Кәсіпорынның ақша қаражатының айналымдылығы

Мазмұны
Кіріспе 3
1. Кәсіпорынның қаржылық есеп стандарты бойынша ақшалай қаржылар есебі,
1.1 Ақша қаражаттарымен қамтамасыз етудегі маңыздылығы 6
1.2 Кәсіпорында ақша қаражаттарын халықаралық стандартқа сай операцияларының есебін
1.3 Қаржылық есептің халықаралық стандарты бойынша ақша қаражаттарын түгендеудің
2. «Хлебокомбинат Восток » ЖШС-дегі ақша қаражаттарын қаржылық есеп
2.1 «Хлебокомбинат Восток » ЖШС-дегі технико-экономикалық көрсеткіштеріне сипаттама
2.2 Кәсіпорынның қаржы есептілігіндегі ақша қаражаттарының бухгалтериядағы есебі 32
2.3 Шаруашылық субъектінің ақша қаражаттарымен қамтамасыз еетілуін талдау 37
2.4 Үлестік құралдар негізіндегі ақша төлемдер есебін жүргізу 40
3. «Хлебокомбинат Восток» ЖШС-нің ақша қаражаттарының есебін жетілдіру
3.1 Ақша қаражаттарымен негізгі құралдардың бастапқы құнын айқындаудағы тәртібін
3.2 Ақша қаражаттарының жалпы активтердің табыстылық деңгейіне әсерін айқындау
Қорытынды 61
Пайланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымшалар
Кіріспе
Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі барысында
Ақша бірлігі ретінде теңгені пайдаланатын коммерциялық банктер арасындағы есеп
Елдің экономикасында банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын нақты ақшасыз
Ақша қаражатын сақтау және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу
Есеп айырысу шоттары – шаруашылық есепте тұрған, дербес балансы
Ағымдағы шоттар – жергілікті бюджеттегі мекемелерге, бюджеттік мекемелерге олардың
Бюджеттік шоттар – Қазақстан Республикасының Республикалық бюджетіндегі мекемелерге;
Корреспонденттік шоттар – корреспонденттік келісімдер негізінде есеп айырысу ережелеріне
Ақша қаражатын есепке алу міндеттері ақша қаражатының сақталуын және
Республикада банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын ақша аудару арқылы
Ақша қаражаттары қозғалысының есебінде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет
Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары қозғалысын ашып көрсеткен кезде
Ал кәсіпорынның жеделдігін қамтамасыз етудегі ақша қаражаттары арқылы
ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер
ақшалардың түгелділігін және олардың тиімді пайдаланылуын бақылау;
кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы мен шығыс етілуін дұрыс есептеу;
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу үшін
Субъект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен шығарылады.Субъектінің
Дипломдық жұмысмының негізгі мақсаты да – «Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі
1. кәсіпорынның қаржылық есеп стандарты бойынша ақшалай қаржылар есебі,
1.1 Ақша қаражаттарымен қамтамасыз етудегі маңыздылығы
Барлық шаруашылық жүргізші субъектілер өз ақша қаражаттарын банктердің тиісті
Ұлттық Банк ақша-несие жүйесіне орталықтандырылған жоспарлы басқаруды, бюджеттің кассалық
Прогрессивті несие саясатын жүзеге асыру, негізгі қызметті несиелендірудің бүкіл
Ақша бірлігі ретінде теңгені пайдаланатын коммерциялық банктер арасындағы есеп
Елдің экономикасында банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын нақты ақшасыз
Ақша қаражатын сақтау және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу
Есеп айырысу шоттары – шаруашылық есепте тұрған, дербес балансы
Ағымдағы шоттар – жергілікті бюджеттегі мекемелерге, бюджеттік мекемелерге олардың
Бюджеттік шоттар – Қазақстан Республикасының Республикалық бюджетіндегі мекемелерге;
Корреспонденттік шоттар – корреспонденттік келісімдер негізінде есеп айырысу ережелеріне
Өзі орналасқан жерден тысқары жерлерде жеке филиалдары мен өкілдіктері
Уақытша есеп айырысу шоты ішінара пайдалануға берілген (іске қосу
Субъектіге валюталық шот ашылуы мүмкін, ол шетел валютасындағы қаражаттың
Есеп айырысулар толық және тұрақты болуға тиіс. Олардың негізінде
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп
Корреспонденттік шоттар – банк шоттары банктер мен ұйымдардың кейбір
Активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ
Субъект шоттарындағы ақша қаражаттары олардың иелерінің әмірі бойынша есептен
Субъектінің шоттарынан төлем жасау, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, субъектінің
Қазакстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге асыруда
қолма – қол ақшаны аударуды;
төлем тапсырмасын ұсыну;
чектер беруді;
вексель немесе олардың индоссаменттері арқылы беруді;
тапсырма – талап төлемдерін ұсынуды;
инкассалық жарлығын ұсыну.
Кәсіпорындар мен ұйымдар активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі ақшалар арқылы
ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер
кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелділігін және олардың тиімді пайдаланылуын
есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты
Ақша баламалары (эквиваленті) – бұл ақшаларға ұқсас, бірақ басқаша
қазыналық вексельдер;
коммерциялық (саудалық) қағаздар;
депозиттік сертификаттар;
ақшалай құнды қағаздар;
корпаративтік құнды қағаздар.
Түрлі ұсталымдар мен айыппұлдар ұйымның ақшалары қатарына жатқызылмайды. Сондықтан
Кәсіпорындар мен ұйымдардың меншігіндегі пошта маркалары, алынған вексельдер, жұмысшылар
Овердрафт дегеніміз – кәсіпорынның иелігіндегі, яғни активті шоттың қалдығындағы
Активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі ақшалай құнды қағаздар – ақшаны
Саудалық құнды қағаздар – құнды қағаздардың бұл түрі белгілі
Депозиттік сертификаттар дегеніміз – ірі атаулы құнға ие болатын
Сонымен депозиттік сертификаттар дегеніміз – салымшының немесе оның мұрагерінің
Корпаратавтік құнды қағаздар – кәсіпорындар мен ұйымдардың заң күшіне
Капиталды құнды қағаздар – кәсіпорындар мен ұйымдардың қорын құруға
Муниципалдық құнды қағаздар – бұл ақша қаражаттарының баламаларының бір
Ақша қаражатын есепке алу міндеттері ақша қаражатының сақталуын және
Республикада банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын ақша аудару арқылы
Банк субъектілердің ақша қаражаттарын олардың шоттарында сақтайды, осы шоттарға
Ақша қаражаты субъектілердің шоттарынан олардың иелерінің өкімі бойынша есептен
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау егер заңдарда өзгеше көзделмесе, сібъектінің
Ақшасыз есеп айырысудың мынадай негізгі нысандары ұсынылады: төлем тапсырмалары,
Ақша қаражаты мен есеп айырысу нысандары төлеуші мен алушының
Субъектілердің арасындағы келісім бойынша өзара талаптар мен міндеттемелерді есептеу
Ақшасыз есеп айырысу нысандарын қарастырайық.
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмасы субъектінің қызмет көрсетуші
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілерде тапсырманы ұсынады. Тапсырмаларға
Бірқалыпты және тұрақты өнімдерді сатып-өткізу кезінде өнімді өткізушілер мен
Тараптар кезең сайын, бірақ кемінде айына бір рет өз
Тапсырмалар банкке төлем мерзімі келген күні беріледі. Төлем жасаушының
Үздіксіз өндіріс циклі бар субъектілер өндірілген өнім үшін аванстық
Аванстық төлемдермен есеп айырысу қаражатты шартта айтылғанмерзімдер мен мөлшерлерде
Тараптардың уағдаластығы бойынша төлем тапсырмалары жедел мерзімді, мерзімінен бұрын
Жедел мерзімді төлем мынадай нұсқалар бойынша жүзеге асырылады: аванстық
Мерзімінен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шаттық қатынастар
Субъектілер: жеке өздеріне тиесілі қаражатты (зейнетақы, алимент, жалақы, іссапар
Өз шоттарынан байланыс кәсіпорындары арқылы аударым жасаған кезде аударым
Төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу.Төлем талап тапсырмасы төлем
Төлем талап тапсырмасын толық немесе ішінара төлеуге келіскенде төлем
Біріншісі төлем төлеушінің шотынан қаражатты есептен шығару үшін негіз
Екіншісі – жабдықтаушыға қызмет көрсететін банкке жіберіледі;
Үшіншісі- тиеу құжаттарымен бірге тауарларға, орындалған жұмыстар мен көрсетілген
Банк акцептелген талап-тапсырмаларды қабылдауға және оларды №2 картотекаға орналастыруға
Төлемдік талап-тапсырмаға толық немесе ішінара ақы төлеуден бас тарту
Жиынтық талаптар арқылы есеп айырысу.Көлік ұйымдарының тапсырыс берушілермен (жүк
Өзара талаптар мен міндттемелерді есепке алу.Өзара талаптар мен міндеттемелерге
Банктерге тапсырмалар, чектер, талап-тапсырмалар ұсынылады.
Бұл есеп айырысуларды банк тұрақты және біржолғы есепке алу
Субъектілерге бір немесе әртүрлі қаладағы, не қаладан тысқары жерлердегі
Сальдо бойынша есепке алу сальдо сомасы тауардың бір күндік
Вексельдермен есеп айырысу. Вексел – біржақты қатаң орындалатын ақша
Жай және аударма вексельдер болады.
Жай вексель (соло) – талап ету бойынша немесе белгіленген
Аударма вексель (тратта) – вексель берушінің (трассанттың) үшінші тұлғаға
Вексель: құжат мәтініне (текстіне) енгізілген, құжат қай тілде толтырылса
Сатушы сатып алушыға ұсынатын төлемнің мерзімін кейінге қалдыру жөніндегі
1.2 Кәсіпорында ақша қаражаттарын халықаралық стандартқа сай операцияларының есебін
Қазақстан Республикасының аумағындағы активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі ақшаны төлеу
Активтердің жеделдігін қамтамасыз етудегі ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары
Төлеуші мен алушылар өзара есеп айырысу нысандарын келісімшарт негізінде
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары мен онда көрсетілген
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы ұсынады.
Төлем тапсырмасын толтыру кезінде келесі реквизиттері (көрсеткіштері) көрсетіледі:
Төлем тапсырмасының нөмірі;
Төлем тапсырмасының жазылған күні;
жеке теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған) коды (ЖТК немесе ИТК);
жіберуші мен бенефициардығ банкі шоттарынығ нөмірі;
бенефициардығ коды (БК немесе Кбе) жєне жіберушілердіғ коды (ЖК
бенефициар – аудару жасалған кезде ақша қаражатын алушы;
банк – алушы – банк атауы, аударылѓан ақшада, оның
бенефициар банкісі – бенефициардың пайдасына келіп түскен ақша қаражатын
жіберушілердің теңестірілген немесе теңдестірілген банктік коды;
төлем арналымының коды – ҚР ҰБ нормативтік – құқықтық
бюджеттік классификациясының коды – салықтарды кері қайтаруда қолданылатын код;
валюттелген күні – ақша қаражатын бенефициардың банктік шотына ақша
Төлем құжатына кез – келген жондеудің түрін жасауға рұқсат
Жедел мерзімді төлем мынадай нұсқалар бойынша жүзеге асырылады: аванстық
Мерзімінен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шарттық қатынастар
Субъектілер: жеке өздеріне тиесілі қаражатты (зейнетақы, алимент, жалақы, іс-сапар
Чектермен есеп айырысу. Чек беру толемді жүзеге асырудың бір
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылѓан күні қабылдайды
Банк чек берушіден чекті қабылдамауына болады, егер де мынадай
жазумен жазылан сомасы цифрмен көрсетілмеген болса;
чектің мерзімі өтіп кетсе;
төлем құжатында жасанды жазулардың белгілері (немесе түзетулер) бар болса;
чек әртүрлі қолмен және әртүрлі сиямен жазылған болса;
чектің қорғалу деңгейі оның талабына сай келмесе (қорғалу деңгейі
чекте көрсетілген реквизиттер қате болса;
чектегі қойылған қолда үлгі ретінде қабылданған құжаттардағы қолмен сәйкес
чектің жабу сомалары жеткілікті болмаса;
чектің басқа да деффектілері бар болса.
Деффектісі бар чектер чек ұстаушыларға қолхат жазылып қайтарылады. Чектің
Мерзімі өтіп кеткен чек кітапшалары пайдаланбауына байланысты чекті беруші
Вексельдер арқылы есеп айырысу. Вексель – біржақты сөзсіз орындалатын
Жай вексель – талап етуі бойынша немесе белгіленген мерзімде
Аударма вексель – вексель берушініњ үшінші тұлғаға (трассатқа) бірінші
Вексель: құжат мәтініне енгізілген, құжат қай тілде толтырылса, онда
Жоғарыда көрсетілген талаптар құжатта толық сақталмаса, тек төмендегі белгіленген
Ерекше нұсқауы болмаған кезде төлем жасаушымен қатар белгілегген орны,
Аударма вексель вексель берушінің бұйрығы бойынша ақы төлеуге жататын
Вексельде пайыздық мөлшерлеме көрсетілуі тиіс, мұндай нұсқау болмаған жағдайда
Кез – келген аударма вексельдің бұйрығы көрсетілмей берілсе де,
Егер вексель беруші аударма вексельде “Бұйрыққа емес” немесе осыған
Индоссамент қарапайым, алдын ала ешбір келісім – шарт қойылмаған
Индоссамент ұсынушыға бланктік индоссамент болып табылады. Индоссамент аударма
Егер басқаша кері шарт болмаса индоссант акцепт пен
Қолында аударма векселі бар тұлдғаның құқығы үздіксіз бір қатар
Бланктік индоссаменттен кейін басқа индоссамент жасалса, соңғысына қол қойған
Аударма вексельді төлем мерзімі басталғанға дейін вексель ұстаушы немесе
Егер де төлем жасаушы өзінің келісімі туралы вексель ұстаушыға
Аваль аударма вексельде немесе қосымша парақта беріледі. Аваль берілген
Авальшы ол үшін аваль берген адаммен бірдей жауап береді.
Вексельдің бланкісін сатып алған кезде олар өзіні нақты құны
Д 3310 К 1010
Төлем карточкаларының есебі. Инкассациялау шығындарын қысқарту; бухгалтерияның жұмысын жеңілдету,
Төлем карточкалары – ақша қаражатына электрондық терминал немесе басқа
Төлем карточкалары: дебеттік, кредиттік және корпаративтік болып бөлінеді.
Дебеттік карточкалар – қаржы шотындағы ақша сомасының шегінде оның
Кредиттік карточкалар бойынша банк берген қарыз сомасының шегінде оның
Одан басқа кәсіпорын іс-сапарының шығыстарын төлеуге, офистік, үстеме шығыстары
Корпаративтік карточкалар – бұл да төлем карточкалары, ол оны
Бүгінде әлемнің көптеген елдерінде ол қазіргі шақтың қаржылық тетігі
Төлем карточкалары арқылы жасалған ақша қаражаттары:
Дт 1310 К 1070
Ай соңында барлық карточка ұстаушылары бойынша банк төлемдерінің көшірмесі
Төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу. Төлем
Бенефициар төлем талап тапсырманы банкке ұсынады және төлем талап
Төлем талап тапсырмасы реестрмен бірге бенефициар банкісіне ұсынылады, ал
Егер де бенефициарға қызмет көрсететін де, ақшаны жіберуші де
Егер де төлем талап тапсырманы орындау үшін қажетті ақша
Осы туралы төлем талап тапсырманың бет жағынан белгі соғады.
Төлем талап тапсырмаларына толық немесе ішінар ақы төлеуден бас
Төлеушілердің келісімінсін олардың шоттарынан қаражатты аудару немесе есептен шығару.
Салық төлеушілердің берген төлем кепілхаттары мен салық органдарының инкассалық
1.3 Қаржылық есептің халықаралық стандарты бойынша ақша қаржаттарын түгендеудің
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің бекіткен нормативтік актілерге және басқа
Аудитор ақша қаражаттарының есебіне тексеру жүргізген кезде, құжаттары бойынша
Аудитор шаруашылықтың есеп айырысу шоттарының және кассаларының құрылымымен танысқаннан
Бағдарламада тексеруді талап ететін мәселелер ретімен жазылып, тексеру барысында
баланстың көрсеткішінің, Бас кітаптың және есеп регситрларының, машинажазбалардың мәліметтерімен
ақша қаражаттары шоттарының синтетикалық және аналитикалық есеп мәліметтерінің сәйкестігін
кассаға түгендеу жүргізуді және касса операцияларын тексеруді;
есеп айырысу валюталық шоттардың ашылу тәртіптерінің сақталғандығын тексеруді;
банктегі арнайы шоттардың ашылу тәртібін және жүргізілген операцияларының заңдылығын
есеп айырысу тәртібін бұзуға жол бергені үшін қолданылған шараларды
шаруашылықтың келісімінсіз, олардың шоттарынан қаражаттың аударылу және есептен шығарылу
шаруашылықтағы ақша қаражаттарының есебіне ішкі бақылаудың қалай ұйымдастырылғандығын тексеруді.
Шаруашылықтағы ақша – қаражаттарының есебінің тиімділігін арттырып, талапқа сай
Шаруашылықтың ішіндегі нақты қолма – қол ақшаны қабылдау, тарату
Кассаға нақты ақша қабылдау, тарату және өткізу операциялары заңды
Кассалық операцияларға есеп регистрларын (журнал, ордерлер, ведомостар және т.б.)
Ақша қаражаттар операциялары, әсіресе олардың өте сусымалы бөлігі нақты
Кассалық құжаттарды жаппай тексеруге кіріспей тұрып, аудитор тексерудің жоспарын
Бір құжаттың өзін бірнеше рет қарап шығуға тура келеді.
Сондықтан аудитор кассалық операцияларды тексерудің бағдарламасын жасап, оның орындалуын
кассадағы нақты ақша қаражаттарға және басқа да құндылықтарға түгендеу
кассалық операциялардың дұрыс құжатталып толтырылғандығын тексеру;
кассаға ақшаның уақтылы және толық дұрыс кіріске алынғандығын тексеру;
жұмсалған ақшалардың дұрыс шығыс жасалғандығын тексеру;
бухгалтерлік есеп шоттарында операциялардың дұрыс көрсетілгендігін тексеру;
кассалық операциялрдың есебінің аудитінің нәтижесі бойынша қорытынды және ұсыныстар
Бұл бағдарламаны табысты жүзеге асыру үшін аудитор кассадағы ақша
Жүргізілген тесттің нәтижесі бойынша, шаруашылықтағы кассалық тәртіптің сақталуы және
Шаруашылықтың кассасындағы ақша қаражаттарының ішкі қозғалысын бақылаудың мүлдем жоқ
кассадағы бүкіл нақты ақшаны және басқа да құндылықтарды біртіндеп
шаруашылықта баж тексеруді белгілеген әкімшіліктің бұйрығының жоқтығы;
кассаны тексеруге қалай болса солай бұйрық жасалғандығын тексеру комиссиясына
кассаға тексеру жүргізілетінін кассирдің алдын ала біліп, оған дайындық
шаруашылықтың төрағасының бұйрығында көрсетілмеген кіріс және шығыс құжаттарына бас
кассирді алмастырған (жұмыстан босатқанда) кезде кассаға үстіртін тексеру жүргізілгендігі;
шартта кассирлік қызмет қаралмай, шаруашылықтың төрағасының жазбаша өкімімен бұл
кассирдің толық материалды жауапкершілігі туралы шарттың болмауы;
кассирдің кассаны тексеруге дайындауға дағдыланбағандығын дәлелдейтін, күнделікті орындалуға тиісті
Тестті жазбаша немесе ауызша түрде жүргізуге болады. Аудитордың алдын
Кассалық операцияларды тексерген кезде, құжаттарын оқу, тексеру – зерттеу
Тесттің сауалнамасына алынған жауаптарын талдаудың кезінде ішкі бақылаудың жағдайы,
Кассалық құжаттарды жаппай үздіксіз элементтері бойынша, қандай да бір
Кассаны және кассалық операцияларды аудиттеу, негізінен, үш бағыт бойынша
Аудитор кассаны тексеруді жүзеге асырғанда мына талаптарды сақтауға міндетті:
Аудитор кассаға түгендеу жүргізгенде мынандай талаптардың сақталуын қамтамасыз
1. Кассаны тексеру мүмкін болмағанда немесе бірнеше касса
2. Кассир түгелдеу комиссиясының мүшелерінің қатысуымен соңғы күннің кассалық
3. Кассирдің жасаған есебіне шаруашылықтың бас бухгалтері қол
4. Орамы бұзылған бос ақшаларды және банктің белгісі соғылған
6. Ақшаны және құндылықтарды санап болғаннан кейін алынған соманы
7. Аудитор ақша қаражаттарын тексеруді жүзеге асыра отырып, олардың
2 «Хлебокомбинат Восток» ЖШс-дегі ақша қаражаттарын қаржылық есеп стандартына
2.1 «Хлебокомбинат Восток » ЖШС-нің технико-экономикалық көрсеткіштеріне сипаттама
«ХЛЕБОКОМБИНАТ ВОСТОК » жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 1980 жылы №2
Осы кәсіпорын құрылғаннан бастап, өнімнің сапалығының ішкі бақылау жүйесі
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу үшін «Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі шектеулі
Есептік саясатты құрудың негізгі талабы:
- Бухгалтерлік есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте есептеу әдісі
- Бюджетпен есептесу келесі салық түрлері арқылы
заңды тұлғалардың табыс салығы;
жеке тұлғалардың табыс салығы;
қосымша құнға салық;
және міндетті зейнетақықорға төлемдер.
- Шаруашылық салық заңдарына сәйкес салық органына ай
- Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты ақпарат
Опреациялар журналы – бұл күнделікті шаруашылықтың қаржылық операциялары мен
Есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте болатын қателерді табу мен
Басшыларға баратын мәліметтер мен шұғыл мағлұматтарды дайындау және тексеру.
Операциялар журналында келесі жұмыстарды істеуге болады:
Жазуларды дайындау.
Жазуларды қарау
Операциялар журналындағы жазуларды бақылау.
ЖШС «Хлебокомбинат Восток » «1С. бухгалтерия» жиынтығындағы шоттардың құрылымы
-Операциялар журналындағы бухгалтерлік функциялар.
-Операциялар журналындағы басқа функциялар.
-Қосымша бухгалтерлік мәліметтер. Олар бухгалтерлік есептің негізгі бөлігі болып
ЖШС «Хлебокомбинат Восток» есеп саясатына байланысты 2008-2009 жылғы бухгалтерлік
ЖШС «Хлебокомбинат Восток » негізгі талдау көзі болып жылдық
ЖШС «Хлебокомбинат Восток» 2008 және 2010 жылдарда келесі экономикалық
«Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің технико-экономикалық көрсеткіштерін сипаттайтын болсақ,
Ал негізгі қордың орташа жылдық қорының жоғарылауы 2009 жылға
Кезең шығындарының және өнімнің өзіндік құнының төмендеуі
«Хлебокомбинат Восток» Жуапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі жұмысшылардың орта жылдық саны
Кәсіпорынның еңбек ақы қоры 2009жылды 2008 жылмен салыстырғанда 1316
«Хлебокомбинат Восток» Жуапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі өндірістік қорларының орта
-Біріншіден ҚЖ-ның қалдық құнының жоғарлауы, екіншіден-нқж жаңартылмаған. Бірақ нқж-дың
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін талдау
кәсіпорын капиталының қайнар көздерін қалыптастыру өсіңкілігін, құрылымын және құрамын
олардың көлемінің өзгеру факторын құру;
капиталдарды тарту қайнар көздерінің жеке құнын және оның орташа
қаржылық тәуекел деңгейін бағалау;
меншікті және қарызға алынған капиталдардың тиімді нұсқасының арақатынасын дәлелдеу.
1 сурет. Қайнар көздерін қалыптастыру.
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне
2 кесте. «Хлебокомбинат Восток» ЖШС-нің меншікті капиталының қалыптасуының
Капитал қайнар көздері Қолда бар қаражаттар, мың теңге Қаражаттар
2008 2009 2010 Аут.(+,-) 2008 2009 2010 Аут. (+,-)
1 2 3 3-1 3-2 1 2 3 3-1
Жарғылық капитал 72,50 72,50 72,50 - - 0,04 0,04
Бөлінбеген пайда 219084,1 257808,1 367616,1 148532 109808 99,96 99,96
Барлығы 219156,6 257880,6 367688,6 148532 109808 100 100 100
2 кестеден көріп отырғанымыздай, жарғылық капитал көлемі 3 жылда
2.2 Кәсіпорынның қаржы есептілігіндегі ақша қаражаттарының бухгалтериядағы есебі
Нарықтық экономикада кәсірорындар арасында еңбек құралдары мен заттарын сатып
Банк жүйесі арқылы қолма-қол ақшасыз аудару жолымен.
Қолма-қол ақшамен төлеу түрінде.
Қолма-қол ақшаларды қабылдау, сақтау және жұмсау үшін «Хлебокомбинат Восток
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС-де касса операцияларының есебі ҚР
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС-де есеп беру шоты бойынша операциялар
Банк көшірмелері оған тіркелген құжаттармен тексеріледі. Мысалы, 1040 «Ағымдағы
1040.1 Халық банкіндегі шоттардағы теңгемен ақша қаражаты;
1040.3 БТА банкіндегі шоттардағы теңгемен ақша қаражаты;
1040.4 АҚ «БТА» есеп айырысу шоты, Алматы қаласы.
Шоттар корреспонденциясы:
Д-т 3351, 3352 К-т1010 Кассадан еңбек ақы және басқа
Д-т 1010, 1012 К-т 6010 Кассаға сатылған
Д-т 2811-639 К-т 1040 Бюджеттік қарыздарды жабу;
Д-т 1010 К-т 1040 Есеп айырысу шотынан
Д-т 1040, 1050 К-т 4011, 4031 Несие түрінде
Бірақ «Хлебокомбинат Восток » ЖШС-де валюталық шоттар бойынша операциялық
Күшіндегі заң актілеріне сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілер ақша қаражаттарын
Банктерден шот ашу, оны рәсімдеу тәртібі, сондай – ақ
Яғни, Ұлттық Банк ақша – несие жүйесіне орталықтандырылған
есеп айырысу, валюталық ағымдағы және басқа да шоттардың қандай
есеп айырысу, валюталық ағымдағы және басқа да шоттарды ашуға
ашылған шоттардағы ақша қаражаттарының операцияларының шаруашылыққа тиімділігін, орындылығын
шоттарға келіп түскен ақша қаражаттарының уақтылы және толық кіріске
ашылған шоттар жүзеге асырылған ееп айырысу операцияларының кезекті реттерінің
шот иесінің өкімінсіз (келімінсіз) аударылып есептеп шығарылған ақша қаражаттарын
бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдердің уақтылы аударылғандығын тексеруді;
банктердегі шоттардан кассаға кіріске алынған қаражаттардың мақсатына жұмсалғандығына тексеруді;
шаруашылыққа есеп айырысу ережелерін бұзғаны үшін ықпал ету шараларының
шаруашылықтың төлем қабілетін, алынған несиелер бойынша есеп айырысу мерзімінің
банк мекмелері мен шаруашылықтың арасында тұрақты қатынастың орнатылғандығын, құжаттарында
валюталық шоттарда жасалған операциялар валюта түріне қарай теңге курсының
Жасалған банк операцияларын құжаттары бойынша тексерген кезде күшіндегі заңдардың
Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақша қаражаттарының түрлеріне байланысты есебі
1020- кассадағы валюта түріндегі ақша қаражаты.
Кәсіпорындар бакілердің шоттарында жасалатын операцияларының есебі 1070''Банктегі арнайы шоттардағы
1070”Банктердегі арнайы шоттардағы қолма – қол қаражат ”шотында айрықша
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір шаруашылық
Кассадағы опеғрациялар есебі 10 ”Кассадағы қолма – қол ақша
1010 ”Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма – қол ақша”
Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге асырылады,
Кіріс және шығыс касса ордерлері мен оның орынына жүретін
Кассаға ақша кірістелді:
Кассадан ақша берілген кезде:
1020”Кассадағы шетелдік валюта түріндгі қолма – қол ақшаның” есебі.
Кассаға валюта түскен кезде: Д.1020
Кассадан валюта берілген жағдайда:
Банк шоттары теңгемен де, шетелдік валютамен де ашылуы мүмкін.
Клиент өкілінің көшірмені алғаны жөнінде бет есепте немесе жеке
Банкінің қате аударылған сомаларының мән – жайын анықтағанға дейін;
Есеп шоты жабылған кезде иесінің аты немесе есеп шоттың
Заңды тұлғалар – резиденттерге валюталық операциялар бойынша көрсетілген банктік
Теңгемен алынған несиелерді, сондай – ақ олар бойынша пайыздар
Өкілетті бакілерден шетел валютасын сатып алған кезде,
Д.1020
2.3 Шаруашылық субъектінің ақша қаражаттарымен қамтамасыз етілуін талдау
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өнім өндіру көлемін ұлғайту факторының ең маңыздысы
Талдаудың мақсаты:
Кәсіпорынның негізгі құралдармен қамтамсыз етілуін және оның құрылымдық
Олардың деңгейінің өзгеру себебін табу;
Негізгі құралдарды пайдалануда өнім өндірудің көлемін және басқа көрсеткіштердің
Кәсіпорынның құралдары мен өндірістік күштерінің пайдалану деңгейін зерттеу;
Негізгі құралдардың пайдалануда тиімділікті жоғарлату резервтерін құру.
Талдау жасауда баланс мәліметтері, стаистикалық есеп беру, қаржылық-шаруашылық қызметінің
Мекеменің бір қалыпты іс-әрекеті үшін ақша айналымын жылдамдығы маңызды
міндеттемелерін жабу үшін керек болатын ақша-қаражат түсімі ерекше роль
3 кесте. Кәсіпорынның ақша қаражатының айналымдылығы
Көрсеткіш 2008 2009 2010 Ауытқу
Абс (+,-) Салыс(%)
2010 2008 ке 2010 2009 ке 2010
Ақша қаражаттарының орташа түсу айналымдылығ, мың.тг. 31622 30356 26659
Ақша қаражаттарының орташа шығу сомасы, мың.тг 33058 31100
Ақша қаражаттарының бар болудағы орташа ұзақтылығы, күндер 0,957 0,98
Осы кестеде беріліп отырғандай банктегі шоттағы ақша қаражаттарының бар
Кесте мәліметі бойынша негізгі қорлардың төмендеуі, баланстық құнының төмендеуінен
Кәсіпорынның қаржылық жағдайына және айналымдағы активтердің капитал айналымының әсер
Алашақ қарыздар негізінен жай және мерзімсдік болып бөлінетіндігін ажырата
Есеп айырысу есептерін жетілдіру, есеп айырысу құжаттарын өз уақытымен
Алашақ қарыздарға талдау жасау кезінде ең алдымен олардың
Алашақ қарыздарды басқарумен айналысатын жұмысшылар, ескі қарыздарына көбірек көңіл
Өндірілген өніммен оны өткізу көрсеткіштері бір-бірімен тығыз байланыста болады.
Ақша қаражатының шынайы қозғалысын көру үшін, ақша кірісі мен
2.4 Үлестік құралдар негізіндегі ақша төлемдер есебін жүргізу
Стандарттың мақсаты үлестік құралдарға негізделген төлем мәмілесін жүзеге асыратын
Қолдану саласы:
Кәсіпорын, көрсетілген жағдайларды қоспағанда, осы Стандарт:
(а) үлестік құралдарға негізделген, есеп айырысу үлестік құралдармен
(b) үлестік құралдарға негізделген, есеп айырысу ақша қаражаттарымен
(с) кәсіпорын тауарларды немесе қызмет көрсетулерді алатын немесе
қоса алғанда, барлық төлемдер операцияларын есепке алған кезде қолдануы
3 Осы Стандарт мақсаты үшін акционерлердің тауарлар немесе
4 Осы Стандарт мақсаты үшін кәсіпорынның үлестік құралдарының
5 2-параграфта аталып өткендей, осы Стандарт үлестік құралдарға негізделген,
6 Осы Стандарт үлестік құралдарға негізделген, 32-«Қаржы құралдары: ақпаратты
ТАНУ
7 Кәсіпорын үлестік құралдарға негізделген төлемдер мәмілелерінде алынған немесе
8 Егер үлестік құралдарға негізделген төлемдер мәмілелерінде алынған немесе
9 Әдетте, шығыс тауарларды немесе қызмет көрсетулерді тұтыну нәтижесінде
ҮЛЕСТІК ҚҰРАЛДАРҒА НЕГІЗДЕЛГЕН, ҮЛЕСТІК ҚҰРАЛДАРМЕН ТӨЛЕНЕТІН МӘМІЛЕЛЕР
Жалпы ережелер
10 Үлестік құралдарға негізделген, есеп айырысу үлестік құралдармен жүргізілетін
11 10-параграфтың талаптарын қызметкерлермен және осындай қызмет көрсететін басқа
12 Әдетте, акциялар, акцияларға опциондар немесе басқа да үлестік
13 Қызметкерлер болып табылмайтын тараптармен операцияларға 10-параграфтың талаптарын қолдану
Қызмет көрсетулер алынған мәмілелер
14 Егер ұсынылған үлестік құралдар шұғыл түрде берілсе, онда
15 Егер ұсынылған үлестік құралдарға құқық қарсы тарапқа ол
(а) егер қызметкерге үлестік құралдарға опциондар ол кәсіпорында
(b) егер қызметкерге үлестік құралдарға опциондар қызметтің белгілі
Ұсынылған үлестік құралдардың әділ құны негізінде өлшенетін мәмілелер
Ұсынылған үлестік құралдардың әділ құнын айқындау
16 Ұсынылған үлестік құралдардың әділ құны негізінде өлшенетін операциялар
17 Егер нарықтық бағалар жоқ болса, онда кәсіпорын ұсынылған
18 В қосымшасында акциялардың және үлестік құралдарға опциондардың әділ
19. Компаниялардың ақша қаражаттарының қозғалысының ағындарын көрсету үшін тікелей
(а) компанияның есепке алу жазбаларынан; не
(b) сатуды, сатудың өзіндік құнын (пайыздар және осы
(і) кезең ішіндегі босалқылардағы және операциялық дебиторлық және
(іі) басқа ақшалай емес баптарды; және
(ііі) инвестициялық немесе қаржылық ақша ағындарының туындауына әкеп
20. Жанама әдісті қолданған кезде операциялық қызметтен алынатын ақша
(а) кезең ішіндегі босалқылардағы және операциялық дебиторлық және
тозу, бағалау міндеттемелері, мерзімі кейінге қалдырылған салықтар, шетелдік валютамен
нәтижесі инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы болып
Өзгеше алғанда, операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының таза ағыны
Инвестициялық және қаржы қызметтерінен түсетін ақша қаражатттарының қозғалысы туралы
21. Компания 22 және 24-параграфтарда жазылған өзара есепке алу
Нетто-әдіс бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді беру
22. Операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша
(а) ақша қаражаттарының қозғалысы ең алдымен компанияның қызметін емес,
тез айналымға түсумен, үлкен сомаларымен және өтелуінің қысқа мерзімдерімен
22(а)-параграфында аталған ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары мыналар болып
(а) банктің талап ету депозиттерін қабылдауы мен өтеуі;
инвестициялық компания клиенттерінің қаражаттары; және
меншік иелері атынан жиналатын және оларға берілетін жалдау ақысы.
22(b)-параграфында аталған ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары жүргізілген аванстық
(а) кредиттік карточкалардың иелеріне қатысты негізгі сомалар;
инвестициялар сатып алу мен сату; және
басқа қысқа мерзімді заемдар, мысалы, мерзімі үш айлық және
24. Қаржылық институт қызметінің мына төмендегі түрлерінің бірі нәтижесінде
(а) белгіленген төлеу мерзімі бар салымдарды төлемдерді
салымдарды орналастыру және басқа қаржы институттарынан салымдар алу; және
клиенттерге берілетін ақшалай аванстық төлемдер мен кредиттер және осы
Шетел валютаСЫНдағы ақша қаражаттарының қозғалысы
25. Ақша қаражатының шетелдік валютамен операциялар нәтижесінде пайда
26. Шетелдік еншілес ұйымның ақша қаражатының қозғалысы ұйымның
27. Шетел валютасындағы ақша қаражаттарының ағындары есептерде 21-«Валюталық
28. Валюталардың айырбас бағамдары өзгерулерінің нәтижесінде туындаған іске
29. [жойылған].
30. [жойылған].
Пайыздар мен дивидендтер
31. Алынған және төленген пайыздарға және дивидендтерге байланысты
32. Кезең ішінде төленген пайыздардың жалпы сомасы, оның
33. Қаржы мекемелері үшін төленген пайыздар мен дивидендтер
34. Төленген дивидендтер қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының
Пайдаға салынатын салықТАР
35. Пайдаға салынатын салыққа байланысты туындайтын ақша қаражаттарының
36. Пайдаға салынатын салық ақша қаражаттарының қозғалысын туғызатын
Еншілес, қауымдасқан және бірлескен компанияларға берілетін инвестициялар
37. Есепке алу үлестік қатысу әдісі немесе нақты
38. Тепе-тең шоғырландыру әдісін пайдалана отырып, бірлесіп бақыланатын
Еншілес компаниялардыҢ және басқа құрылымдық бөлімшелердіҢ сатып алуЛАРЫ және
39. Еншілес компаниялар мен басқа да құрылымдық бөлімшелердің
40. Компания тұтастай алғанда кезең ішінде еншілес компаниялардың,
(а) сатып алу немесе сату кезінде жинақтап қарама-қарсы
(b) сатып алу немесе сату кезінде қарама-қарсы ұсынудың
(с) еншілес компаниядағы немесе құрылымдық бірліктегі ақша қаражаттарының
(d) ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын қоспағанда, еншілес
41. Сатып алынған немесе сатылған активтер мен міндеттемелердің
42. Сатып алу немесе сату кезінде қарама-қарсы ұсыну
Ақшалай емес операциялар
43. Ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын пайдалануды талап
44. Инвестициялық және қаржы қызметінің едәуір бөлігі, олар
(а) не тікелей тиісінше міндеттемелер қабылдау, не қаржыны
акциялар шығару көмегімен компанияны сатып алу; және
борыштық міндеттемелерді акцияларға конвертациялау.
Ақша қаражаттарының және ақша баламаларының құрамдас бөліктері
45. Компания ақша қаражаттарының және олардың баламаларының құрамын
46. Әлемнің әр түрлі елдеріндегі ақша қаражаттарын басқару
47. Ақша қаражаттарының және ақша қаражаттары баламаларының құрамдас
Ақпарат ашуға қойылатын басқа да талаптар
48. Компания өзінде бар, топтың пайдалануы үшін қол
49. Компанияның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттары баламаларының
50. Қосымша ақпарат компанияның қаржы жағдайы мен өтімділігін
(а) осы кредиттерді пайдалану бойынша орын алған шектеулерді
(b) бірлескен қызметке қатысу үлестеріне жатқызылған операциялық, инвестициялық
(с) ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінің жалпы өлшемі,
есептерде көрсетілген әрбір саланың немесе географиялық сегменттің операциялық,
51. Операциялық мүмкіндіктердің ұлғаюын білдіретін ақша қаражаттарының түсімдері
52. Сегменттер бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді
Күшіне ену күні
53. Осы Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты 1994 жылғы
___________
Қазақстанда мемлекеттік тілдегі ХҚЕС-ын тарату құқығы ХҚЕС жөніндегі Комитет
3. «Хлебокомбинат Восток» ЖШС-нің ақша қаражаттарының есебін жетілдіру жолдары
3.1 Ақша қаражаттарының негізгі құралдардың бастапқы құнын айқындаудағы тәртібін
Ұлттық қаржылық есеп стандарты бойынша негізгі құралдардың бастапқы құнын
Бастапқы мәліметтер:
Құрал-жабдықтың сатып алынған күні – 2004 жылғы мамыр айы
Бастапқы құны – 2 000 000 теңге
Тиімді пайдаланылу мерзімі – 60 ай (2004 жылғы маусымнан
Жойылу құны – 50 000 теңге
Амортизацияланатын құны – 1 950 000 теңге
Ай сайынғы амортизация сомасы – 32 500 теңге
Жинақталған амортизация сомасы (2004 жылғы маусымнан бастап 2008 жылғы
Қалдық құны – 602 500 теңге
Талдау нәтижелері бойынша деректер:
Бастапқы бағалауларға сүйенетін болсақ, тиімді пайдаланудың қалған мерзімі –
Жойылу құны – 25 000 теңге
Жағдайды талдау
2-ҰҚЕС 121-параграфы 284-тармағына сәйкес субъект кем дегенде әрбір жылдық
Егер талдау нәтижелерінің алдыңғы бағалау нәтижелерінен айырмашылығы болса, мұндай
2-ҰҚЕС 150-154-тармақтарына сәйкес субъект жойылу құнындағы немесе пайдалы қызмет
154-тармаққа сәйкес, егер есептік бағалардағы өзгерістер активтер мен міндеттемелердегі
Тиімді пайдалану мерзімін бағалаудағы өзгеріс немесе амортизацияланатын активтерден алынатын
Тиімді пайдалану мерзімін бағалаудағы өзгеріс немесе амортизацияланатын активтен экономикалық
Сәйкесінше болашақ кезеңдерге ықпал етеді, егер ол бар болса
Қарастырылған жағдайда жабдықтың тиімді пайдалану кезеңі азаяды, сондықтан оны
Алдымен 2008 жылдағы 25 000 теңге мөлшеріндегі жойылу құнын
(2 000 000 – ( 31 ай алдыңғы жылдар
(53 750 – 32 500) х 12 =255 000
2008 жылдың 31 желтоқсанына баланстық құн 347 500 теңгені
2009 жылдың ай сайынғы амортизациялық сомасы 6 ай мерзімі
Субъект есептік бағалаулардағы ағымдағы кезеңде ықпал ететін немесе болашақ
Қарастырылған жағдайда осындай ашып көрсетуді қолдану қажеттігі өзгеріспен байланысты
- жойылу құнына;
- болжамды шығыстарды бөлшектеуге, жою немесе негізгі құралдар объектісін
- тиімді пайдалану мерзімдеріне;
- амортизация әдістеріне қатысты пайда болуы мүмкін.
2-Жағдай
2009 жылғы 31 желтоқсанда технологиялық құрал-жабдық бойынша жойылу құнын
Бастапқы мәліметтер:
Құрал-жабдықтың сатып алынған күні – 2004 жылғы мамыр айы
Бастапқы құны – 2 000 000 теңге
Тиімді пайдаланылу мерзімі – 60 ай (2004 жылғы маусымнан
Жойылу құны – 50 000 теңге
Амортизацияланатын құны – 1 950 000 теңге
Ай сайынғы амортизация сомасы – 32 500 теңге
Жинақталған амортизация сомасы (2004 жылғы маусымнан бастап 2008 жылғы
Қалдық құны - 602 500 теңге
Талдау нәтижелері бойынша деректер:
Бастапқы бағалауларға сүйенетін болсақ, тиімді пайдаланудың қалған мерзімі –
Жойылу құны – 120 000 теңге.
Жағдайды талдау
2010 жылдың 1 қаңтарына баланстық құнның өзгеруінің себептері алдыңғы
2008 жылға амортизация сомасын түзету келесі түрде көрінетін болады:
2008 жылдағы амортизация сомасы – 222 768 теңге (18
Түзету сомасы – 167 232 теңге (32 500 –
2009 жылдың 1 қаңтарындағы баланстық құны – 769 732
2009,2010 және 2010 жылдардағы амортизация сомасы айына 18 564
Қаржылық есеп-қисапты ашып көрсету үшін талаптар 1-жағдайда баяндалды.
Қателіктер мен құқық бұзушылықтар
Берілген жағдайда кіріс, шығыс және салық салу объектілері есебі
Салық кодексінің 105 бабы және 356 бабының 4-тармағы;
16-ХҚЕС-ның 30-40- тармағы;
2-ҰҚЕС-ның 16-26-бөлімдері.
Жіберілген құқық бұзушылықтар үшін Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің
заңды тұлға үшін 2 100 – 4 200 теңге
лауазымды тұлға үшін 27 300 теңге мөлшерінде жауапкершілік қарастырылған.
Бюджетке зиян келтірілмегенін есепке ала отырып басқа жазалау түрі
Дұрыс Ұсынысым негізгі құралдарды қайта бағалауды 16-ХҚЕС-ның 30-40-тармақтарына немесе
Осылайша, егер бұрын осы негізгі құралдардың құнының өсуі алдыңғы
Алдағы уақытта, егер негізгі құралдарды қайта бағалау шығысқа 7420
Негізгі құралдарды қайта бағалау салық есебінде де көрсетілуі қажет,
Осылайша қайта бағалауға жататын негізгі құралдар топтары бойынша құн
Қайта бағалау мүлікке салық бойынша ағымдағы төлемдерді есепке алу
Бұдан бұрын негізгі құралдарды арзандатылуының есептен шығаруы 7420 «Активтердің
Д-т 2410 «Негізгі құралдар» - 42 000 теңге
К-т 5420 «Есеп саясатындағы өзгеріс нәтижесіндегі пайданы (залалды) түзету»
Түзету бойынша бұдан кейінгі іс-әрекеттер
Бухгалтер жазбаны ауыстыру қажет жазбаға
Дебет Кредит Операцияның мазмұны Сомасы
2410 6280 Қайта бағалау актісі негізінде 42 000
6280 5410 Қайта бағалау актісі негізінде 42 000
Дебет Кредит Операцияның мазмұны Сомасы
2410 5420 Есеп саясатындағы өзгеріс нәтижесіндегі пайданы (залалды) түзету
КТС бойынша декларацияның сәйкес қосымшаларына өзгеріс енгізу қажет: негізгі
3.2 Ақша қаражттарының жалпы активтердің табыстылық деңгейіне әсерін айқындау
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет
Табыстылық көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:
жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтері;
өнімдер;
ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін табыстылық
Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі – берілген кәсіпорынға қаражаттар
Кәсіпорын мүліктерінің (активтерінің) тиімділігін өлшеудің бірден – бір дұрыс,
Табыстылық коэффициентіне талдау жүргізушілер:
басқару тиімділігінің көрсеткіштері;
кәсіпорынның инвестициялау мақсатында қажетті табысты жеткілікті түрде ала алу
табысты болжау әдісі;
шешім қабылдау және бақылау құралы ретінде пайдаланады.
Басқару тиімділігінің көрсеткіші ретінде, авансталған капиталдың табыстылық деңгейі оның
Бұл көрсеткішті табысты (пайданы) болжау мақсатында пайдаланудың тиімділігі сонда,
Активтердің тиімділік деңгейі, кәсіпорындарда инвестициялық шешімдер қабылдауда, үйлестіруде, сондай
Барлық активтердің тиімділік деңгейі (авансталған, жиынтық капитал) мына формула
Да=Таза табыс/Барлық активтер (авансталған, жиынтық капитал=баланс валютасы)
Талданып отырған кәсіпорын мәліметтері бойынша кәсіпорынынң барлық капиталының табыстылық
9 – кесте. Аванстлаған капиталдың (жалпы активтер) табыстылық деңгейі,
№ Көрсеткіштер Өткен жыл Есепті жыл Ауытқуы (+,-)
А Б 1 2 3
1. Таза табыс, мың теңге 38724 79847 + 21123
2. Жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал = баланс валютасы
3. Жалпы активтердің табыстылық деңгейі (аванс – талған капитал)
Жалпы активтердің табыстылық деңгейі (авансталған капитал) өткен жылмен салыстырғанда
Арнай оқулықтарда (әдебиеттерде) бұл көрсеткіш деңгейінің өзгеруіне әсер етуші
Бұл екі фактордың талданып отырған көрсеткіш бойынша алынған ауытқуға
Алайда айта кеткен жөн, факторлар әсерін бұл әдістеме бойынша
кәсіпорын табыстылығының салыстырмалы көрсеткіштерінің бірі - өткізілген өнімнің табыстылық
жалпы активтердің айналымдылығы.
Бұл көрсеткіштердің арасындағы өзара байланыс келесі түрде берілуі мүмкін:
Жалпы активтердің табыстылық деңгейі = өткізілген (сату ) өнімнің
Шынында:
Таза табыс/ жалпы активтердің орташа мөлшері = таза табыс/өнімді
Басқаша айтқанда, кәсіпорынның активтерге салынған қаражаттарының әрбір теңгесінен алынған
Формула жалпы активтердің табыстылық деңгейін жоғарылату жолдарын көрсетеді:
Авансталған капиталдың (жалпы активтердің) табыстылық деңгейінің өзгеруіне жоғарыда аталған
10 – кесте. Авансталған капиталдың (жалпы активтер – баланс
№
Көрсеткіштер
Өткен жыл
Есепті жыл Өткен жылға қарағанда- ғы ауытқуы (+,-) Оның
Сату табысты - лығы Активтердің айналым -дылығы
А Б 1 2 3 4 5
1. Таза табыс, мың, теңге 74511 11820 + 6291
2. Өткізуден түскен табыс, мың теңге 561550 608950 +47400
3. Жалпы активтердің орташа жылдық құны, мың теңге
30512
37254
+ 6742 х х
4. Жалпы активтердің (авансталған капитал) табысты -лық деңгейі, %
16,52
17,55
+ 1,03
+ 4,74
- 3,71
5. Өткізілген өнімнің табыстылық коэффициенті, % (1 қатар: 2қ
20,66
28,21
+ 7,55 х х
6. Активтердің айналымдылық коэффициенті (2қ:3қ)
0,80
0,62
- 0,18 х х
Бірінші қатардағы факторлар тізбектеп ауыстыру әдісімен есептеледі. Есепті жылдағы
ДУ = 20,66 · 0,62 = 12,81%
Осы көрсеткішті және кестеде келтірілген өткен және есепті
өткізілген өнімнің табыстылық коэффициентінің өзгеріс: 17,55–12,81=+ 4,74;
жалпы активтердің айналымдылық коэффициентінің өзгерісі: 12,81 – 16,52 =
Сонымен қатар, жалпы активтердің табыстылық деңгейінің артуына өткізілген өнімнің
Факторлардың егжей – тегжейлі талдау үлестік қатысу (коэффициент) тәсілімен
Осылайша жалпы активтердің табыстылық деңгейі (авансталған капитал) немесе қызметтің
ҚОРЫТЫНДЫ
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС 2008 және 2010 жылдарда келесі экономикалық
«Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің технико-экономикалық көрсеткіштерін сипаттайтын болсақ,
Ал негізгі қордың орташа жылдық қорының жоғарылауы 2010 жылға
Кезең шығындарының және өнімнің өзіндік құнының төмендеуі
«Хлебокомбинат Восток» Жуапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі жұмысшылардың орта жылдық саны
Кәсіпорынның еңбек ақы қоры 2010 жылды 2009 жылмен салыстырғанда
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС мемлекеттік тексеруден өткен кезде оның жарғылықты
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау және беруге
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС өзінің шаруашылық қызметінде несиемен
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС ай сайын салық органына
Дипломдық жұмысымның ұсыныс шараларына келетін болсақ жалпы активтердің
Ал екінші шара бойынша дұрыс ұсынысым негізгі құралдарды қайта
Осылайша, егер бұрын осы негізгі құралдардың құнының өсуі алдыңғы
Алдағы уақытта, егер негізгі құралдарды қайта бағалау шығысқа 7420
Негізгі құралдарды қайта бағалау салық есебінде де көрсетілуі қажет,
Осылайша қайта бағалауға жататын негізгі құралдар топтары бойынша құн
Қайта бағалау мүлікке салық бойынша ағымдағы төлемдерді есепке алу
Бұдан бұрын негізгі құралдарды арзандатылуының есептен шығаруы 7420 «Активтердің
Д-т 2410 «Негізгі құралдар» - 42 000 теңге
К-т 5420 «Есеп саясатындағы өзгеріс нәтижесіндегі пайданы (залалды) түзету»
Қазіргі экономиканың нарықтық қатынасқа өтуіне байланысты кәсіпорынның өз бетінше
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.А. Қазақстан – 2030. «Қазақстан халқына Президенттің жолдауы».
2.ҚР-ның «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп» туралы заңы. 28
3.Бәйдаулетов М., Бәйдаулетов С.М. Аудит. Алматы «Қазақ университеті» 2004
4. Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп. Алматы, 2005
5. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп. Алматы, 2008
6. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет.
7.Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
8.Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие. Алматы:
9.Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами.
10. Ержанов М.С. Теория и практика аудита. Алматы: Экономика,
11. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия?
12. Есипов В.Е. Цены и ценообразование. Учебник. СПб,2001
13. Ковалев В.В. Анализ хозяйственной деятельности. Учебник. М.: «Проспект»,
14.Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности и
15.Кеулімжанов Қ.К., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері.
16.Малич В.А. Анализ финансовой деятельности предприятия. СПб ДНТП, 1992
17.Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии. Алматы, 2002
18.Радостовец В.К., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет в отраслях. Алматы
19.Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы 2002ж.
20.Сатубалдин С.С. Учет затрат на производство
21.Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск «Экоперспектива», 1999
22.Тасмаганбетов Т. Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау.
23. Оразалин К.Ж. Кәсіпорын экономикасы. Алматы, 2008
Қосымша Ә
3 кесте. Кәсіпорынның ақша қаражатының айналымдылығы
Көрсеткіш 2008 2009 2010 Ауытқу
Абс (+,-) Салыс(%)
2010 2008 ке 2010 2009 ке 2010
Ақша қаражаттарының орташа түсу айналымдылығ, мың.тг. 31622 30356 26659
Ақша қаражаттарының орташа шығу сомасы, мың.тг 33058 31100
Ақша қаражаттарының бар болудағы орташа ұзақтылығы, күндер 0,957 0,98
Қосымша Б
10 – кесте. Ақша қаражаттарының (жалпы активтер – баланс
№
Көрсеткіштер
Өткен жыл
Есепті жыл Өткен жылға қарағанда- ғы ауытқуы (+,-) Оның
Сату табысты - лығы Активтердің айналым -дылығы
А Б 1 2 3 4 5
1. Таза табыс, мың, теңге 74511 11820 + 6291
2. Өткізуден түскен табыс, мың теңге 561550 608950 +47400
3. Жалпы ақша қаражаттарының орташа жылдық құны, мың теңге
30512
37254
+ 6742 х х
4. Жалпы ақша қаражаттардың (авансталған капитал) табысты -лық деңгейі,
16,52
17,55
+ 1,03
+ 4,74
- 3,71
5. Өткізілген өнімнің табыстылық коэффициенті, % (1 қатар: 2қ
20,66
28,21
+ 7,55 х х
6. Ақша қаражаттарының айналымдылық коэффициенті (2қ:3қ)
0,80
0,62
- 0,18 х х
Баяндама
Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі барысында
Ақша бірлігі ретінде теңгені пайдаланатын коммерциялық банктер арасындағы есеп
Елдің экономикасында банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын нақты ақшасыз
Ақша қаражатын сақтау және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу
Есеп айырысу шоттары – шаруашылық есепте тұрған, дербес балансы
Ағымдағы шоттар – жергілікті бюджеттегі мекемелерге, бюджеттік мекемелерге олардың
Бюджеттік шоттар – Қазақстан Республикасының Республикалық бюджетіндегі мекемелерге;
Корреспонденттік шоттар – корреспонденттік келісімдер негізінде есеп айырысу ережелеріне
Ақша қаражатын есепке алу міндеттері ақша қаражатының сақталуын және
Республикада банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын ақша аудару арқылы
Ақша қаражаттары қозғалысының есебінде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет
Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары қозғалысын ашып көрсеткен кезде
Ал кәсіпорынның жеделдігін қамтамасыз етудегі ақша қаражаттары арқылы
ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер
ақшалардың түгелділігін және олардың тиімді пайдаланылуын бақылау;
кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы мен шығыс етілуін дұрыс есептеу;
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу үшін
Субъект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен шығарылады.Субъектінің
Дипломдық жұмысмының негізгі мақсаты да – «Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС 2008 және 2010 жылдарда келесі экономикалық
«Хлебокомбинат Восток» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің технико-экономикалық көрсеткіштерін сипаттайтын болсақ,
Ал негізгі қордың орташа жылдық қорының жоғарылауы 2010 жылға
Кезең шығындарының және өнімнің өзіндік құнының төмендеуі
«Хлебокомбинат Восток» Жуапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі жұмысшылардың орта жылдық саны
Кәсіпорынның еңбек ақы қоры 2010 жылды 2009 жылмен салыстырғанда
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС мемлекеттік тексеруден өткен кезде оның жарғылықты
«Хлебокомбинат Восток» ЖШС ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау және беруге
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС өзінің шаруашылық қызметінде несиемен
«Хлебокомбинат Восток » ЖШС ай сайын салық органына
Дипломдық жұмысымның ұсыныс шараларына келетін болсақ жалпы активтердің
Ал екінші шара бойынша дұрыс ұсынысым негізгі құралдарды қайта
Осылайша, егер бұрын осы негізгі құралдардың құнының өсуі алдыңғы
Алдағы уақытта, егер негізгі құралдарды қайта бағалау шығысқа 7420
Негізгі құралдарды қайта бағалау салық есебінде де көрсетілуі қажет,
Осылайша қайта бағалауға жататын негізгі құралдар топтары бойынша құн
Қайта бағалау мүлікке салық бойынша ағымдағы төлемдерді есепке алу
Бұдан бұрын негізгі құралдарды арзандатылуының есептен шығаруы 7420 «Активтердің
Д-т 2410 «Негізгі құралдар» - 42 000 теңге
К-т 5420 «Есеп саясатындағы өзгеріс нәтижесіндегі пайданы (залалды) түзету»
Қазіргі экономиканың нарықтық қатынасқа өтуіне байланысты кәсіпорынның өз бетінше
( Осы Стандартта «бойынша» деген емес «негізінде» деген
(( Осы Стандарттың қалған бөліктерінде қызметкерлерге жасалған барлық
7
Ішкі қайнар көздер
Амортизациялық төлем
Мүліктік қайта бағалау қоры
Басқада қайнар көздер
Сыртқы қайнар көздер
Акция шығару
Қайтарымсыз қаржылық көмек
Басқада ішкі қайнар көздер
Кәсіпорынның таза пайдасы