Формалар терезесі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ 8
1.1 Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы 8
1.2 Қазақстан Республикасының теміржол көлігі туралы Заңы 10
1.3 Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру 12
1.4 «Экспресс» теміржол билеттерін сату жүйесі 14
2 ТЕХНИКАЛЫҚ – ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ 16
3 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРЫНДАРЫН ҚҰРУ ТЕОРИЯСЫ 17
3.1 ДК негізінде АЖО принциптерінің анализі 17
3.2 АЖО-ның тілдік құралдары 20
3.3 АЖО-дың классификациясы 23
4 DELPHI НҰСҚАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 27
4.1 Delphi ортасымен танысу 28
4.1.1 Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама 28
4.1.2 Пиктограммалық батырмалар 29
4.1.3 Терезелерді түзету 30
4.1.4 Delphi ортасының компоненттер палитрасы 30
4.1.5 Формалар терезесі 30
4.1.6 Объектілер тармағының терезесі 31
4.1.7 Объектілер инспекторының терезесі 31
4.1.8 Бағдарламалар коды терезесі 32
4.2 Визуалды бағдарламалау негіздері 34
4.2.1 Бас форма және оны түрлендіру 34
4.2.2 Delphi-ді баптау 34
4.2.3 Форманың қасиеттерін өзгерту 35
4.2.4 Формаға жаңа компоненттер орналастыру 36
4.2.5 Оқиғаны жауапты қалыптастыру 37
4.2.6 Компонент қасиеттерінің динамикалық өзгерісі 39
4.3 Компоненттермен танысу 41
4.3.1 STANDARD беті 41
4.3.2 ADDITIONAL беті 42
4.3.3 WIN 32 беті 43
4.3.4 SYSTEM беті 45
4.3.5 DIALOGS беті 46
4.3.6 SAMPLES беті 46
5 ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫМЕН БАСҚАРУ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯСЫ 48
5.1 Деректер базасының концепциясы 48
5.2 ДББЖ архитектурасы 49
5.3 Деректердің «Маңыз-байланыс» инфологиялық моделі 51
5.4 Деректердің реляциондық құрылымы 52
6 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖОБАЛАУ 54
6.1 «Теміржолдық касса» мәліметтер базасының физикалық моделі 54
6.2 Ақпараттық жүйенің сипаттамасы 55
6.2.1 Қолданушы нұсқасы 55
7 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 61
7.1 Техникалық экономикалық негіздеу 61
7.2 Экономикалық тиімділік есебі 61
ҚОРЫТЫНДЫ 71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 72
ҚОСЫМШАЛАР 74
КІРІСПЕ
Көлік – Қазақстан өндіріс инфражүйесінің ең маңызды бөлімі. Оның
Экономиканы реформалаудың түбегейлі шарттарына және Қазақстанның геосаясаттық өзгертулеріне жақсы
Нәтижелі жұмыс жасау көліктік жүйелерде жолаушыларды тасуға автоматтандырылған есептер
Диплом алдындағы жұмыс мақсатым автоматтандырылған жұмысшы орындағы кассирлер теміржолдық
Тап осы автоматтандырылған жүйе өңдеуіне арналған мақсаттарды шешуде шеңбер
Қазақстан Республикасының теміржолдық көлігі туралы, теміржолдық тасулардың облысында заң
Жолаушы тасулардың ұйымы жалпы негіздерін зерттеу, станциялардың жұмыс ұйымындағы
Инфоқұрылымдық жүйенің моделін құру.
Физикалық мәліметтер базасының моделін құру.
Жоба таңдалған түрін іске асыру.
Бағдарламаға негізгі талабы жұмыс ыңғайлылығы болып келеді, кассир жолдық
Зерттеу объектісіне Семей қаласындағы теміржолдық станция вокзалы болып, сонымен
Бірінші тарауда Қазақстандық теміржолды құру жүйесі туралы теориялық мәлімдеулер
Екінші тарауда Borland Delphi суреттеуі бағдарламалау жүйесін қолдану тура
Үшінші тарауда автоматтандырылған жүйені өңдеу процесін бейнелеп түсіндіреді: инфологическое
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
Үлкен территориясы, экономикасының шикізаттық бағыты және теңіздік порттардан мәндік
Қазақстанның 2717,3 кв.мың ауданға созылған жерлері, Атлант мұхитынан Тыныш
Жүз жылдың ішінде Қазақстанның теміржолы үлкен және күрделі даму
Шаруашылық байланыстардың бұзылуы Қазақстан теміржолы алдында күрделі, кезде тіпті
Қаражатпен орталық басқару бұтақтағы іс жағдайларға шешімді жақсы ықпал
Мемлекет Президенті Н.А.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында теміржол аймағында негізгі
Бұрынға одақ шарттарында Қазақстан теміржолының транспорты алдында сыртқы экономикалық
Солтүстік дәліз Трансазиаттық магистрал евроазиаттық хабарласудағы байланыстарды қамтамасыз етеді.
Азиатты-Тынық мұхитты аймақ мемлекеттердің Орта Азия және Жақын Шығыс
Республикалық мемлекеттік «Алма-Атылық теміржол басқармасы», «Тың игеру теміржол басқармасы»,
РМК «Қазақстан темір жолы» орталық аппаратының құрылымына келесі бөлімдер
Негізгі тасымалдаудың басқармасы;
Негізгі қаражаттық;
Негізгі экономиканың және болжаудың басқармасы;
Негізгі техникалық басқару;
Поездардың қауіпсіз жылжуы бойынша негізгі ревизор аппараты;
Негізгі статистика және анализдеу басқармасы;
Негізгі жолдың басқармасы;
Негізгі сигнализация және байланыстың басқармасы;
Негізгі электр жабдықтау басқармасы;
Негізгі вагондык шаруашылылықтың және т.б. басқармасы.
Теміржол бұтағының негізгі стратегиялық есептерінің бірі, көліктік қызмет көрсетудің
1.2 Қазақстан Республикасының теміржол көлігі туралы Заңы
Жолаушыларды, жүкті, багажды, жүкті багажды және пошталық заттарды теміржол
Теміржол көлігі туралы Заң Қазақстан Республикасы Конституциясына негізделген, казіргі
Казіргі Заңда келесі негізгі түсініктер қолданылады:
багаж – жолушылар немесе пошталы-багажды поезде тасымалдануға алынған, өлшемі
вагон – теміржол жолдары бойынша тасымалдау үшін арналған өзбетімен
жүк – жүк поезінде тасымалдауға алынған мүлік;
Теміржол станциясы – теміржол бойынша пойыздар қозғалуын қадағалауды және
теміржол көлігі – теміржол жолдары бойынша тасымалдауды қамтамасыз ететін
Ұлттық тасымалдаушы – статусы Қазақстан Республикасы Үкіметімен анықталатын, арнайы
жолаушы – пойызда жол жүруді орындайтын және жол жүру
қолдық жүк – жолаушылардың өзімен бірге вагонда ақша төлемей,
тасымалдау процесінің қатысуышысы – теміржол көлігі аймағында кәсіпкерлік қызметті
тасымалдау ережелері – тасымалдау және т.б. процесінің барлық
Теміржол көлігі аумағындағы мемлекеттік саясат халықтың, экономиканың және мемлекеттің
1) теміржол нарығының барлық субъектілеріне теміржол көлігінің қызметтерін алуға
2) Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерін қорғау;
3) тасымалдауға барлық қатысушылар үшін бірдей ортақ стандартты заңдық
Жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелері Қазақстан Республикасының «Теміржол туралы»
Халықаралық және облысаралық хабарласуда жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру Қазақстан Республикасының
Ауданаралық (қалааралық) және ішкі хабарласуда жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру жергілікті
Жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау ережелерімен анықталады:
1) билеттерді сату кассалар жұмысын және жол жүру құжаттардың
2) жолаушылар вагондарының категориясы, сонымен бірге комфорт дәрежесі бойынша;
3) міндетті қызметтер тізімі, шұғыл дәрігерлік көмек көрсетуді қоса;
4) жолаушының жол жүру жағдайларының, төсек бұйымдардың берілуінің және
5) жолаушылардың жол жүру кезіндегі (10 күнге дейін) тоқталуын
6) қолдық жүкті тасымалдау ретін және шартын;
7) багажды, жүкті-багажды қабылдау және беру ретін және шартын;
8) тасымалдау құжаттардың формалары және оларды дайындау ретін;
9) тасымалдауға рұқсат берілетін мал тізімін, оларды тасымалдау
10) жол жұру бағытында багажды және жүкті-багажды беру ретін;
11) багажды және жүкті-багажды қайта жіберудін ретін және шартын;
12) багажды және жүкті-багажды сақтау, ұстау, алмастыру ретін;
13) қауіпті заттарды тасымалдау;
14) қолданылмаған жол жүру құжаттары (билеттер) үшін төлемақыны қайтару
15) кәмелетке толмаған жолаушылардың жол жүру ережелерін.
Тасымалдаушылардың жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау кезінде ережелерді сақтауын
1.3 Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
Жолаушылар тасқынының ерекшеліктерін дұрыс тіркеу мақсатында, қажетті ыңғайлықтарды жасау,
Хабарласудың келесі түрлерін ажыратуға болады: қала айналысы- арақашықтығы 150
Жолаушыларды тасымалдауға арналған пойыздар жүру жылдамдылықтарына байланысты жедел және
Жедел пойыздарға жылдамдылықтары сағатына 50 км артық болатын және
Тасымалдау өлшемдерінің өкпек өзгеруіне байланысты алыс сапарға жүретін пойыздардың
Тасымалдауға байланысты билеттер қала айналысы хабарласуында пойыз, вагон және
Максималды ыңғайлықтарды сақтау үшін бірнеше күн жол жүрген жағдайда
Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру болжау және уақыт аралығындағы жолаушылар тасқының
Жолаушыларды тасымалдаудың келесі жоспарлары әзірленеді: перспективті, жылдық және оперативті,
Жолаушыларды тасымалдау жоспары жүктерді тасымалдау жоспарынан ерекше болады. Егер
Казіргі кездегі тасымалдаудың жылдық жоспарлары алдынғы жылдың есеп берулерін
1.4 «Экспресс» теміржол билеттерін сату жүйесі
Казіргі кезде теміржол вокзалдарында билеттік-кассалық операцияларды кешенді автоматтандыру үшін
Бірнеше жүйелерді біріктіру өзін билеттерді сатуды және бүтіндей жолаушыларды
Жүйе қамтамасыз етеді: техникалық және технологиялық шешімдердің типтелуін, желінің
«Экспресс-3» жүйесі түзу және артқа қайту хабарласуында жол жүру
- сапар бағытында жолаушылардың пойызды ауыстырып жүруін дайындау;
- тура плацкартаға жол жүру құжаттарын дайындау – қолданылмаған
- бүлінген жол құжаттарды жабу;
- телефон бойынша тапсырыс алу бюросында жол құжаттарын дайындау;
- кассирдің жұмыс кезегі бойынша есеп беруі;
- орынды алдын-ала брондау;
- терминалдан оперативті енгізу;
- күнделікті және ай бойынша қаржылық есеп беруді алу;
- жүйедегі орындарды сату бойынша информацияны алу;
- жүйе жұмысы бойынша анықтама алу.
Жүйе жұмысын мінездейтін негізгі техникалық және технологиялық параметрлер
- жүйе өнімділігі — 50 тапсырыс/с;
- қызмет көрсететін кассалар саны — 2000-ға дейін;
- бір жолаушыға қызмет көрсету уақыты —50—60 с;
- жауапты тосуға кететін уақыт — 10 с артық
- резервілеу мерзімі — 63 күнге дейін;
- қызмет көрсететін пойыздар саны: орындарды сақтауды ескере отыратын
- бір пойыздағы орын ауыстырмай және прицеп ретінде тіркелетін
- бір пойыздың жол жүру бойындағы жүйемен қызмет көрсетілетін
- бір тапсырыста жол жүрудің варианттардың мүмкін саны —
- байланыс желісі — телефон каналдары және физикалық байланыстар;
- мәліметтерді тасымалдау жылдамдылығы — 50 ден 9600 бит/с.
2 ТЕХНИКАЛЫҚ – ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
Жаңа бағдарламалық өңімді енгізудің экономикалық эффективтілігін табу барысында, оны
Берілген бағдарламалық өңімді қолданудың мақсатты лайығы және қажеттілігі келесіде.
Берілген дипломдық жобада автобекет кассаларындағы кассирдің автоматтандырылған жұмыс орның
Берілген өнімді енгізуден күтілетін бір жылдық экономикалық үнем келесілерді
есепті шешуді жылдамдату арқасында машиналық уақыт үшін ақша төлеу
орындаушылар санын қысқартуына себепті жалақы төлеу бойынша, еңбек қауіпсіздігі
3 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРЫНДАРЫН ҚҰРУ ТЕОРИЯСЫ
3.1 ДК негізінде АЖО принциптерінің анализі
Автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО) немесе шетел терминологиясында «жұмыс станциясы»
Әлемде архитектурасы IBM PC болатын мамандандырылған ДК ең көп
АЖО негізінен есептеуіш техниканы қолдану бойынша арнайы дайындық өтпеген
Қазіргі кезде көптеген өнеркәсіптерде халық шаруашылығы мен басқарудың таратылған
Таратып басқару ойын іске асыру үшін басқарудың әр деңгейі
- жүйелілігі;
- иілгіштігі;
- тұрақтылығы;
- эффективтілігі.
Көрсетілген ұғымдардың мағынасын түсіндірейік.
АЖО жүйелілігінің құрылымы функционалдық тағайындалуымен анықталатын жүйе ретінде қарастыру
Иілгіштік. Жүйенің ішкі жүйелерінің модульдік құрылуы және осы элементтердің
Тұрақтылығы. Принцип негізі- ол АЖО жүйесі, негізгі функцияларды оған
АЖО-ның эффективтілігін жүйені әзірлеуге және іске асыруға кеткен шығынды,
АЖО функционалдануы ойдағыдай болады, егер ядросы компьютер болатын ақпараттарды
Осындай «гибритты» интеллекті әзірлеу қазіргі кезде ең көкей кесті
Өндіріс кәсіпорындарында АЖО автоматтандырылған басқару жүйесінде (АБЖ), жоспарлаудың, басқарудың,
Сонымен қатар кезкелген «мамандықтың» АЖО-на, оны әзірлеу кезінде қамтамасыздандырылуы
- ақпаратты өңдеу құралдардың міндетті болуы;
- диалогтік (интерактивті) режимде жұмыс істей алу мүмкіндігі;
- эргономиканың негізгі талаптарының орындалуы: оператор, АЖО кешенінің элементтері
- АЖО жүйесінде жұмыс істейтін ДК жеткілікті жоғары өнімді
- шешілетін есептер мінездемесіне сәйкес бағдарламалық қамтамасыздандыру;
- ескішіл процесстерді автоматтандырудың жоғарғы дәрежелі болуы;
- мамандарға АЖО операторы ретінде өзіндік қызмет ету үшін
- АЖО жүйесінде жұмыс істейтін ДК-дің өте жоғарғы өнімділігі
- маманның АЖО-ды жұмыс жабдық ретінде қолданудан кейін максималды
АЖО құрылымы техникалық, ақпараттық, бағдарламалық, және ұйымдастырушылық ішкі жүйелердің
Техникалық жүйе туралы алдында айтылып кеткенбіз. АЖО тікелей жасау
Ақпараттық ішкі жүйелерге локальды деректер базасында, дәлірек айтқанда, дискілік
Бағдарламалық қамтамасыздандыру операциялық жүйелерді, қызмет көрсету (сервистік) бағдарламаларды, қолданушылардың
АЖО ұйымдастырушылық қамтамасыздандырудың мақсаты олардың функционалдануын, дамуын, кадрлерді дайындауын,
Егер АЖО-ның құралы жеткілікті күрделі болса, ал қолданушының арнайы
АЖО жобалау әдістемесі оның функционалдау әдістемесімен байланысты емес болуы
АЖО тілдік құралдары соңғы қолданушылар көзқарасынан әдістемелік құралдардың іске
3.2 АЖО-ның тілдік құралдары
АЖО тілдік құралдары, қолданушы қимылдарының және оған ДЭЕМ реакциялардың
АЖО тілдері қолданушы-бағытталған, сонымен қатар маманды-бағытталған болуы қажет. Бұл
Кез-келген тілде сияқты, АЖО тілінің негізін алдын-ала анықталған терминдер,
Қолданушы тілдері АЖО диалог түрі бойынша да айырады. Диалогты
Бір АЖО конструкциясында бір емес бірнеше типті диалог болуы
Формаларды толтыру диалогі кезінде, ол да ДЭЕМ-мен басталады, қолданушы
Гибридты диалог қолданушымен немесе ДЭЕМ-мен де басталуы мүмкін.
Оқытылмаған қолданушымен диалог кезінде ДЭЕМ-нің жауаптары толық анық және
Ақпараттың фиксацияланған кадрлері көмегімен құралған диалог кезінде ДЭЕМ жауапты
Диалог түрі АЖО классификациясын анықтай алады, мысалы, оқытылмаған қолданушы
Егер АЖО бағдарламалық құралдар көзқарасынан қарайтын болсақ, онда АЖО
АЖО құрамына әртүрлі бағдарламалық компоненттер кіреді, олар - негізгі
АЖО-ның соңғы қолданушымен дамуын қамтамасыз ететін, АЖО құралдары шекарасында
Ұйымдастырылған басқару сфераларында қызмет көрсететін АЖО келесідей бола алады:
- ақпаратты-анықтамалық;
- есептеуіш;
- мәтінді өңдейтін.
Интеллектуалды АЖО деректерге және білімге бағытталған деп екіге бөлуге
Ақпаратты-анықтамалық АЖО қандай да бір басқару процесіне қызмет көрсетеді.
Есептеуін АЖО өзіндік мазмұнына байланысты әртүрлі болады және көптеген
Мәтінді өндейтін АЖО әртүрлі құрылымды және сөйлемді мәтіндік ақпаратты,
Даталогиялық типті интеллектуалды АЖО деректер базаларын және қолданушылар тілдерін
Ұйымдастырылған басқаруды автоматизациялау рамкаларында іске асырылуы қажет бірнеше негізгі
интерпретация (пәндік аймақтағы деректердің және фактілердің, олардың өзара қатынасын
диагностика (басқарылатын объектінің күйін, жағдайын іздеу, анықтау және сипаттау);
мониторинг (АЖО функционалдануын қадағалау және алынған нәтижелерді тіркеу);
жоспарлау (берілген әрекеттер жүйелілігін қамтамасыз ету);
жобалау (қолданушылық интерфейстерді және дамуды қамтамасыз ету).
3.3 АЖО-дың классификациясы
АЖО индивидуалды, топтық, коллективті болуы мүмкін. Топтық және коллективті
ақпараттарды өңдеудің машиналық құралдарға мамандардың неғұрлым жақын болуы;
диалогтік режимде жұмыс істеу;
АЖО эргономика талаптарына сәйкес жабдықталуы;
Компьютердің жоғары өнімділігі;
қиын процестердің максималды автоматтандырылуы;
мамандардың олардың творчестволық белсенділігі ынталандыратын, келешекте бұдан былай жүйе
мамандарды өз бетімен оқыту мүмкіндігі.
АЖО-да шешілетін есептерді шартты екіге бөлуге болады: ақпараттық және
Ақпараттық есептерге ақпаратты кодтау, классификациялау, жинау, құрылымдық ұйымдастыру, түзету,
Есептеуіш есептер формализацияланатын да, толық формализацияланбайтын да бола алады.
Соңғы кезде сематикалық д.а., толық емес формализацияланатын есептердің шешімдерінің
Техникалық қамтамасыз ету өзімен техникалық құралдар кешенін ұсынады, оның
Техникалық құралдарға желіде әртүрлі АЖО байланыстыру үшін коммуникация құралдары,
Ақпараттық қамтамасыздандыру – бұл локальды деректер базасында сақталған, ақпараттар
Ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру функционалдауды ұйымдастырудың, АЖО жетілдірудің және дамытудың, сонымен
Топтық және коллективті АЖО үшін ұымдастырушылық қамтамасыздандырудың ішкі жүйелеріне
Ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру АЖО қолданушыларының міндеттерін және құқықтарын анықтауды және
Бағдарламалық қамтамасыздандыру жүйелік және қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандырудан тұрады. Жүйелік
Жүйелік бағдарламалар ақпаратты өңдеудің орынды технологиясын қамтамасыз етеді. Қажеттікке
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандыру қолданушылар бағдарламаларын және әртүрлі тағайындалған қолданбалы
Қолданбалы бағдарламалар пакеті модульдік принциптер бойынша орындалған және есептердің
ҚБП мысалдары: есептеу операцияларын орындайтын әртүрлі құжаттары құруға арналған
4 DELPHI НҰСҚАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Соншалықты аз уақыт (4 жылдан артық емес) ішінде Borland
1-ші версия 1995 жылдың мамыр айында пайда болған, бұл
2-ші версиядан бастап Delphi 32-разрядты графикалық операциялық жүйелер (ОЖ)
3-ші версиясы 1997 жылдың шілде айында шыққан. Ол бағдарламашылармен
4-ші версия 1998 жылдың шілде айында пайда болған және
5-ші версия 1999 жылдың қыркүйегінде пайда болған. Бұл кітапта
4.1 Delphi ортасымен танысу
4.1.1 Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама
Delphi ортасы - бағдарламашы жұмысының өте жоғары тиімділігін қамтамасыз
1) негізгі терезе;
2) объектілер тармағының тepeзeci;
3) объектілер инспекторының терезесі;
4) браузер (көру) терезесі;
5) формалар терезесі;
6) бағдарлама кодының терезесі.
Бағдарлама кодының терезесін көру үшін F12 пернесін басу жеткілікті.
Сурет 4.1 – Delphi терезесі
Heгiзгi терезе. Негізгі терезе кұрылатын бағдарламаның жобаларын басқаратын негізгі
Бас меню жобаны басқаруға арналған барлық кажетті командалардан тұрады.
Бас терезенің барлық элементтері арнайы панельдерде орналасқан, оның сол
Панельде көрінетін батырмалардың құрамын өзгерту үшін оған курсорды келтіріп,
Негізгі терезеге жиі пайдаланылатын пиктограммаларды орналастырған ыңғайлы: Project\Syntax Cheк
4.1.2 Пиктограммалық батырмалар
Пиктографиялык батырмалар бас менюдің негізгі опцияларына жылдам кipyгe мүмкіндік
1)Standard тобы;
2)View тобы;
3)Debug тобы;
4)Custome тобы;
5)Desktops тобы;
6)Internet тобы.
Галерея компоненттерінің тобы жеке кұрастырылады.
4.1.3 Терезелерді түзету
Delphi ортасынын 5-нұсқасынан бастап, үш жаңа интерфейстік элементтермен толықтырылған,
Терезелердің сәйкес өлшемі мен оны орналастырудың күйін келтіргеннен кейін,
4.1.4 Delphi ортасының компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы – Delphi ортасының ең басты байлығы болып
Батырмалар панелі тәрізді, компоненттер палитрасы да түзетіледі. Ол үшін
4.1.5 Формалар терезесі
Формалар терезесі Windows жобасы - болашақта бағдарлама жазатын терезе
4.1.6 Объектілер тармағының терезесі
Бұл терезе екпінді формада немесе мәліметтердің екпінді модулінде орналасқан
4.1.7 Объектілер инспекторының терезесі
Формаға орналасатын кез-келген компонент бірқатар параметрлер жиынымен сипатталады: орналасуы,
Объектілер инспекторы терезесінің кез келген беті екі бағанды кесте
Кесте жолының оң жақ бағанын тышқанмен белгілеу ондағы көрсетілген
Тышқанның оң жақ батырмасын басқанда ашылатын терезенің контексттік менюінде
4.1.8 Бағдарламалар коды терезесі
Код терезесі — бағдарлама мәтінін құрап, жөндеуге арналған.
Ең алғашында Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос
Tiпті қарапайым бағдарлама құру үшін бағдарлама кодын құрып өзгертуге,
Unit Until1;
Interface
Uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,
Controls, Forms, Dialogs;
Type
Tform1=class (Tform)
Private {Private Declarations}
Public {Public Declarations}
End;
Var
Form 1: Tform 1;
Implementation
(SR*.DFM}
End.
Delphi бұл жолдарды жаңа форма үшін код терезесінде автоматты
Unit Until;
және
implementation
жолдарының арасына қажетті жолдарды қояды.
Әзірге бұл мәтін бөлігіне өзгеріс енгізбейміз. Кейінірек бағдарламаның мәтін
{SR*.DFM}
және
End.
жолдарының арасына қажетті мәтінді енгіземіз. Терезеге жаңа жол енгізу
Браузер терезесіндегі элементті тышқанмен екі рет белгілеу сәйкес объектіні
6-нұсқада код терезесінің «Code» және «Diagram» деген терезелеpi бар.
4.2 Визуалды бағдарламалау негіздері
Deiphi-де бағдарламалау екі процестің өзара тығыз әрекеттесуінен тұрады: бағдарламаның
Форма мен код терезелерінің мазмұндарының арасында үздіксіз байланыс болады.
4.2.1 Бас форма және оны түрлендіру
Біз формалар терезесі, бағдарламалар терезесі Windows жобасынан тұратынын айттық.
4.2.2 Delphi-ді баптау
Бағдарламалар жобасымен жұмыс істеу процесінде сізгe формалар мен модульдер
Екшіден, Delphi ортасының стандартты келтірілген күйіне өзгеріс енгізу қажет.
Ол үшін Tools/Environment Options менюін таңдаңыз, пайда болған сұхбат
Tools/Editor Options (Display бетінде Editor Font-қа Times New Roman
Енді алғашқы бағдарламаны жургізуге бәрі дайын болды. Негізгі терезеден
Компиляция кезеңінде код терезесінде дайындалған бағдарлама мәтіні Object Pascal
F9 пернесін басқаннан кейін Save Unitl As сұхбат тepeзeci
Delphi-дегі атаулар. Delphi-дегі атау латын әріптерінен басталатын әріптер, цифрлар
4.2.3 Форманың қасиеттерін өзгерту
Алдымен модуль ұғымына тоқталайық. Әpбip жаңа форма құрғанда
4.2.4 Формаға жаңа компоненттер орналастыру
Формаға жаңа компонент орналастыруды қарастырайық. Ол үшін алдымен орналасатын
Енді бағдарламалар терезесіне әртүрлі жазуларды, түсіндірмелерді орналастыруға арналған Label
Жаңа компоненттің стандартты аты Label1, батырмадағы жазудың да аты
Енді жазудың түci мен шрифтін өзгертейік. Ол үшін Объектілер
4.2.5 Оқиғаны жауапты қалыптастыру
1) Формаларды түрлендіру. Алғашқы бағдарламаға кезекті түрлендіруді жасайық: формаға
2) OnClick окиғасын өңдеуші. Тышқанның сол жақ батырмасын басқанда
Delphi OnClick оқиғасын өңдеу процедурасына дайындықты өз бетімен жасау
Procedure Tforml.ButtonlClick (Sender: Tobject);
Begin
End;
Енді фрагментті талдайық. Procedure cөзі компиляторға қосалқы бағдарлама-процедураның басы
3) Класстар. Delphi ортасында класс деп өзіне ұқсас экземпляр
Type Tform l=ciass(Tform)
Buttonl:Tbutton;
Labell:TIabel;
Procedure Button 1Click (Sender:Tobject);
Private
{Private declarations}
Public
{public declarations}
End;
Var
Forml:Tforml;
Tforml=class(form) жолы Tform стандартты класынан туған (үлгі бойынша құрылған)
Buttonl:TButton;
Labell:TLabel;
Мұндағы Buttonl компоненті Tbutton стандартты класының экземпляры; ал Labell
TForml.ButtonlClick процедура атауынан кейін дөңгелек жақшада параметрді шақыру сипатталған:
Sender :Tobject
"Sender" атты параметр Tobject класына жатады. Sender параметрі Delphi
begin
end;
begin сөзі компиляторға процедураның жұмыс алгоритмін сипаттайтын сөйлемдер тізбегінің
MESSAGEBEEP(MB_OK);
Компьютердің дыбыстық жүйесін алдын-ала қосып, бағдарламасын орындайық. Сонымен, Buttonl
4.2.6 Компонент қасиеттерінің динамикалық өзгерісі
Біздің бағдарламадағы Buttonl батырмасы дыбыс шығаратын болғандықтан, Button1-гe "дыбыс"
OnCreate оқиғасы Windows терезесін құрғаннан кейін пайда болады. Оқиға
Procedure Tforml.FormCreate(Sender:Tobject);
Begin
Buttonl.Caption:~'flbi6bic';
End;
Бұл бағдарлама фрагментіне енгізген жолымыз Object Pascal тілінің меншіктеу
Button1.Caption құрама атауы қандай қасиет туралы айтылып жатқанын компилятораға
Қорыта келгенде, Delphi-де бағдарлама құру процеci eкi кезеңге бөлiнeдi:
Форма құру палитрадан компоненттерді таңдап, оны формаға орналастырудың көмегімен
Бағдарламашы формаға орналасқан кез-келген компоненттің орнын және тышқанның көмегімен
Компонентке қажетті касиетті беру үшін Объектілер Инспекторы терезесінің Properties
Оқиғаны өңдеуші құрама атауы бар процедура түрінде бейнеленеді. Атаудың
Процедура денесі begin...end сездерінің арасында орналасады және Object Pascal
Компоненттің қасиеттері бағдарламаны жүргізу кезеңінде де өзгеруі мүмкін.
4.3 Компоненттермен танысу
Компоненттер дегеніміз жұмыс істейтін бағдарламада құрылатын, көрінетін бейнелер тұрғызылатын
4.3.1 STANDARD беті
STANDARD бетінде бағдарлама құруға ең қажетті Windows-қа арналған стандартты
4.2 – сурет. Standard бeтi.
Frame - басқа компоненттерді орналастыруға арналған контейнер қызметін атқарады
MainMenu - Бағдарламаның бас менюі. Бұл компонент күрделі иерархиялық
Label - форманың бетіне мәтін шығаруға арналған. Компоненттің касиеті
Edit - енгізу өpici - символдар жолын жөндеуге арналған.
Button - командалық батырма.
Memo - бірнеше жолдан тұратын мәтіндік редактор құру элементі
RadioButton - қызметі басқа батырмалардың кызметімен байланысты болатын тәуелді
CheckBox - басқаларға тәуелсіз ауыстырып қосқыш батырманы сипаттайды.
ListBox - кажетті элементті таңдауға болатын тізімді береді.
ComboBox - енгізу өpicінe мәліметтерді пернетақтадан теріп енгізуге немесе
4.3.2 ADDITIONAL беті
Additional бетінде сұхбат терзелерінің түрін түрлендіруге мүмкіндік беретін 18
4.3 – сypeт. Additional беті
Bitbtn - жазуы бар, пиктограммалы командалық батырма.
SpeedButton - пиктографиялық батырма. Әдетте бас менюдің опцияларына жылдам
MaskEdit - арнайы мәтіндік редактор. Енгізілген мәтiндi сүзгілеуге мүмкіндік
StringGrid - жолдар кecтeci. Бұл компонент мәтіндік ақпаратты кесте
DrawGrid - еркін кесте. StringGrid компонентінен айырмашылығы бұл компоненттің
Image - сурет. Бұл компонент суреттерді, оның ішінде пиктограммалар
Shape - фигура. Бұл компоненттің көмегімен терезеге дұрыс геометриялык
Bevel - жиек. Терезенің жеке бөліктерін үш өлшемді қоршаумен
ScrollBox - орағыш жолақтар панелі. Panel компонентінен айырмашылығы -
CheckListBox - жиындық таңдаулар тізімі. Стандартты ListBox компонентінен айырмашылығы
Splitter - шекара. Бұл компонент формада көрінетін екі компоненттің
StaticText - статикалық мәтін. Стандартты Label компонентінен айырмашылығы өзінің
ControlBar - басқару жолағы. DRAG&DOG технологиясында "тақалып" тұратын компоненттерді
Application Events - окиғаны қабылдаушы. Eгep бұл компонент формаға
ValueListEditor - атау = мән жұбынан тұратын жолдар редакторы.
LabeledEdit - бip жолдық редактор мен белгінің комбинациясы.
ColorBox - жүйелі түстердің бipiн таңдауға арналған арнайы ComboBox
Chart - диаграмма. Бұл компонент мәліметтерді графикалық жолмен беруге
ActionManager - әрекеттер менеджері. Төмендегі үш компонентпен бipгe қосымшалар,
ActionMainMenuBar - меню жолағы, ол оның опциялары ActionManager көмегімен
ActionToolBar - ActionManager компонентінің көмегімен құрылатын пиктографиялық батырмаларды орналастыруға
CustomizeDLG - баптау сұхбаты. Бұл компонентті көмегімен пайдаланушы жұмыс
4.3.3 WIN 32 беті
WIN 32 бетi 32 разрядты WINDOWS 95/98/NT/200 операциялық жүйелерінің
4.4 – сурет. WIN 32 беті
TabControI - қойымталар жиынтығы. Әpбip қойымта жазуы немесе cypeтi
PageControl - қойымталары бар панельдер жиынтығы. Әрбір панельдің өзінің
ImageList - суреттер жиынтығы. Өлшемдері бірдей бірнеше суреттерді сақтауға
RichEdit -форматталған мәтінге арналған көп жолдық редактор. Memo компонентінен
TrackBar - регулятор. Бағдарламадағы кейбір шамалардың мәндерін басқару үшін
ProgressBar - процесс индикаторы. Бұл компоненттің көмегімен ұзақ уақыт
UpDown - цифрлық регулятор. Бұл компоненттің екі батырмасы компонентке
Hotkey - басқару пернесі. Компонент басқару пернелерін енгізу үшін
Animate - мультипликатор. Бірінен кейін бipi ауысып отыратын қозғалыстағы
DateTimePicker - күн, уақыт селекторы. Бұл компонент күнді немесе
TreeView - таңдау тармағы. Пиктограммалардың тармақты құрылыммен байланысқан жиынтығын
ListView - пиктограммалар панелі. Бірнеше пиктограммаларды көруді және қажетсіз
HeaderControI - басқарушы тақырып. Жазуы бар секцияларға бөлінген, тік
StatusBar - статус панелі. Жөндеу терезесіне әртүрлі нұсқау беретін
ТооlBаr - саймандық панель. Бұл компонент Bitbtn командалық батырмалары
СооlBаr - саймандық панель. ТооlBаr компонентінен айырмашылығы WINDOWS-тің Edit,
PageScroller - айналатын панель. Жіңішке саймандық панельдерді орналастыруға мүмкіндік
ComboBoxex - ComboBox компонентіне ұқсас, бipaқ ашылатын тізімге шағын
4.3.4 SYSTEM беті
Бұл бетте басқару қызметі бар компоненттер келтірілген, оның ішінде
4.5 – сурет. SYSTEM беті
Timer - таймер. Бұл компонент шынайы уақыт аралығын есептеу
PaintBox - сурет салуға арналған терезе. Графикалық бейнелерді салуға
MediaPlayer - мультимедиалық ойнатқыш. Бұл компоненттің көмегімен әртүрлі мультимедиалық
OleContainer - OLE - контейнер. Байланыстырылатын немесе енгізілетін объектілерді
4.3.5 DIALOGS беті
Dialogs бетінің компоненттері Windows үшін стандартты сұхбат терезелерін жүзеге
4.6 – cурет. DIALOGS беті
OpenDialog - ашу. Стандартты "файлды ашу" сұхбат терезесін шығарады.
SaveDialog - сақтау. Стандартты "файлды сақтау" терезесін шығарады.
OpenPictureDialog - cypeттi ашу. Cypeттi алдын-ала көру мүмкіндігін сақтай
SavePictureDialog - cypeттi сақтау. Cypeттi алдын-ала көру мүмкіндігін сақтай
FontDialog - шрифт. Шрифтті таңдайтын стандартты сұхбат терезесін шығарады.
ColorDialog - түс. Tүcтi таңдайтын стандартты сұхбат терезесін шығарады.
PrintDialog - басып шығару. Құжатты басып шығаруға арналған параметрлерді
PrinterSetupDialog - принтерді баптау. Басу құрылғысын баптауға арналған стандартты
FindDialog - іздеу. Мәтін фрагментін іздеуге арналған стандартты сұхбат
ReplaceDialog – мәтін фрагментін іздеу мен алмастыруға арналған стандартты
4.3.6 SAMPLES беті
Gauge – қалып-күй индикаторы. Win32 бетіндегі ProgressBar компонентіне ұқсас,
4.7 – сурет. Samples беті
ColorGrid - түстер кестесі. Бұл компонент 16 түсті палитрадан
SpinButton - қос батырма. Қандай да бip сандық шамаларды
SpinEdit - сандар редакторы. Қос батырманың көмегімен бүтін сандарды
DirectoryOutline - каталогтар тізімі. Дискідегі иерархиялық құрылыммен орналасқан каталогтарды
Calendar – календарь. Айдағы күнді таңдап, көрсетуге арналған.
5 ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫМЕН БАСҚАРУ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯСЫ
5.1 Деректер базасының концепциясы
Үздіксіз өсіп тұрған ақпарат көлемін қоғамдастырудың қолайлы әдістерін іздеу
- логикалық келісілген файлдар жиынтығын қолдау;
- деректерді манипуляциялау тілін қамтамасыздандыру;
- ақпаратты неше түрлі олқылықтардан кейін қалпына келтіру;
- бірнеше қолданушылардың нақты параллель жұмыс істеуі.
Егер қолданбалы ақпараттық жүйе қандай да бір деректермен басқару
5.1 – сурет. ДББЖ қолданғандағы бағдарламалар және деректер байланысы
5.2 ДББЖ архитектурасы
ДББЖ кез-келген қолданушыға деректерге баруға рұқсат беруі керек, тіпті
- жадыдағы деректердің физикалық орналасуы және олардың сипаттамасы туралы;
- сұралатын деректерді іздеу механизмін;
- бір мезгілде бірнеше қолданушымен бірдей деректі сұрау кезінде
- деректерді қандай-да бір жаңартулардан немесе рұқсатсыз кіруден қорғауды
- деректер базасын өзекті күй-жағдайда сүйемелдеу және ДББЖ
Осы функцияларының ішінен негізгісін орындағанда ДББЖ деректерді сипаттаудың әртүрлілігін
Деректер базасының мазмұны туралы жеке ойларды, яғни қолданушыларды сұрау
5.2 – сурет. Деректер моделінің деңгейлері
Мұндай адамға - бағытталған модель, толық деректерді сақтау ортаның
5.2-суретте көрсетілген қалған модельдер компьютерлі-бағытталған болып табылады. Олардың көмегімен
Көрсетілген баруға рұқсат нақты ДББЖ көмегімен орындалатын болғандықтан, модельдерді
Үш деңгейлі архитектура (инфологиялық, даталогиялық және физикалық) деректерді оларды
5.3 Деректердің «Маңыз-байланыс» инфологиялық моделі
Инфологиялық молельдеудің мақсаты - әзірленетін деректер базасында болжам бойынша
Маңыз - кез-келген айырылатын объект (басқалардан айырмашылығы бар объект),
Атрибут – маңыздың атты мінездемесі. Оның атты маңыздың нақтылы
Маңыз типі және атрибуттар арасында абсолютті айырмашылық жоқ. Атрибут
Кілт – атрибуттардың минималды жиыны, олардың мәндері бойынша қажетті
Байланыс - екі немесе көп маңыздылар ассоциациясы. Егер деректер
5.4 Деректердің реляциондық құрылымы
60 жылдардың соңында деректердің әртүрлі кестелік даталогиялық модельдерін қолдану
Э.Кодд мамандығы математик болғандықтан деректерді өндеу үшін жиындар теориясы
Реляционды модельдің ең кіші бірлігі - бұл берілген модель
Домен деп бір типті атомаралық мәндер жиыны аталады. Домендер
6 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖОБАЛАУ
6.1 «Теміржолдық касса» мәліметтер базасының физикалық моделі
Инфологиялық үлгімен пәндік аймақтың физикалық үлгісін саламыз, мұнда кесте
Объект атауы: Вагон типі
Таблица аты: Cars.db
Алаң тақырыбы Алаң идентификаторы Алаң типі Кілт
Вагон коды Code + Иә
Вагон түрі Names Alpha (20)
Объект атауы: Қала аттары
Таблица аты: Cities.db
Алаң тақырыбы Алаң идентификаторы Алаң типі Кілт
Қала коды Code + Иә
Қала аты Names Alpha (100)
Объект атауы: Пойыздар
Таблица аты: Trains.db
Алаң тақырыбы Алаң идентификаторы Алаң типі Кілт
Пойыз коды Code + Иә
Пойыз нөмірі Nomer LongInteger Иә
Жүру пункі City_1 LongInteger Иә
Жету пункті City_2 LongInteger Жоқ
Жүру уақыты Time_1 Time Жоқ
Келу уақыты Time_2 Time Жоқ
Объект атауы: Станция
Таблица аты: Station.db
Алаң тақырыбы Алаң идентификаторы Алаң типі Кілт
Станция коды Code + Иә
Пойыз коды Trans LongInteger
Станция атауы City Alpha (20) Иә
Жүру уақыты Time_1 Time Жоқ
Келу уақыты Time_2 Time Жоқ
Объект атауы: Билеттер
Таблица аты: Tickets.db
Алаң тақырыбы Алаң идентификаторы Алаң типі Кілт
Билет коды Code + Иә
Сатылған күні Data_D Date Жоқ
Пойыз нөмірі Trains LongInteher Иә
Жүретін күні Data_O Date Иә
Жүретін уақыты Time_O Time Жоқ
Вагон типі Cars LongInteher Иә
Жүру пунктінің нөмірі CityFrom LongInteger Иә
Бару пунктінің нөмірі CityIn LongInteger Жоқ
Билет түрі Vid Alpha (10)
Билет бағасы Cena Numeric Жоқ
Вагон нөмірі Kupe LongInteger
Орын нөмірі Mesto Alpha(20) Иә
Келетін күні Data_Р Date Иә
Келу уақыты Time_Р Time Жоқ
6.2 Ақпараттық жүйенің сипаттамасы
6.2.1 Қолданушы нұсқасы
Жолаушыларды тасымалдайтын ақпараттық - басқару жүйесінде теміржол белеттерін сататын
Ақпараттықпен жүйемен жұмыс істеуді толық қарап шығамыз.
Бағдарламаны жүктеу үшін Kassa.ехe файлды басамыз және бағдарламаның негізгі
1-сурет.
Мына терезеде пойыздар номері және бағыттары туралы хабарлама беріледі
2-сурет.
Егер айқын бағыттағы пойызды таңдау керек болса, онда негізгі
3-сурет.
Басты терезедегі «Қалалар» батырмасын басқан кезде (1-сурет көрсетілгендей), онда
4 – сурет.
Басты терезедегі «Вагондар» батырмасын басқан кезде (5-суретте көрсетілгендей), онда
5 – сурет.
6-сурет.
Басты терезедегі «Касса» батырмасын басқан кезде (6-сурет), онда билеттердің
7-сурет.
Кестелермен жұмыс істегенде келесі қимылдар орындалады:
Жаңа жазу енгізгенде – батырмасы.
Қосылған жазуды редактілеуде – батырмасын басу
Жазуды өшіргенде – батырмасы.
Сатылған билетер тізімін есеп беру түрінде шығару (8-сурет)
8-сурет.
Сатылған билеттері есеп беру түрінде жеке-жеке шығару (9-сурет)
9-сурет.
Пойыздар туралы мәлімдеу бес кестеден тұрады, кілтті алаңдар арқылы
Үшінші кесте әрбір пойыздың қозғалыс сапар желісін анықтайды: станция
Төменгілер екі кесте: вагондарда – вагон нөмірі туралы мәлімдеме
Оның үлгісімен сәйкестікте әрбір вагонға арналған орын кестесін автоматты
Тиісті билетті сатып үшін алдымен кассир пойыз нөмірін таңдауға,
Егер билет балалар үлгісімен сатылса, онда билет бағасы билет
Бос орынды жылдам іздеуге арналған қимылда, пойыз нөмірін, қажетті
7 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
7.1 Техникалық экономикалық негіздеу
Жаңа бағдарламалық өнімді енгізудің экономикалық тиімділігін анықтағанда оны сауатты
Берілген бағдарламалық өнімді қолданудың маңыздылығы мен тиімділігі төмендегідей. Қазіргі
Бұл дипломдық жобада теміржол кассирлерінің жұмыс орынын автоматтандару қаралған.
Бұл бағдарламаны өндіріске енгізуде түсетін жылдық үнемдеу келесі болады:
мәселені шешуді тездету арқылы машина уақытына төленетін төлем ақыдан
қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі мен техника қауіпсіздігіне кететін шығындарды азайту
7.2 Экономикалық тиімділік есебі
Теміржол кассирлерінің автоматтандырылған жұмыс орынын экономикалық тиімділікке есептегенде жаңа
- Жалпы шығындар есебі:
Бағдарламамен қамтамасыз ету және автоматты құралдарды енгізудің экономикалық тиімділігін
7.1 – кесте. Құрал-жабдықтардың құны
Бағдарла-маны қолданған-ға дейін Бағдар-ламаны қолдан-ғанда
Енгізген-ге дейін Енгізген-нен кейін
Компьютер Pentium IV 4 2 90 360 -
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар атауы Марка
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын құрал-жабдықтардың, материал-дардың атауы
Бағдарла-маны қолданған-ға дейін Бағда-рлама-ны қолдан-ған кезде
Енгізуге дейін Енгізген соң
Компьютер Pentium IV 4 2 90 360 -
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдық-тар мен материал-дар
Компьютер столы - 4 2 15 60 -
Орындық - 4 2 12 48 -
Лицензион-ды бағдарла-мамен қамтамасыз ету Delphi 7.0 - - 455
Барлығы - - - - 937 455
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар мен материал-дар
Компьютер столы - 4 2 15 60 -
Орындық - 4 2 12 48 -
Лицензион-ды бағдарламамен қамтамасыз ету Delphi 7.0 - - 455
Барлығы - - - - 937 455
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар мен материал-дар
Лицензион-ды бағдарламамен қамтамасыз ету Delphi 7.0 - - 455
Барлығы - - - - 937 455
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар мен материал-дар
Бағдарла-маны қолданған-ға дейін Бағдарлама-ны қолда-ну кезін-де
Енгізген-ге дейін Енгізге-ннен кейін
Компьютер Pentium IV 4 2 90 360 -
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар мен материал-дар
Компьютер столы - 4 2 15 60 -
Орындық - 4 2 12 48 -
Лицензион-ды бағдарламамен қамтамасыз ету Delphi 7.0 - - 455
Барлығы - - - - 937 455
Принтер HP LaserJet 1018 Сатып алынатын жабдықтар мен материал-дар
Компьютер столы - 4 2 15 60 -
Орындық - 4 2 12 48 -
Лицензион-ды бағдарламамен қамтамасыз ету Delphi 7.0 - - 455
Барлығы - - - - 937 455
Теміржол кассасының операторының енгізуге қойлатын бағдарламаны орнату үшін кететін
Бағдарламаны орнату бағдарламамен қамтамасыз етудің құнының 6% шамамен анықталады
Сонымен , қосымша күрделі шығындар:
,
мұнда Собор – бағдарламамен қамтамасыз етудің құны;
Суст – бағдарламаны орнату құны;
Ақырында, қосымша күрделі шығындар 482,3 мың тенгені құрайды.
- Ағымдағы шығындар есебі:
АРМ өзіндік құнының сметалық калькулыциясына келесі шығындар кіреді:
1) Еңбек ақы төлемі;
2) Әлеуметтік қорларға жіберілетін төлем;
3) Еңбекті қорғау және техникалық қауіпсіздік
4) Шикізат пен материалдар.
Электр энергиясы есептелмейді, тек функцияларды орындаушылар саны қысқарады. Қалған
Теміржол касса операторының айлық ақысы:
7.2 – кесте. Еңбек төлемі
Жұ-мыс-шылар саны адам Айлық ақысы мың.тенге Барлық жұмысшы-лардың айлық
тен-ге Барлық айлық ақша қоры әлеуметтік төлем ақылар-мен бірге
Жұ-мыс-шылар саны адам. Айлық ақы мың.тенге Барлық жұмыс-шылардың айлық
тен-ге Барлық айлық ақы қоры әлеуметтік төлемдер-мен бірге мың.
Енгізгенге дейін 4 30 120 20,4 140,4
1684,8
Енгізгеннен кейі 2 30 60 10,2 70,2
Барлық жұмысшылардың тарифтік қоры бір айлық ақыны жұмысшылар санына
Әлеуметтік қажеттіліктерге қызметкерлердің негізгі айлық ақысынан 17% көлемінде қабылданады
Еңбек ақының жалпы қоры әлеуметтік қажеттіліктерге төленетін ақымен бірге
- Еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігі:
Еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігіне жұмсалатын шығындарды 1 жұмысшыға
7.3 – кесте. Еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігіне шығындар
Қызмет көрсетушілер саны, адам. Бір жұмысшыға жылына кететін шығын,
Енгізуге дейін 4 10 000 40 000
Енгізгеннен кейін 2 10 000 20 000
- Көп еңбектілік:
Теміржол кассирінің қағаз жұмысына кететін көп еңбектілігін азайтудан алынатын
ЗПтр =160.165.1,17=30 888 тенге
- Үстеме шығындар:
Үстеме шығындарға құрал–жабдықтарды күту мен пайдалану, жабдықтар амортизациясына жұмсалатын
Амортизациялық төлемдердің жылдық қорытынды қосындысы формула бойынша анықталады:
мұнда - жабдықтардың құны (күрделі шығындар), тенге;
- амортизация нормасы жабдықтар құнына %-і.
Компьютерлерге қажетті амортизация шығындарын олардың көтерме сауда бағасының 20%
Мағыналарды орнына қойып, келесі таблицаны аламыз:
7.4 – кесте. Амортизациялық төлемдер
Компьютерлер және т.б.құны. мың.тг. Амортизация жылына мың. тг.
Енгізген-ге дейін 937 187,4
Енгізген-нен кейін 703 140,6
7.5 – кесте.Жылдық өзіндік құнның сметалық калькуляциясы
Көрсеткіштер Енгізуге дейінгі шығындар мың. Тенге Енгізгеннен кейінгі шығындар
А/А әлеум.төлеммен бірге
1684,8
842,4
842,4
Еңбекті қорғау және техникалық қауіпсіздік
40
20
40
Жабдықтарды күтү мен пайдалануға кететін шығындар
46,85
35,15
11,7
Жабдықтар амортизациясы 187,4 140,6 46,8
Материалдар:
а) қағаз
б) принтер үшін қағаз
13
6
7 13
6
7 -
Барлығы 1985,05 1064,15 920,9
7.3 Күрделі шығындардың өзін ақтау мерзімі мен жылдық үнемдеу
Күрделі шығындардың өзін ақтауын уақыт анықтайды, бұл уақыт ішінде
Техникалық шаралардың күрделі шығындарының жалпы экономикалық тиімділігін анықтауда күрделі
Ток = ΔК / Эг.
Ток = 482,3 / 920,9=0,55 жыл
Теміржол касса операторының автоматтандырылған жұмыс орнын енгізудің экономикалық
Жылдық экономияны формула бойынша анықтаймыз:
Эг1 = (С1-С2) ,
мұнда С1 и С2 – жұмыстың жылдық өзіндік құны,
Эг1 = 1985,05 -1064,15=1 920,9 мың.тенге
Эг= Эг1 + Эг2
мұнда Эг2 – көп еңбектілікті азайтудан түскен экономия..
Эг =920,9+30 888=951,8 мың.тенге
Экономикалық тиімділік есебінен технико-экономиялық көрсеткіштер туралы қорытынды жасауға болады,
Көрсеткіштер
Енгізуге дейін
Енгізгеннен кейін
Қосымша күрделі шығындар мың. тенге - 482,3
Қызмет көрсетуші персонал саны, адам. 4 2
Жұмыстың жылдық өзіндік құны, мың. тенге,
Соның ішінде: 1985,05 1064,15
Шикізат пен материалдар 13 13
А/А әлеумет.төлемқорымен 1684,8 842,4
Жабдықтарды күту мен пайдалану шығындары
46,85
35,15
Жабдықтар амортизациясы 187,4 140,6
Еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігі 40 20
Жылдық экономия, мың. тг. - 920,9
Өзін ақтау мерзімі, жыл - 0,55
ҚОРЫТЫНДЫ
Елдердің жалпы көліктік жүйесінде теміржолдық көлік басты орындардың біріне
Осы дипломдық жоба алдындағы тәжірбе алу жұмыс нәтижесінде автобекеттегі
Жүйе келесі қимылдарды орындауға мүмкіншілік береді:
- авто билеттерінің маңызды сатылу процесін ыңғайлату және тездету;
- жіберілетін қателердің мүмкіншілігін қысқарту;
- сапасын арттыру және жолаушыларға қызмет ету
- автобустар туралы, автобустардағы орындардың бар болуы туралы мәліметтерді
Бағдарлама қарапайым интерфейсті және интуициялық ыңғайлы.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Закон Республики Казахстан от 8 декабря 2001 года N
Калиев Е.Ж. Транспорт независимого Казахстана, Алматы: «Баур», 1998.
Шрамов А.А., Шубко В.Г. Организация грузовых и пассажирских перевозок
Малахов К.Н., Сиваев И.П., Перепон В.П. Коммерческая эксплуатация автодорог.
Колчев Г.В., Пономарева А.Н. Правила перевозок грузов. -М.: Транспорт,
Шумаков П.В. Delphi и создание приложений баз данных. –Москва:
Фаронов В.В. Delphi 5. Руководство программиста, Москва: Нолидж, 2001.
Архангельский А.Я. Программирование в Delphi 4. –Москва: Бином, 1999.
Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование информационной базы автоматизированной
Зеленков Ю.А. Введение в базы данных. Центр Интернет ЯрГУ,
Крис Дейт. Введение в базы данных, 6-е изд. -Киев:
Справочник разработчика АСУ. под ред. Федоренко Н.П. и Карибского
Кобевник В.Ф. Охрана труда. – К.: Высшая школа, 1990.
Смирнова Г.Н., Сорокин А.А. Тельнов Ю.Ф. Проектирование экономических информационных
Дж. Тельман. Основы систем баз данных. –Москва:
Дейт К. Введение в системы баз данных. –Москва: Hаука,
Когловский М.Р. Технология баз данных на персональных ЭВМ. –Москва:
Шумаков П. В. Delphi 3.0 и создание баз данных.
Джон Матчо, Дэвид Р.Фолкнер. «Delphi» — пер. с англ.
Дж. Мартин. Организация баз данных в вычислительных системах. -М:
С.М.Диго. Проектирование и использования баз данных. -Москва: Финансы и
Горев А., Ахаян Р., Макашарипов С. Эффективная работа с
Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных. –
Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных систем.
Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования
Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО,
Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир,
Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных. В
Цикритизис Д., Лоховски Ф. Модели данных. – М.: Финансы
Шафрин Ю.А. Основы компьютерной технологии. -М.: Финансы и статистика,
ҚОСЫМША А
МӘЛІМЕТТЕР ТАСҚЫНЫНЫҢ СЫЗБАСЫ
ҚОСЫМША Ә
Логикалық сызба
ҚОСЫМША Б
unit Main;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, AppEvnts, Menus, DB, ImgList, DBTables, Grids, DBGrids,
ComCtrls, ToolWin, StdCtrls, dblookup, ExtCtrls, Buttons, Mask, DBCtrls;
type
TfrmMain = class(TForm)
Panel2: TPanel;
btnNewTalon: TSpeedButton;
btnDelTalon: TSpeedButton;
btnMoveTalon: TSpeedButton;
ImageList1: TImageList;
tblCities: TTable;
tblCitiesCODE: TAutoIncField;
tblCitiesNAMES: TStringField;
tblCars: TTable;
tblCarsCODE: TAutoIncField;
tblCarsNAMES: TStringField;
Panel3: TPanel;
Panel4: TPanel;
DBGrid1: TDBGrid;
Label2: TLabel;
ToolBar1: TToolBar;
ToolButton1: TToolButton;
ToolButton2: TToolButton;
ToolButton3: TToolButton;
ToolButton4: TToolButton;
ToolButton5: TToolButton;
DBGrid2: TDBGrid;
Label1: TLabel;
ToolBar2: TToolBar;
ToolButton9: TToolButton;
ToolButton10: TToolButton;
ToolButton11: TToolButton;
tblStation: TTable;
tblTrans: TTable;
tblTransCODE: TAutoIncField;
tblTransNOMER: TIntegerField;
tblTransCITY_1: TIntegerField;
tblTransCITY_2: TIntegerField;
tblTranssCITY_1: TStringField;
tblTranssCITY_2: TStringField;
tblTransTIME_1: TTimeField;
tblTransTIME_2: TTimeField;
dsStation: TDataSource;
dsTrans: TDataSource;
tblStationCODE: TAutoIncField;
tblStationTRANS: TIntegerField;
tblStationCITY: TIntegerField;
tblStationTIME_1: TTimeField;
tblStationTIME_2: TTimeField;
tblStationsCITY: TStringField;
Label3: TLabel;
GroupBox2: TGroupBox;
Label4: TLabel;
Label5: TLabel;
DBText3: TDBText;
DBText4: TDBText;
SpeedButton1: TSpeedButton;
SpeedButton2: TSpeedButton;
SpeedButton3: TSpeedButton;
tblTickets: TTable;
tblTranssTrans: TStringField;
dsTickets: TDataSource;
tblTicketsCODE: TAutoIncField;
tblTicketsTRAINS: TIntegerField;
tblTicketsDATA_O: TDateField;
tblTicketsTIME_O: TTimeField;
tblTicketsCARS: TIntegerField;
tblTicketsCITYFROM: TIntegerField;
tblTicketsCITYIN: TIntegerField;
tblTicketsCENA: TFloatField;
tblTicketsKUPE: TIntegerField;
tblTicketsMESTO: TStringField;
tblTicketsDATA_P: TDateField;
tblTicketsTIME_P: TTimeField;
tblTicketsVID: TStringField;
tblTicketssCITY_1: TStringField;
tblTicketssCITY_2: TStringField;
tblTicketssTrans: TStringField;
tblTicketssCARS: TStringField;
tblTicketsDATA: TDateField;
procedure FormCreate(Sender: TObject);
procedure FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
procedure ToolButton1Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton2Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton3Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton5Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton9Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton10Click(Sender: TObject);
procedure ToolButton11Click(Sender: TObject);
procedure btnNewTalonClick(Sender: TObject);
procedure btnDelTalonClick(Sender: TObject);
procedure btnMoveTalonClick(Sender: TObject);
procedure SpeedButton1Click(Sender: TObject);
procedure SpeedButton2Click(Sender: TObject);
procedure SpeedButton3Click(Sender: TObject);
procedure tblTransCalcFields(DataSet: TDataSet);
procedure tblTicketsCalcFields(DataSet: TDataSet);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
frmMain: TfrmMain;
implementation
uses Cities, Cars, EditTrans, EditStation, Tickets, FindTrans, GenTickets,
RepTrains, Unit1;
{$R *.dfm}
procedure TfrmMain.FormCreate(Sender: TObject);
begin
tblCities.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
tblCities.Open;
tblCars.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
tblCars.Open;
tblStation.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
tblStationTIME_1.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblStationTIME_2.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblStation.Open;
tblTrans.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
tblTransTIME_1.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblTransTIME_2.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblTrans.Open;
tblTickets.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
tblTicketsTIME_O.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblTicketsTIME_P.EditMask := '!90:00:00;1; ';
tblTicketsDATA.EditMask := '!99/99/00;1; ';
tblTicketsDATA_O.EditMask := '!99/99/00;1; ';
tblTicketsDATA_P.EditMask := '!99/99/00;1; ';
tblTickets.Open
end;
procedure TfrmMain.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
begin
tblTickets.Close;
tblTrans.Close;
tblStation.Close;
tblCars.Close;
tblCities.Close
end;
procedure TfrmMain.tblTransCalcFields(DataSet: TDataSet);
begin
tblTranssTrans.AsString := tblTranssCITY_1.AsString + ' - ' + tblTranssCITY_2.AsString
end;
procedure TfrmMain.tblTicketsCalcFields(DataSet: TDataSet);
begin
tblTicketssTrans.AsString := tblTicketssCITY_1.AsString + ' - ' + tblTicketssCITY_2.AsString
end;
procedure TfrmMain.ToolButton1Click(Sender: TObject);
begin
frmMain.tblTrans.Append;
frmEditTrans.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.ToolButton2Click(Sender: TObject);
begin
frmMain.tblTrans.Edit;
frmEditTrans.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.ToolButton3Click(Sender: TObject);
begin
//
end;
procedure TfrmMain.ToolButton5Click(Sender: TObject);
begin
frmRepTrains.QuickRep1.Preview
end;
procedure TfrmMain.ToolButton9Click(Sender: TObject);
begin
frmMain.tblStation.Append;
frmEditStation.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.ToolButton10Click(Sender: TObject);
begin
frmMain.tblStation.Edit;
frmEditStation.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.ToolButton11Click(Sender: TObject);
begin
if frmMain.tblStation.RecordCount > 0 then
if Application.MessageBox('Óäàëèòü çàïèñü?','Óäàëåíèå', MB_YESNO + MB_ICONQUESTION + MB_DEFBUTTON2) =
frmMain.tblStation.Delete
end;
procedure TfrmMain.btnNewTalonClick(Sender: TObject);
begin
frmMain.tblTickets.Append;
frmMain.tblTicketsDATA.AsDateTime := Date();
frmMain.tblTicketsTRAINS.AsInteger := frmMain.tblTransCODE.AsInteger;
frmMain.tblTicketsCITYFROM.AsInteger := frmMain.tblTransCITY_1.AsInteger;
frmMain.tblTicketsCITYIN.AsInteger := frmMain.tblTransCITY_2.AsInteger;
frmEditTickets.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.btnDelTalonClick(Sender: TObject);
begin
frmFindTrans.tblCities.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
frmFindTrans.tblCities.Open;
frmFindTrans.tblSityO.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
frmFindTrans.tblSityO.Open;
frmFindTrans.tblSityP.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
frmFindTrans.tblSityP.Open;
frmFindTrans.tblFindTrains.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
frmFindTrans.tblFindTrains.Open;
frmFindTrans.tblTrans.DatabaseName := ExtractFileDir(Application.ExeName)+'\BASES';
frmFindTrans.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.btnMoveTalonClick(Sender: TObject);
begin
tblCities.First;
frmCities.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.SpeedButton1Click(Sender: TObject);
begin
tblCars.First;
frmCars.ShowModal
end;
procedure TfrmMain.SpeedButton2Click(Sender: TObject);
begin
d1 := DateToStr(Date());
d2 := DateToStr(Date());
frmMain.tblTickets.Filter := '(''' + d1 + '''