Жоспар
Кіріспе……………………………………………………………………………...
1 тарау Бастауыш сыныпта проблемалық оқытудың ерекшеліктері.
1.1 Проблемалық оқыту үрдісі………………………………………….…….
1.2 Проблемалық оқыту арқылы жаңа білімді меңгерту ….................……
1.3 Проблемалық тілдік жағдаят…………………………………..…..…….
2 тарау Практикалық бөлім.
2.1 Проблемалық оқытудың алғашқы кезеңі…………………………..…..
2.2 Проблемалық сұрақтар /ашық сабақ/………………………..………….
Қорытынды……………………………………………………………..........…..
Пайдаланылған әдебиеттер……………………………………………......…….
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2006 жылдың 1-наурыздағы халыққа жолдауында:
Сонымен қатар, «Білім беру сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту
Қ.Р. «Білім туралы» заңында көрсетілгендей білім беру жүйесінің негізгі
Заманауи білімдендірудің мақсаты мамандарды шығармашылыққа дайындау екені даусыз. Шығармашылық
Проблемалық оқытуды ойдағыдай іске асыру үшін шәкірттерге ұсынатын проблемалық
Зерттеудің мақсаты: Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың логикалық қабілетін,
Зерттеу міндеті:
- ғылыми-әдістемелік әдебиеттердегі проблемалық оқытудың теориялық негізін анықтау;
- оқушылардың ойлау қабілетін дамытуда проблемалық оқытудың жолдарын қарастыру;
- оқушылардың даму деңгейін педагогикалық және психологиялық жағынан сипаттау;
Зерттеудің ғылыми болжамы: егерде ұйымдастырылатын жұмыстар жүйелі, мақсатты түрде
Зерттеу пәні: Оқыту процесіндегі проблемалық оқыту түрі.
Зерттеу нысаны: Бастауыш сыныптағы оқыту процесіндегі проблемалық оқыту. Зерттеу
Зерттеу базасы: Жалпы орта білім беретін мектеп.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы: Проблемалық оқыту тәсілін
Зерттеудің ғылыми әдіснамалық-теориялық негіздері: Қ.Р. халыққа жолдауы, Қ.Р. «Білім
1 тарау Бастауыш сыныпта проблемалық оқытудың ерекшеліктері.
1.1 Проблемалық оқыту үрдісі
«Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту» тұжырымдамасында
Проблемалық оқыту бағдарламаланған оқыту жүйесі сияқты білім берудің белсенді
XX ғасырдың 80-жылдарында проблемалық оқытуға қатысты көптеген педагогикалық еңбектер
Проблемалық оқыту түсіндірмелік-иллюстративтік әдісті алмастырып, оқушылардың шығармашылық ізденіс үстінде
Проблемалық оқыту мақсаты ғылыми таным нәтижелерін, білім деңгейін, іскерлігі
И.Леннер проблемалық оқытудың 4 түрін атап көрсетеді:
1. Проблемалық баяндама;
2. Эвристикалық пікір алмасу;
3. Жеке ізденіс;
4. Зерттеу әдістері.
Проблемалық баяндамада мұғалім проблемалық жағдай туғыза отырып, ізденіс материалын
Эвристикалық пікір алмасуда мұғалімдер проблемалық мәселені тікелей енгізеді де
Жеке ізденіс әдісі оқушылардан қойылған проблемалық ситуацияны өз бетінше
Оқытушы проблемалық мәселелерді өзі қойып, оны оқушыларды қатыстыра отырып
1. Оқытушы проблемалық мәселелерді өзі қояды да, оқушылар оны
2. Оқушы проблемалық мәселелерді өзі қойып, оны мұғалімнің көмегімен
3. Оқушы проблемалық мәселелерді өзі қойып, өзі шешеді.
Пікірлер:
- өз бетінше ойлауға мәжбүр етеді;
- байқампаздықты дамытады;
- зейіннің дамуына мүмкіндік жасайды;
- танымдық іскерлігін дамытады;
- ізденушілік қабілеті дамиды;
- шығармашылық белсенділігі артады;
- өзіне баға беру әрекеті дамиды;
- сөз қорларын көбейтеді;
- білімді игеру қарқынын тездетеді.
Проблемалық оқыту оқушының танымдық көкжиегін кеңейтеді, шығармашылық белсенділігін арттырады,
«Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай
Жаңа технологиялар жүйесінде бастауыш мектептерде проблемалық оқытудың маңызы зор.
1.2 Проблемалық оқыту арқылы жаңа білімді меңгерту
Бүгінгі таңда білім берудің даму бағыты мен технологияларын қамтитын
Проблемалық оқыту дегеніміз - мұғалімнің басшылығымен келеді жағдайлар туғызу,
Білімді меңгеру тек қана заңдылықтарды, ережелерді есте сақтау арқылы
Абай атамыз ақыл мен сана еңбек барысында қалыптасатындығын айтады.
Қойылған проблеманың шешімін шәкірттің өзі табуы, ізденуі білімнің санаға
Проблемалық мәселе, проблема тууға ыңғайлы тақырыпты таңдай білу, оны
Математика сабағында есептерге кері есеп құрастыра білу, ұқсастық, айырмашылықтарын
Қазақ тілі сабағында қолданылатын сөздік ойындар да ойлауды қажет
Мәтін тақырыбын өткенде жаңа сабақты түсіндіру кезеңін проблемалық әдіс
а) Үнтаспадан мақал-мәтелдер тындату.
- Бұл тыңдағандарың не? Мақал-мәтелдер қандай әдебиетке жатады? Халық
ә) Суретті мәтінді (плакаттағы) бір балаға оқыту.
- Ал бұл тыңдағандарың не? (Мәтін)
- Мәтін екенін қайдан білдіңдер?
Сөйлемдер бір-бірімен өзара мағына жағынан байланысып тұр. Бірін-бірі толықтырып
- Бұл мәтінге қандай ат қоюға болады? Бұл мәтіндегі
- Мәтінге қандай ат қоюға болады? (3 топ үш
"Сөзді тап" ойынында "қ", "к" дыбыстарынан басталып, осы дыбыстарға
Жауабы: қызық, қазақ, қалақ, қырық. Кесек, кезек, керек, кебек.
Ана тілі сабағынан "Қанат туралы хиқая" өлеңін өткен кезде
1. Бар екен-ау менде де. (Екі қанат қағатын.).
2. Бірі түссе қатерге. (Мәңгі ұша алмай қаласың.)
3. Қос қанатың болғанда (Бақыттысың адамсың.)
Бұл тәсіл арқылы ізденушілікке, алған білімді өмірімен ұштастыра білуге
Осы тақырыптан (өлең, мысал) не үйрендің? не түйдің?
Осы шығарманы ары қарай жалғастырып, аяқтауға болар еді
«Авторға хат» әдісін қолдану арқылы оқушыларды қиял әлеміне жетелеп,
Білім негізі бастауыш сыныпта берілетіні анық. Сондықтан озық технологияларды
Қазіргі кезде біздің республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып,
В.П.Беспальконың анықтамасы бойынша «Педагогикалық технология дегеніміз – тәжірибеде жүзеге
Бүгінгі таңда оқытуда дәстүрлі және дәстүрлі емес, жаңа дамыта
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты,
Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігімен байланысты әрқилы жүзеге
Солардың бірі бүгінгі таңда кеңінен қолданылып жүрген "Проблема
технологиясы":
- білім, білік, дағдыға ие қылу;
- өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру;
- танымдық және шығармашылық икемділікті дамыту.
Кез келген сабақты түрлендіріп өткізудің мәні зор. Сонымен қатар
Проблемалық әдіспен оқытудың мақсаты оқушының сабақ бойы ой еңбегімен
Проблемалық оқыту оқушының бұрыннан меңгерген біліміне сүйеніп, мәселені толық
Есеп шығару кезінде кері есеп құрастыра білуге, ұқсастық, айырмашылықтарын
Қазақ тілі мен ана тілі сабақтарында оқушылардың ой-өрісін дамытумен
Қызықты ойындар бұл сабақтарда белгілі бір орын алады. "Дыбыс
Дыбыс пен әріп сабағында: циркуль деген сөзде 6 дыбыс,
қорытындысын жасап, әріп пен дыбыс айырмашылығын айқындады.
Дыбыс
Әріп А П
Буын а-па
Сөз aпa
Сөйлем Менің апам бар
Проблемалық оқыту технологиясын пайдалану барысында өз бетімен әрекетену әдістерін
1.3 Проблемалық тілдік жағдаят
Мұғалім оқушының айтылым құрылымының эвристикалық сипатта болуына, оның сөйлесім
Сөздік контексте баяндаушы өз ойын жеткізу үшін жаңа ғана
Бұл шарттардың бәрі проблемалық тілдік жағдаятқа қажет екенін лингвист-психолог
Тілдік жағдаяттарды зерттеу - адам қоғамының тілдік өмірін зерттеу.
Тілдік жағдаяттардың әлеуметтік және мәдени мәні, атқару қызметі жағынан
Проблемалық тілдік жағдаяттың өзі ірі қатысымдық макрожүйенің ішіндегі қайшылықтан
Тілдік жағдаят қатысымдық мәдениетке баулиды, сондықтан оның құрылымында пәнаралық
Проблемалық тілдік жағдаяттар, әсіресе, тілдік этикет пен қатысым мәдениетін
Тілдік жағдаятқа әлеуметтік әріптестер қатысады. Әрбір адам қоғамда әлеуметтік
1. Оқушыға диалог түріндегі мәтін беріледі.
2. Осы мәтіндегі тілдік жағдаятқа қатысушылардың әлеуметтік рөлі анықталады:
- жынысы;
- жасы;
- мекен-жайы (ауыл, қала);
- білімділік жағдайы;
- мамандығы;
- отбасындағы рөлі, жұмыстағы орны, т.б.
Проблемалық тілдік жағдаяттың тууын анықтау үшін "не үшін?", "неге?"
Проблемалық жағдаяттар жасаудың дидактикалық және әдістемелік тәсілдерін зерттеумен орыс
Проблемалық жағдаят жасаудың бірнеше түрі болады.
1түрі - жаңа білімді алуға қажеттілік пен бұрынғы білімнің
2түрі — танымдық ынта тудырып, жаңа білім алуға түрткі
3түрі - теориялық мүмкіндік пен оны шешудің тәсілі арасындағы
4түрі - проблемалық жағдаят оқу жаттығуларын орындаудың прак-тикалық жақтан
Проблемалық тілдік жағдаят, сонымен қатар, оқушының қажеттілігін, мүмкіндігін, қызығуларын,
Проблемалық жағдаят проблемалық оқытудың құрамында болады. Проблемалық оқытудың негізі
Оқыту проблемасы оқу материалын игерудің логика-психологиялық жағынан қарама-қайшылық тудырып,
Проблемалық жағдаят — проблемалық оқытуды ұйымдастырудың бір құралы, ойлаудың
Білім мазмұны жағынан: білімдік мақсаттардың белгісіздігі (оқушы үшін); қызмет
Тілдік проблемалық жағдаят туу дәрежесіне байланысты: әдіс-тәсілдерге байланыссыз тууы;
Тілдік жағдаятта берілетін ақпарат күтпеген жағдайда дау, пікірталас түрінде,
Әдістемелік ерекшелігі — күтпеген жағдайда тудыру, мақсат қоя оты-рып
Бүгінгі проблемалық оқыту технологиясы проблемалық жағдаяттың психология және педагогикалық
Психологиялық жағы оқушы қызметіне байланысты болса, педагоги-калық жағы оқу
Тілдік жағдаяттың тууы әр оқушы үшін жеке болғандықтан (қызығу,
Проблемалық тілдік жағдаятты сабақтың барлық бөлімінде пайдала-нуға болады. Мұғалім
Сонымен, тілдік жағдаят технологиясын іске асыру үшін мүғалім қан-дай
1.Мұғалім оқушыларды пікірдегі, көзқарастағы қарама-қайшылыққа алып келіп, оны шешудің
2. Практикалық қызмет үстінде (жаттығу, қайталау тапсырмалары) қарама-қайшылық тудырады.
3. Кейбір проблеманы шешуге деген әртүрлі көзқарас тудырады.
4. Тілдік жағдаят арқылы оқушылардың салыстыру, қорытындылау, деректерді саралау,
және сондай-ақ нақты сұрақ арқылы пайымдау, ой жүгірту, ой
Ол үшін мұғалім оқушы қауымын толғандыратын мәселелерді тауып, бүгінгі
Проблемалық тілдік жағдаятты шешуде сөз қолданудағы стильдік қате-лер, сөлекет
"Тіл - жалпы адамзаттық құндылық", "Қазақ тілі - қандай
2 тарау Практикалық бөлім.
2.1 Проблемалық оқытудың алғашқы кезеңі
Ескеретін жайт: кез келген сұрақ проблемалы бола бермейді. Проблемалы
Келесі кезеңінде бала іштей өз білімін талдап, таңдап, олардың
Мұғалім проблемалы оқытудың барысында оқушы ойына, пікір қайшылқтарына дұрыс
Сонымен, проблемалы оқытудың ерекшелігі: оқушыға дайын білім берілмей, одан
Проблемалық оқытудың күшті жақтары:
- оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
- оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
- мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау.
Мұғалім проблемалы оқытудың барысында оқушы ойына, пікір қайшылқтарына дұрыс
Сонымен, проблемалы оқытудың ерекшелігі: оқушыға дайын білім берілмей, одан
Проблемалық оқытудың күшті жақтары:
- оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады; - оқушылардың логикалық ойлау
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- оқушыларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
- оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
- мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау.
Қазіргі мектептерде түсіндірмелі және проблемалық оқыту түрлері бірге қатар
Мұғалім проблемалы оқытудың барысында оқушы ойына, пікір қайшылқтарына дұрыс
Сонымен, проблемалы оқытудың ерекшелігі: оқушыға дайын білім берілмей, одан
Проблемалық оқытудың күшті жақтары:
- оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- оқушыларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
- оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
- мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау.
Қазіргі мектептерде түсіндірмелі және проблемалық оқыту түрлері бірге қатар
2.2 Проблемалық сұрақтар /ашық сабақ/
Сабақтың тақырыбы: Қанша? Неше? Нешінші?сұрақтарына жауап беретін сөздер.
Білімділік мақсаты:
Оқушыларға Қанша? Неше? Нешінші? Сұрақтары заттың санын білдіретінін дұрыс
Міндеттері: Қанша? Неше? Нешінші? Сұрақтарына сөйлем құрап, жаттығулар жаздырып,
Көрнекілік құралдары:
Сөзжұмбақ, ребустар, жұмбақтар, карточкалар, Домалақ ана мазарының суреттері, үнтаспадан
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Сабаққа керек құрал-жабдықтарды түгендеу.
Психологиялық талаптарды қою.
Мотивизация.
Проблемалық сұрақтар:
Суретпен жұмыс
Жылдың қай мезгілі белгіленген?
Қайдан білдіңдер?
Салыстырыңдар
Көктем айларын ата.
Бір жылда қанша ай бар?
1 деңгей – суреттен бір санға байланысты сөйлем құрату.
2 деңгей -12 санына байланысты сөйлем құрату.
3 деңгей – Екі аяқты бір ізді,
Адам мініп жүргізді.
Тапсырма: 1) Шешуін тап
2) Неше?
Сұраққа жауап беретін сөздердің астын сыз.
1) Құраған сөйлемдерді тақтаға жаздыру.
2) Оларды салыстыру.
3) Сұрақтарын шығарып алу.
4) Тақырыпты өздеріне таптыру.
5) Анықтама шығарып алу.
6) Сөзжұмбақ ребус шешкізу.
Бұл сабақта мұғалім проблемалық ситуация тудырып, проблемалы сұрақтар мен
Психолог-лингвист А.А.Льентьев тұжырымы мынандай:
Тілдік жағдаят іске асу үшін дәлел-себеп керек. Мұғалім себепті
Ахуалдық жағдай. Сыртқы жағдайлардың миға дәлел туралы хабар беруі,
Мүмкіндік тәжірибесі – «болашақтың моделі» жасалады, тілдік жағдаятта мидың
Амалдың міндеті – тілдік моделді жобалай отырып қазіргі жағдайдың
Шешім қабылдау – тілдік жағдаятқа баға беру, жеке бастың
Проблемалық тілдік жағдаяттар орындалу үшін көптеген факторлар (шарттар) әсер
Стильдік – функционалдық шарт сөйлемнің оңтайлы түрде тілдік және
Әлеуметтік-лингвистикалық шарт тілдік материалды танудың әлеуметтік-психолгиялық жағдайына байланысты, сөйлеушілердің,
Аффектілі шарт – айтылымның әртүрлі экспрессивті-эмоционалді сипат алуына байланысты
Жоғарыда талданған проблемалық сұрақтан кейін оқушылар проблемалық ситуацияны өз
Қорытынды
Қазіргі мектептерде түсіндірмелі және проблемалық оқыту түрлері бірге қатар
Оқу-тәрбиесінде мынадай өзекті яғни актуальды жерлерінде проблемалар бар: 1.
Ал мұның себебі қайда жатыр және бұл проблемаларды шешу
Проблемалық оқытудың мақсаты – ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін
Проблемалық оқыту – ойлау операциялары логикасы талдау, қорытындылау және
Проблемалық оқыту шығармашылық жұмыстарды жүргізудің ең өнімді жолы болып
Проблемалық оқыту арқылы өнімді, тиімді нәтижеге қол жеткізу үшін
Проблемалық оқытудағы оқушының шығармашылық іс-әрекетін бұлай тұжырымдауға болады:
1. оқу материалының мазмұнын талдау, саралау.
2. проблеманы ашу, өнім жасаушы шығармашылық еңбекке
3. қорытынды жасау, өзіне-өзі баға беру, саралау.
Проблемалық оқытуға негізделген тапсырмалардың қай түрі болмасын, оқушылардың шығармашылық
Проблемалық оқыту әдісін тиімді қолдана отырып, оқушылардың өзіндік ой-пікірін
Бұрындары өзіміз көп қолданатын саяси хабарлама оқу әдісін әр
Пайдаланылған әдебиеттер
Сәкенов Р. Проблемалық тілдік жағдаят технологиясы арқылы оқушы дүниетанымын
Қокымбаева Т. Проблемалы оқытудың дидактикалық негіздері. //Ұлт тағылымы, 2003,
Құдайберген С. Проблемалық оқыту үрдісі. //Сынып жетекшісі,2011, №4, 31
Мирсеитова С. Сөз мұғалімге беріледі. Жинақ. – А.,2001. –
Баяндамалар жинағы. 3-жинақ. – Алматы, 2002
Қоянбаев Ж. Педагогика. – А.: Рауан, 1992. – 245
Айтмағамбетова Б.Р. Бейсенбаева А. Педагогика пәні және оның міндеттері.
Савин Н.В. Педагогика. – А.: Санат, 1981. – 234
Әбенбаев С., Әбиев Ж. Педагогика. Оқу құралы. – Астана.:
Ахметова Ұ. Проблемалық оқыту арқылы жаңа білімді меңгерту. //Бастауыш
Нұрмағамбетова М. Проблемалық оқыту. //Бастауыш мектеп, 2010, №3, 58
11