Мазмұны
Кіріспе................................................................................................5
І. Нарық жағдайындағы шағын кәсіпкерлікті дамыту және
1.1. Шағын бизнесті дамытудың тарихы.......................................11
1.2. Шағын және орта кәсіпкерлікті анықтаудың алғы шарттары............................................................................................14
1.3. Шағын бизнестегі кәсіпкерліктің түрлері мен субъектілері.......................................................................................21
1.4. Сыртқы орта және оның шағын бизнеске әсері.....................25
ІІ. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің қазіргі жағдайы...........................................................................................31
2.1. Республикадағы шағын бизнестің жағдайын талдау............31
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемелекеттік қолдаудың шаралары...34
2.3. Шағын бизнестің субьектілеріне арналған арнайы салықтық тәртіптер............................................................................................44
ІІІ. Шағын бизнесті дамытудың перспективалары...........47
3.1. Шағын кәсіпкерлікті өндірістік және инновациялық қолдау.................................................................................................47
3.2. Кәсіпкерлікті қолдаудағы құрылымды дамыту.....................49
3.3. Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы құқықтық жағдайларды іске асыру..........................................................................................55
3.4. Шағын кәсіпкерлікті кадрлық және ғылыми-әдістемелер арқылы қамтамасыз ету...................................................................56
3.5. Шағын бизнесті мемлекеттік қолдау......................................57
Қорытынды...................................................................................60
Қолданылған әдебиеттер тізімі.............................................63
Кіріспе
Республикада жүргізіліп жатқан Қазақстан – 2030 стратегиясы және сонымен
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей шағын бизнес – дамыған нарық шаруашылығының
Шағын бизнестің ғылыми-техникалық прогресс бағытындағы көптеген жетіспеушіліктерді қамтамасыз етуде
Сонымен қатар, шағын бизнестің ең қажетті мынандай қызметтері бар:
Осының барлығы соңғы уақытта Республикадағы кәсіпкерлік белсенділігінің кейбір құлдырауларының
Қазақстандағы жалпы экономикалық дағдарыстың салдары шағын кәсіпкерлік қызметіне әсер
Қазақстанның экономикасының потенциалды өсуі отандық өндірістің дамуына байланысты. Бірақта
Отандық өндірісті дағдарыстан шығуға негізделген дамытудың ең тиімді бірден
Өтпелі экономика және отандық өнеркәсіптің дағдарысы жағдайында еркін кәсіпкерлікке
Елді мекендерді және кішігірім қалаларды әлеуметтік – экономикалық дамытуға;
1.1. Шағын бизнесті дамытудың тарихы
Шағын бизнестің ролін түсіну, оның қазіргі экономикадағы маңызын анықтау
Кәсіпорындар нарықта бір – бірімен бәсекелік күресте де бәсекелеседі,
Әсіресе 1873 жылғы дағдарыс айрықша болып табылады, өйткені сол
Ірі кәсіпорындарды біріктірудің екінші түрі синдикаттар болды, мұнда өнімнің
Жаңа ғасырдың басында ірі кәсіпорындарды біріктірудің бірден – бір
Жоғарыда аталғандардың барлығы ұсақ кәсіпорындардың өздерінің маңызын жоғалтуға алып
сол кездегі техниканың көптігі ірі көлемдегі өндірісті талап етті,
қымбат техника тек массалық өндіріс кезінде өтімді болды, ал
тек алдыңғы қатарлы техника мен технология емес, сонымен қатар
ғасырдың басында ірі кәсіпорындар барлық жаңа және алдыңғы қатарлыларды
Нәтижесінде шағын бизнес соңғы орынға қойылды және ірі кәсіпорындарға
1973-1975ж.ж соғыстан кейінгі кезеңде бүкіләлемдік дағдарыс болды, бұл энергетикалық,
Шағын бизнес экономикадағы позицияларды жаулап алуы және дамуымен ғана
Бұл жағдайдың себеп – салдары қалай болады?
Ең алдымен экономиканы дамытудың парадигмасы өзгерді. Кәсіпорынның едәуір көлемін
Екіншіден, приоритеттерді ауыстырудағы шешуші ролді 70 жылдардың орта шенінде
Ақырында, тұтынушылардың да психологиясы өзгерді. Олар үйреншікті қалыптан алыстады,
70-80 жылдардағы жағдайдың өзгеруіндегі алғы шарттары шағын бизнестің сәтті
Шағын және орта кәсіпорындарды жағдайына байланысты екі топқа бөлуге
Бірінші топты ірі бизнеспен тура және жанама байланыстағы кәсіпорындар
Қарастырылған кезеңде аталған кәсіпорын тобын дамыту үшін осы типтегі
шектеулі ортадағы деталдар мен түйіндер өндірісінің шағын және орта
шағын фирмалардың икемділігі өндірісті қайта жаңартуға және үлгілерді ауыстыруына
шағын фирмалардың өнімдерінің өзіндік құнының төмендігі, арзан қол жұмыс
ҒТП-нің жаңа кезеңі жаңа салалар мен жаңа тауар түрлерінің
Тауарлардың екінші тобын нарықта бір – бірімен және ірі
Тұтыну мен қызмет көрсетулерге деген сұранымға тез бейімделу және
Тұтынуға жақындық, ірі фирмаларға сол және басқа да себептермен
т.б
Шағын бизнестің дамуы мен гулденуінде мемелекет саясатының маңызы зор.
Шағын кәсіпорындармен бірінші рет ұшырасқандар кейде аздаған қателер жіберуі
Бұл жағдайда шағын кәсіпорындар үшін белгілі бір әмбебап, баға
Кейде шағын кәсіпорынның түрі қай ұжым оның құрылтайшысы
Егерде шағын кәсіпорындың құрылтайшысы мемелекеттік ұйым болғанымен, жаңа білім
Осы кезде құрылтайшылардың қатысушысы болған жеке және отбасылық жеке
1.2. Шағын және орта кәсіпкерлікті анықтаудың алғы
Шағын кәсіпорын көлеміндегі кәсіпкерлік сапалық артықшылықтармен де ерекшеленеді.
Бірінші кезекте кәсіпорынды тікелей басқару және бірлестіктің құқықтық
Екінші сипаттама – кәсіпорынға келесідей шолу жүргізуге болады: оның
Үшіншіден – фирмадағы бағаға және тауарды реализациялаудағы жалпы салалық
Төртіншіден – кәсіпкер мен клиент арасындағы тұлғаланған сипаттамадағы қатынас
Бесіншіден – кәсіпорын өміріндегі жетекшінің басты ролі: ол тек
Алтыншы ерекше сипаты – отбасылық іс: ол кәсіпорынның барлық
Соңғы жетінші ерекшелігі қаржылық сипатымен байланысты. Егер «алыптар» биржаның
Сонымен қатар, тағы бір ерекшелігі ретінде негізгі қормен салыстырғанда
Шағын кәсіпорынның қызметінің қатарынан ең алдымен экономикалық қызметін атап
Әлеуметтік қызметінің де көптеген маңызы бар. Бірінші, кәсіпкерлік қызметтің
Енді бүгінгі таңда нарықтық экономикасы дамыған елдерде орын алған
Шағын және орта кәсіпорындардың алғы шарттарымен байланысты мәселелеріне шет
Ағылшын тілді әдебиеттерде «small bisnes» термині қолданылады (шағын +
Европалық елдерде Жапонияда «шағын және орта кәсіпорын» термині қолданылады.
Отандық әдебиеттерге келетін болсақ, мұнда ұзақ уақыт бойы «монополистік
Орта кәсіпкерліктің алғы шарттарын екіге бөлуге болады – сандық
Ең қиын іс сапалық көрсеткіште жатыр. Ғалымдар арасында бұл
АҚШ-та шағын бизнес жөніндегі Әкімшілік бизнесті егер, ол бөлімшелерімен
Кейде шағын бизнес жөніндегі Әкімшілік жұмысшылардың немесе өнімнен түскен
Францияда шағын және орта кәсіпкерлердің Жалпылама конфедерациясы келесідей анықтамаларды
Францияда Европаның басқа да елдері сияқты кәсіпкерлердің дәрежесі бар,
Француздық кәсіпкер – бұл ұйымды өз есебінен ұйымдастыратын, кәсіпқой
Енді шағын капиталистік кәсіпорындар туралы. Оның иесі де өндірісте
Ірі корпорацияларды басқарумен тек қана жалдаған кәсіпқой менеджерлер айналысады,
Сонымен, кәсіпорындардың әр түрлі көлемін анықтау үшін негізгі сапалық
Батыс мамандары сонымен бірге өздерінің сапалық алғы шарттарын шағын
кәсіпорынды жеке басқаруына қатысты аз мамандандырылған;
жетекшіліктің жоғарғы органдарымен, өндірістік жұмысшылармен, жеткізушілермен, клиенттермен ара қатынастың
нарыққа капитал салудажәне қысқамерзімді несие алумен қатысты жеке қиындықтарға
Сату, сатып алуға араласудың мықты ұстанымдарының жоқтығы;
Жетекшілер мен жеке меншіктерге жататын жергілікті ұйымның барынша тар
Жұмысының басым бөлігін шағын бизнеске арнаған ағылшындық экономист Ф.Кларк:
Әрине бұл материалдық емес факторлар адам өзінің ісін ашқан
Экономист Ю.Кочеврин; «Шағын және орта өндірісті анықтайтын негізгі ерекшелік
Әрине, жоғарғы «өлермендікті» әсіресе шағын кәсіпорындарда болатынын ешкім
Бүкіл әлемдік банктің мәліметтері бойынша шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты
Жұмыс істейтін жұмысшыларының саны 50 адамға дейінгі; жылдық айналым
Дамыған мемлекеттердің экономикасына кіретін, экономикалық қызметті дамытудың халықаралық ұйымы
1.3. Шағын бизнестегі кәсіпкерліктің түрлері мен субъектілері
Шағын бизнесте кәсіпкерліктің негізгі түрлері келесілерге бөлінеді:
Қызмет көрсету бағытына қарай: өндірістік, коммерциялық, қаржылық және инновациялық;
Кәсіпкерлердің қызметтік бағытына қарай: өндірісті басқару, қаржылық, делдалдық және
Қызмет түрлерінің сан бойынша: жоғарғы білім және жоғарғы
Қызметінің салалық бағыт бойынша: өнеркәсіптік, агроөнеркәсіптік, ауылшаруашылық, құрылыстағы және
Кәсіпкерліктің субъектілері жеке және заңды тұлғалар бола алады. Кәсіпкерлік
жеке және заңды тұлғалардың жеке меншігін басқа да әртүрлі
жеке және заңды тұлғалардың мүлігін әртүрлі формада тартуда және
кәсіпорын жетекшісінің келісімімен, егер оған келісімде меншіктің иесімен немесе
Шағын бизнестегі кәсіпкерлік былай жүзеге асырылады:
заңды тұлғаның білімінсіз;
заңды тұлғаның білімімен;
жалдамалы еңбекті қолданумен.
Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің құрылуының көптеген сипаттық негіздері нарықтық қатынастың
1 КЕСТЕ
Қазақстандағы жеке кәсіпкерліктің негізгі проблемалары
Аталу шараларының мәні бойынша реті Негізгі проблемалар
1 Салықтар
2 Заң шығарушылық
3 Инфляция
4 Толықтай экономикалық жағдай
5 Жеткізу, жетіспеушіліктер
6 Несиенің жоғарғы қойылымы мен оны алу қиыншылығы
7 Серіктестер мен клиенттердің төлем төлеуге қабілетсіздігі
8 Банктік жүйенің жетілмегендігі
9 Саясаттық жағдай
10 Бюрократия
11 өкіметтің, биліктің іс әрекеті: коррупция, пара
12 Жалға алу орындарына, алаңдарға, офистарға деген қиыншылықтар
13 Ақпараттың, мәдениеттің, тәжірибенің жетіспеушілігі
14 Кадрлық проблемалар
15 Рэкет
16 Кәсіпкерлерге деген теріс қатынас
Қазақстандағы тамыздағы дағдарыс біздің елімізде орташа класс, жекеменшік класы
Жекеменшік кәсіпкерлерден аз болсада олардың проблемалары ашылды. Шағын кәсіпорындардың
Шағын бизнестің инфрақұрылымынын жасау процессі жаймен жүріп жатыр;
Шағын кәсіпорындардың санын көтеру, әсіресе өндірістік салада өте төмен
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың аймақтық бағдарламасын, билік органдарының нормативтік
Аймақтарда шағын кәсіпкерлікті дамыту бойынша тәжірибелер мен ақпарттарды алмастыру
Бизнестегі хабарсыздықтың зиянын менеджмент және нарық академиясының прорекоры Вениамин
Егер де қаржыландыру проблемасын қарайтын болсақ, онда 1995 жылдың
Шағын бизнеспен қатынастағы несиелік ұйымдардың көбі аймақтарда қажетті айналым
Жалпыдан кәсіпкерлерге әсерін тигізетін және кәсіпорынның құлдырауының себебі болып
Бұның ең басты себебі кәсіпорынды құрудың оңайлылығы болуы мүмкін.
Шағын кәсіпорындардың жетекшілері келесідей себептерді белгілейді:
44%
17% - басқарудағы тәжірибенің жоқтығы;
16% - тәжірибе тұрақсыздығы: маркетингте, қаржыда, жабдықтауда және өндірістегі
15% - салалардағы жұмыс тәжірибесінің жоқтығы;
1% - істі жүргізудегі ұқыпсыздық;
1% - алаяқтық және жоқтық;
шағын фирмалардың жетекшілері кездесетін себептер тағы да басқа.
Кәсіпорындардың жетекшілерінің тек 20%-і ғана лайықты біліміге ие екенін
Әрине, жоғарыда аталған негізгі проблемалардың ішіндегі проблема деп мемелекет
1.4. Сыртқы орта және оның шағын бизнеске әсері.
Біз «Шағын бизнес» туралы айтсақ, кейде шағын және орта
Ішкі орта – бұл шағын бизнестің жеке және заңды
азаматтар тобының жекеменшіктерін және басқа да жеке және заңды
кәсіпорын жетекшісінің келісімімен, егер оған келісімде меншіктің иесімен немесе
Шағын бизнесте кәсіпкерлік келесілер арқылы жүзеге асады:
заңды тұлғанының арнайы білімінсіз;
заңды тұлғанының арнайы білімімен;
жалдамалы еңбекті қолданумен
Ішкі орта – шағын бизнес дағдылануға тиісті экономикалық, әлеуметтік
Ең алдымен шағын бизнеске өте көп әсер ететін ішкі
экономиканың және нарық конъюктурасының жағдайы;
шағын бизнесті дамытуға арналған сәйкес инфрақұрылымының болуы;
мемелекеттің шағын бизнеске деген саясаты;
қолайлы және қолайсыз әлеуметтік орта.
Факторлардың бірінші тобы - экономиканың және нарық конъюктурасының жағдайы.
Бірақта ғалымдар арасында қандай кезең циклінде шағын бизнес өз
Факторлардың екінші тобы. Сәйкес инфрақұрылымның болуының да маңызы аз
Факторлардың үшінші тобымемелекетпен байланысты. Шағын бизнесті мемелекеттік қолдау оның
есеп беруді хаттаудың жайлылығы;
салық жеңілдіктері;
қарыздарды төлеу;
мемелекеттік тапсырыстармен қамтамасыз ету;
ұйымның білімдік және кеңестік көмегі.
Мемлекеттің саясатының теріс әсер етуі келесілерден көрінеді:
тіркелудің қиыншылығы
ұсақ кәсіпорындарға арналған арнайы жеңілдіктердің жоқтығы;
т.б.
Факторлардың төртінші тобына әлеуметтік аспектілер жатады. Шағын бизнесті дамытуда
Қолайсыз әлеуметтік орта – бұл бизнеске деген абыройсыз және
Осы мәселелерге деген әртүрлі жағдайларды талдай келе шағын кәсіпкерлікке
ресурстық және өтімдік аймақтардың ықшамдылығы;
жеткізушілер мен тұтынаушылардың тар ортасындағы қарым-қатынастың қалыпсыздығы;
экономиканың толқымалы клнъюктурасына, саяси жағдайларға, заң орындарының өзгерістеріне жоғарғы
қаржы көздерінің шектеулілігі және капиталдардың созылмалы жетіспеушіліктері;
шағын бизнесті қолдау жүйесіне деген тәуелді дәреженің үлкендігі.
Шағын бизнестің экономикадағы ролі мен орнын қалай анықтауға болады?
Қазіргі уақытта шағын бизнесті экономиканың ажыратылмайтын бөлігі ретінде қарастыруды
Шағын бизнесті дамыту кезінде - нарықта тауар және қазмет
Шағын бизнестің дамушы елдердің экономикасы үшін үлкен маңызы бар:
экономикаға керекті икемділік туғызады;
халыққа қаржылық және өндірістік қорлардың үлкен көлемін жияды;
бәсекелік ортаны бөлуде үлес қосады;
ең негізгі бағыт ғылыми-техникалық прогресс қатарына жетістіктерді жүзеге асырады;
жұмыссыздық проблемасын шешеді;
Осылайша жоғарыда аталғандардың барлығын қорытындыласақ, шағын кәсіпкерлікті дамыту транзиттік
Сондықтан, Қазақстан Республикасындағы дамыту бағдарламасына сәйкес шағын бизнес біздің
2.1. Республикадағы шағын бизнестің жағдайын
талдау.
«Қазақстандағы шағын бизнесті мемлекеттік қолдау және дамытудың мемлекеттік
Сонымен қатар, объективті себептердің күшімен қосылған шағын кәсіпорындардың үлкен
СССР құлағаннан кейін және Қазақстан Республикасының одақтық заңына бағынатын
Қазақстанда лизинг әсіресе ауылшаруашылығында даму үстінде. Берілген саладағы лизингтік
Елде бизнестік білім беру жүйесі қалыптасқан, қысқа және орта
Қазір Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік климаты соңғы 15 жылда өте
Қазіргі уақытта шығын кәсіпкерлік секторы республика экономикасында ақырындап өз
Қазақстанның кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау аумағында ТМД елдерімен серіктестігі
бизнесті қолдаудағы ұлттық және мемлекетаралық құрылымдарды құруға көмек
кәсіпкерлік субъектілерінің қызметінің сыртқы экономикалық белсенділік жағдайында талдау;
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметінің инновациялық жәрдем көрсету.
Ең басты айта кетерлігі, Қазақстан халықаралық серіктестікті дамыту ортасында
Отандық тәжірибе көрсеткендей кәсіпкерлік, мемлекеттік билік жағынан қолдау мен
Жеке бизнесті дамыту мен қолдаудың мемлекеттік инфрақұрылымы алдын алған
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемелекеттік қолдаудың шаралары
Шағын бизнесті несиелеу Қазақстанның банктік жүйесінде «қысқа ақша» стратегиялық
Банктік жүйе нақты экономикаға берілген несиелердің көлемінің көтерілуінің нақты
Бірақ нақты экономиканы несиелеу орта және ұзақ мерзімді несиелеуде
Инвестицияны несиелеуде банктердің сақтық белсенділігі нақты экономикада негізгі капиталдың
Бірақ та бұл ресурстар жеткілікті емес. Меншіктік банктік капиталдың
Банктік жүйеге деген үлкен сенімсізділіктің жеткіліксіздігінен, халықтың орташа айлық
Бірінші себептерінің бірі – банктік депозиттердің пайыздық ставкалары және
Банктік жүйенің төмен капитализациясы әзірге Қазақстандық тез өсіп келе
Тәуекелділік факторы банк жағынан болсын кәсіпорын жағынан болсын көрінеді.
Кәсіпорындардың ұстанымдарынан – банктердің капиталдарының жетіспеушіліктерімен және қайта өңдеу
Сонымен қатар, қайта өңдеу өнеркәсібінде, ауылшаруашылықта, энегетикада, банктердегі орта
Отандық банктердің шикізат секторын, әсіресе мұнай секторын несиелеуге қатысу
Мұндай объектілерге шағын бизнес (ШБ) жатады. Бір жағынан шағын
Бір жағынан шағын бизнес Қазақстанның экономикасының дамуында үлкен роль
Қосымша, бұл мемлекетте шағын және орта бизнесті қолдау Қоры
Қазақстанның экономикасын шағын және орта кәсіпкерлікті инвестициялауды қаржылық қолдау
Дамып келе жатқан бизнесті қолдау;
Кеңес беру және басқа да қызмет көрсетулерді ұсыну.
Қор шағын кәсіпкерлік субъектілерін несиелеуді мемлекеттік бюджеттің қаражаты арқылы
Кейбір сарапшылардың пікірі бойынша, шағын кәсіпкерлік субъектілерін коммерциялық банктер
Бірақта, мамандардың жүргізген талдаулары бойынша, салалық құрылымда сауда саттық-делдалдық
Шағын және орта кәсіпорындардың қаражатын толтырудың қатарындағы негізгі көзіне
Екінші дәрежелі банктердің (ЕДБ, БВУ) жүргізген несиелік саясатының белсенділігінің
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің берген мәліметтері бойынша екінші дәрежелі
Шағын кәсіпкерлік субъектілерін несиелеуді Ұлттық Банк жағынан
Қазақстандық банктердің шағын және орта бизнесті несиелеу саласындағы белсенділігінің
Әрине, мемлекеттің белсенді араласпауынан шағын және орта кәсіпкерлікті тұрақты
Қазақстан Республикасының 2005-2006 жж әлеуметтік – экономикалық дамытудың индикативті
ұзақ және орта мерзімді несиелеудің үлесін экономиканың приоритеттік ортасында
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қажеттіліктерін қанағаттандыратын жабдықтар шығара алатын, шағын
Бұдан да басқа, көбіне әлемдік тәжірибеде қолданылатын шағын және
Қазіргі уақытта банктік жүйе экономиканың нақты секторын несиелеуге дайын,
Шағын кәсіпорындар саны
(жыл соңына; бірлік)
2002ж 2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлығы 45124 54503 63934 68708 69207
қызметі бойынша:
ауыл, орман шаруашылығы, аңшылық 2861 3402 3903 4030
балық өсіру, балық аулау 93 121 143
өндіріс 5983 6931 7914 8371 8344
тау-кен өндірісі 280 342 388 442 479
өңдеу 5216 5991 6909 7321 7242
су, газ, электрэнергиясын өндіру және бөлу
құрылыс 4606 5962 7286 8512 9129
тұрмыстық бұйымдарды, автомобильдерді және жеке
қонақ үйлердің қызмет көрсетуі
мейрамханалардың қызмет көрсетуі 679 813 911 944
көлік 2172 2647 3022 3279 3220
байланыс 325 357 399 444 428
қаржы сферасында делдалдық қызмет 850
қозғалмайтын мүлікпен операциялар, жалға беру
коммуналдық, әлеуметтік және персоналдық қызмет
Шағын кәсіпорындардың өндірген өнім көлемі
( жылына; млн. тенге )
2002ж. 2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлығы
578463,5 577667,0 876645,8 1278357,9 1768432,7
қызметі бойынша:
ауыл, орман шаруашылығы, аңшылық 27237,1 28702,0 36070,8 44710,1
балық өсіру, балық аулау 377,1 290,0 598,1 376,7
тау-кен өндірісі 10077,1 10652,0 16705,5 31089,8 33842,0
өңдеу өндірісі 67922,0 75760,6 97787,7 133685,8 165764,2
су, газ, электрэнергиясын өндіру және бөлу
құрылыс 79225,1 132064,5 205908,9 357770,2 667642,3
тұрмыстық бұйымдарды, автомобильдерді және жеке
қонақ үйлердің қызмет көрсетуі
мейрамханалардың қызмет көрсетуі 2224,5 4311,5 6110,6 6608,8
көлік 31081,0 40801,7 60454,3 80629,4 100380,8
байланыс 6088,2 7906,5 10424,8 13086,6 14557,7
қаржы сферасында делдалдық қызмет
29438,2 14475,8 12207,4 21063,0 49004,8
қозғалмайтын мүлікпен операциялар, жалға беру
коммуналдық, әлеуметтік және персоналдық қызмет
Шағын кәсіпорындардағы жұмысшылар саны
( адам )
2002ж. 2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлығы
542030 534898 692216 748785 768640
қызметі бойынша:
ауыл, орман шаруашылығы, аңшылық 71731 64854 77346 75267
балық өсіру, балық аулау 1528 1777 2009 1313
өндіріс 72055 72871 112212 118032 120749
тау-кен өндірісі 5038 5632 7539 8915 8027
өңдеу 76866 76066 91732 96069 100327
су, газ, электрэнергиясын өндіру және бөлу
құрылыс 68729 75716 103302 123721 140715
тұрмыстық бұйымдарды, автомобильдерді және жеке
қонақ үйлердің қызмет көрсетуі
мейрамханалардың қызмет көрсетуі 7064 7281 9273 9559
көлік 31472 30347 35687 39035 39118
байланыс 3662 4029 4407 4554 4491
қаржы сферасында делдалдық қызмет
5341 5727 6760 6856 6991
қозғалмайтын мүлікпен операциялар, жалға беру
коммуналдық, әлеуметтік және персоналдық қызмет
Шағын кәсіпорындар жұмысшыларының орташа еңбекақысы
( тенге )
2002ж. 2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлығы
9453 11426 13874 17583 21102
қызметі бойынша:
ауыл, орман шаруашылығы, аңшылық 4489 5504 6816 8030
балық өсіру, балық аулау 4430 4505 5962 9599
тау-кен өндірісі 22633 27745 29094 41425 37433
өңдеу өндірісі 8075 9620 11724 14477 17742
су, газ, электрэнергиясын өндіру және бөлу
құрылыс 11777 14721 17050 20519 24181
тұрмыстық бұйымдарды, автомобильдерді және жеке
қонақ үйлердің қызмет көрсетуі
мейрамханалардың қызмет көрсетуі 5447 7040 8049 10205
көлік 11202 13506 16343 18632 22646
байланыс 23643 26395 31385 33041 31963
қаржы сферасында делдалдық қызмет
14785 20001 26085 36940 32128
қозғалмайтын мүлікпен операциялар, жалға беру
коммуналдық, әлеуметтік және персоналдық қызмет
2.3. Шағын бизнестің субьектілеріне арналған арнайы салықтық тәртіптер
Шағын және орта бизнес секторын дамыту мәселесі жаңадан индустрияланған
Ірі компаниялар шағын және орта кәсіпорындардың секторымен тығыз байланыста,
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, шағын және орта кәсіпорындар секторының
Жекешелендірудің тиіділігінің әрқашанда бола бермеуі
Индустрилдық сектордың орынды емес құрылымы. Ірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың көп
Халықтың нарықты, нарықтық қатынастарды және жаңа менталитетті қабылдауға дайындығының
Елде ең алғаш құрылған нарықтық кезеңдегі шағын және
Инстуционалдық қақпаннан қорғауға бағытталған институттық механизмдердің болмауы. Мұның нәтижесі
Осындай қатал шектеулерде бастаушы кәсіпкерлер қалады. Тап солар ең
3.1. Шағын кәсіпкерлікті өндірістік және инновациялық қолдау
Шағын бизнесті қазіргі заман кезеңіне сай дамыту ең бірінші
Сонымен қатар, шағын кәсіпорындардың техникалық деңгейі толықтай жоғарғы дәрежеде
Елдің өндірістік – инновациялық потенциалында нарықтық экономикаға лайықты дәрежеде
Өнімдері нарықтық құрудың мақсатына бағытталған шағын кәсіпорындардың мемлекеттік тапсырысын
Шағын кәсіпорындарға пайдалануға берілген өндірістік алаңдар, жеңілдетілген инвестициялық қолдаулар,
Лизингтік компаниялар желісін кеңейту және бөлуге көмектесу;
Шағын кәсіпорындарды жоғарғы тиімді технологиялық жабдықтармен, отандық және импорттық
Шағын кәсіпорындардағы өндірістегі өңдеу жұмыстары нәтижесіндегі жаңа өнімдер түрін
Технопарктердің сараптаулары арқылы құрылған және инновациялық ұсыныстарды сұрыптау, ғылыми
Шағын бизнесті дамытуда шағын кәсіпорындардың интеграциясының өндірістік желідегі күшті
Берілген бөлімде қарастырылып орындалған шаралар өндірістің техникалық деңгейінің жоғарылауы
3.2. Кәсіпкерлікті қолдаудағы құрылымды дамыту
Қазіргі кезеңнің негізгі мәселелері, жинақталған тәжірибені оқып және
Дәл осы кезеңде бизнес-инкубаторлар желісінің және тағыда басқа инновациялық
Олардың ролі ғылыми – техникалық прогресті тездетуде, өндіріс құрылымын
Кәсіпкерлікті қолдаудағы инфрақұрылымды дамыту қазіргі Бағдарламада басты сектор болып
Алматының қалалық бизнес – инкубаторының шегінде құрылған кәсіпкерлік инкубаторларының
Әртүрлі операциялармен жұмыс істейтін, микронесиелеу мен шағын бизнес субъектілерін
Бастаушы кәсіпкерлер үшін кеңес беруші орталық ретінде құрылған,
Халықаралық серіктестіктің орталығын құру және өзара көмек көрсету;
Студеттер мен жастарға волонтерлік типтегі клуб үйлерін және жастардың
Мамандандырылған ақпараттық – аналитикалық, енгізу орталықтар ретіндегі трансферттік технологиялық
Алдыңғы қатарлы жоспарда тұрғаны: дамыған елдерде бар ең жақсы
Жүргізілген жұмыстарды қорыта айтсақ, кәсіпкерлікті қолдаудың кешенді әдістерін, ақпараттық
Инфрақұрылымдық элементтерді дамыту мен құрудағы негізгі ой – бұл
Қазіргі күні Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті қолдауда бизнес
Шағын бизнесті әлемдік тәжірибеде қолданудың салыстырмалы жаңа түрі бизнес
Ереже бойынша, үшінші жылдан кейін фирма (шағын кәсіпорын) нарықты
Бизнес – инкубаторлар тек АҚШ-та ғана емес, сонымен қатар
Қазіргі кезде әр аптада жаңа бизнес – инкубаторлар
Қазіргі кезде 5 мыңнан аса бизнес – инкубаторлар, технопарктер
Аймақтарды әлеуметтік – экономикалық дамытудың күшті факторы болып табылатын
Дұрыс тәжірибесі көбінесе индустралды дамыған елдерде технологияны тапсыру ғылыми
Халықаралық бизнес-инкубаторларды, инновациялық және тенопарк орталықтарды құрудың, жаңа нарықты
Транзитті экономикалық елдердегі шағын және орта бизнесті қолдаудағы инфрақұрылымның
Батыс елдерінің тәжірибесі көрсеткендей, бизнес – инкубаторлар және технопарктер
Бизнес – инкубаторлардың тиімді қызмет жасауы демеушілердің қызметіне, кеңесшілерге,
Демеушілер жеке тұлға да, ұйымда бола береді. Демеушілік көмек
Бизнес – инкубаторлар университеттер базасында немесе ғылыми – зерттеу
Бизнес – инкубаторлардың құрылуының мақсатқа лайықты мысалы ретінде Қазақ
3.3. Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы құқықтық жағдайларды іске асыру
Қалалық Бағдарламаның берілген бөлімі «ҚР шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау
Қалалық Бағдарламаның басқа да мамандандырылған бөлігінде қарастырылған құқықтық жағдайларды
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың құқықтық жағдайын жүзеге асыру бағытындағы жұмыстың
3.4. Шағын кәсіпкерлікті кадрлық және ғылыми-әдістемелер арқылы қамтамасыз ету
Шағын кәсіпкерліктің мәні, оның экономикадағы ролі және әлеуметтік
Қазіргі уақытта кәсіпкерлік қызметі сферасы үшін кадрлар дайындау аумағында
Қазіргі бөлімнің шаралары кәсіпкерлік қызметі сферасына қажетті кадрларды дайындауды
Жұмысбасты халықтың кәсіпкерлік қызметін дамыту жағдайын жасау мақсатында, нарықтық
Жұмысбасты халықты кәсіпкерлік қызметі негізіне лайықтап оқытуды ұйымдастыру;
Білім беру құрылымы желісін дамыту жұмыссыз азаматтарды және бастаушы
Кәсіпкерлікті жұмыссыз азаматтар, кәсіпкерлік қызметімен айналысуға ынталы тұлғалар, оралмандар,
Осындай адамдардың өзіндік мінездері ынталылық ретінде өте жас кезде
3.5. Шағын бизнесті мемлекеттік қолдау
Монополиялық емес секторға мемлекеттік тәжірибенің жәрдемдесуін экономикасы дамыған елдер
Ауылшаруашылық өнімдерін өндіру және қайта өңдеу;
Халық тұтынуына арналған тауарлар, өнеркәсіптік және азық-түлік тауарларын өндіру;
Медициналық техникаларды және дәрі-дәрмектерді өндіру;
өндірістік, коммуналдық және тұрмыстық қызмет көрсету;
пәтер үйлерді, өндірістік және әлеуметтік бағыттағы объектілерді тұрғызу.
Сәйкесінше, шағын бизнесті дамытудағы мемлекеттің тарапынан көрсететін көмегінің ең
Шағын кәсіпорындарға мемлекет тарапынан көмек көрсетудің қажетті құралы
Мемлекет тарапынан көмек көрсетудің ерекше жүйесі ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысатын
Бұл жүйеде негізгі орынды қаржылық көмек беру және зерттеу
Қазіргі кезде көптеген қозғалыстар мен саяси партиялардың өздерінің бағдарламалырының
Шағын кәсіпкерлікті приоритетті дамыту – өзіндік мақсат емес, бұл
Шағын кәсіпкерліктің өте үлкен көлемде массалық дамуы мемлекеттік және
Шағын кәсіпорындарды инновациялық және өндірістік қолдауды қамтамасыз ету бойынша
Аймақтық, әлеуметтік-экономикалық процесте үлен роль атқаратын шағын кәсіпорын әрбір
Қазіргі кезде шағын бизнестің проблемаларын шешудің төрт негізгі бағыттары
Қазақстан, мемлекет қоғамның қажеттіліктері мен сауалдарына қызмет етеді деген
Қорытынды
Қорытындылай келсек, Қазақстандағы шағын және орта бизнестің дамуы
Шағын бизнесті одан әрі дамытудың негізгі мақсаты өндіріс көлемін
Инновациялық және ғылыми икемді өндірісті дамыту;
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің тиімді қызмет етуін қамтамасыз ететін нарықтық
Қызмет етіп жатқан өндірістік қорларды жаңартуды болжайтын шығарылған өнімнің
франчайзинг қағидасында ірі және орта кәсіпкерлермен өзара тиімді кооперативтік
шағын бизнес секторындағы жұмыстар үшін мамандандырылған менеджерлерді дайындау.
Кәсіпорындар жоғарыда көрсетілген мақсаттарға бағытталған қызметін белсендіруде және Қазақстандағы
Өзімнің жұмысымда мен Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің қазіргі жағдайын, шағын
Фирмаларды ірі, орта және шағын деп бөлінудің қажеттілігін анықтай
Ең негізгі айта кетерлігі, Қазақстандағы шағын бизнес қазіргі кезде
Қызмет сферасына келетін болсақ, шағын бизнестің жұмыстан берілетін кірісінің
Шағын фирмалардың ерекшеліктері бірінші кезекте оның мөлшерімен анықталады. Бұл
Осындай ерекшеліктерімен қатар қызметтеріде анықталады: кәсіпорынның жалпы санындағы өте
Шағын бизнес туралы айтқанда, оның ірі кәсіпорындармен қатынаста ғана
Менің түсінгенім, шағын бизнесті дамытудағы берілген кезеңдегі негізгі проблемасы
Қорытындылай келгенде, айта кетерлігі, Қазақстандағы шағын бизнес -
19