттері:
берілген тақырыптың теориялық сипатын ашу;
қаржы нарығының жағдайын экономикалық тұрғыдан бағалау,
қаржы нарығының басымдылықтарын айқындау;
берілген мәліметтерді кең пайдалана отырып, теориялық тұрғыдан реттеу;
Курстық жұмыстың құрылымы: бұл жұмыс кіріспеден, ІІІ тараудан,
І тарау Қаржы нарығының теориялық аспектілері
1.1. Қаржы нарығының қызметі, қажетті элементтері
Қаржы нарығы-құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша
Қаржы нарығының айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы
Қаржы нарығының негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
Қаржы нарығы қызмет жағынан алғанда кәсіпорындардың, банктердің, мемлекеттің
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша,
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді ссудалары
Қарыз несие түрінде мынадай негізгі қағидаларға сүйенеді:
Қарыз несие түрінде белгіленген мерзімге беріледі, ол ақталғаннан
кәсіпорындар мен жеке адамдар несиені қандай мақсатта алса,
кәсіпорындар мен жеке адамдар қарызды алып пайдаланғаны үшін
Банкте беретін несие қысқа, ұзақ, орта мерзімді болып
Орта мерзімді несие 2- жылға жаңа құрылысқа, өндірісті
10 және одан да көп жылға ұзақ мерзімді
Несиенің әртүрлі формалары бар: банктік, коммерциялық, тұтыну халықаралық
Банк несиесінде банк клиентінің векселін есепке ала отырып,
Коммерциялық несие кәсіпорындардың мұқтаждықтарына беріледі.
Тұтыну несиесі-бұл тұтынушылардың тауралар мен қызметтерді кейінге қалдырып,
Халықаралық несие бұл шетелдерге берілетін немесе олардан қарызға
Чектік несиеде банк клиентке төлем жасауға қажетті соманы
Несие өзінің қызметтерін банктер арқылы атқарады. Саяси экономикалық
Қаржы нарығы негізінен, ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
Нарықтардың барлық тұрпаттарының өзара байланысты қаржы нарығы болуының
реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтердің
Ұлттық банкі тарапынан ақша айналысын дұрыс реттеу; бұған
Несие нарығын жандандыру толық оны коммерцияландыру, яғни несие
Мыналар қаржы нарығы қызметінің алғышарттары болып табылады:
Бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің барлық
Қаржы ресурстарын қайта бөлуде мемлекеттің ролін қысқарту; өндірістік
Шаруашылық субьектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын ақшалай
бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ссуда қорын пайдалануды доғару;
Қаржы нарығының маңызы бос ақша қаражаттарын алып, оларды
1.2. Қазақстанның қаржы нарығының құрылымы
Капиталды және басқа халықаралық, аймақтық және жергілікті қаржының
Кредит берушілер мен қарыз алушылардан шығын, тәуекелділік, табыс,
Шетел капиталына арна жүргізу қабілеті маңызды, яғни барлық
Халықаралық қаржы орталығының міндеттері әртүрлі валюта секторлары арасындағы
Қаржы нарығының элементтері дүниежүзілік қаржы жүйесін құрайды, ол
өзара байланысқан ақша нарықтарында активтермен сауданы ірі банктермен
делдал банктерге қаражаттың төрелік ағындарының бір секторынан басқа
халықаралық ақша нарығының нақтырақ бағасы бойынша операцияларына қатынасатын
Қаржы нарығының дамуы оған жаңа қатысушылардың пайда болуы
Қазақстанның қаржы нарығына халықаралық беделге ие болған шетелдік
нарықтық бәсекелестіктің қажетті деңгейін қолдау;
қаржы жүйесінің клиенттеріне отандық қаржы институттары талап етпеген
жергілікті қаржы жүйесінің қызметкерлерінің біліктілігін арттыру.
Мұндай ұстанымды орындау үшін мыналар қажет:
тіркеу шартын теңестіру жөніндегі мәселені қарастыру, отандық және
уақытша индекстің күшін жою туралы ұсыныстар енгізу, соған
республикада жұмыс істеуге отандық қаржы делдалдары меңгермеген қызмет
шетелдің кәсіпқой қаржы делдалдарына банк аралық төлемдер жүйесіне
Қаржы нарығы өзіне тән инфрақұрылымы және жаңа принципті
Қаржы нарығы сату-сатып алу обьектісі болып спецификалық тауарлар
ІІ тарау Қазақстанның қаржы нарығын талдау
2.1. Қазақстанның қаржы нарығының құрылымы
Қаржылық ресурстар бюджеттік ресурстарды, Қазақстан Республикасының Ұлттық Қорының
2007 жылы мемлекеттік бюджеттің табыс көлемі 2 629,0
Алайда республикада бос ақшаны екінші деңгейлі банктерге салу
мемлекеттің қаржылық ресурстарын қалыптастыру механизмі;
мемлекеттің қаржылық ресурстарын, соның ішінде ұлттық компаниялар мен
мемлекеттің қаржылық ресурстарын бөлу мен пайдалану механизмі;
мемлекеттің қаржылық ресурстарына мониторинг және олардың экономиканың өсуі
мемлекеттің қаржылық ресурстарын мақсатты және ұтымды пайдалануға бақылау
Республикада мемлекеттің қаржылық ресурстарын қалыптастыруда салық жүйесі ерекше
2009 жылы қаңтар айында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Ағымдағы бағамен Ұлттық Банкінің таза халқаралық қорлары 14,1%
2009 жылдың 1 қаңтарында елдің халықаралық қорлары Ұлттық
2009 жылы қаңтар айы бойынша ақша базасы 10,2%
Айналымдағы қолма-қол ақша 11,5% немес 143,1 млрд теңгеге,
2008 жылдың соңғы айлары бойынша инфляция 4,1% деңгейінде
Ағымдағы жылы теңгенің айырбастау бағамы тұрақты болады: жыл
Макроэкономикалық көрсеткіштерді талдау соңғы жылдары болжамның макроэкономикалық көрсеткіштердің
2008 жылы валюта нарығында Ұлттық Банк жүргізген саясат
2008 жылы валюта нарығындағы ахуал теңгенің АҚШ долларына
Теңгенің АҚШ долларына қатысты нығаюы 15,3%, еуроға 7%,
Валюталық тәртіпті ырықтандыру мақсатында «Валютаны реттеу мен бақылау
Ақша базасы 82,3% артып, жыл соңында 577,9млрд. теңгені
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесі 2007 жыл деңгейінде сақталып, жырдық
Елдің банк саласы да қарқынды даму үстінде. 2008
2008 жылы ішкі салымдар есебінен банктердің несие потенциалы
Банк депозиттері бойынша мөлшерлеме жыл бойы тұрақты төмендеумен
Қаржы нарығының құрамдас бөлігінің бірі несие нарығының дамуының
Бұл жалпы қаржы қорлары мен ұлттық валютадағы несиеге
Сонымен қатар, несие мерзімдері өзгертілді,ұзақ мерзімді несиелер 60,3%,
Екінші деңгейдегі банктердің несие порфелінің сапасы күрт төмендеді
Бүгінгі таңда қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу
Несиелер бойынша мөлшерлеме жыл бойы әртүрлі бағытта болды,
Жалпы елдің Біріктірілген Валюталық Университетінде төлемпаздық деңгейі артық
2.2. Бағалы қағаздар нарығының ерекшеліктері
Акция – акционерлік қоғам шығаратын құнды қағаздардың бір
Акцияның иесі аталған және ұсынушыға арналған деген түрлері
Ұсынушыға арналған акцияны корпорация, кәсіпорын тіркемейді. Өйткені ондай
Сол сияқты акцияға байланысты тағы бір ерекшелік: акциялар
Кәдімгі акцияны иеленген тұлға акционерлік қоғамды, корпорацияны басқаруға,
Акцияның құны бірнеше түрлі болады. Олар – номиналдық,
Акцияның номиналдық құны акцияның балансына жазылады, бұл құнның
Акция сертификаты дегеніміз белгілі тұлғаның өз қолында қанша
Облигация – құнды қағаздардың бір түрі. Ол –
Облигацияның да өзіне тін ерекшеліктері бар.
Облигацияны иеленуші корпорацияның акционерлік қоғамның несиешісі болып табылады.
Облигация иеленуші ол бойынша тиісінше пайыз алады, пайыздық
Корпорацияның, акционерлік қоғамның облигациялары қарыздың мерзіміне қарай қысқа
Облигациялар өзінің түріне қарай баламалы және әдеттегі
Облигацияның акция сияқты нақты және нарықтық бағасы болады.
Сонымен қатар, облигацияның сериялы (көп даналы), кірісті, тіркелген,
Жыл бойы жалпы алтын валюта активтері өсу бағытында
Ішкі нарықта Ұлттық Банктің шетел валютасын сатып алу;
Қаржы министрлігі шоттарына валюта қорларының түсуі (оның ішінде
Таза алтын валюта активтері тұрақты өсті, Қазақстан Республикасы
2008 жылы алтын валюта активтері құрамында валюта үлесі
Бағалы қағаздар нарығы еліміздің егемендігімізді алғанннан бастап қалыптасты.
Ал Қазақстан Республикасында бұл көрініс қарама-қайшы. 2006 жылы
2.3. Қазақстанның депозиттер мен несие нарығы
2008 жылы Халық банктің таза халықаралық резервтер 58
Халық банкінің таза халықаралық резервтерінің өсуі ақша агрегаттарының
2008 жылы қаржы секторының негізгі сегменті-банк секторында дамудың
2008 жылы екінші деңгейдегі банктердің жиынтық активтері 46,5
2007 жылы тікелей шет елдік инвесторлардың кірісі 7,6
Нәтижесінде 2007 жылы ағымдағы операциялар шотының теріс сальдосы
Бұл жағдайларда қаржылық ағымдарды жан-жақты зерттеу үшін мемлекеттік
Мемлекеттік қаржылық бақылау мемлекеттің қаржылық ресурстарын басқару жүйесінің
Мемлекеттік қаржылық бақылау осы жүйенің құрайды, өйткені экономиканы
Қаржы ресурстарының өсуіне сонымен қатар жалпы алғанда қоғамдық
2008 жылдың қаңтар-қараша айларында банктердің экономикаға ұсынған несиенің
2008 жылдың қаңтар – қараша айларында ұзақ мерзімді
ІІІ тарау Қазақстанның қаржы нарығын жетілдіру жолдары
Қаржы нарығындағы негізгі субьектілер қаржы институттары, оны тиімді
Макроэкономиканың тұрғысынан алып қарағанда қаржы делдалдарының ролі жыл
Қаржы нарығының макроэкономикалық сипаты
Көрсеткіш
Жылдар
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Барлығы қаржы институттарының активтері (млрд теңге) 3218,1 5249,2
Барлығы қаржы институттарының активтері (млн доллар) 78283,5 113038,7
ЖІӨ-ге %-бен 58,1 70,4 102,1 115,8 125,9 133,8
Барлығы инстутуционалды инвесторлардың активтері (млрд теңге) 734,1 734,1
Барлығы инстутиционалды инвесторлардың активтері (млн доллар) 5504,6 5504,6
Барлығы инстутиционалды инвесторлардың активтері (млн доллар)
Қазақстан қаржы нарығының жеткілікті дамуы үшін қаржы құралдарының
қаржы құралдары мен сауда-саттықты және қаржы нарығының жағдайы
сауданы валюталық және пайыздық тәуекелділіктерді, басқа мақсаттарды хеджерлеуге
бағалы қағаздардың орталық депозитарийі мен қазақстандық банк арқылы
қолма-қол ақшасыз төлем құралдарын жетілдіру және олардың қолдану
рейтингілер, қор индекстері, қаржы нарығының мониторгинтері сияқты өнімдерді
айналымға бағалы қағаздардың жаңа түрлерін және басқа да
Қазақстанның қаржы нарығында айналымға көрші мемлекеттерден басқа да
қаржы нарығын мемлекеттік реттеу жүйесін Ұлттық банк пен
Орта мерзiмдi перспективада қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын
Банк секторының бәсекелестiгiн ырықтандыру және арттыру Шетелдiк банктердiң
Экономиканың сақтандыру секторын мемлекеттiк реттеу жүйесiн одан әрi
Қорытынды
Курстық жұмысты қорытындылай келе экономикадағы қаржы нарығының
Қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар
Бағалы қағаздар нарығының кейбір белгілері қазан революциясына дейін
Бағалы қағаздар нарығына қатысушыларды және оған қатысу жағдайларын
Қазақстанда бағалы қағаздар нарығына негізгі қатысушылар-оларды шығарушылар және
Қаржы мәртебесін құру және нығайту үшін кез-келген қаржы
жергілікті нарықты дамытудан;
оны аймақтық қаржы орталығына қайта құрудан;
оның халықаралық қаржы орталығы кезеңіне дейінгі өсуінен.
Қаржы орталықтарының пайда болуына Еуропаның ірі агломерацияларына капиталдар
Жасырақ қаржы орталықтары-Гонконг, Сингапур, Бахрейн және басқалары капитал
қаржы нарығы құралдарының кең өрісі;
олардың ішкі және сыртқы секторларға барынша қатысуы;
байланыстың тиімді халықаралық жүйелері;
дамыған кредит жүйесі мен келешекке арналған қор биржасының
салық салудың бірыңғайлығы;
шетелдік қарыз алушыларға биржалық баға белгіленімдеріне байланысты шетелдің
Қолданылған әдебиеттер
Баймұратов О. Қазақстан қаржы нарығы Алматы,
Құлпыбаев С. Қаржы Алматы, 2005
Есқараев Ө. Қазақстан Республикасының нарығын мемлекеттік реттеу
Адикенов Т Банки и фондовый рынок
Көшенова Г. Ақша. Несие. Банк. Алматы, 2001
Сейтқасымов Г. Ақша. Несие. Банк. Алматы,
Мақыш С. Б. Ақша айналысы және несие
Давыдова Л., Райманов Д. Қазақстан Республикасының банк
Мельников В Қаржының жалпы курсы Алматы,
Ж. Қуанышқызы // Қазақстанның қаржы нарығының болашағы/
Есдаулетова Г. // Қаржы нарығының инфрақұрылымы/ Экономика негіздері
Алтайбаева Ж. // Қазақстанның қаржы нарығын оңтайластыру/ Экономика
Қосымша
2003-2009 жылдары бағалы қағаздар нарығының инстиуционалды инфрақұрлымының дамуы
Берілген лицензиялар 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Үлес салмағы %-бен
Барлығы 99 122 103 97 97 95
Брокерлер-делдалдарға Оның ішінде: 61 73 58 51 51
Банкілерге: 31 28 26 25 23 23 24
Олардың 1 санаттағыларға 13 15 19 20 19
Банкіге жатпайтын ұйымдарға 30 45 32 26 28
Олардың 1 санаттағыларға 15 25 23 20 22
Тіркеушілерге 34 32 24 23 22 21
Кастадиондарға 4 9 11 12 11 10 11
Бағалы қағаздар қоржынын басқарушыларға - - 1 1
Бланкілік бағалы қағаздар өндірісі жөніндегі қызметке - -
2