КӨШIМ ХАН МЕН СҮЗГЕ СҰЛУ
Моңғол-татардың алып империясының керегесi көгiнен сөгiле
1538 жылдардан бастап дала казактары елеулi
Әлемдiк аренаға Көшiм хан /1518-1598 ж.ж/
Оның қол астында 100-ге тарта тайпалардың
Тарихшылар Н. Карамзин, П. Небольсин, Ш.
Ендi Көшiмнiң отбасына және әйелi Сүзгеге
Махаббаттың, патриоттық сезiмнiң жаршысы. «Сүзге -
Тарихшы Р.Г. Скрынников былай дейдi: «На
Түбектiң бiр жағы сауысқан мүйiсi деп
Сiбiр жылнамаларында Ресей әскерлерi қазақтардың күшiмен
Сүзгенiң ерлiгi бүкiл Сiбiрге, Ресейге, Қазақстанға
Ендi Уәйiс ақынның бала күнiнде жазған
Сүзгенi мен жазбасам кiм жазады.
Өткендi мен қазбасам кiм қазады
Бағыштап мен арнасам төрт кiтапты,
Рухын өлгендердiң кiм бағады.
Ресей, Татар, Қырым, Едiлдi алды.
Оралдан Сiбiрге де, ауыз салды.
Қандастар опа таппай бiр бiрiнен,
Ұлы дала, Тұран мен сыртта қалды.
Байтақ ел жүз елу жыл болды
Таланды бар дәулетi, ұрпақ солды.
Отыз ұлт өз елiнен кеттi безiп,
Көз жасқа сорғалаған етек толды.
Көшiм хан «От қарусыз» қапы қалды.
Жауымен тайталасты, төктi қанды.
Арпалыс жанталастан түзеле алмай,
Құрбан боп алтын басын отқа салды.
Өлерде Зайсан елiн паналады.
Өтерiн қайран ерiң шамалады.
Сүзгенiң қасиетiн Ершов жазып,
Қарақшы-қаншелектi қаралады.
Лена-Амур, Обы-Енесей терiс ақты.
Саян, Алтай, Байқалды кәпiр шапты.
Табиғат, Тағдыр, Тәңiр жау жағында,
Жарты әлем бөтен елден өлiм тапты.
Күш, айла өз дегенiн кеттi жасап.
Мал мен жан, аң-құста, болды қасап.
Тарихтың дөңгелегi керi айналып,
Алтын ел, қайғы басты, iшi босап.
Қарт Сiбiр бодан болды сағы сынды.
Жеңген жұрт пайда тапты iсi тынды.
Тәңiр де қолдайды екен жеңген жақты,
Байыптан сырды ашсақ, айтсақ шынды.
Ал жұртым баяндайық Сүзге жайын,
Асықпай ағытайық тiлдiң майын.
Баян Сұлу, Қыз Жiбек, Ақжүнiстей,
Хан қатынын тербейiк, Сiбiр райын...
(Ескерту: «От қару»- мылтық: Төрт кiтап
Уәйiстiң «Пушкинше» деген де өлеңi бар:
...Таяқ жеп жапа шеккенде,
Құран бердi қуатты.
Көңiлдiң жазы кеткенде,
Ән күй жебеп жұбатты.
Тұл екен ғалам өнерсiз,
Ғылым, еңбек оятты.
Жәбiр көрсең оқи жүр,
Інжiл, Забур, Тауратты...
Бұл өлең Сiбiрге байланысты. Бiрiншi аударма
Өзенмен келiп Ресей әскерi Сiбiрмен айқасқанда,