Мазмұны
1. Кіріспе
Беттер
3
2. Әдебиетке шолу
2.1 Жылқы шаруашылығы
2.2 Жылқы күту ережелері
2.3 Ауыл шаруашылығы жануарлары денесінің микрофлорасы
5
5
9
13
3. Өзіндік зерттеулер
3.1 Зерттеу материалы мен әдістемесі
19
19
3.2 Базарға сипаттама
30
3.3 Өзіндік зерттеулердің нәтижесі
31
4.Еңбекті қорғау
36
5. Қорытынды
37
6. Практикалық ұсыныс
38
7. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
8. Қосымша
39
42
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Малдардың еті әртүрлі микроорганизмдердің өсіп-көбею және
Олар еттің сапасын төмендетіп, бұзып қана қоймай, адамдарда
Бактериялардың туыстары Escherichia (энтерозардапты штаммдары),
Кейінгі кезде мал өнімдері оларды дайындалатын тағамдар базардан
Осының өзі мал өнімдерінің сапасын базарлар арқылы сатылатын
Жұмыстың мақсаты: Еламан базары арқылы сатылатын (жылқы
Осыған байланысты, жұмысымыздың ерекшелігіне сай, алдымызға мынадай
Еламан базары арқылы сатылатын жылқы етіне бактериологиялық әдіс
Еттің сапасын органолептикалық және биохимиялық көрсеткіштері арқылы анықтау;
Базар арқылы сатылатын етке органолептикалық, бактериологиялық көрсеткіштер арқылы
Органолептикалық және микробиологиялық әдістерді қолдана отырып жоғарыдағы сұрақтарды
2. Әдебиетке шолу
2.1 Жылқы шаруашылығы
Қазақстанда жылқы шаруашылығы мал шаруашылығының ішіндегі дәстүрлі және
Республикадағы жылқылардың жергілікті тұқымдарын өсірудің негізгі әдісі шығынды
Шаруашылықтардың жаңа түрлерінің құрылуы мен нарық экономикасының сұранысына
Бұл саладан өндірілетін бағалы тағамдармен қатар жылқы қаны
Қазақстандағы жылқы шаруашылығының өзінің тарихи дәстүрлігіне байланысты ауыл
Жылқының ет өнімділігі сойғаннан кейінгі алынған еттің мөлшері
Еттің сапасы оның жеуге жарамды (ет,май) және жеуге
Жылқының қоңдылығы мен жасына байланысты, оның етінің колориясы
Елімізде мемлекеттік стандарт бойынша (ҚРСТ 20079-74) союға арналған
1.Құлын-1 жасқа дейінгі құлындар,тірі салмағы 120 кг кем
2.Жас жылқылар-1-ден 3 жасқа дейінгі тай-дөнендер.
3.Ересек жылқылар.
Алғашқы алты айда құлындар тәулігіне 2 кг-ға дейін
1-категория.Қоңдылығы бар жылқылардың еттері жақсы өсіп жетіледі, жоны
2-категория.Қоңдылығы бар жылқылардың бұлшық еттері орташа жетіледі, жоны
Жылқы етінің химиялық құрамы және оның калориялығы жағынан
Қазақстандағы жылқы етін көп өндірудің резервтерінің бірі тебінді
Етті жылқы шаруашылығының өнімділігін арттыруды шешу жолының бірі-жылқыны
Жылқыларды жайып семіртудің екі жолы бар: көктемде және
Қыстан ортадан төмен қоңдылықпен шыққан жылқылар 50-70 күннің
Жылқылардың күздегі табиғи жайылымдарға жайып семіртуді қоңыр салқын
Тебінді жылқы шаруашылығында үйірдегі жылқыларды күзде жайып,семіртуді-шайландыру деп
Жылқыларды бордақылауды күзде және қыста,ал мал бордақылайтын шаруашылықтарда
Орта және ортадан төмен қоңдылықтағы жылқыларды өте қысқа
Жас жылқылар мен ортадан төмен қоңдылықтағы жылқыларды бордақылау
қажет.Бордақыланатын жылқылардың азық рационы шаруашылықтағы жем-
шөп қорына сәйкес жасалынады.
Жылқының ұшасының құрамы
Жастары ұшаның орташа салмағы,кг
Етінің салмағы,кг
Ұшадағы майдың салмағы,кг Сүйегі,кг Сіңірі,кг
2
3
4
5-тен жоғары 128,50
145,53
180,16
63,50 93,6
105.86
131,59
112,40 1,68
2,78
3,59
3,35
28,32
31,21
38,24
32,21 4,9
4,68
6,77
4,96
Жылқылардың сойыс шығымдылығы
Қоңдылығы,
Кг Аш ұстаудан кейінгі орташа салмағы,
Кг Ет пен майдың шығымдылығы,
кг Сойыс шығымдылығы, пайыз
Семіз 385,6 212,0 40%
Ортадан жоғары 367,0 193,7 35%
Орташа 344,0 163,0 20%
Ортадан төмен 333,4 146,0 15%
Жылқыларды бордақылау нәтижесі
Тұқым топтары Борда-
Қылау уақыты, ай
Тірідей салмағы, кг Бордақылау нәтижесі
Қазақтың жергілікті жылқылары 2 430,7 510,6
Дон-қазақ жылқыларының буданы 2 456,0 522,1
Желістік-қазақ жылқыларының буданы 2 460,5 525,3
Ауыр жүк тартатын-қазақ жылқыларының буданы 2 500,4 574,2
2.2 Жылқы күту ережелері
Жылқы мінезін ескере отырып, оған батыл әрі жылы
Жылқыны тазарту үшін жылқы тазартқыш щетка, мауыт (түкті
Жылқыны қысқа ағашқа байлап, сол жағынан бастап тазалай
Жылқының басын желкеден төмен қарай тазалайды, сосын барып
Бастың сол жағын тазалап болып, мойынның сол жағына,
Жылқының мойыны мен кеудесін тазалағанда аяқтарын жерге нық
Щетканы жылқы түгінен 3-4 рет өткізгеннен соң ат
Сол жағын түгел тазалап болғансоң, оң жағына көшеді,
Соңынан жылқыны тағы да дымқыл шүберекпен сүртіп, жылтырап
Жал мен құйрықты тазалау үшін тарақты пайдалануға болады.
Құйрықты соңғы құйрық омыртқасынан ұстап тұрып, шаңы кету
Жылқыны электр жүйесі бар шаңсорғышпен немесе стационарлық вакуум
Механикалық тазалау жылқының жұмысын жеңілдетеді, оның қылдарының жиналуын
Механикалық тазалау кезінде пайдаланылатын темір тарақты жылқы терісінің
Механикалық тазалауға арналған жабдық, қажетті жағдайда жылқының миозит
Тұяқтарды тазалап, оны қарау үшін жылқыны қысқа ағашқа
Сол жақ алдыңғы аяғының тұяғын тазалап, оны қарау
Сол жақ артқы аяғының тұяғын тазалап, оның тағасын
Жылқының оң жақтағы артқы және алдыңғы аяқтарын да
Тұяқ мүйізінің бетін ұшты нәрсемен тазалауға немесе май
Жұмыс қабілеттілігін арттыру үшін жылқыны дұрыс азықтандыру, суғару
Ат қоралары жарық болуы үшін – биіктігі екі
Терезесінің көлемі еден көлеміне 1:15 арақатынасынан кем болмауға
Жылқы төлін әр басына 5 шаршы м келетіндей
Ат қоралары жемшөп салатын астауларымен, суарғыштармен, жылқы байлайтын
2.3 Ауыл шаруашылығы жануарлары денесінің микрофлорасы Микробтардың белгілі
Тері микрофлорасы- олар теріде өне-бойы қоныстанған, шар тәрізді
Желін микрофлорасы. Сау мал желіннен алынған сүтте микробтар
Тыныс жолдарының микрофлорасы. Жаңа туған төлдердің тыныс жолдарына
Ауыз қуысының микрофлорасы. Температураның тұрақты, ортаның сілтілі,
Ішек-қарын микрофлорасы. Азық жеген сәттен бастап төлдердің
Қарын микрофлорасы микробтарға кедей келеді. Өйткені ондағы
Шошқа қарнынан сүт қышқылы бактериялары және әртүрлі коккалар,
Патогендік микроорганизмдерден қарында қышқылға төзімді Mycobacterium tuberculosis кездеседі.
Күйіс малының ас қорытуы ерекше. Барлық желінетін азық
Осымен қатар үлкен қарында түрлі қарапайым организмдер де
Клетчатка ыдырағанда одан май және көмір қышқылы, сутегі
Үлкен қарын микроорганизмдерінің бірқатары (strep.bovis, Ruminococcus flavefaciens
Малдың аш ішегінде микроорганизмдер көп болмайды. Ондағы
Жыныс ағзаларында жатыр, тұқым қабы, жұмыртқа (көбінесе)
Микроб тасушы және ауырған малдардың өнімдерінен дайындалған тағамдар
3.Өзіндік зерттеулер
3.1 Зерттеу материалы мен әдістемесі
Еламан базарына келіп түскен жылқы ұшаларын ветеринариялық құжаттарын
Органолептикалық зерттеу арқылы еттің сыртқы түрін, түсін, еттің
Жылқының ұшасынан тексеруге алынған бұлшық еттер және ішкі
Қараша және желтоқсан айларында 2006 жылы 10 жылқының
Етті микробиологиялық жолмен зерттегенде оның жалпы микробтармен және
Микроскопиялық зерттеу. Еттің балғындығын анықтау үшін алынатын сынама.
Дайын болған жағындыны ауада кептіріп, спирт білтесімен бекітіп,
Балғын еттен дайындалған жағынды да, микроскоптың көру аймағында
Бактериологиялық зерттеу. Тағам токсикозы және токсикоинфекцияларын және зооантропонозды
Ішек-қарын ауруларына, қатты өтетін тыныс жолдарының ауруларында, септикалық-пиемиялық
Аурудың түріне қарай бактериологиялық зерттеуге ұшаның алдыңғы және
Лимфа түйіндері – мойынның үстіңгі сөл түйіндері –
Сібір жарасына бактериологиялық зерттеу жүргізу үшін қан
Листериозға бактериологиялық зерттеу жүргізу үшін миын, бауыр және
Етті бактериологиялық зерттеу жағындыны микроскоппен көруден басталады. Сыртын
Бактериологиялық зерттеу кезінде әр еттің сынамасын майынан, сіңірінен
Ішек таяқша бактерияларын анықтау үшін, мына тәсілдермен дифференциальды-диагностикалық
Ол үшін 20 см3 еттің және лимфа
Proteus туысына жататын бактерияларды анықтау үшін ет-пептон агарына
Бактериологиялық зерттеулерді жүргізу.
Микробтардың жалпы санын анықтау. Зерттеуге алынған 10 жылқы
Бактериологиялық тексеру жалпы микробиология саласында пайдаланатын әдістемелерге сай
2-тәсіл. Әрбір сынамадан зарарсыздандырылған қайшымен 1-2 г ет
Кейбір күдікті колониялардан препараттар дайындалып жәй немесе Грам
Микроскоптық бейне. Грам оң микробтар – күңгірт күлгін
Олардың таза культурасын бөліп алу үшін таза қоректік
Ішек таяқшасының, сальмонеллалардың, протейлер мен кокктердің таза культурасын
Протеус туысының бактерияларын анықтау үшін П-2, П-5 құрамы
Ішек таяқшасына ұсынған Эндоның қоректік ортасының құрамы
Левинаның қоректік ортасы. Метилен көгінің 0,5% судағы ерітіндісін
Сальмонелалларға Киллианның, Кауфманның, Мюллердің жиналатын орталары қолданылады. Киллианның
Кауфманның қоректік ортасы: 500мл тетратиноаттың ортасына 25мл стерильді
Протеус тұқымының бактерияларын анықтау үшін П-2, П-5 орталары
П-5 тің ортасы: ортаны Петридің аяқшасына екі
Стафилококктерге тұз-сүт агары қолданылады,оның құрамы: 1л Ет-пептон-сорпасында
Стрептококктерді анықтау үшін Гарроның қоректік ортасы пайдаланылады, оның
Cl. perfringens -ті анықтау және бөліп алу үшін
Китт-Тароцидың ортасы: Жас бұқаның бауырын немесе бұлшық етін
Цейслердің қоректік ортасы: 500мл ерітілген және 45°С
Бактериялардың культураларын бірінші рет бөліп алу әртүрлі қоректік
Бактериялардың морфологиясын анықтау үшін жай және Грамм әдісімен
Олар раффиноза, лактоза, сахароза, мальтоза, глюкоза, галактоза, маннит,
Микроорганизмдердің биохимиялық қасиеттерін тексергенде мына тестілерге көңіл бөлдік;
Протеолиттік қасиетіне, 2) көмірсуларын газбен қышқылға ыдырату
Бөлініп алынған бактериялардың морфологиялық, тинкториальдық, культуральдық және биохимиялық
3.2 Базарға сипаттама
Еламан базары, Алматы облысы, Қарасай ауданы, Каменка ауылында
Сиыр ұшасы күнде 20-30 ұшаға дейін, қой ұшасы
Зертханада микробиологиялық зерттеулерге, биохимиялық тәсілдермен зерттеулерге арналған барлық
Әкелінген өнімдерді ветеринариялық санитариялық сараптау;
Сатуға жіберетін өнімдердің сапасының стандартқа сәйкестігін тексеру;
Ветеринариялық куәлікті тексеру;
Тексеру нәтижесі жақсы болған жағдайда рұқсат талон беру;
Сапасы күдікті өнімдерді қосымша толық тексеру;
Сапасы нашар өнімдерді утильдеуге, жоюға жіберу үшін акт
Адамдарға жұғатын жұқпалы ауруларды жібермеуді қадағалау;
Сату орындарының санитарлық жағдайын тексеру;
Тіркеу жұмыстарын жүргізу, оларды тіркеу;
Есеп беру тағы басқалар.
3.3 Өзіндік зерттеулердің нәтижесі
Еттің сапасын органолептикалық көрсеткіштері арқылы анықтау
Жылқы ұшасын тексеруді арнайы столда өткіздік. Тексеру
1-кесте
Ұшаның бұлшық еттері мен ішкі ағзаларының органолептикалық көрсеткіштері
Органдары
Ағзалары Түсі және консистенциясы Қансыз-дану дәрежелесі Байқалған патологиялық
Еттің сырты Сырты қабықшамен қапталған. Түсі қалыпты сәл
Еттің тоқымалары
(тканьдері) кескенде Сәл ылғалды, жабысқақ емес, тығыз, созылмалы
Майы Ақшыл басқанда ұнтақталады
Байқалған жоқ
Сүйек майы Жамбас сүйегі ортасы түгел түгел
Байқалған жоқ
Сіңірі Серпінді, тығыз
Байқалған жоқ
Етті қайнатқанда сорпасы Мөлдір, хош иісті, майының
Байқалған жоқ
Бауыр Тегіс жылтыр, қоңыр түсті Жақсы Екеуінде өзгеріс
өкпесі Жабысып бөлшектерінің суреті жақсы көрінеді, түсі сәл
Сөл бездері Былбыраған, ылғалды, айқын жарық-сұр түсті Жақсы
Тексеру кезінде алған мәліметтерге қарасақ «Еламан» базарына
1.1. Бактериологиялық тексерулердің нәтижелері
Етті бактериологиялық әдіспен тексеру.
Еттің тазалығын анықтау бактериологиялық әдістеме қолданылады Ол
2) Еттің суспензиясынан микроорганизмдердің таза култьтураларын бөліп алу.
3) Бөлініп алынған кейбір микробтармен зертханалық жануарларға биосынама
Инфекциялық аурулардың жоқтығын дәлелдеу үшін (сібір жарасы, сиырдың
Сынаманы алу, дайындау және жағынды-препараттар бояу.
Бұл үшін 2 жағынды –препаратты бұлшық еттің беткі
Еттің жоғарғы қабатынан стерильді қайшымен 0,5-1 г кесіп
2-кесте
Тексерудің нәтижелеріне баға беру
№ Сапасы Микроскоптың көз алқабындағы байқалатын көрінісі
1 Балауса, сапасы жақсы Микрофлора болмайды немесе бірен-саран
2 Күдікті ет Көз алқабында 20-30 кокктер және
3 Бұзылған ет Көз алқабын таяқша тәрізді бактериялар
Тексерілген еттердің сынамаларын біздер таза, сапасы жақсы еттердің
Малдардың терісінде және асқорыту жүйесінде әр түрлі микрофлоралар
Ұша етінің микроорганизмдермен ластану дәрежесін және ет ұлпаларының
Алынған еттің сынамаларын біз қосымша Proteus-тің, Cl.perfringens-тің және
Proteus туысының бактерияларын анықтау үшін сынамаларды ЕПА-ның (МПА)
Жүргізілген тексерудің арқасында 10 жылқы ұшаларынан 30%
3-кесте
Ұша етінің 1г-да микроорганизмдердің жалпы саны мен бөлінген
бактериялар туыстары
Ұшпа-ның нөмір-лері E.coli Salmonella Proteus Кокктер Энтерококктер Cl.
perfrin
gens Сапрофит-тер Микро-организм-дердің 1 гр еттегі жалпы саны
Стафилокок-ктер Стрептокок-ктер
1 - - - - - + -
2 - - - + - - -
3 - - - - - + -
4 + - - + - - -
5 - - - - - - -
6 - - - - - - -
7 - - - + - - -
8 - - - - + - -
9 + - - - - - -
10 - - - - + + -
Тәжірибе кезінде алынған мәліметтерде «Еламан» базарына келіп түсетін
4. Еңбекті қорғау
Еңбекті қорғау және ұйымдастыру Еламан базары, Алматы облысы,
Базарда барлық еңбекке деген қағидалар, нұсқау бойынша
Қызметкерлердің бекітіліп берілген өз орны болуы тиіс, ол
Жұмыс біткеннен кейін жұмыс орнын жинастырып, тәртіпке келтіру
Зертхананың едені ылғалды шүберекпен жиі сүртіліп алынуы
Егерде терезелер оңтүстік жаққа қараған болса, күн ашық
Зертханадан шығатын есіктің жанына раковина, зарарсыздандыратын ерітіндісі бар
5. Қорытынды
1. Еламан базарына Қарасай ауданы Каменка ауылы түсетін
2. Етті бактериологиялық әдістермен тексергенде оның 1г-да микроорганизмдердің
3.Ұша етінің 10 сынамасының екеуінен E.coli
4. Микробиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерді пайдалана отырып, ветеринариялық-санитариялық
6. Практикалық ұсыныс
1.Малды сойғанда және оның ұшаларын өңдегенде, микробиологиялық санитариялық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Асонов Микробиология. Москва ВО –Агропромиздат-1989-с.318-332.
Абдель-Салам З.К. –Выделение клостридии перфрингенс из мышц
Абылкасымов М.П.- Ветеринарная и биологическая оценка мяса молодняка
Бутк М.П.-Люминесцентно-серологический и санитарно бактериологический анализ продуктов убоя
Бегімбетова Г.С., Жүнісов А.М. Жылқы шаруашылығы (Оқу құралы).
Гольцева И.М., Ширяева А.П., Шемякин Г.В.-Влияние величины навески
Загаевский И.С. –Ветеринарно-санитарный контроль продуктов убоя животных в
Загаевский И.С. –Экспертиза туш при сальмонеллоносительстве.-М.:-«Ж.Ветеринария». – 1978-5.-с.95-97
Лукина К.В.-Обсемененность мясных туш микрофлорой.Сб.работ Ленинградского ветеринарного
Мазур Н.Н.-Санитарно-микробиологические показатели мяса при первичной переработке крупного
Макаров В.А. –Рекомендации по ветеринарно-санитарному осмотру продуктов убоя
Макаров В.А., Фролов В.П., Шуклин Н.Ф. –Ветеринарно-санитарная экспертиза
Нецепляев С.В., Панкратов А.Я.-Лабораторный практикум по микробиологии пищевых
Носкова Г.П. –Микробиология мяса при холодильном хранении.-М.: «Пищевая
Моисеева Е.Л. –Микробиология мясных и молочных продуктов при
Панкратов А.Я. –Микробиология.-М.:-«Колос»-1971.
Паунксмене М.В.-Изучение реактивных и числа микроорганизмов рубца
Пак С.Г., турьянов М.Х., Пальцев М.А. –Сальмонеллез.-М.:-«Медицина».-1988.-304с.
Петровский К.С. –Гигиена питания.-М.: -«Медицина».-1975.-339с.
Подалкин И.Я.-Обсеменение мяса клостридиями перфрингенс.-М.:- «Ж.Ветеринария».-1970.-8.-с.103-104.
Подалкин И.Я. –Санитарно-гигиеническая характеристика мяса, доставляемого хозяйствами на
Радчук Н.А.-Ветеринарная микробиология и иммунология.-М.:ВО «Агропромиздат».-1991.-384 с.
Раковский З.Л.-Обсеменение мышц и органов крупного рогатого скота
Сидаренко Г.И.-Пищевые токсикоинфекции, вызываемые клостридиями перфрингенс типа «А»
Степаненко В.Ф.- исследование мяса на наличие сальмонелл.-М.: «Ж.Ветеринария».-1970.-4.-с.19.
Сабаншиев М., Сулейменов Т., Карамендин О., Шабдарбаева Г.,
Толысбаев Б.Т., Шоқанов Н.К., Булашев А.К., Бияшев К.Б.-Малдәрігерлік
Толысбаев Б.Т., Бияшев К.Б. Микробиология және иммунология.-Алматы, «Нұр-Принт».-2006.
Хейфец М.А.- Рациональные методы микробиологического анализа мяса и
П.А.Федотов. Коневодство.-Москва ВО «Агропромиздат» 1989.
Шуклин Н.Ф. –Ветеринарно-санитарная экспертиза, стандартизация и сертификация продуктов.-Алматы.
Юрков К.П. Инфекционные болезни лошадей.-М.: Росагропромиздат, 1991, с.134.
2