АЙМАҚТА ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУЫН ЖЕТІЛДІРУ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ....……………………………………………………………….............6
ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ..............................................................................................................9
Әлеуметтік қорғаудың экономикалық мазмұны ........................................9
Әлеуметтік қорғау белгілерінің сыныптамасы.........................................18
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау әлеуметтік саясаттың құрамы секілді.....................................................................................................................27
АЙМАҚТАҒЫ ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ ...............................................................................................................32
Қазақстан Республикасындағы халықты әлеуметтік
қамтамасыздандыруға талдау..............................................................................32
Қарағанды облысындағы әлеуметтік көмекке талдау .............................47
Аймақ бойынша әлеуметтік сақтандыру жүйесін бағалау .....................56
Аймақтағы зейнетақымен қамтамасыз ету қорын дамытуға
талдау.....................................................................................................................63
АЙМАҚТАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ .…....69
ҚОРЫТЫНДЫ.......…………………....……………….....................….…..........77
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...............…………………..............82
ҚОСЫМША..........................................................................................................85
КІРІСПЕ
«Қазақстан өз азаматтарына өмірдің жоғары стандарттарын жасай отыра, әлемнің
Әлеуметтік бағытталған нарықтық экономиканы құру тиімді әлеуметтік саясатты жүзеге
Қазіргі жағдайда халықты әлеуметтік қолдаудың жаңа ұйымдық құқықтық формаларын
Халықты әлеуметтік қорғау конституция шегінде қоғамның өз азаматтары алдындағы
Тұрғындардың өндіріс, үлестіру, ауыстыру мен тұтыну саласындағы негізгі құқықтарын
Қазіргі кезде дамудың әлеуметтік бағытын көптеген елдер өз құқықтық-нормативтік
Қазақстан Республикасы бірінші орынға адам факторын, тұрғындардың жағдайын, адамдар
Елбасымыз өзінің 2007 жылғы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты
Қазақстан Республикасының қоғамдық дамуындағы қазіргі әлеуметтік-экономикалық шарттарында әзірге әлеуметтік
Мемлекеттің экономикалық дамуындағы қайта құрулар барлық адамдар өміріне қатысты:
Сондықтан бұл дипломдық жұмыстың маңыздылығы біздің еліміздің аз қамтамасыз
Дипломдық жұмыстың пәні Қазақстан Республикасында тұрғындары әлеуметтік қорғау жүйесі
Зерттеу объектісі аймақтағы әлеуметтік қорғау жүйесінің жүзеге асырылуы мен
Дипломдық жұмыстың мақсаты аймақтағы тұғындарды әлеуметтік қорғау жүйесіне талдау
Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі мәселелерді шешу керек:
тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың теориялық негізін қарастыру;
аймақта тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесін талдау;
міндетті ілеуметтік сақтандыру қоры қызметін бағалау
зейнетақымен қамтамасыздандыру жүйесін зерделеу;
әлеуметтік қорғаудың қазақстандық моделін дамыту перспективаларын анықтау.
Дипломдық жұмысты жазудың теориялық және әдістемелік негізі болып Қазақстан
1 ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Әлеуметтік қорғаудың экономикалық мазмұны
Тарихи және логикалық көзқарастардың бірлігі нарықтық экономика шарттарында құралатын
«Тұрғындарды әлеуметтік қорғау» түсінігі экономикалық категория статусын алады, себебі
Экономикалық категорияның құрылымын, оның құрамдас элементтерінің өзара негізделуін анықтау
Әлеуметтік қорғау категориясы ғылыми әдебиетерде қандайда бір келіспеушіліктерге ие.
Өзге авторлардың пікірі бойынша әлеуметтік экономикада қалыптасқан дәстүрді бейнелейтін
Осы мәселе бойынша негіз болатын құжат ретінде әлеуметтік қамтамасыз
Нақты осы құжатта қорғау түрлерінің атауы мен оның деңгейі
Біздің көзқарасымыз бойынша егер әлеуметтік қорғау жүйесі - тәуекелділікті
Азаматтарды, оның ішінде қарияларды, еңбекке жарамсыз жандарды, аз қамтамасыз
Осындай жүйе кезінде мемлекеттің үлкен ресурсы қолданылды және бұл
Қоғам басқа заңдылықпен дамитын нарықтық қатынастарға өтуі кезінде экономиканы,
Нарықтық қатынастың құрылуы ұзақ уақыт болатынын тарихи тәжірибе көрсетті
Ауысу кезеңінің жалпы ерекшеліктері төмендегілер:
меншіктің бірнеше түрлерінің пайда болуы, тұрғындардың табысына міндетті түрде
экономикадағы дағдарыс құбылыстары табыстарды бірқалыпты үлестіруді бұзғанда экономикалық дамудың
нарық жағдайында мемлекет пен қоғамның әр мүшесі арасындағы тұрғындардың
азаматтарға қосымша табыс көзін іздеуіне әкеліп соқтыратын келесі жайттар:
Нарыққа өту әр адамға өмір сүру деңгейінің мүмкін төмендеуіне
Бүгінгі күнде Қазақстандағы әлеуметтік сала алдына қойылып отырған маңызды
1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясында «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық,
Қазіргі ғылыми әдебиеттерде әлеуметтік қорғау туралы екі түсінік
жеке тұлға өзіне және өз отбасына қажет өмірлік жағдайларды
мемлекет өзінің жағдайын жақсарта алмайтын қандайда бір тұрғындар тобын
Халықаралық құқық нормаларына сүйене Конституция мемлекеттің әлеуметтік саясатты нығайту
Әлеуметтік саясат – мемлекет пен тұрғындардың әлеуметтік топтарының қатынасымен
Нарыққа көшу кезінде әлеуметтік саясат өзгерулерді бастан кешірді. Бұрын
Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мемлекет әлеуметтік саясатты жүзеге
Көптеген отандық мақалаларда «әлеуметтік қорғау» категориясы әртүрлі жазылатынын айта
Жоғарыда аталған түсініктерді ажырата түсіндіру қажет. Аталған атаулардың арасындағы
Түрлі мемлекеттік саяси жүйелерде әлеуметтік әділдіктің өзіндік ерекше сипаттары
«Әлеуметтік қорғау» («әлеуметтік қауіпсіздік») теримині алғаш рет 1935 жылы
«Тұрғындарды әлеуметтік қорғау» экономикалық категориясының анықтамасын беруге тырысамыз; себебі
Әлеуметтік қорғау категориясының тұжырымдамасы құрамына келесі атаулар енеді: табыс
В. Кравченко пікірі бойынша әлеуметтік қорғау өмір деңгейін сақтауды
Бірін бірі толықтыратын келтірілген анықтамалардың мазмұнын жалпылай келе біз
Экономиканы қайта құру кезінде, оның ішінде әлеуметтік секторды қайта
Кең мағынада алғанда бұл түсінік өмірдің барлық салаларындағы азаматтарды
Кішірейтілген мағынада қарастырсақ - «әлеуметтік қорғау» өмір сүрудің қалыпты
Бұл анықтамалар біздің пікірімізше аталған категория мағынансын толығырақ көрсетеді,
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау біздің пікірімізше тұрғындардың түрлі қабаттарына қарай
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесі дәстүрлі түрде
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау органдары мемлекеттік деңгейде қызмет, жеңілдіктер, зейнетақы
Аймақтық деңгейде – жергілікті мүмкіндіктерді ескере келе (облыс, қала,
Әлеуметтік қолдау әрбір нақты жағдайға байланысты болады және де
Осылайша, әлеуметтік қолдауды көмектің уақытша нақты түрі ретінде қажеттілік
1.2 Әлеуметтік қорғау белгілерінің сыныптамасы
Әлеуметтік қолдау алу құқығы азаматтарға олардың табысы мен өмірдегі
Жоғарыда аталғандай тұрғындарды әлеуметтік қорғау ол әлеуметтік қамтамасыз ету
Әлеуметтік қамтамасыз ету экономикалық категория ретінде қоғамның еңбекке қабілетсіз
Әлеуметтік қамтамасыз етуді дамыту мақсаты еңбекке қабілетсіз азаматтардың қажеттілігін
Еңбекке жарамсыздарды қамтамасыз ету ақшалай түрде, табиғи өнімдермен қамтамасыз
Әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша төлемдер бекіту тек қиын жағдайлардан
Әлеуметтік сақтандыру нарықтық экономиканың көптеген әлеуметтік мәселелерін шешетін әлеуметтік
1991 жылға дейін әлеуметтік сақтандырудың Отандық жүйесі төмендегідей сипатталады:
жұмысберушінің моносубъектілі болуы;
барлық қабаттар бойынша қаржыландыру (мемлекеттік бюджет дотациясынан);
сақтандыру әдістерінің жоқ болуынан (олардың орнына- әлеуметтік қамтамасыз ету).
Қазақстандағы экономикалық қайта құрудың бастауы (1991 ж.) әлеуметтік сақтандыру
Адамдардың жұмыс күші нарығынан шыққан деңгейлерінің көбеюі немесе жұмыссыз
Әлеуметтік сақтандырудың жаңа модельдерін іздеу жоғарыдан басқарудан бас тартуға
Қазақстандағы әлеуметтік сақтандырудың дамуында екі кезеңді ерекшелеуге болады. Бірінші
Сақтандыру механизмі бойынша кемшіліктердің болуы төменде атаулары берілген жағымсыз
жұмыскерлердің (олардың отбасының) әлеуметтік қорғалу деңгейінің тез құлдырауы;
экономиканы қайта құру құрылымы бойынша болған кешіктірулер салдарынан сақтандыру
Қайта өндіру процесіне ықпал ететін реттеу механизмін қолдан шығара
Екінші кезең 1994-1997 ж.ж. аралығында аталу бойынша көмек беру,
Бұл аралықта жоғары тиімді әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ететін әлеуметтік
- зейнетақымен қамтамасыз ету;
- уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша берілетін жәрдемақылар;
- жұмыссыз қалған жағдайда әлеуметтік көмек көрсету;
- міндетті медициналық көмек және т.б.
Табысы аз отбасыларына, балалық шақтан мүгедектерге берілетін жәрдеммақылардың барлығы
әлеуметтік сақтандырудың жалпы жүйесі аясынан сақтандырудың жеке түрлерін ажырататын
сақтандыру жарналарының дифференциациясының болмауы. Бұл жұмысберушінің экономикалық қызығушылығы механизмін
Қазіргі уақытта әлеуметтік сақтандыруды қаржыландыруға қатысты мәселелердің қиындықтары туындап
сақтандыру жарналарын аударуға ықпал ететін жұмыскердің жалпы табысы көлеміндегі
жұмыс істеушілердің сақтандыру жүктемесін арттыруды тудыратын зейнеткерлер, жұмыссыздар үлесі
Әлеуметтік сақтандыру жүйесін қайта құрудың қазіргі кезеңі келесі жаңа
қаражаттар түсуінің үш бағытты сызбасын қарастыратын қаржыландыру; оған сәйкес
сақтандыру жарналарының дифференциасын қамтитын сақтандыру жарналар жүйесі шығындар шамасы
мемлекеттік емес салада ұқсас субъектілердің пайда болуы, жеке сақтандыру
Әлеуметтік төлемдерді қайта құру орташа жылдамдықпен алғанда негізгі төмендегідей
а) әлеуметтік жәрдемақылар мөлшерінің еңбек ақы мөлшеріне, еңбек тәжірибесіне,
б) әлеуметтік жәрдемақылар алуға қойылатын талаптарды реттеу.
Әлеуметтік сақтандыру жүйесін нарықтық экономиканың белсенді субъектісіне айналдыруға экономикалық
еркін жеке сақтандыру бойынша жеке компаниялардың желісін дамыту, жеке
әлеуметтік сақтандыру қорларының қаражаттарын экономикада айналымнан пайда табу мақсатында
Заң саласында:
сақтандыру жарналары мен төлемдерінің тариф мөлшерлерін бекітетін жаңа заңдар
шағын және орта бизнесті қолдау үшін өзара сақтандырудың қоғамын
Институциялық салада:
сақтандыру қорларын қаржыландырудың жаңа түрлеріне ауысу сәйкес институционалдық құрылымдар
Әлеуметтік сақтандыру жүйесін қайта құру стратегиясы жаңа көпдеңгейлі жүйе
Әлеуметтік қолдау көрсету, әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамтамасыз ету
Біз «әлеуметтік қолдау» тұрғындардың барлық қабаттары үшін барлық аймақтарда
Нарықтық кезеңде әлеуметтік қолдау саясатын 1-суретте көрсетілген жалпы принциптер
Әлеуметтік қолдаудың негізгі принциптері
Дифференциалданған тәсіл
Белсенді бағыт
Дайын болатын әлеуметтік қолдауды экономика саласына араластыру
Мақсат сипатының толықтығы
атаулық
облыстық қалалық және аудандық деңгейде функцияны шектеу
нормативтік базаны қолдану (базалық норматив ретінде өмір сүрудің минимум
Сурет 1
Әлеуметтік қорғауды жүзеге асыру үшін қаражаттар көзі мен механизмі
Осыған байланысты заңдар мен жарғылардың ең жақсы құрылған нұсқасының
Әлеуметтік қолдау бойынша жұмыстар жеке адаммен, отбасымен немесе тұлғалар
Әлеуметтік қолдаудың критериі кедейлер санына жататын қиыншылық басына түскен
Әлеуметтік қолдауға зәрулерді тіркеу базасы үйшаруашылығы туралы ақпараттан болуы
Нарықтық экономика елдерінде, оның ішінде АҚШ-та, әлеуметтік қолдау көрсету
Бізде жәрдемақы, жеңілдіктер, дотация көлемі жинақ табысының шамасымен еш
Тұрғындарға әлеуметтік қолдау көрсету бойынша шаралар құрастыру арнайы бекітілген
Әлеуметтік қорғауда болу мәселесі экономикалық қайта құру кезінде табыстарды
Материалдық жағынан қорғалған болудың материалдық негізі әрбір елде оның
Алғашқылар қатарына төмендегі шаралар жатады:
әрбір адамға өз жеке басына сәйкес салада қызмет етуіне
алынатын сыйақы деңгейі адам еңбегінің сапасы мен нәтижесі арқылы,
салықсалу, салықты жоспарлау, тұрғындарды жоғары кәсіби және әлеуметтік қамтамасыз
өмір сүру минимумын ақшалай түрде сонымен бірге тұтынушылық «қоржыны»
«сату нарығынан» «тұтынушы нарығына» өтуге байланысты тұтынушы қызығушылығын түрлі
Жалпы әлеуметтік қорғаудың аталған сызықтары тұрғындардың жекелеген арнайы топтарына
Осылайша, әлеуметтік қорғауды екі позициядан қарастыруға болады.
Кең мағынада алғанда бұл түсінік өмірдің барлық салаларындағы азаматтарды
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау біздің пікірімізше тұрғындардың түрлі қабаттарына қарай
1.3 Тұрғындарды әлеуметтік қорғау әлеуметтік саясаттың құрамы секілді
Қазіргі құқықтық мемлекет тұрғындарды тамақпен, киіммен, баспанамен қамтамасыз етуі,
Сондықтан мемлекеттің әлеуметтік саясатындағы басты бөлімді тұрғындар табысын құру
Тұрғындар табысы шамасына тікелей әсер ететін факторлар арасында таза
Тұрғындар табысының құрылуына барынша әсер ететін тағы да бір
Тұрғындар табысы қатынасында трансфертік төлемдер және еңбекақыны төлеу үлесі
Табыстың жалпы сомасын құруда жеке кәсіптен түсетін еңбекақы рөлі
Табысты таратудағы теңсіздік байқауымызша біздің елімізде де нарықтық
Мұндай кедейлік секілді ұшқыр әлеуметтік мәселені шешу мемлекет қызметі
Тұтыну деңгейіндегі әртүрлілік еңбектің ішкі қасиетіне, жұмыскердің сапасына тән
Мемлекеттің ұлттық табысын қайта таратушы негізгі функцияның басты
Бағдарламалар бойынша көмек төлеу табыс деңгейін жеңілдетуге бағытталған, оған
Таратудың бұл түрі қоғамның қызығушылығына және де сол қоғамның
Табыстағы теңсіздік қандайда бір деңгейде нарықтық баға механизмінің объективті
Әлеуметтік саясатта мемлекет тарапынан маңызды мағына алған жайт ол
Осылайша «мемлекеттің әлеуметтік саясаты жүзеге асырудың нарықтық шаруашылықта ерекше
Тұрғындардың табысын мемлекеттік реттеудің шетелік тәжірибесі мемлекеттің әлеуметтік салаға
2 АЙМАҚТАҒЫ ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы халықты әлеуметтік қамтамасыздандыруға талдау
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында әлеуметтік қарғаудың құқықтық формасы еңбекке
Халықтың белгілі бір топтары мен категорияларына мемлекет, үкімет, қоғам
Әлеуметтік қамтамасыздандыру ұйымдары заңдастырылған ретте жас мөлшері, мүгедектік, шектелген
Қазақстанда заңмен бекітілген әлеуметтік қамтамасыздандыру түрлері:
1.зейнетақы төлемдері.
2.мемлекеттік арнайы жәрдемақылар:
- мүгедектік бойынша;
- асырушысынан айырылған кезде (өмір сүрудің ең төменгі деңгейінен
- жер асты және тау-кен жұмыстарында істеген адамдардың жасы
- КСРО батырларына, социалистік еңбек батырларына, үш сатылы Атақ
- бала тууына байланысты бірреті жәрдемақы (әйелдің соңғы он
- Бір жасқа толғанға дейінгі нәресте күтімі жағдайына әлеуметтік
- Аз қамтамасыздандырылған отбасылар қатарынан 18 жасқа дейінгі балаларға
- Жерлеуге арналған бір ретті төлемақы (15 айлық есептік
Әлуметтік қамтамасыздандырудың аса кең таралған түрі – зейнетақымен қамтамасыздандыру.
“Бүгінгі күні Қазақстанда ТМД кеңістігінде ең үлкен минималды зейнетақы
Ұлттық стратегияның басты басымдығы ана мен балаға әлеуметтік кқмек
Жасы бойынша зейнеткерлер мен аналармен қоса көпдеңгейлі әлеуметтік қамтамасыздандыру
Мүгедектік бойынша жәрдемақылар жасқа байланысты емес және тек денсаулық
2006 жылдың 1-қаңтарынан бастап жасы бойынша, жұмысқабілеттілігінен айырылу мен
Ең төменгі күнкөріс деңгейі – азық-түлік қоржынның минималды
2004-2008 ж.ж. аралығындағы ең төменгі күнкөріс деңгейі
Сурет 2
2007 жылы қазан айында Қазақстан Республикасында орта есеппен халықтың
Кесте 1
2004-2007 ж.ж. аралығындағы ең төмен күнкөріс деңгейінің шамасы
теңге
Ең төмен күнкөріс деңгейінің шамасы
2004ж. 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. қазан
2004ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
2005ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
2006ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
Орта есеппен халықтың жан басына шаққанда 5427 6014 110,8
Әлеуметтік-демографиялық топтар:
балалар, 13 жасқа дейінгі 4679 5185 119,2 7532 123,7
жасөспірімдер, 14-17 жастағы
жігіттер 6759 7490 109,1 10881 113,2 12117 111,3
қыздар 5179 5739 109,3 8337 113,4 9284 111,3
еңбекке қабілетті халық, 18 жастан жоғары:
ерлер 6407 7100 109,8 10314 113,9 11492 111,4
әйелдер 5083 5633 109,7 8183 113,8 9125 111,5
зейнеткерлер мен қарт адамдар 5016 5559 109,6 8075 113,7
Ал әлеуметтік-демографиялық топтар бөлігінде 13 жасқа дейінгі балаларға ең
1-кестеден көрсеткіштерін қарастыра отырып, ең төменгі күнкөріс деңгейі жылдан
Тікелей мемлекеттік қамтамасыздандырудың негізгі белгілері мемлекеттік бюджет есебінен шығындарды
Қазақстан Республикасында әлеуметтік қамтамасыздандыруды сипаттайтын негізгі белгілер 2-кестеде көрсетілген.
2-кестеден арнайы мемлекеттік жәрдемақы алушылардың саны өскенін көреміз. Осылайша
Осылайша әлеуметтік әлсіз халыққа байланысты мемлекеттік саясаттың жалпы бағыты
Кесте 2
Қазақстан Республикасында әлеуметтік қамтамасыздандыруды сипаттайтын негізгі белгілер.
Көрсеткіштер атауы Өлшем. бірлігі 2004 ж.
2005ж.
2006ж.
2004ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
2005ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
1.мемлекеттік арнайы жәрдемақылар алушыларының саны
мың адам
637,5
645,7
101,3
945,7
146,5
2.мемлекеттік арнайы жәрдемақының орташа мөлшері
теңге
6113
6722
110,0
7562
112,5
Оның ішінде:
мүгедектік бойынша
асыраушысынан айырылған жағдайда
теңге
теңге
6013
6250
6903
6631
114,8
106,1
7903
7281
114,5
109,8
3.көп балалы аналар мен кәмелеттік жасқа толмаған балаларға тқленуге
млрд.
теңге
13,0
14,3
110,0
16,0
111,9
4.МЗТО-дан зейнетақы алушылардың саны
млн. адам
1,6
1,6
100
1,66
103,8
5.зейнетақының минималды мөлшері (базалық зейнетақы төлемі есебімен)
теңге
5800
9200
158,6
9200
100
6.зейнетақы төлемдерінің орташа мөлшері
теңге
9252
10641
115,0
13506
126,9
7.кедейшілік деңгейі
теңге
2150
2408
112
3494
145
Сол сияқты Қазақстан Республикасында әлеуметтік қорғаудың белсенді ұйымдастырушылық- құқықтық
Әлеуметтік қорғау отбасы табысы төмен, ең төменгі күнкөріс
Жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен аспайтын Қазақстан
Мүгедектерді және стационарлық емделуде бір айдан астам уақыт кезеңінде
Ұсынылған жұмыстан немесе жұмысқа орналастырудан дәлелсіз себептермен бас тартқан,
Жұмыс барысында бірнеше рет тұрғындарды әлеуметтік қорғау тек мемлекеттің
Сондықтан, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында тұрғындардың кедейшіліктен белгілі бір
Жалпы алғанда «атаулы мемлекеттік әлеуметтік көмек туралы» ҚР Заңы
Атаулы әлеуметтік көмек көлемі отбасының жан басына шаққанда табысы
АӘК-тің объектілігі мен шынайылығын қамтамасыз ету үшін Республикамыздың әр
Комиссия құрамына мемлекеттік жергілікті орган, қоғамдық ұйымдар, жеке пәтер
АӘК жанұяның (үй шаруашылығы) барлық мүшелеріне, яғни бірге өмір
Үй жануарларын, үй құстарын ұстау үшін, ауылшаруашылық өнімдерін өсіру
Қазақстанда АӘК алу үшін кемінде мынадай құжаттар тізімін ұсыну
Кесте 3
Қазақстан Республикасында атаулы әлеуметтік көмек берудің динамикасы
Көрсеткіштер атауы 2004 ж. 2005 ж. 2006 ж.
2004 жылға өзгеріс,
%
2005 жылға өзгеріс,
%
Атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны 625,7
505,1
80,7 339,0
67,1
Олардың ішінде:
Зейнеткерлер мен мүгедектер 14,1
10,0
70,9 5,9
59,0
Балалар 386,4 316,2 81,8 215 68,0
Жұмыссыз азаматтар 76,4 55,9 73,2 34,0 61,0
Жұмыс істейтін азаматтар 25,8 18,3 70,9 10,8 59,1
Атаулы әлеуметтік көмек беруге жұмсалатын шығындар
5,8
5,1
87,9
3,4
66,7
Қазақстан Республикасындағы атаулы әлеуметтік көмек көрсетуге талдау оны алушалар
2006 жылы атаулы әлеуметтік көмек 339 мың адамды қамтыған,
Атаулы әлеуметтік көмек алушылардың категориялары бойынша мәліметтер 2005 жылы
Сонымен қатар атаулы әлеуметтік көмек алушылар қатарындағы зейнеткерлер мен
Атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны мен оларға жұмсалатын шығындар
Қазақстан Республикасындағы 2004-2007 ж.ж. аралығындағы атаулы әлеуметтік көмек динамикасы
Сурет 3
Суреттен көрінгендей 2004 жылы атаулы әлеуметтік көмек 625,7 мың
Сонымен бірге әлеуметтік көмек көрсетудің әлемдік тәжірибесі көрсеткендей, көптеген
Біреуді қарамағына алуды ескерту мақсатында мемлекет материалды көмек көрсетумен
Елбасы қойған міндеттерге сәйкес Қазақстанда жаңа сапалы әлеуметтік саясат
Осы мақсатта «Тұрғындардың жұмыспен қамтамасыз етілуі туралы» Қазақстан Республикасының
Жұмыссыздық- ол әлемнің көптеген елдерінің мәселесі және Қазақстан Республикасына
Жұмыссыздықты макроэкономикалық мәселеге жатқызамыз, себебі ол:
еліміздің барлық экономикасы масштабында болатын процесстерден туындайды;
елдің барлық шаруашылығына өзі ғана біршама ықпал жасайды.
Жұмыссыздық мәселесін талдау үшін ең алдымен кімді жұмыссыз деп
еңбекке жарамды жас, яғни адам
қандайда бір уақыттар аралығында адамның
адамның жұмыс табуына тырысатынының дәлелденген
Біріншіден, адам – ерекше типтегі экономикалық ресурс. Егер ол
Екіншіден, егер адам жұмыс істемеген күннің өзінде ол тұтынуды
Үшіншіден, жұмыссыздық өсімі ішкі нарықтағы тауарларға сұранысты төмендетеді.
Төртіншіден, жұмыссыздық елдегі саяси жағдайды шиеленістіреді.
Бесіншіден, жұмыссыздық өсімі адамдардың қажетті игілігін алу үшін қылмыс
Жұмыссыздық – кең масштабтағы көрініс: БҰҰ мәліметтері бойынша әлемдегі
Еңбек нарығында басты мәселе болып қала беретіндер:
Тиімсіз жұмысбыстылықтың басым болуы;
Жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысының білікті-мамандық құрылымының сәйкес келмеуі;
Кадрлар дайындығының экономика қажеттіліктеріне сәйкес келмеуі;
Халықтың жеке топтардың (әйелдер, жастар, зейнеткерлік жасқа тақау адамдар,
Аймақтық еңбек нарықтардың үлкен дифференциациясы;
Ауылдық жерлер мен кішігірім қалаларда жұмыссыздықтың жоғарғы деңгейі;
Басқа мемлекеттерден жұмыс күшінің заңсыз келуі.
Қазақстан Республикасының Статистика бойынша Агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылы
Кестеден 2006 жылы елімізде 259,0 мың жұмыс орындары (сонымен
Жұмыссыздық деңгейін төмендетуде халықты кәсіптік оқумен қайта дайындауға көп
Кесте 4
Қазақстан Республикасындағы жұмысбасты халық саны
Көрсеткіштер атауы Өлшем бірлік 2004ж. 2005ж. 2006ж.
2004 жылға өзгеріс,
%
2005 жылға өзгеріс,
%
1.экономикалық белсенді халық саны
млн.адам
7,8
7,9
101,3
7,9
100
2.жұмысбастылық органдарында есепте тұрған жұмыссыздар саны
мың.адам
117,7
94,0
79,9
73,3
78,0
3. жұмыссыздық деңгейі % 8,4 8,1 96,4 7,8 96,3
4. жұмысбастылық мәселесі бойынша келгендер
Олардың ішінде:
ауылдық жер тұрғындары
мың.адам
мың.адам
282,0
93,2
262,5
91,2
93,1
97,9
203,5
71,2
77,5
78,1
5. жұмысқа орналастырылды,
үлесі
олардың ішінде:
- ауылдық жерлерде
үлесі мың.адам
%
мың.адам
% 167,5
59,4
53,0
56,9 184,7
70,3
61,8
67,8 110,3
116,6 152,6
75,0
65,2
91,5 82,6
105,5
6. жұмыссыздардың кәсіптік оқу мен қайта дайындауға жіберілгендері:
олардың ішінде:
жұмысқы орналыстырылды
үлесі
өз ісін ашқандар
үлесі
мың.адам
мың.адам
%
мың.адам
%
27,2
19,8
72,8
1,9
7,0
25,3
19,7
79,8
1,1
4,3
93,0
99,5
57,9
20,0
16,2
81,0
0,7
3,5
79,1
82,2
63,6
7. жұмыс орындары құрылды,
сонымен қатар:
тұрақты
уақытша және мезгілдік мың.
мың.
мың. 220,4
147,1
73,3 242,8
172,7
70,2 110,2
117,4
95,8 259,0 106,7
Осылайша, мемлекетпен қабылданатын жүйелік шаралар нәтижесінде әлеуметтік қорғаусыз халықтың
2.2 Қарағанды облысындағы әлеуметтік көмекке талдау
Алдыңғы бөлімде айтылғандай Қазақстан Республикасында әлеуметтік қорғаудың белсенді ұйымдастырушылық-
Жалпы алғанда «атаулы мемлекеттік әлеуметтік көмек туралы» ҚР Заңы
Атаулы әлеуметтік көмек көлемі отбасының жан басына шаққанда табысы
Мемлекет басы қойған міндеттерге сәйкес Қазақстанда сапалы жаңа әлеуметтік
Аз қамтылған азаматтарды әлуметтік қолдау мақсатында бүгінгі күнде Қарағанды
Аса қажет ететін тұрғындарға нақты көмек көрсету үшін
Мемлекеттік бюджет қаражаттарынан аз қамтылған азаматтарға әлеуметтік төлемдер үшін
2005-2007 ж.ж. аралығында Қарағанды облысында әлеуметтік көмек көрсету динамикасы
Қарағанды облысындағы әлеуметтік көмек көрсетуге талдау оны алушылар саны
Тұрғын үй көмегін алушылардың категориялары бойынша мәліметтер 2006 жылы
Кесте 5
2005 – 2007 ж.ж. аралығында Қарағанды облысында әлеуметтік көмек
Өлшем бірлігі 2005 ж есеп беру 2006ж. есеп беру
2005ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
2005ж. қарағанда өзгеріс
%-бен
Кедейшлік шегінің мөлшері (ортажылдық) теңге 2893 3001 103,7 3433
Кедейшілік шегінен төмен тұратын адамдар саны (ортажылдық) мың адам
оның ішінде аймақтық деңгейде мем. атаулы көмек алатындар мың
Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмектің ортаайлық мөлшері теңге 1256,1 1324
Тұрғын үй көмегін алушылар саны мың отбасы 5,4 7,3
Аз қамтылған отбасылардың 18 жасқа дейінгі балаларына жәрдемақы алушылар
Тұрғын үй және атаулы әлеуметтік көмек пен балалар жәрдемақысына
оның ішінде:
Атаулы әлеуметтік көмек млн.теңге 362,9 316,6 87,2 205,8 65,0
Тұрғын үй жәрдемақысы млн.теңге 46,3 55,9 120,7 69,1 123,6
Аз қамтылған отбасылардың 18 жасқа дейінгі балаларына
Аз қамтылған отбасылардың 18 жасқа дейінгі балаларына жәрдемақы алушы
Сол сияқты атаулы әлеуметтік көмекке жұмсалатын шығындар да қысқарған:
Тұрғындар табысының белсенді түрде артуына байланысты, сонымен қатар жұмыспен
Атаулы әлеуметтік көмектің Қарағанды облысы бойынша динамикасы 4-суретте көрсетілген.
2003 жыл – алушылар саны 56,9 мың адам, сома
2002-2007 ж.ж. аралығындағы Қарағанды облысы бойынша атаулы әлеуметтік көмек
Сурет 4
Ал жан басына жұмсалатын орташа жылдық шығынға келетін болсақ,
Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылар санының азаюы келесі
Оған қоса халықаралық тәжірибе көрсеткендей әлеуметтік көмек көрсету барысында
Материалдық жағынан көмек көрсетудің масыл болуы туындауы мүмкін деген
Мемлекет басы қойған міндеттерге сәйкес Қазақстанда сапалы жаңа әлеуметтік
Қарағанды облысы бойынша 2006 жылы экономикалық белсенді халық саны
Қарағанды облысы бойынша кедейшілік пен жұмыссыздық деңгейі
Сурет 5
Суреттен кедейшілік деңгейі 2003 жылғы 5,5% дан 2005 жылы
Кедейшілік деңгейін төмендету Бағдарламасын орындау бойынша барлығы Қарағанды облысы
Осы мақсатта «Тұрғындардың жұмыспен қамтамасыз етілуі туралы» Қазақстан Республикасының
Қарағанды облысы бойынша жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғаудың шаралары 6-сурет арқылы
2005-2007 жылдардағы жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау шаралары
Сурет 6
Қарағанды облысында тіркелген жұмыссыздар санының азаю тенденциясы байқалады. 2006
2007 жылы тұрғындарды жұмыспен қамтамасыз ету және әлеуметтік бағдарламалар
Жұмыссыздар деңгейін төмендетуде кәсіби оқыту және қайта даярлау үлкен
2005-2007 ж.ж. аралығындағы кәсіби дайындыққа
жіберілген жұмыссыздар саны
Сурет 7
Жұмыс күшінің сапасын арттыру мақсатында кәсіби оқыту мен қайта
Оқушылардың ең үлкен үлесі мемлекеттік емес оқу орындарына тиесілі,
Облыстың қалалары мен аудандарындағы әлеуметтік бағдарламалар мен жұмыспен қамтамасыз
Кәсіби дайындықты өткендердің басым бөлігін алғаш оқушылар құрады- 88,9%,
Қарағанды облысы инновацияны енгізу бойынша алдыңғы қатарда келе жатқан
Жұмыссыз азаматтарды уақытша еңбекпен қамтамасыз ету мақсатында облысымыздың қалалары
Осылайша келесідей қорытынды жасауға болады: мемлекет қолданатын жүйелі шаралар
2.3 Аймақ бойынша әлеуметтік сақтандыру жүйесін бағалау
Әлеуметтік қорғаудың басқа ұйымдық-құқықтық формасы әлеуметтік көмектің көп түріне
Әлеуметтік сақтандырудың міндеттері келесілер болып табылады:
еңбек процесіне өатыспайтын немесе жұмысқа қабілетсіз адамдарды асырауға байланысты
қоғамның жұмыс істейтін және істемейтін жандарын материалдық қамтамасыздандыру деңгейінде
Әлеуметтік сақтандыру – мемлекеттің әлеуметтік саясатын жүзеге асыратын механизм,
2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында табысын жоғалтуға
Міндетті әлеуметтік сақтандыру – жұмыс істейтін азаматтарды материалдық және
Жұмыс iстейтiн зейнеткерлердi қоспағанда, қызметкерлер, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты
Мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) еңбек ету қабiлетiнен айрылған жағдай;
2) асыраушысынан айрылған жағдай;
3) жұмысынан айрылған жағдай.
Еңбекке жарамдылықтан айырылу. Заңға сәйкес, Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне
Егер жұмысшы заңды тәртіппен әлеуметтік бөлінуге жататын болса, онда
Әлеуметтік төлемге тағайындалу үшін өтініш жазу арқылы мекен-жай бойынша
Еңбекке жарамсыздығы үшін берілетін әлеуметтік төлем міндетті әлеуметтік сақтандыруға
Асыраушысынан айырылу. Асыраушысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемге тағайындалу
Асыранды балалар, 18 жасқа жетпеген немесе ересек балалар егер
Бір жарым жасқа жетпеген баланы бағумен айналысатын ағасы, әпкесі
Ата-ананың қарауынсыз қалған балаларға, міндетті әлеуметтік сақтандыруға жататындарға Қазақстан
І , ІІ топтағы бала шағындағы мүгедектерге мүгедектік бекітілген
Жұмыстан айырылғандағы әлеуметтік төлем. Жұмыстан айырылған кезде төленетін әлеуметтік
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі қолданысқа енген уақыттан бастап 2008
2007 жыл үшін 49 543 174,8 мың теңге әлеуметтік
Әлеуметтік тәуекел туған жағдайда әлеуметтік төлемдер алуға
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысуға тиісті жұмыспен қамтылған халықтың
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қолданысқа енген кезінен бастап 2008
еңбек ету қабілетінен айрылуы бойынша – 546 248,1
асыраушысынан айрылуы бойынша – 265 300,3 мың теңге;
жұмысынан айрылуы бойынша – 10 993,6 мың теңге.
2007 жылы Мемлекеттік әлеуметтік сақтндыру қорынан жүргізілген әлеуметтік төлемдердің
2007 жылы әлеуметтік төлем алушылар саны 21
Сонымен қатар 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап Мемлекеттік әлеуметтік
Қарағанды облысы бойынша міндетті әлеуметтік сақтандыру қорынан әлеуметтік төлемдер
Кесте 6
2005-2007 ж.ж. аралығындағы әлеуметтік төлемдер сомалары мен әлеуметтік төлемдер
Көрсеткіштер 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж.
2005 жылға өзгеріс,
%
2006 жылға өзгеріс,
%
Алушылар саны (адам) 1697 1764 103,9 1861 105,5
Төленген әлеуметтік төлемдер (мың.теңге) 5842,1 6133,1 104,9 6958,5 113,4
оның ішінде әлеуметтік төлем түрлері бойынша
Еңбек ету қабілетінен айрылуы бойынша:
алушылар саны (адам)
төленген әлеуметтік төлемдер (мың.теңге)
1295
4336,2
1320
4563,2
101,9
105,2
1404
4963,3
106,3
108,7
Асыраушысынан айрылуы бойынша:
алушылар саны (адам)
төленген әлеуметтік төлемдер (мың.теңге)
393
1407,2
434
1459,3
110,4
103,7
445
1856,3
102,5
127,2
Жұмысынан айрылуы бойынша:
алушылар саны (адам)
төленген әлеуметтік төлемдер (мың.теңге)
9
98,7
10
110,6
111,1
112,1
12
138,9
120
125,6
Кестеден көргеніміздей міндетті әлеуметтік сақтандыру қорынан жәрдемақылар алушылар саны
Әлеуметтік төлем түрлері бойынша жәрдемақы алушылар санының өзгеру динамикасы
Сурет 8
8-суретте көріп отырғанымыздай әлеуметтік төлем түрлері бойынша жәрдемақылар алушылар
Берілген бөлімдегі әлеуметтік сақтандыруға талдау келесідей қорытынды жасауға мүмкіндік
2.4 Аймақтағы зейнетақымен қамтамасыз ету қорын дамытуға талдау
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесіндегі қайта құрулар қаржы көзқарасы жағынан
Күйреудің алдын алу жағынан алғанда жинақтау принциптеріне негізделген зейнетақы
елдегі зейнеткерлер санына қаржылық сезімталсыздық;
міндетті зейнетақы жарналарының салыстырмалы төмен мөлшерде болуы;
экономикалық өсімнің тұрақты темпін бекіту үшін елдегі жинақ нормасын
Азаматтарға лайықты кәрілікті қамтамасыз ету үшін - барлық елдерде
Республикамызда болған зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесі мемлекеттік қамтамасыз ету
Жинақтау зейнетақы жүйесінің негізгі қағидалары қайта құру мерзімінен бастап
зейнетақы жүйесін мемлекет реттейді;
зейнетақы жинағын құру үшін жинақтаушы зейнетақы қорын азаматтар өзі
азаматтар үшін бекітілген минималды тікелей мемлекеттік кепілдіктерді қамтамасыз ету;
еңбекке жарамды әрбір азамат өзінің зейнетақы қорын құруға қатысуы
еңбекке жарамды азаматтың кәрілік жасқа жеткендегі өз зейнетақымен қамтамасыз
азаматтардың зейнетақы жинағын оларды сақтау үйлесімімен инвестициялау тиімділігі;
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы жинағын азаматтардың бақылау құқығының бар болуы;
әр азамат өзінің зейнетақымен қамтамасыз етілуін қосымша толықтыруға құқылы
азаматтардың зейнетақы жинағын инвестициялау арқылы экономикаға салым жасау.
Қазіргі кезде еңбекке жарамды қазақстандықтардың бір бөлігі зейнетақы жүйесінің
Оған қоса жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысушылар саны артып келеді.
Болашақтағы жинақтаушы зейнетақы жүйелерінен берілетін зейнетақы төлемдері сомасы мен
Төмендегідей мәселелер орын алып отыр:
Жинақтаушы зейнетақы қорларында зейнетақы мөлшері әйелдер үшін төмен. Статистикалық
Зейнетақы мөлшері кезең-кезеңімен артады, алайда олардың көлемін әлемдік стандартқа
Зейнетақы активтері табысының жоғары емес деңгейі сақталады, еркін зейнетақы
Тұрғындардың зейнетақы жүйесімен қамтамасыз етілуінің төмендігі бақыланады. 7 миллион
Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қоры жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер 2
Кесте 7
Қазақстан Республикасындағы жинақтау зейнетақы жүйесінің жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер
Көрсеткіш атауы өлшем бірлігі 2004 ж. 2005
2004 жылға өзгеріс,
%
2005 жылға өзгеріс,
%
1. жинақтаушы зейнеақы қорларының салымшылар саны
оның ішінде:
- міндетті зейнетақы салымшылары
- еркін зейнетақы салымшылары млн. адам
мың адам
мың адам
6,9
6887,1
30,0
7,6
7528,3
32,2
109,3
109,3
107,6
7,0
6924,7
34,1
92,1
92,0
105,9
2. шотқа түскен зейнетақы салымдарының сомасы млрд.
теңге 368,2 1211,0 328,9 2800,0 231,2
3. таза инвестициялық табыс млрд.
теңге 109,3 351,1 321,0 560,2 159,5
Кестеден көрінгендей жинақтаушы зейнетақы қорының салымшыларының саны 7,9
Кесте 8
2005-2007 ж.ж. аралығындағы Қарағанды облысы бойынша зейнеткерлер саны мен
Өлшем бірлігі 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж.
2005 жылға өзгеріс,
%
2006 жылға өзгеріс,
%
Зейнеткерлер саны (орташа жылдық) мың адам 178,6 177,0 99,1
Зейнеттік төлемдер базасындағы алушылар саны (ортажылдық) мың адам 180,2
Зейнетақы төлеуге республикалық бюджеттің шығындары млн. теңге 19862,9 21955,6
Ортаайлық зейнетақы мөлшері теңге 9365 10356 110,6 11184
Базалық зейнетақы төлеудің ортаайлық мөлшері теңге 3000 3000
Алайда, еркін зейнетақы салымшыларының меншік салмағының төмен екенін ескеру
Сол сияқты Қарағанды облысы бойынша жинақтаушы зейнетақы қорлары салымшыларының
8- кестеден көріп отырғандай аймақта ортажылдық зейнеткерлер саны 2006
Кестелерде келтірілген мәліметтерді талдау кезінде жалпы алғанда Қазақстан Республикасындағы
Қазақстан Республикасында тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінің негізгі элементтерін қарастыра
тұрғындардың экономикалық белсенділігі мен табысының артуы, әлеуметтік қамтамасыз ету
Қазіргі уақытта әлеуметтік қорғаудың түрлерін екі миллионнан артық адамдар
3 АЙМАҚТАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ
Қазіргі уақытта Қазақсатан Республикасында тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесін әрі
Төмендегі мақсаттарды шешуге қажеттілік туындайды:
1) Зейнетақымен қамтамасыз ету саласында:
қолда бар қаржылдық – экономикалық мүмкіндіктерді және зейнетақы жүйесінің
тұрғындардың жинақтаушы зейнетақы жүйесі мен әлеуметтік сақтандыруын қамтуды кеңейте
зейнетақы жинағының жеткіліктілігін қамтамасыз ету үшін еңбек ақысын көтерумен
Еркін зейнетақы жинақ жүйесінің сызбасын дамыту әлеуметтік әріптестік пен
салымшыларда зейнетақы жинақтау қорларын және инвестициялық табысты таңдау мүмкіндігі
зейнетақы төлемдері жүйесін әрі қарай жетілдіру шараларын қолдану бойынша
2) Балалары бар отбасыларды қолдау саласында:
әрі қарай жетілу мақсатында бала тууды қолдау;
балалы отбасыларды мемлекеттік қолдау жүйелері және сақтандырудың қосымша түрлерін
3) Шағын қамтылған азаматтарды қолдау саласында:
«Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы» Заңға қосымша енгізілетін жоба
4) мүгедектер мен аз қамтамасыз етілген азаматтарды қорғау саласында:
«Әлеуметтік қызметтер туралы» заң жобасын көрсетілетін әлеуметтік қызметтер аясын
мемлекеттік медико- әлеуметтік мекемелерін және мемлекеттік емес медико- әлеуметтік
5) Жұмыспен қамтамасыз ету саласында:
жаңа жұмыс орындарын ашуға, оның ішінде тұрғындардың әлеуметтік кем
жұмыссыз жастар және әйелдерге арналған жұмыс түрлерін, сонымен қатар
ішкі еңбек нарығын қорғауға бағытталған механизмдерді құру мен республикаға
Мұндай көпвекторлы жұмыcтың мақсаты жалғыз – әрбір көмекке қажеттілік
Президент халыққа жолдауында келесі тұжырымды баса атап айтты: «Біз
Біріншіден, аналар мен балаларды әлеуметтік қорғауға үлкен назар аударылады,
Балаға қарауға байланысты бір жылға дейін төленетін айлық жәрдемақы
бірінші бала туғанда – 5800 теңгеге жуық немесе өсім
екінші бала туғанда- 6400 теңге шамасында немесе өсім 167
үшінші бала туғанда – 6900 теңгеден артық немесе өсім
төртінші немесе одан көп бала туғанда – 7500 теңгеден
Баласы бар отбасын қолдау үшін қосымша қаражаттарға деген сұраныс
Екіншіден жүктілік, бала туу және жұмыс істейтін әйелдер үшін
Ол жәрдемақыларды төлеу әлеуметтік сақтандырудың Мемлекеттік қорлары арқылы әлеуметтік
Үшіншіден, негізгі зейнетақы көлемі жақын арада арттырылатын болады. Осылайша
Бұл шара негізгі зейнетақы алатын 1 миллион 675 мыңнан
Төртіншіден, теңдікті бекіту үшін зейнетақы тағайындау кезінде бұрынғы табысы,
Орта зейнетақы мөлшері 13 600 теңгеден артады немесе 25
Осы шараларды жүзеге асыруға кететін қаражаттар 55,3 миллиард теңгені
Осылайша, жоғарыда аталған әлеуметтік төлемдерді арттыруға 2008 жылы 108
Тұрғындардың жұмыспен қамтамасыз етілуі саласында азаматтарды әлеуметтік қорғау үшін
жұмыс күшінің сапасын және бәсекеге қабілеттілігін кәсіби оқытуларды, қайта
әлеуметтік қолдауда қажет ететін тұрғындар топтарының еңбекпен қамтамасыз етілуін
кейіннен жұмыспен қамтамасыз ететін қоғамдық жұмыстар түрлерін арттыру;
өз ісімен айналысатын мекемелерді дамыту үшін жағдай жасау.
Еңбекпен қамтамасыз ету саласындағы негізгі бағыттарға қол жеткізу үшін
Еңбекпен қамтамасыз ету - 77,9 мың жұмыссыздар, оның ішінде:
2008 жылы- 25,4 мың адам;
2009жылы - 25,9 мың адам;
2010 жылы – 26,6 мың адам.
Жұмыспен қамтамасыз ету орталықтары арқылы қайта оқыту- 11,4 мың
2008 жылы - 3,7 мың адам
2009 жылы - 3,8 мың адам
2010 жылы – 3,9 мың адам.
1102 әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыру, оның ішінде:
2008 жылы - 333 жұмыс орыны
2009 жылы - 372 жұмыс орыны
2010 жылы – 397 жұмыс орыны
Үш жылдық кезеңге арналған шығындар болжамы Қазақстан Республикасы Президентінің
Қарағанды облысы бюджетінің 2008-2010 жылдарға арналған шығыны 398793 млн.теңгені
Халықты әлеуметтік қолдау мен қорғауға 2008-2010 ж.ж. аралығында жұмсалуға
Мемлекеттік арнаулы жәрдемақыларды алушыларға жұмсалатын шығындар:
2008 жылы – 62,9 мың адамға 15,5 млн. теңге
2009 жылы – 62,8 мың адамға 16,5 млн. теңге
2010 жылы – 62,8 мың адамға 17,5 млн. теңге
Сонымен қатар облыста 2008-2010 ж.ж. аралығында кедейшілік шегінен төмен
2008 жылы – 21,7 мың адам, кедейлік шегі –
2009 жылы – 20,3 мың адам, кедейлік шегі –
2010 жылы – 19 мың адам, кедейлік шегі –
Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы шығындар қарттарды және мүгедектерді (соның
Мемлекет саясатының негізгі мақсаты әлеуметтік және зейнетақы төлем мөлшерін
Облыста жұмыскерлердің орташа жалақы төлемі 2008 жылы 42403 теңге
2008 жылы орташа зейнетақы мөлшері 2007 жылға қарағанда 121,8%
Бүгінгі күнде мемлекетіміздің қазақстандықтардың әлеуметтік қамтамасыз етілуіне қаражатты көптеп
Қазақсатн – 2030 Стратегиясына сәйкес жетінші міндет – атаулы
Осылайша Қазақстан Республикасында халықтың тұрмыс жағдайын жақсарту мақсатындағы жұмыстар
Тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінде маңызды орында дамыған елдерде тұтынушылық
Тұтынушылық несиенің қолданылуы ақшалай қаражаттарды қайта таратуға әкеледі де,
Мүшелері жұмыспен қамтамасыз етілген отбасыларға (жас отбасыларға және т.б.)
Тұрғындарға әлеуметтік қорғау көрсетудің өзге мемлекеттердегі тәсілдерін қарастыра келе
Әлеуметтік төлемдерді келісімсіз арттыру мемлекеттің қаржылық мүмкіндіктерін қадағалауға ықпал
Осы жағдайларда төлемдер сомасын арттыру арқылы әлеуметтік саясатты белсендіру
Қарияларға қатысты алғанда әлеуметтік саясат мемлекеттік басқару саласында қалдырылуы
Келтірілген талдау негізінде әлеуметтік қамтамасыз етудің қазіргі жүйесін дамыған
қазіргі уақытта кең қолданыста жүрген әлеуметтік қорғаудың бірнеше модельдері
көптеген жағдайларда әлеуметтік қорғаныс пен әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша
Әлеуметтік қорғау жүйесін одан әрі дамыту бойынша Қазақстанда келесі
жұмыссыздарды қорғау мен қамтамасыз ету саласында шетелдік тәжірибелерді қолдану;
жинақтау зейнетақы жүйесін дамыту саласында шаралар қолдану.
Зейнетақы активтерін мемлекет кепілдендіретін инвестициялық жобаларға салуды ұсынамыз. Яғни,
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл дипломдық жұмыста халықты әлеуметтік қорғаудың мәні мен түрлері
Әлеуметтік қорғау жүйесі – бұл тәуекелділікті төмендету жүйесі, яғни
Қазіргі ғылыми әдебиеттерде әлеуметтік қорғаудың екі түрлі түсінігі қарастырылады:
жеке тұлға өзіне және өз отбасына қажет өмірлік жағдайларды
мемлекеттің өзінің жағдайын жақсарта алмайтын қандайда бір тұрғындар тобын
Әлеуметтік қорғау – өмірге қажетті игіліктерге қол жеткізудің белгілі
Қазақстанда заңмен бекітілген әлеуметтік қамтамасыздандыру түрлері:
1.зейнетақы төлемдері.
2.мемлекеттік арнайы жәрдемақылар:
мүгедектік бойынша;
асырушысынан айырылған кезде
жер асты және тау-кен жұмыстарында істеген адамдардың жасы бойынша;
КСРО батырларына, социалистік еңбек батырларына, үш сатылы Атақ орденінің
бала тууына байланысты бірреті жәрдемақы;
бір жасқа толғанға дейінгі нәресте күтімі жағдайына әлеуметтік төлем;
аз қамтамасыздандырылған отбасылар қатарынан 18 жасқа дейінгі балаларға ай
жерлеуге арналған бір ретті төлемақы.
Бұл төлемдердің көбісі ең төменгі күнкөріс деңгейі көрсеткішіне байланысты
Сол сияқты Қазақстан Республикасында әлеуметтік қорғаудың белсенді ұйымдастырушылық-құқықтық түрі
Мемлекет қолданатын жүйелі шаралар нәтижесінде тұрғындардың әлеуметтік қорғаусыз деңгейі
Аймақ бойынша, яғни Қарағанды облысы бойынша халықты әлеуметтік қорғауды
Мемлекеттік атаулы әлеуметтәк көмек алушылар санының азаюынан оларға жұмсалатын
Облыс бойынша еңбек нарығының жағдайына келетін болсақ, Республика бойынша
Әлеуметтік қорғаудың басқа ұйымдық-құқықтық формасы әлеуметтік көмектің көп түріне
Аймақ бойынша міндетті әлеуметтік сақтандыру қорынан жәрдемақылар алушылар саны
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының белсенді түрі ретінде халықты зейнетақымен қамтамасыздандыру
Облыс бойынша ортажылдық зейнеткерлер саны соңғы үш жылда азайып
Қазақстандағы әлеуметтік қорғау жүйесінің одан әрі дамуы ретінде дипломдық
- жұмыссыздарды қорғау мен еңбекпен қамтамасыз ету саласында шет
жинақтау зейнетақы жүйесі саласында:
зейнетақы активтерінің табысын арттыру мақсатында сингапурлық әдісті қолдануға болады:
сонымен қатар зейнетақы қорларын мемлекеттік кепілдендірілген инвестициялық жобаларға қолдануға
Қарағанды аймағында тұрғындарды еңбекпен қамтамасыз етілуі саласында әлеуметтік қорғау
еңбек нарығы конъюнктурасына сәйкес кәсіби оқыту мен жұмыссыз азаматтарды
әлеуметтік қорғауға мұқтаж тұрғындар тобының еңбекпен қамтамасыз етілуін ұйымдастыру;
кейіннен жұмыспен қамтамасыз ететін қоғамдық жұмыста түрлеін кеңейту;
өз ісін ұйымдастырып дамыту үшін қолайлы жағдайлар туғызу.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан жеделдетілген экономикалық, әлеуметтік және саяси модернизациялану жолында. Қазақстан
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 жылғы 30 тамыз
«Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан»/ Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
Нер К.В. Социально-рыночное хозяйство и правовой порядок в Германии.-
Социально- трудовая сфера в России в переходный период: реалии
Алпысбаева С.Н., Кучукова Н.К., Притворова Т.П., Мукашев Т.А. и
Патрушев В.И. Социальные резервы трудового коллектива: пути реализации (социологический
Малярова Н.В., Несмеянова В.И. Социальная защита детства: концептуальный подход
Березин И.С. Социальная дифференциация и социальная защита в
Гайсина С.Н. Система социальной защиты населения в условиях перехода
Бакулов С. Что означают эти термины?// Советы Казахстана. 1994.-
Шеденков С. Социальная защита населения в условиях местного самоуправления.
Кравченко В.И. Управление социальной защитой населения в условиях
Дробозина Л.А. Учебник. «Общая теория финансов» под ред. проф.
Костюкевич А. Трудовая политика и система социальной защиты при
Концепция социальной защиты населения Республики Казахстан от 27 июня
Трубин В.В. Стратегия реформирования системы социальной защиты населения в
www.enbek.kz
«Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Қазақстан Республикасының заңы.
Доклад министра труда и социальной защиты Республики Казахстан Карагусовой
«Қазақстан Республикасында арнайы мемлекеттік жәрдемақы туралы» Қазақстан Республикасының заңы.
Кадомцева С.В. Экономические основы системы социальной защиты. - М.:
Сидорова В.А. Влияние адресной социальной помощи на изменение уровня,
Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері
«Қарағанды облысының 2005-2007 ж.ж. әлеуметтік-экономикалық даму жағдайын талдау»/ www.karaganda-region.kz
«Мемлекеттік бюджет туралы» Қазақстан Республикасының заңы. – 2008 ж.
Қарағанды облысы акиматының экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімінің мәліметтері
Кравченко В.И. Управление социальной защитой населения в условиях
2005-2007 ж.ж. арналған Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту бағдарламасы
Информация о ходе исполнения поручений Главы государства по
«Қазақстан Республикасында міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының заңы.
Жолдасбаев С. Төлем тәртібі қалай немесе міндетті әлеуметтік сақтандыру
Концепция социальной защиты населения Республики Казахстан от 27 июня
Среднесрочный план социально-экономического развития региона на 2008-2010 гг. //Данные
24
9