ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
I ТАРАУ.
1.1. Бухгалтерлік есептің міндеті және оған қойылатын талаптар.
1.2. Бухгалтерлік есеп ғылым ретінде дамуы.
1.3. Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің мәні мен қағидаттары.
II ТАРАУ.
2.1. Бухгалтерлік есеп стандарттары және қаржылық есеп беру.
2.2. Бухгалтерлік есеп принциптері.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер:
КІРІСПЕ
Нарық экономикасы жағдайында, бухгалтерлік есептің басқару жүйесінде алатын орны
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп, бухгалтерлік есеп стандарты, кәсіпорын қаржы-шаруашылық
Меншік иелері мен экономиканың барлық салаларындағы кәсіпорын еңбек коллективтері
Бухгалтерлік есеп басқару процесінің бөлігіретінде, кәсіпорынның ағымдағы қызметін бақылау,
Екінші рет қайта өңделіп баспаға ұсынылып отырған «Бухгалтерлік есеп»
Оқулықта «Бухгалтерлік есептің» теориялық негіздері: бухгалтерлік баланс құрылымы, шоттар
Материалдарды мұндай мазмұндау процесінде Қазақстан Республикасының кәсіпорындарындағы бухгалтерлік есептің
Ұсынылып отырған оқулық, бухгалтерлік есепті жаңадан бастап үйреніп жатқан,
I ТАРАУ.
1.1. Бухгалтерлік есептің міндеті және оған қойылатын талаптар.
Бухгалтерлік есеп - басқарудың аса маңызды функцияларының бірі. Нарықтық
Бухгалтерлік есеп оның алдына қойған міндеттерді орындай алатындай болып
Қазақстан Республикасының 24.06.2002ж. №329-11«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру»
жедел басшылық ету мен басқаруға, сондай-ақ инвесторлардың, жеткізушілдердің, сатып
мүліктердің қолда бары мен қозғалысына, материалдық, еңбектік және қаржылық
қаржы-шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстар жайында мерзімді ескертурлер жасау;
ішкі шаруашылық резервтерді анықтау және жұмылдыру;
ішкі ресурстарды пайдалануды нақтылы бағалау бухгалтерлік есептің басты міндеттерді
Бухгалтерлік есептің алдына қойылған міндеттері орындау үшін ол мынадай
Ақпаратты берудің мерзімділігі шаруашылық қызметіне жедел басшылық етуге, міндеттерді
Есептік (нақты) көрсеткіштердің жоспар (тапсырма) көрсеткіштерімен салыстырымдылығы белгілген көрсеткіштердің
Дәлдік, объективтілік және қатаң негізді болу ескерілген барлық деректер
Толықтық. Есеп кәсіпорынның шаруашылық қызметіне толық сипат беруге тиісті.
Үнемділік. Бухгалтерлік есеп басқару мен басшылық етуге қажетті барлық
Есептің қарапайымдылығы мен қолайлы болуы алынған ақпараттың мәнін ұжымның
Басқарушылық-
қаржы-шаруашылық-
бұйрығы бойынша бекітілген-
Типтік шот жоспарында-
сай жүргізіледі-
отыруына байланысты-
Бухгалтерия қызметкерлері-
жаңадан бастап-
әдебиеттерде жарияланған-
қойылатын талаптар-
дәл есептелген-
әзірлеуге себепкер-
пайдалану мүмкіндігіне-
қолданудан пай-
көрсеткіштердің-
қамтамасыз ету-
ескертурлер жасау-
Осыған орай-
1.2. Бухгалтерлік есеп ғылым ретінде дамуы.
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып,
1.3. Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің мәні мен қағидаттары.
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа
Стандарт сөзі ағылшын тілінен аударғанда үлгі, норма деген мағынаны
Мақсаты. Бұл бапта стандарттың қандай мақсатқа арналып шығарылғандығы және
Қолданылу аясы (орны). Стандарттың пайдаланылатын жерлері мен қандай жағдайда
Анықтамасы. Стандарттағы келтірілген негізгі терминдерге түсініктеме берілетін бап
Қолданысқа (күшіне) енген уақыты. Стандарттың қай уақыттан бастап күшіне
II ТАРАУ.
2.1. Бухгалтерлік есеп стандарттары және қаржылық есеп беру.
Кей кездерде стандарттың қосымшалары да жарыққа шығуы мүмкін. Бұл
қаржылық ақпаратты құру барысында қажетті міндеттер;
ақпараттық жүйені құру принциптері;
осы ақпараттардың сапалық сипаттамалары;
қаржылық есеп берудің элементтері;
өлшеу және мойындау критериялары.
Қаржылық есептің мақсаты – кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және
қаржы салымын жасау және несие беру туралы шешім
қабылдауға қажетті мәлімет;
ұйымның алдағы кезеңдегі ақшалай айналымын бақылауға қажетті мәлімет;
ұйымға берілген ресурстармен байланысты міндеттерін бағалауға қажетті мәлімет;
басқару органдарының жұмысын бағалауға қажетті мәлімет.
Қаржылық есеп ұйымның бухгалтерлік ақпараттарының алғашқы таратылым құралы болып
Жалпы тұжырымдама (концепция) бұл бірнеше елдің бухгалтерлік есеп туралы
Жеке тұжырымдама (концепция) тек қана бір елдің өз ішінде
Тұжырымдамалар (концепциялар) халықаралық бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
Бухгалтерлік есептің континенттік (еуропалық) тұжырымдамасы (концепциясы) кәсіпорынның жұмысына мемлекеттің
Америкалық тұжырымдаманың (концепцияның) континенттік (еуропалық) тұжырымдамадан (концепциядан) өзгешелігі, бұл
Міне, осы жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ әрбір ел өзінің
2.2. Бухгалтерлік есеп принциптері.
Кез келген ғылымның, соның ішінде бухгалтерлік есептің принципінің болуы
есептеу;
үздіксіз (ұдайы);
түсініктілік;
мәнділік;
маңыздылық;
сенімділік;
әділетті әрі тура көрсету;
бейтараптық;
сақтық;
толықтылық;
салыстырмалық;
дәйектілік.
Түсініктілік, маңыздылық, сенімділік және салыстырмалық деп аталатын төрт принцип-бухгалтерлік
Түсініктілік принципі
Бухгалтерлік есептің ақпараттық мәліметтері оны пайдаланушыларға шешім қабылдауы барысында
Маңыздылық принципі
Бухгалтерлік ақпараттық мәліметтердің, қаржылық есептің сыртқы пайдаланушыларға олардың шешім
алдағы уақыттағы экономикалық жағдайды болжау үшін;
бұрын жасалынған болжамдардың барысында алынған нәтиженің дұрыстығын анықтау үшін.
Бухгалтерлік ақпараттық мәліметтердің маңыздылық деңгейін өлшеу үшін үш түрлі
Уақытылы. Бухгалтерлік ақпараттық мәліметтер өз
пайдаланушыларына керекті уақытында жеткізіліп отырылуы қажет. Бұл мәліметтің жеткізілу
Болжамның құндылығы. Өткен немесе қазіргі кездегі
жасалынған болжаулардың нәтижесінде алынған бухгалтерлік ақпараттық мәліметтер пайдаланушыларға тиімді
Кері байланыс. Өткен уақытта жасалынған болжамдар
немесе оларға енгізілген өзгерістер пайдаланушыларға тиімді, оң әсер етуі
Сенімділік принципі
Берілген ақпараттық мәліметтерде қате болмаса, сондай-
ақ пайдаланушылар оған сенімді болса, онда бұл сенімді ақпарат
Салыстырмалық принципі
Қандай да бір кезеңнің бухгалтерлік есеп мәліметтері (қаржылық есебі)
Сақтық принципі
Бухгалтерлік есептің ақпараттық мәліметтерінде жазылатын цифрлар кәсіпорынның экономикалық жағдайын
Есептеу принципі
Кәсіпорындағы кез келген операциялар (кірістер, шығыстар) есептеліп отырылуы қажет.
Үздіксіз принципі
Ұйымның қызметі үздіксіз жалғаса береді деп болжам жасалынады.
Мәнділік принципі
Ұйымның бухгалтерлік есеп ақпараттары пайдаланушылардың қажеттілігін қанағаттандыруы қажет. Сондай-ақ
Бейтараптық принципі
Ақпарат сенімді болуы үшін алдын ала бір шешімді қабылдауы
Әділетті әрі тура көрсету принципі
Кәсіпорынның қаржылық қорытынды есебі осы мәліметтерді пайдаланушыларды қаржы жағдайы
Толықтылық принципі
Ұйымның қаржылық қорытынды есебіндегі ақпараттық мәліметтер сенімді болуы үшін
Дәйектілік принципі
Кәсіпорын өзінің қызметі барысында таңдап алған есеп жүргізу саясатын
Есеп қисап жұмысының мақсаты үкіметіміздің экономикалық саясатымен анықталады. Әрбір
Осы орайда, бухгалтерлік есептің алдына мынадай нақты міндеттер қойылады.
Бухгалтерлік есептің басты міндеті – кәсіпорынның шаруашылық жоспарының орындалуын
Осы орайда, бухгалтерлік есеп көрсеткіштерінің, жоспарлау көрсеткіштермен салыстырып, оның
Бухгалтерлік есептің міндеттерінің бірі мемлекеттік, қоғамдық және жекеменшіктің түгелдігін
Оның молшылығы – еліміздің экономикалық қуатының деңгейін, әрбір кәсіпорын
Мемлекет меншігінің ішінде белгілі орын алатындары- өндіріс қоры, өндіріс
Бухгалтерлік есептің тағы бір міндеті – кәсіпорындар экономикасын, шаруашылық
Түбегейлі қайта құру кезінде барлық кәсіпорындар толық шаруашылық есеппен
Негізгі принциптер мыналар:
1) қажетті ресурстарды кәсіпорынға немесе бірлестіктерге жарғылық устав арқылы
2) шаруашылық дербестік;
3) өндіріске жұмсалған шығындарды оның нәтижелерімен ақшалай түрінде жалғастыру;
4) өз шығынын өзі өтеу және рентабельділік;
5) өндірістің дамуына жұмысшылар ұжымын материалдық жағынан мүдделі ету,
6) шаруашылық қызметіне ақшалай өлшем арқылы бағалау жасау.
Осы айтылған шаруашылық есеп принциптерін негізге ала отырып, әрбір
Қорыта келген де бухгалтерлік есептің шаруашылық есепті нығайту нәтижесін
Бухгалтерлік есеп заңына сәйкес, бухгалтерлік аудит стандарттар талабына қарай
Қазақстан Республикасында 1995 жылы 26 қаңтар айында №2732 Президентіміздің
Олар:
1) кәсіпорындарды, заң тұлғаларын, барлық субьектілерді тағы басқа жеке
2) мемлекетіміздің тексеруші, бақылаушы мекемелерінің субьекті шаруашылығында заңдылықты кәсіпкерлігін
Қорытынды
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат
Айтып өткендей салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің есебін және
Қолданылған әдебиеттер:
ҚР-ның “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі” туралы заңы. 24.
ҚР-ның Қаржы министрлігінің 18. 09. 2002 жылғы №438 бұйрығымен
Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и новая
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на
Международные стандарты финансовой отчетности КМСФО/Пер. В.И. Тарусина/Ред. коллегия: А.С.
Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж. Бухгалтерлік есеп.-
А. : Қазақ университеті, 2002.
7. Баймұханова С.Б. Бухгалтерский учет хозяйствующих
субьектов. – А. : Ценные бумаги, 2002.
8. ҚР-ның “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі” туралы заңы.
9. ҚР-ның Қаржы министрлігінің 18. 09. 2002 жылғы №438
10. Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и
11. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
12 .Международные стандарты финансовой отчетности КМСФО/Пер. В.И. Тарусина/Ред. коллегия:
13. Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж. Бухгалтерлік есеп.-
А. : Қазақ университеті, 2002.
14. Баймұханова С.Б. Бухгалтерский учет хозяйствующих
субьектов. – А. : Ценные бумаги, 2002.
21