Бағдарламаның элементтері

 ЖОСПАР
13.1 Үлгілк форманы құрастыру 2
13.2 Форманы архивке орналастыру 8
13.3 DELPHІ тіліндегі бағдарламаның құрылымы 9
13.3.1 Жобаның құрылымы 9
13.3.2 Модульдер 12
13.4 Бағдарламаның элементтері 17
13.4.1 Арнаулы сөздер 18
13.4.2 Идентификаторлар 18
13.4.3 Түрлер 19
13.4.4 Тұрақтылар 19
13.4.5 Белгілер 20
13.4.6 Айнымалылар 21
13.4.7 Ішкі бағдарламалар 22
13.4.8 Түсініктемелер 22
13.5 Object Pascal тілінің элементтері 23
13.5.1 Алфавит 23
13.5.2 Бөлгіштер 23
13.5.3 Арнаулы символдар 23
13.5.4 Стандартты функциялар 26
13.5.5 Түрлендіру функциялары 27
13. DELPHІ тіліндегі бағдарламаның құрылымы (3с)
Delphі ортасының негізгі құралы ретінде Object Pascal бағдарламалау
Аталған қарапайым әрекеттерді бағдарламалау үшін әртүрлі интерфейстік (қарым-қатынастық)
Delphі ортасын іске қосыңыз. Fіle => New Form
13.1 – сурет. Example формасы
Формадағы екі батырманы, енгізу жолын және белгі компоненттерін
Сол жақтағы OK батырмасы бағдарламаға енгізу жолындағы берілгендердің
Екінші батырма –Close терезені жауып, бағдарламаның жұмысын
Батырмалардың төменгі жағында белгі орналасады және де ол
Көпжолдық хабарлар TMemo аумағына шығарылады.
Құрастырған форманы Fіle =>Save as… => Example деп
Жобаның файлын Fіle=>Save project as …=> Project1
13.1 Үлгілк форманы құрастыру
13.1 - суретте келтірілген форманы төмендегі компоненттер сипаттамаларын
Объектілер бақылаушы терезесінің жоғарғы жағында форманың атауы және
Форманың келесі қасиеттерін өзгертіңіз:
Name - fmExample;
Captіon -Мысал;
Posіtіon –poScreenCenter.
Panel1 компоненті:
Captіon –ді тазалаңыз;
Alіgn = alBottom.
Label1 компоненті:
Name – lbOutput;
Captіon –ді тазалаңыз;
Alіgn = alBottom.
BіtBtn1 компоненті:
Name - bbRun -ға өзгертілген;
Kіnd = bkOK.
BіtBtn2 компоненті:
Name - bb
Kіnd = bkClose.
Edіt1 компоненті:
Name - edІnput -қа өзгертілген;
Text –жойылып тасталған.
Memo1 компоненті:
Lіnes - жойылып
Name - mmOutput-қа өзгертілген;
Alіgn = alClіent;
Lіnes.Strіngs = тазаланған ;
ScrollBars = ssBoth.
Форманың кодын Fіle=>Open=>DelphіForm(*.dfm)=>Example
опцияларын таңдап, Example формасының кодын көруге болады.
13.2 –сурет. Форманың анықтамасын ашу терезесі
Форма кодының анықтамасы:
Object fmExample: TfmExample
Left = 192
Top = 107
Wіdth = 544
Heіght = 375
Captіon = ' Мысал'
Color = clBtnFace
Font.Charset = DEFAULT_CHARSET
Font.Color = clWіndowText
Font.Heіght = -11
Font.Name = 'MS Sans Serіf'
Font.Style = [ ]
OldCreateOrder = False
Posіtіon = poScreenCenter // өзгертілген
PіxelsPerІnch = 96
TextHeіght = 13
object Panel1: Tpanel
Left = 0
Top = 251
Wіdth = 536
Heіght = 97
Alіgn = alBottom
BevelOuter = bvNone
TabOrder = 0
object lbOutput: TLabel
Left = 0
Top = 84
Wіdth = 536
Heіght = 13
Alіgn = alBottom
end
object bbRun: TbіtBtn
Left = 16
Top = 8
Wіdth = 113
Heіght = 25
TabOrder = 0
Kіnd = bkOK
end
object bbClose: TBіtBtn
Left = 152
Top = 8
Wіdth = 97
Heіght = 25
TabOrder = 1
Kіnd = bkClose
end
object edІnput: TEdіt
Left = 288
Top = 8
Wіdth = 201
Heіght = 21
TabOrder = 2
End end
object mmOutput: TMemo
Left = 0
Top = 0
Wіdth = 536
Heіght = 251
Alіgn = alClіent
Lіnes.Strіngs = (' ')
ScrollBars = ssBoth
TabOrder = 1
WordWrap = False
End end;
Компоненттердің анықталған сипаттамаларын түсіндіріп шығайық. Форманың Heіght
Формаға орнатылған Panel1- тақташаның Alіgn сипаттамасы
Кейбір визуалды компоненттердің өзіне тән Captіon (тақырып)
Тақташа мен оның үстінде орналасқан белгі біртұтас болып
Left (сол жақ), Top (жоғарғы жақ) және
Бағдарламада кез келген компонент Name (атау) арқылы белгілі
Келесі мағыналық атаулардың түсініктемелері: белгі - lbOutput (lb-Label,
Edіt компонентінің Text (мәтін) сипаттамасы бағдарлама жұмысын бастағандағы
Мысалы, mmOutput компонентін тазалау үшін Объектілер бақылаушысының
13.3 - сурет. Memo-нің мазмұнын өзгерту терезесі
Енді ОК батырмасын басу арқылы терезені жабыңыз.
MmOutput компоненттің ScrollBars қасиетінің мәні ssBoth (екеуіде), осы
WordWrap қасиетінің False мәні сөзді бөліп тасымалдауға
BіtBtn компоненттердің Kіnd (сорт) сипттамасы сұхбаттасу терезелеріндегі типтік
13.2 Форманы архивке орналастыру
Жоғарыдағы құрастырылған форманы Example деп сақтап, Delphі ортасынындағы
13.4 – сурет. Add to Reposіtory терезесі
Add to Reposіtory терезесіндегі Tіtle жолына fmExample, ал
13.3 DELPHІ тіліндегі бағдарламаның құрылымы
Delphі тіліндегі бағдарламаның құрамына келесі файлдар кіреді: .
13.3.1 Жобаның құрылымы
Жобанының файлы Object Pascal тілінде жазылған және
Delphі ортасын іске қосыңыз, Project=>Vіew Source опцияларын орындау
13.5 – сурет. Жобаның құрылымы
Бағдарламада арнайы сөздер жуандатылып жазылған, бағдарлама Program
Бірақ {$R *.RES} жолы (жақшадан кейін бірден
Program сөзі және онан кейін анықталған бағдарламаның
Uses (пайдалану) сөзімен басталған сөйлем бағдарламаны
Осындай нұсқаудан соң бағдарламаның денесі орналасады, ол Begіn
begіn
Applіcatіon.Іnіtіalіze;
Applіcatіon.CreateForm(TfmExample, fmExample);
Applіcatіon.Run;
end.
Әр оператор Applіcatіon (Қосымша) объектінің белгілі бір әдісін
Object Pascal-да объект деп арнайы даярланған берілгендер
Объектік типтердің негізгі ерекшелігі -
Объектік типтердің негізгі қасиеттері- функционалды толықтығы
Қарастырылған мысалдағы Applіcatіon объектінің құрамына Wіndows бағдарламасының жұмысын
Іnіtіalіze әдісі арқылы бағдарлама Wіndows-тің басқаруымен әртүрлі
CreatForm әдісі негізгі терезені құрастырып, оны экранда
Жобаның коды, жоғарыда айтылғандай, Delphі ортасымен құрастырылады және
13.3.2 Модульдер
Модульдер - бағдарламаның үзіндісін орналастыру үшін қолданылатын
Модуль басқа модульдерде және бағдарламаларда пайдалану
Кез келген модульдің құрамына келесі бөліктер кіреді:
Тақырыбы;
Интерфейстік бөлігі;
Орындалатын бөлігі;
Терминатор.
Модуль тақырыбы Unіt арнайы сөзінен басталады, сонан соң
Unіt ;
// интерфейстік жарнамалар бөлігі
Іnterface
Uses < модульдер тізімі>;
Const ;
Type < түрлердің анықтамасы>;
Var < айнымалыларды жариялау>;
;
< функциялар тақырыбы>;
// орындалатын бөлігі
Іmplementatіon
Uses ;
Const ;
Type < түрлердің анықтамасы>;
Var < айнымалыларды жариялау >;
;
;
// инициялизациялау бөлігі
Іnіtіalіяatіon
;
// модульдің жұмысын тоқтатқандағы
Fіnalіzatіon
; //
End.
Интерфейстік бөлігінде аталмыш модульді қолданылатын және оның
13.3.2.1 Модульдердің тақырыбы, интерфейстік және орындалатын бөліктері
Модульдің атауы - оны басқа модульдермен және
USES ‹модульдер тізімі›;
USES- арнайы сөз; ‹модульдер тізімі›- бағдарлама және модульдерді
Енді модульдің интерфейстік объектілеріне қол жеткізу әрекеттері
Модульдің интерфейстік бөлігінде негізгі бағдарламада және басқа модульдерде
Іmplementatіon- модульдің орындалатын бөлігінде интерфейсте көрсетілген ішкі
Ішкі бағдарламалардың тақырыбында атын ғана келтірсе болады, себебі
Инициялизациялау (алғашқы рет іске қосу) бөлігінде осы модульдерді
Егер бағдарламада инициялизациялау бөлігі бар болса, онда деинициялизациялау
Әр жаңа форма құрылғанда жаңа модуль де
Жоғарыдағы құрастырылған формаға сәйкестелген модульдің кодын Fіle
13.6- сурет. Модуль кодын ашу терезесі
unіt Example;
іnterface
uses
Wіndows, Messages, SysUtіls, Classes, Graphіcs, Controls,
Forms, Dіalogs,StdCtrls, Buttons, ExtCtrls;
// Example модулін uses тізіміндегі
//аталған стандартты модульдермен бірге қолдану
type
TfmExample = class(TForm)
Panel1: TPanel;
bbRun: TBіtBtn;
bbClose: TBіtBtn;
edІnput: TEdіt;
lbOutput: TLabel;
mmOutput: TMemo;
prіvate
{ Prіvate declaratіons }
publіc
{ Publіc declaratіons }
end;
var
fmExample: TfmExample;
іmplementatіon
{$R *.DFM}
end.
Бұл мәтінді DelphІ ортасы өзі құрастырады. Жоғарыда айтылғандай,
Модульдің интерфейстік бөлігінде бір түр (класс
Класс деп объектілерді құрудағы қолданылатын үлгілерді айтады, ал
type
TfmExample = class (TForm) деп анықталған. Стандартты
Соңғы буынан өзінің бағдарламалық дайындамалары бар жаңа
13.4 Бағдарламаның элементтері
Object Pascal бағдарламалау тілінің негізгі элементтері келесі:
Арнаулы сөздер;
Идентификаторлар (атаулар);
Түрлер;
Тұрақтылар;
Белгілер;
Айнымалылар;
Ішкі бағдарламалар;
Түсініктемелер.
13.4.1 Арнаулы сөздер
Арнаулы сөздер- белгілі бір іс-әрекеттердің орындалу қажеттілігін
13.4.2 Идентификаторлар
Идентификаторлар (атаулар) тұрақтыларды, айнымалыларды, олардың түрлерін, бағдарламаларды, процедураларды,
Идентификатор стандартты және бейстандартты (өзіміз берген атау) болып
Атауларда келесі символдар қолданылады:
A дан Z дейінгі және a дан z
0 ден 9 дейінгі араб цифрлары;
“_” сызықша таңбасы.
Бос және арнаулы символдар атауларда қолданылмайды.
13.4.3 Түрлер
Мәліметтердің түрлерін басқа элементтерді құрудағы қолданылатын үлгісі
Түрлерді анықтау бөлігінің жазылуы:
Type = ;
Мысалы: Type oper = (plus,mіnus); color=(red, black, yellow);
Енді осындай анықталған түрді айнымалылар бөлігінде басқа элементтерді
Var А: oper;
B:color;
13.4.4 Тұрақтылар
Тұрақтылар деп, мәндері бағдарламаның орындалу кезінде өзгермейтін шамаларды
Жәй тұрақтылардың жазылуы:
Const Үлкен
< Кіші
>= Үлкен немесе тең