МАЗМҰНЫ
Кіріспе .........................................................................4
1 Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындарда еңбек ақы есебін ұйымдастырудың
1.1Еңбек ақы ұғымы,мәні және оны ұйымдастыру жүйелері,есептеу,түрлері...10
1.2Қазақстан Республикасында еңбекке ақы төлеу нысандары мен
жүйелері........................................................................16
1.3 Еңбек ақының аналитикалық және синтетикалық есебі................................22
2 ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІК «OIL TRADE CENTER»-ДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
2.1.Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына сипаттама.................26
2.2.Ұйымда бухгалтерлік есепті және есеп саясатын ұйымдастыру...............28
2.3.Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және жұмыс уақытын
пайдалану есебі.........................................................31
2.4.Қызметкерлермен еңбек ақысы бойынша есеп айырысу есебі..................40
3 КӘСІПОРЫНДА Еңбек ақы шығындарын жедел бақылау,
3.1.Кәсіпорында еңбек ақы төлеу шығындарын жедел бақылаудың мақсаты мен
3.2.Кәсіпорында еңбек ақыны есептеу және одан ұсталынатын ұсталымдардың
есебі ..............................................................................47
3.3.Демалыс ақысын,еңбекке жарамсыздығы бойынша,сыйақыны,жұмыс берушінің есебінен төленетін еңбекақыны есептеу......................
3.4. Аудит негіздері және оны атқаратын қызметтері.....................58
3.5. Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша аудиттеу, аудиторлық тексеру,
Қорытынды ...........................................................77
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ............................79
ҚОСЫМША.................................................................81
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі - жұмысшылар мен қызметкерлермен
уақытылы дұрыс есеп айырыс,уақытылы төлеу. Кәсіпорынға жедел басшылық жасау
Қазіргі ғылыми мәселелерді шешу-
Бухгалтерлік есеп нарықтық экономика жағдайында ұйым жөнінде жан –
Қазіргі ғылыми мәселелерді шешу- Нарықтық қатынасқа көшу, ақшалай табысты
Еңбек есебі мен еңбекақы бойынша есеп айырысу кәсіпорындағы барлық
Ғылыми жанашылдылық- кәсіпорынның тиімді дамуы үшін бақылауға рационалды жүйені
Еңбекке ақы төлеу бойынша қызметкерлермен есептесудің есебі мен аудиті
«Қазақстан Республикасы Еңбек туралы» заңының 5–бабына сәйкес
Практикалық маңыздылығы- кез-келген мемлекеттің еңбек ақысына және өмір сүру
Зерттеудің ахуалдылығын бағалау- Біздің елде еңбекақы төлеу екі жақты
Бұл диплом жұмысының мақсаты – зерттеу объектісі ретінде алынған
Осы тақырыпты таңдап алудағы негізгі міндеттер:
Еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып, жұмыс мөлшерінің орындалуын,
Бастапқы құжаттарды уақытылы және дұрыс рәсімдеу, еңбекақы қорынан жалақыны
Ұйымның әрбір жұмысшысына жалақыны уақытылы және дұрыс есептеу:
Белгіленген мерзімде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
Жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дұрыс
Ал, дипломдық жұмыстың негізгі міндеті – кәсіпорынмен өндірілетін өнімдер
Алға қойылған міндеттерді шешу үшін ЖШС «Oil Trade
Зерттеу обьектісі-еңбекақының өз уақытында беруін қадағалау,стандарт бойынша жүріп жатқаның
Елбасының «Қазақстан-2050» стратегиясы ортақ Отанымыздың гүлденуіне қызмет ететін стратегия
«Қазақстан-2050» стратегиясын да біз алдыңғы саяси бағыт тәрізді қуатты
Әлемдік экономикадағы қолайсыз ахуалды ескере отырып, біз инфляциядан әрбір
Қазіргі экономикалық жағдайда әрбір ұйымның қызмет ету процесіне нарықтық
Бухгалтерлік есеп нарықтық экономика жағдайында ұйым жөнінде жан –
Экономикалық нарықтық жолмен дамуы барысында ұйымдар қызметінің қаржылық мәселелері
Еңбекті қалыптастыру барысында жалақы жетекші орын алады. Кәсіпорындар мен
Еңбек және еңбекақы есебі–жұмысшылар санынынң өзгеруі, жұмыс уақытының шығындары,
Нарықтық қатынасқа көшу ақшалай табысты алудың жаңа көздерін туғызады,
Еңбек есебі мен еңбекақы бойынша есеп айырысу кәсіпорындағы барлық
Еңбек ақы–жұмысшының өз еңбегінің нәтижелі болуына, жұмышылардың нақтылы жұмысқа
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесін зерттеу, еңбек ақыны нарықтық реттеудің
- еңбек келісім шартын бекіту кезінде барлық мүдделі тараптардың
- жеке табыс салығын реттеудің салықтық жүйесін, сондай-ақ
- еңбекке ақы төлеудің жекелеген шарттарын ең төменгі кепілдік
Қазіргі жағдайда жұмысшыларға еңбек ақы төлеу нысаны, жүйесі мен
1 Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындарда еңбек ақы есебін ұйымдастырудың
1.1 Еңбек ақы ұғымы, мәні және оны ұйымдастыру
Еңбек ақы ұғымы көптеген экономистер арасында қызу пікірталас тудырып
Экономикалық теорияда еңбек ақының жаратылысын анықтайтын екі негізгі тұжырым
- еңбек ақы – бұл еңбектің бағасы. Оның шамасы
- еңбек ақы–бұл тауар құнының ақшалай көрінісі,«жұмыс күші»немесе «жұмыс
Еңбек ақының еңбек бағасы ретіндегі тұжырымын А.Смит пен Д.Рикардо
Еңбек ақы – тауардың ақшалай көрінісі тұжырымдамасын К .Маркс
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырлған
Еңбек ақы негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі-еңбек ақыны
Еңбек ақы–жұмысшының өз еңбегінің нәтижелі болуына, жұмысының көлемі
Еңбек ақының мәні оның қызметімен анықталады.Ол жұмысшының материалдық
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесін зерттеу, еңбек ақыны нарықтық реттеудің
- еңбек келісім шартын бекіту кезінде барлық мүдделі тараптардың
- жеке табыс салығын реттеудің салықтық жүйесін, сондай-ақ
- еңбекке ақы төлеудің жекелеген шарттарын ең төменгі кепілдік
Қазіргі жағдайда жұмысшыларға еңбек ақы төлеу нысаны, жүйесі мен
Жұмысшылардың еңбек ақысын есептеу кәсіпорында қабылданған еңбекке ақы төлеу
Ұйымда еңбекті ұйымдастырудың негізгі ережелері 10 желтоқсан 2002 жылғы
Еңбек ақының негізгі көзі-еқбекке ақы төлеу қоры. Сонымен бірге
Еңбекке ақы төлеу жүйесіндегі сыйақының маңызды белгілері мыналар болып
Еңбек ақыны ұйымдастырудың негізгі міндеттері:
- ұйым жұмысшыларына еңбек ақы төлеу нысандары мен жүйесін
-ұйым жұмысшылары мен мамандарының қол жеткізген нәтижелеріне төленетін
- қызметкерлер мен мамандардың қызметтік жалақы жүйесін белгілеу;
- қызметкерлерге сыйақы беру жүйесі мен көрсеткіштерін негіздеу.
Еңбек ақыны мемлекеттік реттеу мыналарды қамтиды:
1.Қазақстан Республикасында еңбек ақының ең төменгі мөлшерін белгілеу
2.Ұйымның еңбек ақы төлеуге бағытталған қаражаттарын, жеке тұлғалардың табыстарын
3. Аудандық коэффициенттер мен үстемелік пайыздарды бекіту;
4. Еңбек ақы жөніндегі мемлекеттік кепілді бекіту.
Еңбекке қарай бөлудің нақтылы нысандары еңбек ақы және жалақы
Кесімді еңбек ақы жүйесі - жұмысшы қызметкерлердің еңбек өнімділігін
Жеке кесімді еңбек ақы жүйесі. Мұндай жүйеде еңбек ақы
Бригадалық кесімді еңбек ақы жүйесі.Жұмысшылардың еңбек ақысын біржүйеде бригада
Еңбек ақы жөніндегі бағалар жекелей (әрбір жеке кәсіп үшін)
Жанама кесімді еңбек ақы жүйесі – мұнда көмекші және
Еңбек ақының кесімді-сыйлықтық жүйесі-өндірілген өнімнің (жұмыстың) санына төленетін төлемнен
Үдемелі кесімді еңбек ақы жүйесі бойынша–еңбек ақының бұл жүйесінде
Еңбек ақының аккордтық жүйесі–бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек ақысын жұмыс
Еңбек ақының мерзімдік-сыйлықтық жүйесі – бұл жүйеде еңбек төлемін
Жұмысшыларға жұмыстың негізгі нәтижелері үшін сыйлық беру еңбек ақы
Еңбек ақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып
Жалпы жұмысшы қызметкерлерге есептелетін еңбек ақы негізгі және қосымша
Негізгі төлем–қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін істелген жұмыстардың
Қосымша төлем – еңбек туралы заңға сәйкес қызметкерлерге кәсіпорында
Заттай еңбек ақы-төлем ретінде заттай берілген өнімнің құны, тегін
Еңбек ақының құрамына қызметкерлердің дивиденттер мен проценттер түріндегі табыстары
Еңбекке қатысатын жас мөлшері, яғни жеке еңбек шартын он
Қызметкерлердің өзге де санаттарының еңбек қатынастарын реттеуге осы заңға
Кәсіпорындағы еңбек ақыны ұйымдастыру үнемі өзара байланысты және өзара
Тарифтік жүйеге мыналар кіреді:
- Бір күнге немесе бір сағатқа төленетін еңбек ақыны
- Әртүрлі жұмыстармен біліктілігімен разрядтары арсында еңбек ақының қатынасын
- Тарифтік сеткаға сәйкес жұмыс пен жұмысшының разрядтарын анықтауға
Қарапайым жұмыстарды орындау бірінші разрядты жұмысшының тарифтік ставкасы бойынша
Кәсіпорындар еңбек ақы төлеу түрлерімен жүйелерін тарифтік ставкаларымен окладтарымен
1.2 Қазақстан Республикасында еңбекке ақы төлеу нысандары мен
Еңбекақының нысандары мен жүйелері Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
Жұмышылар мен қызметкерлеге төленетін еңбекақыны негізгі және қосымша деп
Негізгі еңбек ақы-бұл атқарылған уақыт және орындалған жұмыс саны
Қосымша еңбек ақыға атқарылмаған уақытқа төленетін төлемдер жатады: кезекті
жұмысшылардың атмосфералық жағдайлардың салдарынан бос тұрып қалған уақыттағы жалақылары;
жұмысшылардың еңбек демалыстарын төлеу үшін резервке алынған сомалар;
жас жұмысшылардың жұмыс мөлшерін төмен орындауымен байланысты қосымшалар;
жоғарғы және арнайы орта оқу орындарында, сырттай аспирантурада оқитын
жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарының төлемдері;
жүкті әйелдерге орташа жалақыға дейін төлемдер;
тамақтандыратын әйелдердің жұмыстағы үзілістеріне төлемдер;
демалыстық жәрдемақы;
жұмысшыларға заңмен қарастырылған жағдайларда тегін немесе жеңілдік шарттарымен ұсынылатын
Жұмысшылардың еңбегі мерзімдік еңбекақымен,кесімді еңбекақымен немесе басқа еңбекақы жүйелері
Жалақының нысандары өз кезегінде бірнеше жүйеден құрылады.
Сызба 1- Жалақының нысандары*
Жалақының нысандары
* Ескерту: Х.Мұрысова «Еңбекақы төлеу есебі» Астана 2008-21бет
Ұйымдарда еңбекақыны есептеудің нысандарына мерзімді және кесімді еңбек ақы
Мерзімді еңбекақы-жұмыс істеген күндік еңбекақы мөлшері бойынша өнім өндіргені
Мерміздік ақы мынадай жағдайларда төленеді:
-жұмысшы өнім шығарылымын арттыруға тікелей ыкпал ете алмағанда;
-кесімді бағалауды анықтауға қажетті өнімділіктің толық көрсеткіші болмағанда;
-жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылып.жасалған жұмыс уақытына нақты
-қызметкерлердің еңбекақысы үшін;[3]
Мерзімді еңбек ақыны төлеу екі жүйеге бөлінеді: жай мерзімді
Жай мерзімді еңбек ақыны төлеген кезде жалақы сағаттық, күндік,
Еңбекті төлеудің мерзімді-сыйақылық жүйесі кезінде жұмысшылар мен қызметкерлерге олардың
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Oil Trade Center»-де еңбекке ақы төлеудің
Кесімді еңбек ақыны төлеу кезінде өндірілген өнімнің, орындалған жұмыстың
Оның жүйелері:тікелей кесімді, кесімді-сыйақылы,кесімді–үдемелі, аккордты, жанама кесімді.
Тікелей кесімді еңбек ақыны төлеу тұрақты, кесімді баға негізінде
Кесімді–сыйақылы еңбек ақыны төлеу кезінде өндірілген өнімнің санына есептелген
Кесімді-үдемелі еңбек ақыны төлеу кезінде норма шегінде өндірілген өнім
Аккордты еңбек ақыны төлеу алдын–ала нормаланған тапсырма және бағасы
Кәсіпорында жұмысшылар мен қызметкерлерге кесімді
Еңбекке ақы төлеудің нысандарын, жүйелерін және мөлшерін ұйым өзі
Кәсіпорында қызметкерлерге төленетін мерзімдік еңбекақы толтырылған табельдердің негізінде ай
Кәсіпорында кесімді еңбекақы төлеу жүйесі бойынша–қызметкерлердің еңбекақысы өндірілген өнімдер
Қосымша еңбек ақыны төлеу мәселесі ұжымдық шартта әрбір жұмысшымен
Ұйымдарда мейрам күнінің алдындағы жұмыс күні бір сағатқа қысқартылады.
Мереке күнгі жұмыс үшін екі есе сағаттық немес күндік
Мерзімнен тыс жұмыс деп белгіленген уақыт ұзақтығынан тыс уақытта
«Oil Trade Center» серіктестігінде қосымша еңбек ақының есептелуі орташа
Серіктестікте орташа еңбек ақы бойынша мынадай төлемдер жүргізіледі:
Демалыс жәрдем ақысы;
Кезекті және қосымша демалыс ақысы;
Оқу уақытындағы демалыс ақысы;
Уақытша еңбекке жарамсыздығына төлем;
Басқа жұмысқа ауысу кезінде.
Еңбек ақысы ай сайын өзгеріп тұратын жұмысшылардың орташа жалақысы
Жұмысшылар мен қызметкерлердің кезекті еңбек демалысына ақы төлеу үшін
1.3 Еңбек ақының аналитикалық және синтетикалық есебі
Еңбек ақы бойынша есеп айырысу және жалақыны есептеудің аналитикалық
- әрбір жұмысшы бойынша оның ұйымда жұмыс істегенуақытына қарамастан;
- есептеулердің түрлері (негізгі, қосымша) бойынша;
- төлем көздері бойынша;
- құрылымдық бөлімшелер бойынша;
- өндірілген өнім, көрсетілген қызмет,орындалған жұмыстар бойынша.
Қазіргі уақытта ұйымдарда аналитикалық есепті ұйымдастырудың үш нысаны қолданылады:
Серіктестікте есеп айырысудың соңғы нысаны қолданылады.Серіктестікте жұмысшылар мен қызметкерлерге
Есеп айырысу–төлем ведомосінде жұмысшылардың аты–жөні,табельдік номері, есептелген негізгі және
Ұйымда еңбекке жарамсыздығы үшін жәрдемақы төлеуге, еңбек демалысын төлеуге
жұмыс уақытын пайдалану есебінің табелі;
еңбек ақының жинақтау карточкасы.
Ұйымда еңбек ақыдан аванс беріледі. Оның шамасы және беру
Қазіргі уақытта «Oil Trade Center» серіктестігінде жалақы ай сайын
Еңбек ақыны кассадан беру үшін банктен ақшаны алғаннан бастап,
Депоненттелген сомаға берілмеген жалақының реестерін жасайды. Жабылған төлем ведомосі
Кезекті еңбек демалысы ақысын төлеу және жұмыстан шыққан кезде
Өндіріс жұмысшыларына еңбек ақы есептелген кезде: 8110 «Негізгі өндіріс»
Еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебі бойынша жүргізілетін бухгалтерлік
Кесте 1- Еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебі бойынша
№ Шаруашылық операциясының мазмұны Дебет Кредит
1 Негізгі өндіріс жұмысшысына еңбек ақы есептелді 8110 3350
2 Тауарларды өткізумен айналысатын жұмысшыға еңбек ақы есептелді 7110
3 Әкімшілік қызметкеріне еңбек ақы есептелді 7210 3350
4 Көмекші өндіріс жұмысшысына еңбек ақы есептелді 8310 3350
5 Еңбек ақыдан зейнетақы жарнасы ұсталынды 3350 3220
6 Төлем көзінен жеке табыс салығы ұсталынды 3350 3120
7 Ұйым жұмысшысының ерікті сақтандыру келісіміне сәйкес еңбек ақыдан
- сақтандыру жарнасын жалақыдан ұстау
- сақтандыру сомасын төлеу
3350
3430
3430
1030
Еңбек демалысы мен сыйақыға резервтер 7210, 8110 3430
*Ескерту: Еңбек ақы бойынша корреспонденциясы.
2 ЖШС «Oil Trade Center»-ДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ
2.1 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына сипаттама
Негізгі қызмет -жанар-жағар май материалдарларын және жанар-жағармай майларын сатумен
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Oil Trade Center» тауарының топтары:
Бензин, майлар, автомобилдік трансмиссиялық майлар,моторлы майлар, моторлы минералдық майлар,трансмиссиялық,синтетикалық,отын
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Oil Trade Center» деген :
- өзінің қызметін нарықтық бағаға сай сату;
- 10 жылдан астам Қазақстанның базарында жұмыс істейді;
- отынның барлық көріністерін елімізде сатады,
- Барлық автомобилдік бекеттерде (АЗС);
- Ресейдің және Қазақстанның НПЗ(нефтеперерабатывающий ) зауыт өнімінің кең
- майдың және антифриздың сатылымын,жеткізілімін: CASTROL жасайды, BP және
-біздің клиенттеріміздің: мұнайлар,, құрылыстық және өндірістік, металлургиялық
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Oil Trade Center»-қызметі
-отынның түрлерінің жүзеге асуын бақылау,автомовилдік бекеттер арқылы(АЗС);
-дүкеннің және автожуғыштық қызметтер атқарулары АЗС;
-бензинді өз уақытында жеткізіп отыру;
-бензиннің(шетелдік өндірушілердің) түрлі көріністерін жүзеге асыру;
-қолайлы бағада жеткізілім(бензин, дизель);
Бұл серіктестіктің негізгі тұтынушылары болып Алматы қаласының әртүрлі жергілікті
«Oil Trade Center»-серіктестік-нің өндірістік қызметінің нәтижесі оның бөлімшелерінің қызметімен
«Oil Trade Center» серіктестігі-қызметін басқаруды тікелей серіктестік төрағасы жүзеге
Бас экономист экономикалық шешімдерді дайындап, өндірісті болжамдап жоспарлау,несие,қаржыландыру,баға саясаты
Бас механик зауыттың техника,машина,құрал–жабдықтарға жауапты. Ол механикалық, техникалық қызмет
Нарықтық қатынастардың дамуы ұйымдардың тиімді жұмысын қамтамасыз етуді талап
2-кесте арқылы сипаттап көрсетуді жөн көріп отырмыз.
Кесте 2-«Oil Trade Center»серіктестігінің қаржылық-шаруашылық жағдайын талдау *
Көрсеткіштер Жылдар Ауытқу
2009-2008 жж.
2011 2012 +,-
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, теңге 443936,55 7354725 +6910788
Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, теңге 6976020,33 12959763 +5983742
Оның ішінде:
Дебиторлық қарыздар, теңге - 1000000 +1000000
Кредиторлық қарыздардың орташа жылдық құны, теңге 5832467,01 18240731 +12408263
Орташа еңбек ақы мөлшері теңге 87695 112452 +24757
Орташа тізімдік жұмысшылар саны, адам 22 22 +14
Өнімдерді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен түсім, теңге 242074999
Өткізілген өнімдердің (жұмыс, қызмет) өзіндік құны, теңге 232482369 158402986
Кезең шығындары, теңге 8994384 83409150 +74414766
Кесте 2-нің жалғасы
Қаржылық нәтиже, табыс(+), залал (-) теңге 620033
Қор қайтарымдылығы, теңге 545,3 33,0 -512
Қор сыйымдылығы, теңге 0,001 0,03 +0,029
Өткізу рентабельділігі, % 0,25 0,34 +0,09
* Ескерту: «Oil Trade Center»серіктестігінің қаржылық-шаруашылық жағдайы.
Жоғарыдағы 2-кестеден көріп отырғанымыздай серіктестікте негізгі құралдардың орташа жылдық
Ұйымның жұмыстар мен қызметтерді орындаудын алынған түсімі 2011 жылы
Жұмысшылар саны серіктестікте адам саны өспеді, орташа еңбекке
Серіктестіктің сату рентабельділігі жылы 2012 0,09 пайызға жоғарылаған.
2.2 Ұйымда бухгалтерлік есепті және есеп саясатын ұйымдастыру
Нарықтық экономика жағдайында барлық басқару жүйесі жаңаша өзгерістерге ұшырады.
Ұйымдарды иелік етудің түрлі меншік түрлерінің пайда болуы, нарықтық
Есеп саясаты – бұл ұйымның есептік нұсқасын, нұсқалар рұқсат
Есеп саясатының басты міндеттері:
ұйымның қаржы – шаруашылық қызметін объективті көрсету;
ұйым қызметін тиімді басқару мақсатында ұйым қызметі туралы толық
Есеп саясатының қалыптастыру кезеңдері:
1.бухгалтерлік есептің объектілерін анықтау;
2.бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілдерін таңдауға әсер ететін факторларды табу,талдау
3.есеп саясатын құрудың бастапқы ережесін таңдау және негіздеу;
4.нақты ұйым үшін бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілдерін таңдау;
5.таңдап алынған есеп саясатын рәсімдеу.
Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынадай принциптерін
1 Есептеу – ұйымның табыстары мен шығыстары олардың келіп
2Үздіксіздік–яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да жұмыс жасайтын
3Түсініктілік – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға түсінікті болуға
4 Маңыздылық.Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауды және ұйымның шаруашылық
5 Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық
6 Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ болса, ол
7 Бейтараптық.Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
8 Сақтық,яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін шешім
Бұл принциптер ұйымның есеп саясатын әзірлеуге және қабылдауға негіздемені
«Oil Trade Center» серіктестігінде бухгалтерлік есеп журнал-ордерді формада жүргізіледі.Серіктестікте
Негізгі құралдарды есептен шығару серіктестік төрағасымен бекітілген «Негізгі
Материалдық емес активтер бастапқы құны бойынша бағаланады:
сатып алу бағасы;
бағдарламалық өнімді орнату және реттеу бойынша шығындар.
Материалдық емес активтер бойынша тозу ай сайын бекітілген нормаға
Тауарлы-материалдық қорлар есебі № 7 «Тауарлы- материалдық қорлар есебі»
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына көшумен қатар қосымша міндеттер туындайды.
Есеп саясаты туралы ақпаратты ашып көрсету жөніндегі талаптар
1-«Қаржы есептілігін ұсыну» IAS–та белгіленген.Оны қолдану аясы мыналарды қамтиды:
есеп саясатын таңдау немесе оны өзгерту;
есептік бағалауларды өзгерту;
алдыңғы есептік кезеңдерде жіберілген қателіктерді түзету.
Есеп саясаты өз құрылымы мен мазмұндық нысаны бойынша үш
жалпы бөлім;
ұйымдастыру бөлімі;
әдістемелік бөлім
«Жалпы ережелер» бөліміне мыналарды енгізген жөн:
-ұйым туралы жалпы мәліметтер;
-қаржылық жағдайлар, қызмет нәтижелері және ұйымның қаржылық жағдайындағы өзгерістер
- таңдап алынған есеп саясаты арқылы қаржы есептілігінің халықаралық
«Әдістемелік бөлім» ақпаратты қаржы есептілігінде көрсетудің ҚЕХС (қаржы есептілігінің
2.3 Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және жұмыс уақытын
Есеп еңбек өнімділігінің жоғарылауына және өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жеке құрамын кадрлар бөлімі жүргізеді.Кадрлар бөлімінде
жұмысқа алу туралы бұйрық (үлгі Т-1);
жеке карточка (үлгі Т-2);
басқа жұмысқа ауыстыру туралы бұйрық (үлгі Т-5);
демалыс беру туралы бұйрық (үлгі Т-6);
еңбек келісім шартын бұзу туралы бұйрық (үлгі Т-8);
Жұмысқа қабылдау туралы бұйрық (Т-1) шыққаннан кейін жұмысқа алу
Жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны ұйымдарға қызметке
Атқаратын қызметіне қарай мен ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлері жұмысшылар
Барлық категориядағы жұмысшылардың жұмыс уақытын пайдалану есебі «Жұмыс уақытын
Табельдік есепті жүргізуге жұмыс уақыты шығынының шартты белгілері қолданылады.
1.атқарылған уақыт;
2.атқарылмаған уақыт;
3. атқарылмаған төленбейтін уақыт;
4. демалыс және мейрам күндері.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің демалысқа шығуы,іс-сапарында болуы, жұмысқа себепсіз кешігуі
Мысалы:
іс- сапарындағы жұмысшы қызметкер үшін - і;
демалыстағы жұмысшы қызметкерлер үшін – д;
жұмыстан себепсіз кешіккен жұмысшылар үшін – с;
тағы да басқа белгілер қолданылады.
Табельде жұмысшылар мен қызметкерлердің тек қана жұмысқа келген немесе
- орындалған жұмыстың саны мен сапасы жайлы;
-орындалған жұмыстың көлемінің осы кезде жұмсалған материалдардың санымен сәйкестігі
- өнім нормасының орындалуы туралы.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырылған
Ұйымдағы тоқтап қалған жұмысқа төленетін еңбекақы жұмыстың тоқтап қалуы
Ұйымда өнім өндіру есебін жүргізу, ең алдымен, орындалған жұмыстың,
Аккордтық еңбек ақы жүйесі кезінде бригадаға тапсырыс берілген уақыт
Жұмысшылардың өндірген өнімдерін ұйымның техникалық бақылау бөлімі қабылдап санап
Ғылыми-техниканың жетілуі мен алға дамуына байланысты өндіріс саласында жеке
Жұмысшылар мен қызметкерлерге жоғары да айтылғандай еңбекақы есептеу және
Үздіксіз еңбек процестері ұйымдастырылған көп сериялы өндіріс орындарында өнім
- жүкті және босануға байланысты демалыстағы әйелдер,сондай-ақ бала асырап
- заңда қаралған жасқа дейін баланы қарауға демалыс алған
- оқу демалысындағы еңбекақылары түгел, жартылай сақталған, немесе сақталмаған
- әкімшіліктің ынтасы бойынша сақталмайтын демалысқа кеткен жұмысшылар мен
Орташа еңбекақыны табу үшін есепке алынатын жұмысшылар мен қызметкерлер
Қосымша еңбек ақыны төлеу мәселесі ұжымдық шартта әрбір жұмысшымен
«Oil Trade Center» серіктестігінде қосымша еңбек ақының есептелуі орташа
Серіктестікте орташа еңбек ақы бойынша мынадай төлемдер жүргізіледі:
Демалыс жәрдем ақысы;
Кезекті және қосымша демалыс ақысы;
Оқу уақытындағы демалыс ақысы;
Уақытша еңбекке жарамсыздығына төлем;
Басқа жұмысқа ауысу кезінде.
Еңбек ақысы ай сайын өзгеріп тұратын жұмысшылардың орташа жалақысы
Серіктестікте еңбек демалысы қызметкерлер мен жұмысшыларға жұмыс жылында (күнтізбелік
Кесте 3- ЖШС «Oil Trade Center»-қызметкерлер тізімі *
№ Ф.И.О Қызметі айлық сыйақы % Сыйақы қортын-
дысы Ескерту
1 Халит И.Ф директор 150000 50 225000
2 Постовалов В.В менеджер 95000 50 142500
3 Аманов Т бухгалтер 75000 50 112500
4 Орманов Қ кассир 38400 50 57750
5 Сапаров Н кассир 38400 50 57750
6 Қарабаев П кассир 38400 50 57750
7 Кан П.В кассир 38400 50 57750
8 Сулейменова А кассир 38400 50 57750
9 Бейназаров С. кассир 38400 50 57750
10 Тоқжанов З. кассир 38400 50 57750
11 Мырзахметов Р. кассир 38400 50 57750
12 Нарымбетов Д. кассир 38400 50 57750
Кесте 3-тің жалғасы
13 Акынов С.К. заправщик 36000 50 57750
14 Павлов В. заправщик 36000 50 54500
15 Нургалиев Ф.А. заправщик 36000 50 54500
16 Муратбеков Д. заправщик 36000 50 54500
17 Каирбеков Ф заправщик 36000 50 54500
18 Тиналиев Р заправщик 36000 50 54500
19 Надиров Х заправщик 36000 50 54500
20 Есимов М. заправщик 36000 50 54500
21 Зординов М. заправщик 36000 50 54500
22 Чункибаев Д. қосымша жұмысшы 36000 50 54500
*Ескерту: Кесте- ЖШС «Oil Trade Center»-ден алынған [32]
2.4 Қызметкерлермен еңбек ақысы төлемі бойынша есеп айырысу есебі.
Қызметкерлермен еңбекақысының төлемі бойынша есеп айырысу есебі 3350 «Қызметкерлермен
Еңбекақының есептегенде 3350 шоты кредиттеленеді,ал мына шоттар дебеттелінеді.
2930« Аяқталмаған құрылыс» шоты күрделі құрылыспен шұғылданатын және сонда
7110 «Өнімдеріді сату және қызмет көрсету бойынша шығыстары» шоты
7210 «Әкімшілік шығыстар» шоты жалпы шаруашылық және әкімшілік-басқармашылық қызметкерлеріне
8010«Өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоты негізгі өндірістегі жұмысшыларға есептелген еңбек
8020«Қызметкерлердің еңбекақысы» шоты қосалқы өндірістердің қызметкерлеріне есептелген еңбек төлемдерінің
8030«Қызметкерлердің еңбекақысы» шоты цехтағы қызметкерлерге есептелген төлемінің сомаларына;
8110«Қызметкерлердің еңбекақысы» шоты әлеуметтік салада қызмет көрсетумен шұғылданатын қызметкерлерге
8111«Жұмысшылардың еңбекақысы шоты ақау өнімдерді жөндеумен шұғылданатын жұмысшыларға есептелген
Кәсіпорынның қызметкерлерінің есептелген еңбек ақыны төлеу.
3350 шотының кредитінен, басқа шоттарының дебетіне(8010, 8020, 8030, 2930,
Кесте 4- Жалақыны тарату *
*Ескерту: Мұрсалова.Х., «Еңбеккеақы төлеу есебі» кітабынан алынған 59б.
Жалақыны тарату 3350 (3351) шотының кредитінен мына шоттардың дебитінде
Демалыс ақысын төлеуге құрылған резервтер. Қызметкерелердің демалыс еңбекақысы бойынша
Жылдық түгендеу кезінде демалыстардың төлеміне арналған резервтің дұрыс жасалынып,пайдаланылуын
Ағымдағы айдың еңбек төлемі бойынша есепайырысу үшін және жұмыс
Қызметкерлермен (персоналдармен) еңбек ақысының төлемі бойынша есеп айырысу жөніндегі
3 Кәсіпорында Еңбекақы төлеу ШЫҒЫНДАРЫ бойынша есеБІ ЖӘНЕ
3.1 Еңбек ақы шығындарын жедел бақылаудың мақсаты мен міндеттері
Өндірісті тиімді басқару мақсатында және ондағы кездесетін қандай да
Экономикалық ақпараттар жедел, үздіксіз және қатаң объективті болған жағдайда
Серіктестіте ішкі шаруашылық бақылау өндіріс тиімділігін жоғарылатуға, ішкі
Кәсіпорындарда ішкі бақылау жүйесі ұйымның шаруашылық қызметтерін тиімді басқару
Ішкі бақылау жүйесінің негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
- ұйымының қызметіне байланысты заңдардың орындалуын тексеру;
- бухгалтерлік есеп құжаттарының дәйектілігі мен толықтылығын анықтау;
- қаржылық есептердің уақытылы дайындалуын қадағалау;
- бухгалтерлік есептегі қателіктер мен ауытқуларды жою;
- акционерлердің жиналысындағы шешімдердің орындалуын тексеру
- ұйым мүліктерінің сақталуын қамтамасыз ету.
Осы аталған міндеттердің орындалуын қамтамасыз ету үшін ішкі шаруашылық
Кәсіпорында ұйымдарының есеп жұмыстарын зерттеудің нәтижесінде ондағы мамандардың өндіріс
Еңбек және еңбекақы шығындарына бақылау жүргізген кезде жұмыс уақытын
Кәсіпорындағы кідірістер жалпы күндік және
3.2Еңбек ақыны есептеу және одан ұсталынатын ұсталымдардың есебі.
Жалақы - бұл еңбек үшін төлем, оны еңбек келісім-шартында
Еңбек тиімділігі арттырудың әртүрлі ынталандыру жолдары бар, атап айтқана:
Бұл жағдайда жұмыс берушінің белгіленген жалақасының деңгейі заңда белгіленген
Іс жүзінде еңбек ақы ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады
Мерзімді еңбек ақысы деп, нақты істеген уақыты үшін еңбек
Жай мерзімділік жүйесінің кезінде өзіне берілген (иеленген) тарифтік
Кесімді еңбек ақы төлеген кезде алдын – ала белгіленіп
Тікелей кесімді еңбек ақы жүйесі әрбір өнім бірлігі бойынша
Кесімді-сыйлық–бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады, белгіленген көрсеткішті орындаған кезде
Кесімді– прогрессивті (үдемелі) еңбек ақы төлемі. Еңбек төлемінің бұл
Жанама кесімді еңбек ақы төлемі. Мұнда қосалқы және басқада
Еңбек ақы төлемінің аккортық жүйесі. Бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек
Жалақыдан ұсталатын ұсталымдар. Жұмыс беруші еңбеккердің жалақысынан әрекет етіп
Табыс салығын ұстау. Салықтар – ұлттық табыстың бір бөлігі
Жеке табыс салығын ұстаған кезде 3120 шоттары дебеттеліп,3350 шоты
Атқару құжаттары бойынша ұсталымдар. Сот шешімдері, нотариалдық органдардың атқару
Жинақ зейнеткерлік қорға міндетті зейнеткерлік жарнасы еңбеккерлердің жалақысынан, сыйлығынан,
Еңбек төлемінен алынатын кәсіподақ мүшелік жарналарының шегерімдері қызметкерлердің жазбаша
Жұмысшыларға еңбек ақыны ұйым салықты төлегеннен кейін бірінші кезекте
1. Тарифтік кесте;
2. Тарифтік еңбекақы мөлшері
3. Тарифтік мамандық анықтамалар.
Осыларға негізделіп жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы мөлшерінің үлгілі кестесі
Тарифтік кестеде - жұмысшылар мен қызметкерлердің әрбір топтарының арасында
Міндеттіге табыс салығы мен міндетті зейнетақы қорына аударымдар жатады.
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысулар 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша
Міндетті зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы қорына төлеушілер болып ұйымның
Зейнетақы қорына аударылатын жарналар жұмысщылар мен қызметкерлердің еңбек ақысынан
Жекеге мына ұсталымдар жатады:
- заң, сот органдарының үкім қағазы бойынша ұсталатын ұсталымдар
- несиеге сатып алған тауарлары үшін міндеттелген сома.
- әрбір жұмысшының және қызметкердің жазбаша өтініші бойынша кәсіподақтың
- әрбір жұмысшының және қызметкердің жазбаша өтініші бойынша сақтандыру
- ұйымға келтірген зиянды өтеу үшін төлемдер.
Заң, сот органдарының үкім қағазы бойынша ұсталатын ұсталымдар 3540
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 04.12.2002 жылғы №1278 «Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасы Үкіметімен бекітілген №942 29.12.2000 жылғы «Жұмысшылардың орташа
3.3Демалыс ақысын, еңбекке жарамсыздығы бойынша,сыйақыны, жұмыс берушінің есебінен төленетін
Жұмысшылар мен қызметкерлерге демалыс және мейрам күндерінде істелген жұмыстарына,
Қазақстан Республикасының Заңымен белгіленген мерке күндері барлық жағдайда есептеу
Мемлекеттік мерекелер: 1-2 қаңтар Жаңа жыл, 8-наурыз Халықаралық әйелдер
Қазақстан Республиксаның еңбек туралы заңына сәйкес кәсіпорындарда демалыс
Ұйымдарда жұмыстан заңсыз босатылып, бұрыңғы жұмысқа қайта орналасқан жұмысшылар
Ұйымдардағы жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекке уақытша жарамсыздығына және сырқаттанған
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес қайтыс болған жұмысшы-қызметкерлерді жерлеуге
Кезекті демалыста немесе қосымша демалыста болған уақытында жұмысшылар мен
Жұмыс істейтін әйелдерге жүктілігіне және балалы болуына байланысты еңбекке
-үздіксіз еңбек стажы 5 жылға жетпейтін жұмысшы қызметкерлерге: орташа
-үздіксіз еңбек стажы 5 жылдан артық, ал бірақ 8
-ал үздіксіз еңбек стажы 8 жылдан артық жұмысшы қызметкерлерге
Барлық кәсіпорындарда еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жұмысқа келмеген жұмысшылар
Жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша есептелген жәрдемақылардың және әлеуметтік сақтандыру
Кәсіпорындарда еңбекке уақытша жарамсыздыққа жәрдемақы мына жағдайларда төленбейді.
-өзіне берілген және басқа да міндеттерді атқарудан бас тартып
-еңбекке уақытша жарамсыздығы жұмысшылар мен қызметкерлердің
ішімдік ішіп мас болуы салдарынан болса;
-еңбекке уақытша жарамсыздығы қылмыс істеу салдарынан болған жағдайдағы зақымдануынан
- өз бетінше емделген жұмысшы қызметкерлерге.
Бұл жоғарыда айтылған жәрдемақылардың барлығы да кәсіпорындағы жұмысшылар мен
Қазақстан Республикасының «Еңбек туралы Заңының» 85 бабына сәйкес еңбекке
Қазақстан Республикасының Үкіметінің қаулысымен бекітілген №731 11.06.2002 жылғы «Жұмыс
Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген №942 29.12.2000 жылғы «Жұмысшылардың орташа
Уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдем ақы жұмысшының ақысы төленетін
Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген №942 29.12.2000 жылғы «Жұмысшылардың орташа
Қаңтар – 2 310 х 11 = 25 410
Ақпан – 2 310 х 20 = 46 200
Наурыз 2 310 х 21 = 48 510 теңге;
Сәуір 2 310 х 22 = 50 820 теңге;
Мамыр 2 310 х 14 = 32 340 теңге.
Жүкті болуына және тууына байланысты жәрдемақының жалпы сомасы 203280
Ынталандыру сыйпатындағы еңбекақы.Өндіріс тиімділігін және орындалатын жұмыстың сапасын арттыру
Жұмысшылардың жұмыстың негізгі нәтежелері үшін сыйлық беру мынадай көрсеткіштері
Еңбек өнімділігіне;
Өнім сапасының артуына;
Өндірістің соңғы нәтежелерінің жақсаруына;
Сыйлықтардың мөлшерлі істеген жұмыстарының маңыздылығы мен күрделілігіне қарай жұмысшылардың
Басшы қызметерлерге,мамандарға және қызметкерлерге сыйлық беру.Бұл санаттарға сыйлық беру
3.4 Аудит негіздері және оны атқаратын қызметтері
Нарық экономикасына көшу кезеңінде тексеру жүйелерінің ішінде аудиторлық қызметке
Нарық экономикасына көшу кезеңінде кәсіпкерлік қызметтердің жаңа түрлері пайда
Нарық экономикасының қатынастарында шаруашылық операциялары жөніндегі шешімге келу, көпшілік
Тәуелсіз аудитор клиенттерге (жеке адамдарға, фирмаларға, акционерлік қоғамдарға және
Серіктестік, бірлестік немесе кәсіпорынның операциялары сансыз көп және күрделі
Қаржы ақпаратын пайдаланушылар бірлестігін (кәсіпорынның) есеп көрсеткіштерін өз бетінше
Аудиторлар арқылы алынған ақпараттар, олардың толықтығы және анықтығы клиенттерге
Аудиторлар өздерінің қорытындысын пайдаланушыларға міндетті түрде айтуы қажет. Жалпы
Аудиторлық жұмыстың дамуы өте ірі трансұлттық аудиторлық кеңес фирмаларының
Аудит Қазақстан Республикасында жаңадан пайда бола бастады. 1990ж. Бірінші
Аудиторлық жұмыстың ары қарай дамуына 1993 жыл Қазан айының
Аудиттің бағыты–заңдылықтармен анықталған, аудиторлық қызметтің нормативтік жүйесін реттеу, аудиторлар
Аудиторлық қызметтің негізгі бағыты–субъектілердің бухгалтерлік (қаржылық) отчеттарының дұрыстығын және
Сайып келгенде аудиттің міндеті – қаржы есебін төмендегідей бағыттары
отчеттардың дұрыстығын, анықтығын растау;
тексеру кезінде есеп пен отчетта көрсетілген шығындардың,
бухгалтерлік есепті жүргізуде олардың заңдар мен нормативтік құжаттарға сәйкестігін
өзінің негізгі және айналым қорын дұрыс пайдаланудың арқасында, келешектегі
Қаржы есебі жөніндегі аудиттің негізгі міндеті–есепте көрсетілген активтердің, міндеттемелердің,
Аудит қызметінің қажеттілігі төмендегі жағдайларға байланысты пайда болды:
пайдаланушылардың өздеріне қажетті ақпаратты әкімшіліктер жағынан дұрыс мәліметтер бермеудің
ақпараттың апалығы жөнінде қабылданған шешім-тәуелділігінің әсері;
ақпаратты тексеру үшін арнаулы білімнің қажеттілігі;
сапасын анықтауға ақпарат пайдаланушылардың мүмкіншілігінің жоқтығы.
Осы айтылған алдыңғы жағдайлар тәуелсіз экспорттің қызметтерінің қажеттілігін анықтады.
Тәуелсіз аудиторлар «Oil Trade Center» жауапкершіліг шектеулі серіктестік
Аудиторлық қызмет деп аудит жұмысын ұйымдастыру мен әдістемелік жағынан
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек ақы төлеудің негізгі міндеті-еңбекақы төлеуде
Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді әр айдың
Еңбек және еңбекақы бойынша есеп айырысудың алғашқы құжаттар тексергенде
Заңнамаларға сәйес жалақыдан ұсталады:
-Жеке табыс салығы;
-Зейнетақы қорына аударымдар;
-Бұрын берілген аванс бойынша берешек;
-Арифметикалық қате нәтежесінде артық төленген сома;
-Басқа ұсталымдар еңбеккерлердің келісімімен ұсталынады;
Жұмыскерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысудың аудиттің тағы бір міндетті
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
1.Төлемдер есептеудің дұрыстығын тексеру
2.Жұмыстың қалыпты жағдайларыннан ауытқумен байланысты қосымша ақыны ресімдеу тәртібі.
3.Құжаттық рәсімдеу мен іріктеу;
4.Түнгі мерзімдегі жұмысқа қосымша еңбек ақы;жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті
5.Мерекелі күндердегі жұмысқа төлеу;
6.Жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру;
7.Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
Аудитор тексеру қорытындысында анықтауға тиісті:
1. Белгіленген мерзімде алынбаған жалақы сомалары дер кезінде
депонентте жатқызылатындығы;
2.Депоненттегі сома төленгенннен және талап етілмеген депоненттік борыш
3. Жұмысты қосып атқару бойынша дұрыс төленгендігі;
4.Үшіндегі заң актілерінде қаралған жұмыс істемеген уақыттарына төлем, жұмысқа
5.Шығындардың еңбек ақы төлеу бойынша қорына дұрыс жатқызылмағандығы;
6.Кейбір төлемдердің өнімнің (жұмыс қызметі) өзіндік құнға жатқызылғандығы;
7.Аналитикалық және синтетикалық есеп жүргізудің жиынтық мәліметтерінің және қаржылық
8. Еңбек ақы қоры бойынша бухгалтерлік есеп корреспонденцияларының жұрыс
Аудитор еңбек ақы бойынша есеп айырысуды тексере отырып әлеуметтік
Жоғарыда айтылғандарға байланысты аудитор төмендегілерді тексеру керек.
1.Сақтандыру полисі жарналарын есептеу үшін еңбек ақы төлеу қорын
2.Сақтандыру жарналарының тарифінің дұрыс қолданғанын
3.Жарналардың дер кезінде және толық аударылуын
4.Әлеуметтік сақтандыру қорларына төленетін жәрдем ақылардың зейнетақылардың және тағы
5.Жарналарды есептеу және оларды аудару операцияларының бухгалтерлік есепте дұрыс
6.Бюджеттен тыс төлемдер бойынша аналитикалық және синтетикалық жазулардың №
Сақтандыру жарналарының түрлері бойынша қорытынды есеп формаларының дер кезінде
Сонымен қатар аудитор жұмыскерлердің кезекті демалыстары бойынша есептелген борыштар
Бұл шоттарда мынадай сомалар көрсетілуі мүмкін:
Жұмыскерлердің алдағы демалыс ақысын төлеу (әлеуметтік сақтандыру және қамтамасыз
Жыл сайынғы сіңірген еңбек жылдарына еңбек ақы төлеу
Өнеркәсіп саласындағы маусымдық дайындық жұмыстары бойынша өндірістік шығындар
Құралдарда және жалдағы заттарды жөндеу
Айқын ақпарат берілген мәліметтердегі үйлессіздікті тексеру, анықтау үшін аудит
Осы ереженің төңірегінде аудиторлық қызметтің мынадай мәселелерін айтуға болады.
Күшіндегі заң актілерінің еңбектің және жалақы төлеудің есебін жүргізудің
Бастапқы құжаттардың (түп нұсқасын) олардың жалақы есептеу және төлеу
Істегеніне қарай кесімді және мерзімді тарифтік қойылымдар бойынша еңбек
Кәсіпорынның қолданыстағы сый ақы есептеу жүйесі бойынша кесімді және
Уақытша жұмысқа қабілетсіздігі бойынша көмек ақы және әртүрлі қосымша
Жалақыдан ұсталатын ұсталымдардың дұрыстығын тексеру
Депоненттелген жалақыларды тексеру
Еңбек ақы төлеу бойынша аналитикалық және синтетикалық есептердің сәйкестігін
Еңбек ақы төлеу бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясының дұрыстығын тексеру
Шаруашылық субъектісінің жұмыскерлерге еңбек ақы төлеу бойынша есеп айырысудың
Еңбек ақы бойынша жұмыскерлермен еңбек ақы төлеу бойынша есеп
Осы кәсіпорындағы еңбек ақы төлеудің түрлері мен жүйелері қолданылады.
Жұмыскерлерге еңбек ақы төлеу және ұжымдық еңбек шарттары туралы
Жұмысқа қабылданған күннен бастап жұмыскерлердің тізімдегі және орташа тізімдегі
Еңбек ақы төлеу бойынша жұмыскерлермен есеп айырысу есептерін кім
Осы учаскенің бухгалтері қандай нормативтік құжаттарды басшылыққа алып пайдаланады,
Сонымен қатар жұмыстың сапасын кім тексергенін.Бастапқы құжаттарды зерттеп тексерген
Аудитордың маңызды іс-әрекеттерінің бірі еңбек ақының дұрыс есептелуі
Аудитор сыйақы және ынталандыру ақыларына ресми түрде қабылданған рұқсаттың
Жұмыскерлердің қалыпты жағдайларда ауытқуына байланысты түнгі уақыттағы жұмысшылар үшін
Аудитор тексеру кезінде міндетті түрде:
Жеке іс қағазын жауып, ондағы жазылған еңбек жалақысын, қосымша
Бухгалтерлік баланс пен Бас кітаптағы жазулар 3350 шоттың аналитикалық
Алғашқы құжаттардың анықтылығын зерттеу. Олардың дұрыс толтырылғандығын, жауапты адамдардың
Еңбек ақы есептеу ведомосының кейбір мысалдарын іріктеу:
Есептеулер мен ұсталынулардың құжатталуын анықтау;
Барлық есептеулерді сынап, шығарылымдарды анықтап таза төлемдерді табу.
Әлеуметтік зейнет ақы қорына ұсталатын салықтың дұрыстығын тексеру.
Еңбек ақыны уақытылы төлеуді және мерзімді берілуін тексеру.
Еңбек ақы төлеу ведомосіндегі жазбалардың дұрыстығын тексеру.
Еңбек ақыдан ұсталатын ұсталымдарды тексеру.
Кәсіпоырн жұмысшыларының еңбек ақысынан ұсталған ұсталымдардың бюджетпен салық бойынша
Жұмысшылардың салық заңдылықтарының орындалуы;
Жекелеген жалданушы жұмысшылардан ұсталымдарды зерттеу;
3.5 Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша аудиттеу, аудиторлық тексеру,
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды аудиторлық тексеру-аудиторлық
Еңбекке ақы төлеу аудитінің аталмыш міндеттерін орындауға кіріспес бұрын,
Құжаттық тексеруді жүргізерге дейін аудитор ұйымның ұйымдық және технологиялық
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек ақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
Аудиттің ақпарат көздеріне ұйым жұмысшысын жұмысқа қабылдау, ауыстыру және
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу аудитін келесі сызба
Сызба-1. Аудит кезеңдері *
Аудит кезеңдері
*Ескерту: Аудиттің кезеңдері
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу аудитінің міндеттері:
- жүргізілген барлық есептеулер мен төлемдердің барлық негіздемелер бойынша
- еңбек ақыдан және басқадай төлемдерден ұсталған ұсталымдардың заңдылығын
- қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысудың аналитикалық есебінің
Нарықтық қатынаста аудиттің, ұйымның қаржы–шаруашылық қызметін бақылауда ғана емес
Аудитор әрбір жұмысшымен еңбек ақы бойынша есеп айрысу
Кесте 5- Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысуды аудиторлық
Процедура тізімі Ақпарат көздері
Барлық негіздер бойынша қызметкерлерге төленетін төлемдер-дің рәсімделуінің және есептелуінің
Еңбек ақыдан ұсталынатын ұсталымдардың дұрыстығын тексеру Есеп айырысу –
Еңбекке ақы төлеу бойынша регистрлардың мәліметтерін Бас кітаптағы шот
Есеп айырысу – төлем ведомостері, журнал-ордер, Бас кітап
Еңбек ақы есебі бойынша шоттар корреспонденциясының дұрыстығын тексеру
Ведомостер, журнал-ордер
Есеп айырысулардың дұрыс құжатталуын тексеру Келісім шарттар, Есеп айырысу
Басқадай операцияларға салынатын салықтардың дұрыс есептелуін тексеру
Келісім шарттар, бұйрықтар
* Ескерту: Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысудың аудиторлық
Аудиттің халықаралық стандартында «Қаржы есептері аудитінің мақсаты қаржылық есеп
Аудитті сапалы халықаралық стандарттардың талаптарына сай жүргізу үшін, алдын-
Аудитор, жалпы аудиттің жоспарын және кейбір жеке аудиторлық әрекеттерді,
Аудитор жалпы жоспар жасауға және онда нақты құжаттарының негізін
Аудитор өзінің алдына қойған мақсатына жету үшін Қазақстан Республикасының
- ұйымның қаржылық қорытынды есебінің дұрыстығын қамтамасыз етіп, оның
- шешім қабылдауға қисынды негізді база жасау үшін жеткілікті
- ұйымның жалпы қызметіне немесе оның белгілі бір бөлігіне
- ұйымның қызметінің жарғысына сәйкестігін және бизнес – жоспарының
- ұйымның шаруашылық қызметтірін реттеп отыратын заң актілерінің, бухгалтерлік
- шаруашылық операцияларының нақты мазмұнына сәйкестігін анық-тайтын бастапқы құжаттарын
- клиенттерге күшіндегі заңдарға және нормативтік актілерге, халықаралық стандарттарға,
- аудит,ең алдымен клиенттің мүддесін қорғайтындықтан, оның меншігі
- аудитор шаруашылық жүргізуші ұйымның жіберген қателерін көрсетіп,
Жоғарыда келтірілген аудиттің міндеттері аудиттің барлық міндеттерін қамтиды деген
Аудиттің келесі бағыты-еңбекке ақы төлеу бабы бойынша ақша қаражаттарының
Ақшаны жалған тұлға арқылы немесе жұмыс көлемін артық қосып
Еңбек ақыдан шегерімдерді тексере отырып, аудитор жинақтаушы зейнетақы қорына
Еңбекақы сомасынан аударылатын аударымдар бойынша сондай – ақ жүргізілген
Аудитор еңбек ақы қорын пайдаланудың және жұмысшылармен есеп айырысудың
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
- төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
- жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты қосымша ақыны рәсімдеу
- құжаттық рәсімдеу мен іркіліс төлемі;
- өнімнің ақауын құжатпен рәсімдеу мен оны төлеу;
- түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
- жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
- мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
- іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу
- уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
- жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталынады: жеке табыс салығы, зейнетақы
Жеке табыс салығы Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке міндетті
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының
Қарызға алынған тауарлар үшін адамдарға ұзақ пайдалану үшін кредитке
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет:
- шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
- жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік
- бухгалтерлік өткізбе желілері (проводкаларды) еңбекті өтеу қоры бойынша
- синтетикалық және аналитикалық есепті, жиынтық мәліметтерді және еңбекке
Аудит жұмысы бір жүйеге келтірілген белгілі бір құжаттар арқылы
Аудит тоериясында оның жүргізілуі бірнеше сатыға бөлінеді:
Бірінші сатысы жалпы қарастыру. Тапсырушылармен жұмыс істеу, аудитор
Екінші сатысы. Алдын ала танысу. Аудитор ұймы шарт
Үшінші сатысы: Аудит жұмысына бағдарлама.
Қандай жұмыс болмасын оның тиянақтылығы және жүйелі орындалуы үшін
Аудитті орындау сатысында, аудит процесін жүргізу үшін ол тиімді
негізгі құрал, материалдық емес активтер және күрделі шығындар аудиті;
материалдар есебінің аудиті;
өндіріс шығындарының аудиті;
дайын өнім және оны сату процесінің аудиті;
ақша қаржысының, есептеу процеснің, инвестициясының аудиті;
әр түрлі қорлар, резервтер, қаржылық табыстылық көрсеткіштерінің аудиті.
Аудитор аудиторлық тексеру нәтижесі туралы есебін жасайды. Оны тапсырушыға
Басқадай көрсетілген аудиторлық қызметтер арнайы анықтама жазып
Негізінде аудит есебінің мазмұнымен түрі арнайы принциптерге сәйкес болуы
есебінің тақырыбы болуы қажет, себебі әр бір есеп басқа
аудит есебінде аудит көлемі, мақсаты, ондағы мәліметтің шектелуі анықталуы
аудит есебі басылымға шығатын болса, онда оған қоса сол
аудит есебінде барлық тексерілген қаржылықты анықтайтын құжаттар түгелдей
есебінде аудитті құқылық негіз болатын за құжаттары, нормативті құжаттар
есебінің мазмұнында тұтынушылар үшін қажетті мәліметтер бухгалтерлік жәгне аудиторлық
есептің мазмұнында келтірілген анықтамалар, түсініктер өте тиянақты түсінікті, күдіксіз,
Осы принциптерге негізделе отырып, Қазақстанның 5-ші стандартында аудит қортындысының
Аудитор қортындысының негізгі бөлімінде аудитор тексеруін жалпы көлемі, мазмұны
тест арқылы талдау жасау. Қаржы есептерін құжаттар арқылы дәлелдеу,
бухгалтерлік есеп принциптерін, оның қаржы есебін жасаудағы тиімділігін нақты,
жалпы қаржы есебіне баға беру;
Аудит есебінің қортындылау бөлімінде аудит қортындысын жасау қажет. Оның
«Oil Trade Center» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің 2009-2010-2011-2012 жылдардағы еңбекақы
Қорытынды
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу өндірсті тұрақтандыру және
«Oil Trade Center» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызметі -
ЖШС «Oil Trade Center»–де еңбек ақы бойынша есеп айырысу
1.Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды ұйымдастыруға жете
2. Кадрлар есебі бойынша жеке парақтардың бар – жоғын
3. Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі бағдарламалардың оңтайлысын пайдалану арқылы, алғашқы
4. Халықаралық стандарттарына көшуге сәйкес есеп саясатын қайта қарау,
Зерттеу жүргізген ұйымның бақылау жүйесін зерттеудің нәтижесінде әрбір
Ұйымда аудиторлық тексерудің орнына ішкі шаруашылық бақылаудың әдістері қолданылады.
Қорыта келе, жауапкершілігі шектеулі серіктестік және жұмысшылар арасында еңбек
шығарылатын өнімдер істелінетін жұмысқа көрсететін қызметке кеткен еңбек пен
еңбек өнімділігігің өсімін бақылау
жұмысшы қызметкерлерге еңбек ақы төлеу үшін еңбек ақы қорынан
Сонымен қатар еңбек пен еңбек ақы есебін ұйымдастыру
- Еңбектің өнімділігі мен орындалатын жұмыстың көлемін ұлғайтуға ынталандыратын
- Еңбек пен өндірісті бақылаудағы ғылыми жолмен басқарудың
- Еңбек ақы төлеудің сыйлық беру жүйесінен басқа
- Еңбек пен еңбек ақы есептеуде осы күнгі талаптарға
Дипломдық жұмысты қортындылай келіп біздің міндетіміз
Еңбек есебін үздіксіз жетілдіріп отыру және осы арқылы, шаруашылық
Еңбек ақы еңбек өнімділігімен тығыз байланысты. Еңбек өнімділігі –
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «2050 стратегиясы»
2.Бухгалтерлік есебі және қаржылық есеп беру туралы 2006 жылғы
3.Мұрсалова Х., Еңбекақы төлеу есебі: Оқулық.-Астана:Фолиант, 2008.-66 б.
4.Абленов Д.О., Аудит негіздері: Оқулық.- Алматы: Экономика, 2005.-256б
5.“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп
6.Бухгалтерлік есеп стандарттары және
7.Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін
8.Бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспары 18.09.2002 №438 (№372 21.10.2003
9.Ажибаева З.Н., Аудит: Оқулық.- Алматы: Экономика, 2005.-102б.
10.Әбдіқалықов Т.Ә., Сәтмурзаев А.А., Шағын кәсіпорындарда бухгалтерлік
11.Радостовец В.К., Шмидт О.И., Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп:Оқулық.-Алматы : 2000.-111б
12. Байдәулетов С.М., Аудит: Оқулық.- Қазақ экономикалық университеті.2004.-226
13. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ.,Аудит: Оқулық.-
2008.-117 бет.
14.Дюсембаев К.Ш., Аудит и анализ
13.Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К., Дюсембаев З.К., Аудит и
14.Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиев Ж.Г., Кәсіпорынның
15.Кеулімжаев Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А., Қаржылық есеп:Экономика,Оқулық.-
16. Ержанов М.С., Аудит-1: Оқулық.-Бастау, 2005.-141б.
17. Назарова В.Л., Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік
18.Радостовец В.К., Ғабдулин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.,
19.Сатмурзаев А.А., Укашев Б.Е., Аудиттің теориясы:Ұлағат университеті.- 2003.- 231б.
20.Төлегенов Э.Т., Бухгалтерлік ақпарат жүйелері:Экономика,Оқулық.-
2001.- 200 бет.
21.Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.Ш., Әлібеков Б.А., Рабатов О., Байболтаев
22.Укашев Б.Е., Әжібаев З.Н.,Бухгалтерлік есеп теориясы:Оқулық, Ұлағат
23. Корпоративное управление.- журналы.
24.Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктін халықаралық стандарттары, 2001.-57 бет.
25.Бухгалтерлік есеп стандарттары, 2003.- 11-56 бет.
26.Баймуханова С.Б., Бухгалтерлік есеп:Оқулық,Алматы.- 2001.-151 б.
27.Балапанова А.Ж., Аудит теориясы:Оқулық,Алматы.- 2001.-97 бет.
28.Радостовец В.К., Радостовец В.В., Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп: Оқулық,Алматы.-2003.-197 б.
29.Кеулімжаев Қ.К., Шоттар корреспонденциясы:Оқулық, Алматы.-2000.-119б
31.«Oil Trade Center» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қаржы шаруашылық жағдайы
32.«Oil Trade Center»–жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің 01.01.2012 жылғы бухгалтерлік баланысы.
33. «Егемен Қазақстан газеті»:4 мамыр, 2013.-13б.
ҚОСЫМША А
Кәсіпорындағы бақылаушы субъектілердің өзара байланысы
Қосымша В
Жалақының нысандары
Қосымша-С
Тәжірибедегі еңбекақы нысандары
Осы көрсетілген жалақының нысандары өз кезегінде бірнеше жүйеден тұрады.
5
4
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу
Алғашқы құжаттарды тексеру
Есеп айырысу-төлем ведомостерін тексеру
Еңбек ақыдан ұсталымдарды тексеру
езінде норма шегінде өндірілген өнім тұрақты баға бойынша, ал
тұрақты, кесімді баға негізінде өндірілген өнім бірлігінің саны үшін
өндірілген өнімніңорындалған жұмыс-тың және көрсетілген қызметтің сапасын ескере отырып,
өндірген өнімдері-нің көлеміне, санына, сапасына және тағы да басқа
сағаттық, күндік, айлық, тарифтік, ставкалар бойынша немесе нақты
Жай мерзімді
Мерзімді сыйлық-ты
Кесімді
сыйлық-ты
Тікелей кесімді
Кесімді
прогрес- сивті
АККОРДТЫ
МЕРЗІМДІ
КЕСІМДІ
Директор
Қауіпсіздік қорғау бөлімі
Бөлім басқармасы
Жоба №3 сату бөлімі
Кадр бөлімі
Жоба№2
сату бөлімі
Заңгерлік бөлімі
Матиралдық-техникалық бөлімі
Сату бөлімі
Бухгалтерия
Жоба №1 сату бөлімі
Консултант
Директор орынбасары
Қабылдау бөлімі
МЕРЗІМДІ
КЕСІМДІ
АККОРДТЫ
Жай мерзімді
Мерзімді сыйлық-ты
Кесімді
сыйлық-ты
Тікелей кесімді
Кесімді
прогрес- сивті
Жалақыны тарату
Цех шаруашылығы
Бөлінетіні
Шоттар дебетінде
сомасы
Шот №
тапсырыстар №
902
902
902
902
902
900
Барлығы
Оның ішінде цехтардан
қабалданғаны №1
№3
№4
№5
Кесте 2012ж 6 ақпанда толтырылып бітті.
Тіиісті тізімдерде қажетті деректері 2012ж 6 ақпанда көрсетіледі
Жұмыс атқарған уақытына байланысты
Жалақы
Өндірілген өнім санына байланысты
мерзімдік
кесімді
Жұмыс х
сағат саны
Өндірілген өнім х Әр адам-
саны