МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ......................................................................................................
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері...........................................................................................
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері....
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ (МЫСАЛДА ШҚО ҮРЖАР АУДАНДЫҚ
2.1 Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы...................
2.2 “Атамекен” жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің баланс активтерінің құрамы мен
2.3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын басқарудың өтімділігін
талдау............................................................................................................
3. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ОЛАРДЫ
3.1 Акционерлік қоғамның қаржыларын ұйымдастыруда кездесетін
мәселелер ......................................................................................................
3.2 Акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанына сәйкес қаржылық қатынастардың ерекшеліктері.................................................................
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
ҚР-да акционерлік қоғам экономикалық
«Атамекен» жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында коммерциялық ұйым болып құрылған.
ЖШС «Атамекен» саясаты өндірілетін өнім және айналысқа
Кәсіпорнынның жұмыс істеу үшін екі негізгі механизм бар: -
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен
Акционерлік қоғам деп өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат
АҚ-ның негізгі бір ғана құрылтай құжаты жарғы болып
АҚ-ң жарғысының қысқаша мазмұны келесідей:
●орналасқан жері және толық немесе қысқаша фирманың атауы;
●қоғамның үлгісі;
●қоғаммен қалыптастыратын акциялардың категориялары,саны,номиналды құны және артықшылықты акциялардың түрлері
●әрбір акцяларды иеленушілердің оның категориялары мен түрлері;
●жарғылық капиталының мөлшері;(ХҚ)
●қоғам органдарының шешім қабылдау тәртібі,өкілеттіктері және құрылымы;
●бөлімшелер және өкілдіктер туралы мағлумат;
●тағы басқа ережелер.
Жарғылық капиталдың мөлшерін кеңейту мақсатындағы қосымша шығарылатын акцияларды номиналды
Жабық акционерлік қоғамдардың акциялары өзінің құрылтайшылары мен алдын ала
Жабық қоғам акциоенрлерінің осы акционерлік қоғамның басқа акционерлері сататын
Егер акционерлердің ешқайсысы аталған уақытта осы құқықты пайдаланбаса,ол қоғамға
Акционерлік қоғам және оның акционерлері акцияларды сатып алудан бас
Акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз иеліктен айыруға
Қазіргі уақытта ҚР-ң акционерлік қоғамдар туралы заңында «бағалы қағаздар
Ашық акционерлік қоғам төмендегі жағдайларға байланысты ашық халықтық қоғам
1. Халықтық қоғам мәртебесін алған акционерлік қоғам акционерлерінің саны
2. Оның активтерінің мөлшері айлық есепті көрсеткіштің 200000 еселенген
3. Қоғам акцияларының бағалы қағаздар нарығындағы бағалануы тоқтатылса, яғни
Акционерлік қоғам акционерлерінің саны жүзден аспаса,акционерлердің жалпы жиналысының шешімі
Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке және заңды тұлғалар
Қоғамдарды құрушылар құрылтайшы пайдасы түрінде орасан көп табысты иемденеді.
Құрылтай шарты мен жарғы қоғамның құрылтай құжаттары болып табылады.
АҚ – заңды тұлға.Оның органдары: акционерлердің жалпы жиналысы, иректорлар
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша құзыретіне жататын кейбір мәселелерді айтатын
Акционерлердің саны жүзден асатын қоғамда акционерлердің жалпы жиналысында құрамы
Қоғамның басқару билігі қолында акциялардың бақылау бумасы бар ірі
Қоғамның басқару органы – директорлар кеңесі.Оның міндетіне қоғам қызметінің
Ағымдағы қызметке басшылық жасауды,яғни акционерлердің жалпы жиналысының және директорлар
Тексеру комиссиясынан басқа жалпы жиналыстың
Жалпы қоғам (акционерлік қоғамның
Сонымен қатар акционерлік бірнеше
- Белгілі компания иелерінің қолдағы
- Кез-келген акционерлік компания – бұл
- Акционерлік қоғам өндірістік және
құрылады.
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері
Жалпы Қазақстан Республикасының акционерлік
1.Қазақстан Республикасының акционелік қоғам туралы
2.Осы Заңның ережелері Қазақстан
3. Егер Қазақстан Республикасы
Жалпы акционрлік қоғамның заңдық
Мысалы: Бірінші тараудың төртінші бабында:
Екінші тараудың алтыншы бабына
Қоғам осы Заңда және
Үшінші тараудың оныншы баптарына
Осы баптың бірінші бөлігінде қоғамның жарғылық капиталының ең
Төртінші тараудың он сегізінші бабына сәикес, яғни қоғамның
Акцияларды орналастыру аукциондар, жазылым арқылы жүзеге асырылады.
Халықтық акционерлік қоғамның өз акцияларын жазылым арқылы орналастыруға
Бесінші тараудың отыз тоғызыншы бабына сәйкес, яғни акционерлердің
Акционерлердің тізіміне енгізілуге тиісті мәліметтерді
Алтыншы тараудың алпыс бесінші бабына сәйкес яғни
Жетінші тараудың жетпісінші бабына сәйкес,
Акционерлердің жалпы жиналысына ірі мәмілені
Сондай –ақ акционерлік қоғамның
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері.
Қазіргі нарықтық экономикада шаруашылық субъектілер арасынан акционерлік қоғамдар маңызды
Ірі акционерлік қоғамдар экономиканың корпаративті секторын құрайды.Олар нарықтық жағдайда
Сонымен қатар,ірі акциоенрлік қоғамдардың қаржыларының жинтығы түріндегі корпоративті қаржылар
Басқа бизнес ұйымдармен салыстырғанда акционерлік қоғамның айырықша белгілері –
Келесі бір артықшылығы – акцияларды өзге тұлғаларға беруге болады.Сонымен
Сонымен,бизнесті ұйымдастру нысаны ретінде АҚ-ң негізгі артықшылықтары болып келесілер
Мамандардың бағалауы бойынша,бүгінгі таңда 150 мемлекеттегі 180 мың
АҚ қаржыларын ұйымдастыру қағидаларына келесілер жатады:
● шаруашылық қызметті өзін-өзі реттеуі;
● өзін-өзі қаржыландру және өзін-өзі өтеу;
● айналым қорларын қалыптастыратын көздердің меншікті және тартылған болып
● ақшалай ресурстардың болуы.
Шаруашылық қызметті өзін-өзі реттеу қағидасының мәні – акционерлік қоғамдарға
Жедел және ағымдағы жоспарлардың негізін өнімді тұтынушылар мен материалдық
Қосымша – қаржы ресурстарды тарту үшін акционерлік қоғамдар бағалы
Өзін-өзі өтеу қағидасы – акционерлік қоғамның дамуына жұмсалған қаражаттар
Өзін-өзі қаржыландру қағидасы келісім- шарттағы міндеттемелерді,несиелік-есеп айырысу жне салықты
Айналым капиталының қорлану көздерінің меншікті және тартылған болып бөлінуі
Маусымдық сипаттағы өндіріс салаларында айналым қорларының тартылған көздерінің үлесі
Қаржы резервтерін құру қағидасы нарықтық конъюктура жағдайында АҚ-ң
АҚ-ғы қаржы резервтері таза пайдадан заңды негізде құрылады,ал басқа
Іс жүзінде бұл қағидалардың іске асырылуы қаржы саясатын
● қызмет саласы (коммерциялық және коммерциялық емес)
● қызмет түрі (бағыты) – экспорт,импорт;
● салалық ерекшелігі (өнеркәсіп,құрылыс,көлік,байланыс,ауыл шаруашылығы);
● кәсіпкерлік қызметтің ұйымдық-құқықтық нысандары.
Бұл қағидаларды орындау акционерлік қоғамның табыстылығын және қаржылық тұрақтылығын
Акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанына сәйкес қаржылық қатынастардың ерекшеліктері.
АҚ – ң ұйымдық-құқықтық нысаны,олардың қаржылық ерекщеліктерін көрсетеді.АҚ-ң
Акционерлік қоғам қаржысының ұйымдастырылуы келесідей негізде жүргізіледі:
Біріншіден – акционерлік қоғамдарды заңды тұлға деп тану белгілері:
мүліктің жекешеленуі,бухгалтерлік баланстың болуы;
осы мүлкімен,міндеттемелері бойынша жауапкершілік;
Банкте есеп шотының болуы;
өз атынан қатынасқа түсуі;
Екіншіден – акционерлік қоғам қаржысының ұйымдастырылу қағидасы:
дербестік;
өзін - өзі қаржыландыру;
қаржылық қызметінің нәтижесіне қызығушылық;
қаржылық қызметінің нәтижесіне жауапкершілік;
қаржылық қызметті бақылау.
Үшіншіден - акционерлік қоғамның қаржылық ресурстарының қалыптасу көздері:
амортизациялық төлем;
басқада заңды қаражат көздері (заңды тұлғаның және жеке тұлғаның
шығарылған облигациялардан алынатын қаражат;
Акционерлік қоғамдардың жабық және ашық түріне акцияларды шығару арқылы
Серіктестікке қатысушылардың қосымша пай жарнасын төлеу;
Қаржылық қызметтерден және шаруашылық іс-әрекеттердің барлық түрлерінен пайда;
Акционерлік қоғам заңды және жеке тұлға акционерлерін біріктіреді.Акционерлік қоғамдардың
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ (МЫСАЛДА ШҚО ҮРЖАР АУДАНДЫҚ
2.1 Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы
ЖШС «Атамекен» 1994 жылы тасымалдаушы-өндіруші кәсіпорын негізінде құрылған. Қазіргі
Қазіргі таңда кәсіпорында жұмыс істейтін жұмысшылар саны 280 адам,
Кәсіпорын құрамыны келесідей тарату бөлімдері кіреді:
Тоқаш- нан
Сусын, напиток
Макарон өнімдері
Печенье және пряник
Торт
Кондитерлік
Балмұздақ
Сут өнімдері
Ет және шұжық өнімдер
ЖШС «Атамекен» кәсіпорын шет елден және отандық жоғары сапалы
Кәсіпорын стратегиясы:
тұтынушыларға өнімдерді жеткізу, толық қызмет көрсету, ассортиментті кеңейту;
тұтынушы нарығын зерттеу, өнім бәсекелестігін жоғарылату, жеке тапсырыстарды орындау;
сауда жүйесінің жұмысын бақылау.
Фирма саясаты тауар айналымын және өндіріс шығындарын азайту,
Осы стратегияны жүзеге асыратын, барлық бөлімшелердің қызметін байланыстыратын маркетинг
Кәсіпорын жоспары өнімді өткізу жоспарымен тығыз байланысты.
Шикізат пен құралдарды жеткізушілер ЖШС «Мұнайтрейринг», ЖШС «Ардагер», ЖШС
Комбинат нан, макарон және кондитер өнімдерін қаламыздағы сауда нүктелеріне
Кәсіпорын өнімінің және оның негізгі тұтынушыларының
Дайын өнім сапасын бақылауды стандартқа және республикалық техникалық жағдайларға
Жоғары сапалы өнімнің қажетті мөлшерін және ассортиментін қамтамасыз
Өнімнің әрбір түрі үшін бекітілген технологиялық нұсқаулар негізінде
ЖШС «Атамекен» тұтынушылары болып Үржар ауданының 112 кәсіпкерлері, дүкендері,
Кез - келген өндірістік кәсіпорында өндірістік шаруашылық қызметті ұйымдастыру
Ендігі кезекте ЖШС «Атамекен» ұйымдастырушылық құрылымы: ол жоғары маманданған
Негізінен кәсіпорынды президент басқарады. Одан кейін орындаушы директор. Орындаушы
өндіріске жауапты;
техникалық сұрақтарға жауап беруші;
коммерциялық сұрақтарға жауапты;
экономикалық және қаржылық сұрақтарға жауаптылар.
Бірінші президент орынбасарының қарамағында зауыттар, элеватор, өндірістік техникалық лаборатория,
Экономика және қаржы сұрақтарына жауап беруші президент орынбасарына қарасты
Орындаушы директорға келесілер қарасты: бухгалтерия, заң бөлімі, қамтамасыз ету
Ал мамандар бөлімі тікелей президентке жауап береді.
Осындай ұйымдастырушылық нәтижесінде кәсіпорын нарықтық экономика жағдайында өз потенциалын
Кәсіпорынның дамуының бірден – бір себебі, осы кәсіпорындағы қызметкерлердің
Кесте 1- ЖШС «Атамекен» негізгі бөлімінің құрамы
Басқару аппараты 12 адам 2,5%
Технико- өндірістік қызметі 23 адам 4,8%
Есеп және қаржылық қызмет 14 адам
Коммерциялық қызмет
Заң қызметі 3 адам 10,2%
Негізгі өндіріс 271 адам 0,6%
Көмекші өндіріс 110 адам 56,2%
Барлығы 482 адам 22,8%
Әрбір бөлімнің қызметкерлері және жұмысшылары өзара тығыз байланысты. Кәсіпорынның
Аталған кәсіпорында сызықтық және функционалды басқару құрылымы қолданылады. Бірінші
Кәсіпорынның экономикалық жоспарлау жұмысын іске асырады. Ұйымның өндірістік, қаржылық
Ұйым қызметінің барлық түрлерін экономикалық талдау жүргізіп, материалдық, қаржылық
Негізгі техникалық- экономикалық көрсеткіштерін сипаттау үшін кәсіпорынның ақырғы үш
ЖШС «Атамекен» шаруашылық қызмет нәтижелері өндіріс көлемінің өсуімен, өнімді
Сурет 2. ЖШС «Атамекен» еңбек бойынша
Бұл жұмысшыға еңбек ақы шығын есебі өсу тенденциясын иеленіп,
Дайын өнімді тарату көлемі 2005 жылғы ЖШС “Аскар” ұжымымен
2005 жылы жоспар бойынша дайы өнімді тарату 102,6% орындалды.
Соның ішінде:
Сусын өнімдері – 90,2 %
Кеспе өнімдері – 64,7 %
Пряник және печенье - 105 %
Балмұздақ – 73,4 %
Кондитер өнімдері – 136 %
Тауарлы өнімдер – 111%
Ұн өнімдері - 100 %
Талдау нәтижелері көрсеткендей балмұздақ және
Айналымға түспеген: дайын өнім қалдығынан 1192,7 мың теңге ,
Тарату көлемінің ұлаюы есебінен 120027,2 мың теңге. 2004 жылғы
Өткен жылмен салыстырғанда өндірістік қызметтің рентабельділік деңгейі 9,4 өсті.
Кәсіпорында істейтін жұмысшылар санының өндірістік, жалпы өндірістік -
Жағымсыз жақтары жалақының өсу қарқыны еңбек өнімділігінің жоғары қарқынынан
Еңбекақы шығындарының есебі бойынша бір жұмысшыға тұрақты сипатта
өнім көлемінің өсуінен алынған өнімнен;
алынған және таратылмаған пайда есебінен;
өнім бірлігінің шығынының төмендеуінен;
дайын өнімнің сомасының көптігінен.
Негізгі техникалық – экономикалық көрсеткіштердің байқалғандай тауарлы өнім 164425
Дайын өнімнің өсу қарқынының айырмашылығы дайын таратылмаған өнімнің қалдықтарының
Сонымен қатар негізгі қорлардың орташа жыл қоры 2003 жылы
Қарастырылған кезеңде өндірілетін өнімнің ассортименті бойынша жоспар 92,1% орындалды.
2.2 “Азимут” жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің баланс активтерінің құрамы мен
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының дннамикасын талдау -
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің жалпы құрылымын және оның жеке топтарын талдау, олардың
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын керсететін болғандыктан, ол
Алайда, кәсіпорын мұлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі
Отандық есептік-аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім және тауарларды
Сондықтан да олардың құнының өсуі, инфляциялық фактор әсерінен болатыны
Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таратылуына талдау
«Атамекен» ЖШС-нің баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамын талдайық.
Кесте 2.2 - 2005 – 2006 жылдағы «Атамекен» жауапкершілігі
Көрсеткіштер 2005 жылы 2006 жылы Жыл бойындағы өзгеріс
Сомасы
мың.тңг Үлес салмағы, % Сомасы
Мың.тңг Үлес салмағы, % сомасы
Мың .тнг Үлесі салмағы
% Құрылымың өзгеруі
1. Активтер құны, барлығы соның ішінде: 13 405 100
Ұзақ мерзімді активтер:
А) негізгі құралдар;
ә) қаржылық салымдар 6 154
6 154 45,91
45,91 5 119
5 119 38,28
38,28 -1 035
-1 035 -16,82
-16,82 -7,63
-7,63
1.2. Ағымдағы активтер: 7 251 54,1 8253 61,72 +1
Тауарлы-материалдық қорлар 5 063 37,77 5 890 44,1 +827
Дебиторлық борыш 1 714 12,79 2 214 16,56
Ақша қаражаттары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар 474 3,5
«Атамекен»жауапкершілігі шектеулі серіктестінің баланс активтерін талдай келе біз мынаны
Сонымен бірге баланс активтерінің талдаунан «Атамекен» жауапкершілігі шектеулі серіктестінің
Ағымдағы активтердің өсуі босалқы қорлар мен дебиторлық берешектің есеп
Алайда активтерді талдай отырып, олардың қалай таратылғанын және есепті
Осы керсеткіштен кейін баланс валютасындағы ағымдағы активтер үлесін анықтау
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш - мобильді
Бұл қатынастың қолайлы және қауіпті көлемі, кәсіпорынның салалық ерекшіліктеріне
Кәсіпорың ең төменгі қаржылық тұрақтылықка, кәсіпорын міндеттеме-лері кепілдендірілген түрде
Әрі қарай кәсіпорынның мүліктік жай-күйінде, қандай сапалық өзгсрістср болғанын
Кәсіпорын муліктерінің жалпы құнындағы негізгі құралдардың нақты құнының (қалдық)
Әрі қарай, келесі аналитикалық кестені кұрастыра отырып, ағымдағы активтердің
Кесте-2.3 – «Атамекен»жауапкершілігі шектеулі серіктестінің ағымдағы активтерінің құрамы мен
Көрсеткіштері 2005 жылы 2006 жылы Өсуі кемуі (+), (-)
%
Мың теңге % Мың теңге %
1. Ағымдағы активтер, соның ішінде: 7 251 100 8
1.1. Тауарлы – материалдық қорлар 5 063 69,83 5
1.2. Дебиторлық борыш 1 714 23,64 2 214 26,83
1.3. Ақша қаражаттары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар 474
Кестедегі мәліметтер бойынша «Атамекен»жауапкершілігі шектеулі серіктестіктігінде айналым капиталы едәуір
Кәсіпорының тауар – материалдық қоры есеп беру жылында 2005
2006 жылы 2005 жылға қарағанда кәсіпорынын ақшалай қаражаты 68,8
Ағымдағы активтердің құрамында дебиторлық берешектің үлес салмағы үлкен. 2006
Өтімді емес, өтімділігі төмен тауарлы-материалдық құндылықтардың бар болуы, дебиторлық
Осылайша, мүліктің және ағымдағы активтердің мобильділігінің өскеніне қарамастан, кәсіпорын
Айта кеткен жөн, кәсіпорынның қаржы жағдайына дебиторлық борыштың нақты
Кәсіпорынның дебиторлық борышы қалыпты және өтелмеген болып екіге бөлінеді.
Дебиторлық борыштың кұрамы және кұрылымымен толық танысып шыққаннан кейін
Қарыздардың қайтарылмау пайызы бірңеше жылдардың орташа мәліметтері бойынша есептеледі.
- бір немесе бірнеше
- негізгі қарыз тұлғалардың ішінде біреуінің борышты төлемеуі,
- қалыптасу мерзімі бойынша дебиторлық борышты қалай бөледі;
- ескі вексельдерді ұзарту дебиторлық борыштағы вексельдердін қандай үлесін
- тұтынушының пайдасына жеңілдікіер
Дебиторлық борыштың өтімділік және сапалык көрсеткіштерін зертгеу маңызды болып
Сапа дегеніміз - бүл осы қарызды толығымен қайтарып алу
Дебиторлық борьштың мөлшерлі мезгілін сипаттау үшін, оларды пайда болу
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің қурылу көздерін
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және
Меншікті капиталдың көлемін ғана анықтап қоймай, соиымен бірге капиталдың
Ктс = Мк /Ак
Мұндағы: Ктс- тәуелсіздік коэффициенті;
Мк- меншІкті капитал;
Ак- авансталған капитал (баланс валютасы жиыны, ягни қаржыландырудың жалпы
Бұл коэффициенггің өсуі кәсіпорынның қаржылык тәуелсіздігі жоғары екендігін көрсетсе,
Батыс экономистері тәуелсіздік коэффициентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғаны дұрыс
АҚШ және Еуропа елдерінде тәуелсіздік коэффициентінің жоғары жетерлік деңгейі
Жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы ' кеяісім-шарттық міндеттемелер қатаң
Жоғарыда келтірілген меншіктік коэффициентін 0,5-0,6 деңгейінде шектеуді орындау, қарызға
Қаржылық есеп берудің активтерінің қалыптасу көздерінің құрылымын зерттеу үшін
Кесте -2.4 «Атамекен» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіңің авансаланған капиталының құрамы
Көрсеткіштері 2005 2006 Өзгерістері Норматив
1. Меншікті капитал 9 819 9 960 +141
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер 397 281 -116
3. ағымдағы міндетемелер 3 189 3 130 -59
4. Баланс қуны 13 405 13 371 -34
5. Босалқы қорлар мен шығындар 5 063 5 890
6.айналымна тыс акивтер 6 154 5 119 - 1035
7. Таза айналым капиталы. 4 062 5 123 +1
8. Тәуелсіз коэффициенті (1 жол/4 жол) 0,73 0,75
к>0,5
9.Тартылған капиталдың шоғырланған коэффициенті (2 жол+3 жол)/4 жол 0,27
10. борышты және меншікті капитал арақтасы (2 жол+3 жол)/1
11.босалқа қорлар мен шығындарды жату коэффициенті (1 жол –
Он бірінші кестедегі мәліметтерден біз мынаны көреміз. Есеп беріп
Тәуелсіз коэффициент 2005 жылғы 0,73 тен, 2006 жылы 0,75
Немесе 0,02 –ге өсті. Осы коэффициенттің нормативтен
Борышта капитал мен меншікті капитал ара қатысы коәффициенті бастапқы
2005 жылы босалқы қорлар мен шығындрды жабу коэффициенты материалдық
Бұны тәуелсіздік коэффициентіне кері көрсеткіш болып табылатын қатыстырылған капиталдың
Кт = Қ к/Ак немесе Кт = 1 -
Мұндағы: Кт - тәуелділік коэффициенті;
Қк - қатыстырылған капитал;
Ак - авансталган капитал (баланс валютасы, жиыны);
Ктс - тәуелсіздік коэффициенті.
Бұл коэффициент авансталған
Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сырт-қы қаржыландыру коздерінен
Келесі, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын
Кк = Мк / Қк
Мұндағы: Кк - қаржыландыру коэффициенті;
Мк - меншікті капитал;
Ққ - қатыстырылған капитал.
Бұл коэффициент жоғары болған сайын, соғұрлым банктер мен инвесторлар
Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қандай бөлігі өз қаражатымен, ал
Бұл көрсеткішке ұсынылып жатқан мәнді сөзбе-сөз түсінуден сақ болу
Сонымен қатар мақсатты бағыттағы активтерінін айтарлықтай ұлес салмағы (мысалы,
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентінің кері көрсеткіші кеңінен қолданылады, қатыстырылған
Кк/н = Қк / Мк
Мұндағы: Кк/н - қарыз және меншікті қаражаттар қатынасының
Қк - қатыстырылған капитал;
Мк - меншікті капитал.
Бул коэффициент кәсіпорын активтеріне салынған меншікті қаражаттың әрбір теңгесіне
Арнайы әдебиетгерде бұл көрсеткіш үшін қалыты шектеу: Кк/м 0,5 деп
Жұмсау коэффициентінің мәні, кәсіпорынның қызметінің
Кқ/қ= Мак
Қтм
Мүндағы: Кқ/қ - тауарлы-материалдық қорлардың қамтамасыз
Мак - меншікті айналым капиталы;
Қтм - тауарлы-материалдық қорлар.
В.В. Ковалев, Э.А. Маркарьян және Г.П. Герасименко осы меншікті
Материалды айналым қаражаттарын жабу коэффициенті кандай дәрежеде тауарлы-материалды
“Шаруашылық тәжірибенің статистикалық орташаланған мәліметгерінің негізіне алынған оның
Қорлар мен шығындардың меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілудің қалыпты
Кәсіпорынның қаржылық тұрактылығын тек қана қаражат көздерінің құрамымен емес,
Қатыстырылған капиталды талдау. Талдау жүргізу үшін қарыз қаражаттарының әрбір
Талдаушының келесі маңызды жұмысы - кәсіпорынның қаржылық жағдайын, оның
Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштері - тауарлы-материалдық қорлардың, олардың калыптасу
Тауарлы-материалдық қорлардың қалыптасу көздерін сипаттайтын үш негізгі көрсеткіш анықталады:
1) Меншікті айналым капиталының бар болуы (Мак). Бұл көрсеткіш
Мак = Мк-Ұа =Іб П - ІбА.
Мұндағы: І6 II - баланс пассивінің I бөлімі;
Мк - меншікті капитал;
Іб А - баланс активінің I бөлімі;
Ұа - ұзақ мерзімді актив.
Мак көрсеткіші бірқатар маңызды талдау ксэффициенттерін есептеп табу үшін
2) Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың қалыптасу
Бұл көрсеткіш алдындағы көрсеткішті, яғни меншікті айналым калиталының ұзақ
Ма.к/ұз = Ма.к + Ұз = Мак +
Мұндағы: ІІ 6 П - баланс пассивінің ІI бөлімі;
Мак - меншікті айналым капитал;
Ұа - ұзақ мерзімді актив.
3) Тауарлы-материлдық қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері
НК = Мак/ұз + Қнк,
Мұндағы: НК - негізгі көздер;
Қнк - қысқа мерзімді
Тауарлы-материалдық қордың бар
а) Меншікті айналым капиталының (Мак) артықтығы (+) немесе
Мұндағы: ҚШ - тауарлы-материалдық қорлар мен
б) Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді
+Мак/үз = Мак/ұз - ҚШ
в) Қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің (НК) жалпы мөлшерінің артықтығы
Тауарлы-материалдық қорлардың, олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің үш көрсеткішін
1) қаржылык жагдайдың абсолютті тұрақтылығы;
2) қаржылық жағдайдың қалыпты тұрактылығы;
3) тұрақсыз қаржылық жағдайы;
4) дағдарысты (қауіпті) қаржылык жағдайы.
Қаржылық жағдайдьщ абсолютті тұрақтылығы мына тенсіздікпен сипатталатын уақытта калыптасады:
ҚШ < Мак немесе Мак > ҚШ
Бұл теңсіздік тауарлы-материалдық қорлар меншікті айналым капиталымен жабылатынын көрсетеді,
Қаржылық жагдайдың қалыпты тұрақтылығы мына теңсіздікпен сипатталады:
Мак/ұз < ҚШ НК немесе НК < ҚШ
Бүл қатынас кәсіпорын өзінің тауарлы-материалдык қорларының бір бөлігін жабу
Талданып отырған кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтайық.
Кесте 2.5 - 2005 – 2006 жылдар бойынша «Атамекен»
№ Көрстекіштер 2005 год 2006 год Жыл бойғы өзгерістер
1. Меншікті капитал 9 819 9 960 + 141
2. Ұзақ мерзімді активтер 6 154 5 119
3. Меншікті айналым капиталының бар болуы ( 1 жол
4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер 397 281 -116
5. Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу
6. Қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар 214 214 -
7. Тауарлы-материалдық қорлардың қалыпты (негізгі) қалыптасу көздерінің жалпы
8. Тауарлы – материалдық қорлар 5 063 5 890
9. Озіңдік айналым капиталының артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-)
10. Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің
11. Тауарлы-материалдық қорлардың қалыпты негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшерінің
12 кестедегі мәліметтер бойынша 2005 жылы “Аршалы” жауапкершілігі шектеулі
2006 жылы жағдай сол күйінде қалғанын көреміз:
2005 жылы да, 2006 жылы да оның қаржы жағдайы
Оның себебі меншікті қаражатта көзінің едеуірі (5119/9960)*100 % =
Осы жағдайда қаражат көздерінің құралымын оңтайландыру қажет. Қаржылық тұрақтылықты
Ішкі талдау кезінде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына төлеу қабілетсіздігі балансын
1) Төлеушіліктің жалпы мөлшері:
- банктің қарызы бойынша
- жабдықтаушылардың есеп айырысу
- бюджетке салықты толық төлемеу;
- басқа да
2) Төлемеушіліктің себептері:
- меншікті айналым қаражатының жетіспеушілігі;
- тауарлы-материалдык құндылықтардың жоспардан тыс қорлары;
- сатып алушылар уақытында
- акцептен бас тарту себепті сатып алушылардың жауапты сақтауындағы
- айналым қаражатын күрделі құрылысқа, жұмысшылардың
3) Қаржылық шиеленісті азайту көздері:
уақытша бос меншікті қаражаттар;
катыстырылған қаражаттар (қалыпты кредиторлық борыштың дебиторлық борыштан асып кетуі);
айналым каражатын уақытша толтыруға алынған банк несиелері
Қаржылық шиеленісті азайтатын төлемеушілік пен қаржы көздерінің жалпы мөлшерін
Тауарлы-материалдық қорлардың жағдайын
Қорытындылай келе айта кету керек, арнайы әдебиеттерде кәсіпорындарда қалыптасқан
- қаржылық жағдайы жақсы кәсіпорындар;
- қаржылық жағдайы орташа кәсіпорындар;
- қаржылық жагдайы нашар кәсіпорьшдар;
- банкрот кәсіпорын.
Бұл кезде өндірістік кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаражаттарды жұмсаудың келесі
1) қалыпты (біркелкі) өндірістік-шаруашылык және
2) ұзақ мерзімді несиелер мен қарыздар
3) кәсіпорынның дамуы бойынша көлемді жобаларды қаржыландыру
Қаражатты жұмсаудың осы бағыттарын қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету мүмкіндігін
Айталык, егер кәсіпорынның қарамағындағы қаржы ресурстары осы үш функцияны
2.3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын басқарудың өтімділігін талдау.
Басқарудың өтімділігін талдау
Бірінші түжырымдама бойынша өтімділік: кәсіпорынның өзінің қысқа
Екінші тұжырымдама бойынша, өтімділік - бул ағымдағы активтердің ақша
Фирманың өтімділігі - бұл оның барлык қажетті төлемдерін, олардың
Өтімді сөзінің өзі дейді олар "ақшаға оңай айналатын" деген
Бұл қорытынды А.Д. Шереметтің қорытындысымен үндес: "Берілген актив ақшаға
Өтімділік кәсіпорын-ның сөзсіз төлем қабілеттілігін білдіреді және активтер мен
Баланс өтімділігін талдаудың мәні - активтегі өтімділік
Өтімділік дәрежесіне, ягни ақша қаражаттарына айналу жылдамдыгына байланысты кәсіпорын
А1 - ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларга кәсіпорынның
Ақша қаражаттары мен бағалы қағаздар (қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар)
А2 – тез өткізілетін актнвтер. Бұларға қысқа мерзімді дебиторлык
Кумәнді дебиторлық борыштың үлесінің көп болуы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына
Сатуға арналған дайын өнім және материалдық құндылықтар қорының өтімділігі
А3 - баяу өткізілетін активтер. Баланс активінің II
Бірақ бұл кезде "Алдағы кезең шығындары" бабы есепке алынбайды.
А4 - қиын өткізілетін актнвтер - баланс активінің I
Баланс активінің баптары оларды өтімділік дәрежесі бойынша топтағанда, басты
П1 – неғурлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер - бұларға
П2 - қысқа мерзімді міндеттемелер - қысқа мерзімді несиелер
П3 - ұзак мерзімді міндеттемелер - ұзақ мерзімді несиелер
П4 - тұракты міндеттемелер - пассивтің I бөлімінің "Меншікті
Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген
А1 > П1, А2 > П2, А3 > П3,
Басқа сөзбен айтқанда, егер активтің сол алғашқы үш теңсіздігінің
Жоғарыда келтірілген жүйедегі алғашқы үш теңсіздіктін орындалуы төртінші теңсіздікті
Егер бір жұйенің бір немесе бірнеше теңсіздігінің қолайлы варианттағыға
Баланстың топтастырылған баптарын кесте түрінде көрсету орынды болады.
Кесте 2.6- «Атамекен»кәсіпорынының ағымдағы активтер мен пассивтер тобы.
Актив Сомасы, мың тг. міндеттемелер
Сомасы, мың тг. Төлеу артықты-ғы (+), жетіспе-ушілігі (-)
2005 ж 2006 ж
2005 ж 2006 ж 2005 ж 2006 ж
Ең өтімді активтер 474 148 Ең жедел 2975 2916
Тез өткізілетін активтер 1714 2214 Қысқа мерзімді 214 214
Баяу өткізітен активтер 5063 5890 Ұзақ мерзімді 397 281
Қиын өткізітен активтер 6154 5119 Тұрақты 9819 9960 +
Осы кәсіпорынның активтері мен пассивтерінің есептеулерін салыстыра кеп есеп
A I < П I; A II > П
Ол жолы соңында мынаны көреміз:
A I < П I; A II > П
Осыдан біз мынандай қорытынды шығарамыз. Мұндағы баланс өтімділігі кемдеу.
Төлем қаражаттарының бірінші тобы (А1) төлем міндеттемелерін айтарлықтай жауып
Актив пен пассив баптарының 1 тобының жиындарын салыстыру жақында
Жалпы алғанда баланс
Баланс активі мен пассиві баптарының төртінші тобының жиындарын
Берілген схема бойынша жүргізіліп жатқан талдау уакытылы
Көрсетілген схема бойынша жүргізіліп отырған талдау баланс өтімділігіне кешенді
Мұндағы: Көж - жалпы өтімділік коэффициенті;
а1, а2, а3 - салмақтық коэффициенттер;
А мен 11 - актив пен пассив бойынша сәйкес
Баланс өтімділігінің жалпы көрсеткіші кәсіпорынның барлық өтімді айналым қаражатгарының
Бұл теориялық мәні 0,9-дан төмен болмауға тиіс көрсеткіш кәсіпорынның
Бұл шектеулер қаржылық жағдайларды баланс өтімділігі дәрежесі бойынша саралауды
Баланс өтімділігі үшін ең өтімді активтер мсн мерзімі ең
Бұдан шығатыны а3 < 0,57
Бұл шектеулерге, мысалы, келесі салмақтық
а1= 1; а2= 0,5; а3= 0,3.
Сонда өтімділіктің жалпы
А1 + 0,5 А 2
П1 + 0,5 П2 +
2005 –2006 жылдарда бойынша «Атамекен»серіктестігінің өтімділік көрсеткіштерінің шығарып талдайық.
Кесте -2.7 2005 –2006 жылдарда бойынша «Атамекен»серіктестігінің өтімділік көрсеткіштерінің
Көрсеткіштер Норматив 2005 жылы 2006 жылы Өзгерістер
Абсолютті өтімділік коэффициентті 0,25-0,3 0,2 0,1 -0,1
Қиын өтімділіктің коэффиценті 0,7-0,8 0,7 0,8 0,1
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 1,5-2,0 2,3 2,64 0,34
Тәуелсіз коэффицент 0,5 0,73 0,75 0,02
Меншікті қаражатпен айналым қаражаттын қамтамасыздандыру коэффициенті 0,5 0,51 0,59
Отырып оңтайландыру коэффициенті 0,5 0,37 0,49 0,12
Мобильдің коэффициенті 0,5 0,62 0,67 0,05
Тәуелсіз коэффициенті – барлық капиталдың қай бөлігі меншікті қаражатқа
Осыған байланысты ахуал қанағаттандырарлық болды. Келтірілген мәліметтер бойынша 2005
2005 жылғы нормативті көрсеткішті қеней отырып оңтайландыру коэффициентінің қалып
Келтірілген мәліметтерге сүйене отырып біз бұдан мынадай қорытынды жасаймыз.
«Атамекен» ЖШС –нің қаржы ахуалы 2005-2006 жылдар қанағаттандырарлық деп
Осы көрсеткіштің көмегімен
Алайда бұл көрсеткіш кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеу жөніндегі
3. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ОЛАРДЫ
3.1 Акционерлік қоғамның қаржыларын ұйымдастыруда кездесетін
мәселелер
Жалпы акционерлік қоғамның қазіргі
Аталған компаниялардың ішінде болып
Бұл акционерлік қоғамның мәселелері
1.ішкі институтционалдық инвесторларды дамыту .
2.акционерлердің шығарған бағалы қағаздарын және
туындыларының сапасын жақсартуды ынталандыру және
құралдарын жаңа түрлерін енгізу .
3. инвесторлардың құқықтарын қорғауды жетілдіру
4.акционер қоғамның нарықққа шығарған бағалы