Мазмұны
1. Кіріспе: Ерекше қорғауға алынған территориялар.
2. Қорықтар – табиғи лаборотория.
3. Қазақстандағы қорықтар.
4. Қазақстанда жаңа қорықтар ұйымдастыру.
5. Қорықшалар.
а) Мемлекеттік табиғат ескерткіштері.
б) Тірі табиғат ескерткіштері.
в) Мемлекеттік қорғалымдар.
6. Биосфералық қорықтар.
7. Биосфераны қорғаудың «Қызыл кітабы».
8. Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Кіріспе.
Ерекше қорғауға алынған территориялар.
Халық санының өсуіне байланысты барлық негізгі табиғи бірлестіктердің
Кез – келген мемлекеттің ерекше қорғалатын табиғи территорияларды
оның территориясындағы барлық негізгі географиялық аймақтар мен өңірлердің
жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялық ресурстарды, топырақты енгізе отырып,
Мұны арттыру үшін ең дұрыс шара – қорықтар
Табиғатты қорғаудың маңызды формаларының бірі – ерекше қорғауға
Қорықтар- табиғатты қорғаудың бір түрі. Қазіргі кезде қорықтық
Қазақстанда екі ұлттық бақ құрылған: Баянауыл және Алтынеміл.
Қорықтар – толық қорғаудың жетілдірілген түрі, себебі, оған
Белгілі бір шаруашылық жұмыстарын жүргізе отырып, табиғаттың ерекше
Табиғи тіршілік орталарын қорғаудың әр түрлі формаларының
2. Қорықтар – табиғи лаборотория.
Биосфера – қоғам байлығы ол қашанда жер бетінде
Биосферада қазынасы сарқылмайтын дүние емес. Оның адам игілігі
Онда болатын өзгерістерді зерттеу нәтижелеріне қарай алдын-ала
Қазақстанның бірнеше табиғи - географиялық аймақтары – солтүстігінен
Бұл салада Қазақстан Республикасында соңғы жылдар ішінде қыруар
Осы кезде Қазақстан Республикасы жерінде (1980 жылғы
Қазақстан Республикасының қорықтарында алдағы уақытта табиғи ресурстарды пайдалану
3. Қазақстан қорықтары.
Қазір Қазақстан территориясында төмендегі қорықтар жұмыс істейді.
Ақсу – Жабағлы. 1926 жылы құрылған, ертеден келе
Барса – келмес. Арал теңізінің солтүстік бөлігінде Барса
Наурызым. 1931 жылы құрылған. Қостанай облысының Жетісу ауданында
Алматы. 1934 жылы құрылған . Алматы облысының
Қорғалжын. 1958 жылы құрылған . Ауданы
Марқакөл. 1976 жылы құрылған. 71 мың
Қорық территориясына Азутау жотасының оңтүстік беткейлері және Күршім
Бетпақ – дала. Сарысу өзені мен Балқаш көлінің
Қаратау (Қызылқұм) қорығы. Оңтүстік Қазақстан облысының Арыс және
Үстірт. 1984 жылы құрылған. Ауданы 223,3 мың
Батыс Алтай. 1992 жылы құрылған. Ауданы 56
Алакөл.1998 жылы құрылған. Ауданы 20,7 мың гектар. Алматы
Қаратау қорығы. 2002 жылы жаңадан құрылған қорық.
4. Қазақстанда жаңа қорықтар ұйымдастыру
Жер көлемі 2754 мың шаршы кеңістіктер ұлан -
Қазақстан Республикасындағы территорияларвының кейбір жерлеріне қорық ұйымдастыруға
Жер құнарын, орманның әсем келбетін, өзендер мен көлдердің
Бұл отырыста Қазақстанның ірі ғалым – биологтары қорықтар
Республикамыздың табиғи ресурстарын қорғайтын жаңа қорықтарды ұйымдастыру үшін
БІРІНШІ- ШӨЛДІ АЙМАҚ. Бетпақ дала қорығы территориясында Шу
ЕКІНШІ- ДАЛАЛЫҚ АЙМАҚ. Оған Жезқазған облысына қарасты Ағадыр
ҮШІНШІ– ШӨЛЕЙТТІ АЙМАҚ ҚОРЫҚТАРЫ. Бұл қорықтарда ең көлемділері
Шөлейтті аймақтық қорық, оған торғай өзенінің төмегі ағысы,
Алматы облысы. Балқаш ауданындағы Күрті өзенінің Ілеге құя
Балқаш ауданынында тағы бір қорық ешылмақ, ол –
Шөлейтті аймақта тағы да бірнеше жерде қорықтар ұйымдастыруға
Қазақстан Республикасында алдағы уақытта ұйымдастырылатын қорықтардың бір тобы
Ал, Шыңғыстау, Тарбағатай (Шығыс Қазақстан облысы) бұл өңірде
Зайсан ойпатында да қорық ұйымдастыруға болатын жерлердің бар
Міне, осындай шараларды іске асырғанда ғана биосфера байлықтарын
5. Қорықшалар.
Қазақстанда қазіргі уақытта жалпы ауданы 4600 мың гектар
Қорықшалардың ерекшелігі – мұнда табиғат нысандарының тек жеке
Геологиялық қорықшалар ерекше, сирек кездесетін геологиялық түзілістер мен
Ботаникалық қорықшалар өсімдік жамылғысының ерекшелігіне қарай әр зонаның
Хайуанаттар қорықшалары жабайы жануарлар мен құстардың миграциясы жолдарында
Қорықшалармен қатар, қоршаған ортаның жан – күйіне қатысты
Қазақстандағы маңызды мемлекеттік қорықшалар қатарына:
Алматы мемлекеттік қорықшасы. Алматы облысының оңтүстік – шығысында
Зеренді мемлекеттік қорықшасы. Ақмола облысында орналасқан. Ауданы 39,5
Рахман қайнарлары қорықшасы. Алматы облысында орналасқан. Ауданы 109
Балқаш маңы қорықшасы. Алматы облысында орналасқан. Ауданы
а) Мемлекеттік табиғат ескерткіштері.
Мемлекеттік табиғат ескерткіштеріне айрықша немесе белгілі бір жерге
б) Тірі табиғат ескерткіштері.
Тірі табиғат ескерткіштеріне жекелеген ұзақ өмір сүріп келе
Оңтүстік Қазақстан облысының территориясында 39 табиғат ескерткіштері орналасқан.
в) Мемлекеттік қорғалымдар.
Мемлекеттік қорғалымдар табиғаттың жекелеген немесе бірнеше компоненттерін сақтау,
6. Биосфералық қорықтар.
Соңғы жылдары қорғауға алынған территориялардың бір формасы болып
Биосфералық қорық. Жердің әр түрлі аймақтарының табиғи
Биосфералық қорықтар туралы концепцияны 1974 жылы ЮНЕСКО –
1992 жылы Рио – де – Жанейрода өткен
Биосфералық қорықтар туралы Халықаралық конференция (Севилья 1995 жыл)
Биосфералық қорықтар өзара толықтырушы үш функцияны атқаруы керек:
генетикалық ресурстарды, биологиялық түрлер экожүйелер мен пейзаждарды сақтауға
тұрақты экономикалық және адамзаттық дамуға көмектесу үшін даму
зерттеу жұмыстарын қолдау үшін материалдық – техникалық қамтамасыз
сонымен қатар, білім беру, мамандарды дайындау, жергілікті, ұлттық
Әрбір биосфералық қорық үш элементтен тұруы қажет:
Қорықтық белдеу. Биологиялық алуантүрлілікті сақтау мақсатында ұзақ уақыттық
Буферлі белдеу. әдетте, қорықтық белдеудің айналасында, шектесіп жатады.
Өтпелі белдеу. Мұнда ауылшаруашылық жұмыстарының кейбір түрлері, тұрғын
7. Биосфераны қорғаудың «Қызыл кітабы».
Өміріне, экономикалық жағдайына, географиялық орналасуына, тарихи дамуына көз
Жер шарында егін егетін, мал жаятын жайылым, орман
Табиғатты қорғаудың «халықаралық табиғат қоғамы» 1948 жылы құрып
1971 жылға дейін «Қызыл кітапқа» сүтқоректілердің 236, құстардың
Халықаралық «Қызыл кітапқа» Қазақстан жерінде өсіп – өнетін
Бұл құжатқа тіркелген аңдар, құстар және өсімдіктерді қорғау
Біздің елде «Қызыл кітап» 1978 жылы шықты. Онда
Дүниежүзілік экологиялық ұйымдар.
ВВД – ғаламшар тоғайларын қорғаудың халықаралық интернационалды жастар
Гринпис («Жасыл әлем») –бүкілдүниежүзілік табиғат қорғау ұйымы.
« Робин Вуд»-германиялық жастардың « қышқыл жаңбырға» қарсы
ФАО-Біріккен Ұлттар Ұйымының ауыл шаруашылық және азық- түлік
МСОП – халықаралық табиғатты қорғау және табиғат ресурстары
ВФОП –бүкіл дүниежүзілік табиғатты қорғау қоры. Дүнижүзілік фауна
8. Қорытынды.
Біздің еліміздегі табиғат қорғау шаралары жануарлар дүниесін одан
Қазақ адамдары жабайы жануарлар мен өсімдіктерді өздерінің ұлттық
Жаңа қоғам орнатушы Қазақстан азаматтары сан алуан міндеттерді
Табиғатты қорғау мен табиғат қорларын тиімді пайдаланудың екі
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Ғ. Сағымбаев. «Экология негіздері». Алматы, 1995 жыл.
«Қазақ Совет Энциклопедиясы». Алматы, 1980 жыл.
Г.С. Оспанова, Г.Т. Бозшатаева «Экология». Алматы -
З.М. Модахметов, А.М. Ғазалиев, С.Д. Фазылов «Экология негіздері».
Ғ.С. Ғарапова, Н.М. Жақынбаева «ЖОО арналған оқулық –
1