Жоспар:
Кіріспе
І. ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ МӘН МАҒЫНАСЫ
1.1. Экономика ғылымының даму кезеңдері
1.2. Экономикалық теория пәнінің функциялары мен әдістері
1.3. Экономикалық жүйелердің мәні мен түрлері
1.4. Тұтынулар, игіліктер, ресурстар және факторлардың
өзара байланыстары мен мәні
1.5. Қоғам алдында тұрған экономиканың негізгі проблемалары
1.6. Экономикалық жұмыс айналымы
1.7. Экономикалық заңдар мен категориялар: мәні, түсінігі
1.8. Қоғамдық өндіріс және оның құрылымы
1.9. Меншіктегі экономикалық қатынастар және оның негізгі формалары
1.10. Қоғамдық шаруашылық және түрлері
ІІ. ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Тауар және оның қасиеттері
2.2. Ақшаның мәні
2.3. Ақшаның қызметтері
2.4. Ақшаның түрлері
2.5. Нарықтың мәні және құрылымы
2.6. Инфляцияның мәні және түрлері
2.7. Нарықты құру заңдары
2.8. Экономикалық өсу
2.9. Экономикалық өсуді өлшеудің әдістері.
2.10. Халықаралық сауда.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Көптеген ежелгі ғалымдар мен данышпан адамдардың айтуынша өмір
Курстық жұмыста экономикалық өсу теориясы қарастырылады. Бұл теорияға
Курстық жұмыстың тақырыбын таңдау кезінде негізігі себеп болған:
Менің курс жұмысымның негізгі мақсаты экономикалық өсуді зерттеу
І. ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ МӘН МАҒЫНАСЫ
1.1. Экономика ғылымының даму кезеңдері.
Экономика – көне ғылымдардың бірі болып саналады. Оның
Өндірістік қызметтер туралы мәліметтердің жинақталуына және олардың дамуына
Мағынасына атауы жақсы сәйкес келеді. Ойкономия – гректерде
Экономика ғылым ретінде 16-17 ғғ шықты. Оның бірінші
Меркантилизм дамудың екі сатысынан өтті.
16-шы ғасырда - Ерте мерк-зм – ақша
17-ғасырда – жоғардағының орнына сауда меркантилизмі келді. Басты
17-ғасырда экономика ғылымының саяси экономия деген атауы да
Классикалық саяси Экономиялық өмірдің бірінші мектебі, біртұтас
1) өндіргіш топ (диқандар);
2) Жеке меншік тобы (жер иеленушілер)
3) қарапайым топ (жалданған жұмысшылар, ірі-ұсақ саудагерлер)
Былайша айтқанда физиократтар мектебі меркантилистерге қарсы болды. Экономиканы
Классикалық саяси экономияның негізін қалаушы 1776 жылы өзінің
19-ғасырдың ортасы мен екінші жартысында Сисмонди мен Прудона
Өзінің бірнеше томдық «Капитал» кітабында ғылыми социализм туралы
Қазіргі күндерде ағылшын-американдық әдебиеті «экономиксте» экономикалық ғылым кеңінен
Бүгін де бұл үш терминнің қазіргі экономикалық ғылымның
Қазіргі экономикалық ғылымда ескі классикалық мектеп пен үш
Неоклассикалық бағыт классикалық мектептің түп тамырынан таралады.
Институциалды-әлеуметтік бағыт шаруашылық өмір проблемаларын шешу. Осы бағытпен
Кейнсиандық бағыт, өзінің құрушысы ағлшын экономисті Джон Мейнард
Монетарлық теория сапалы түрде дамиды. Мақсаты антикризистік шаралар
Институттік-әлеуметтік. Зерттеу объектілері коорпарациялар, кәсіптік ұйымдар, мемлекет. Негізгі
1.2. Экономикалық теория пәнінің функциялары мен әдістері.
Экономикалық теория пәнінің 5 негізгі қызметін бөліп көрсетуге
Ғылыми-танымдық функ. Адам эконом. Ғылымды зерттеу барысында қоғам
Практикалық (құрылымдық). Шаруашылық қызмет процесінде істейтін адамға эконом.
Критикалық (идеологиялық). Эконом.өмірдің формаларына не объективті не позитивті
Прогностикалық – терң білім мен эконом.заңдарды анализдеу мүмкіндігі
Методологиялық. Бұл аспктісінде эконом.ғылым не істеу керек екенін
рационалдық – экономиканың нақты және рационалды заңдарын ашығу
Субъективті – негізгі зерттелудегі объектіде адам шаруашылықты жүргізетін
Эмперизмдік – эконом.өмірдің нақты фактілерін терең зерттеуге негізделген.
Диалектикалық – түрлі құбылыстардың қозғалысы және дамуы туралы
Қазіргі замандағы методология жоғарыда көрсетілген барлық өзінің әдістерін
Экономикалық теория пәніндегі бірнеше әдістердің ішіндегі ең қолайлысы
Абстракциялық әдіс – экономикалық құбылыстың анализдеуін жеңілдететін, оның
Анализдеу – эконо. құбылыстың ерекшеліктерін бөліп алу үшін,
Жоғарыда атлаған әдістер формальді-логикалық болып табылады. Олармен қатар
Экономикалық-математикалық моделдеу – экон. құбылыстар мен процестерді теңдеулер
1.3. Экономикалық жүйелердің мәні мен түрлері.
Жүйе – оның ішіндегі элементтер арасындағы байланыстар мен
Экономикалық жүйелер (economic systems) бүтін нәрсені, қоғамның экономикалық
Дәстүрлі экономика – атауының өзінен белгілі; Не? Қалай?
Жоспарлы экономика (command economy) - өндіріске мемлекеттің меншігіндегі
Бұл жүйеде инженерлерден, экономистерден, компьютер мамандарынан, өнеркәсіп өкілдерінен
Нарықтық экономика (market economy) – жеке меншікке, таңдау
Қоғамның тарихи даму барысында экономикалық еркіндік нығая түседі
Нарықтық экономика біріншіден, тұтынушыға нарықтағы тауар мен қызметтерді
Өз мүдделеріне сәйкес өз ресурстарын бөледі және өзінің
Жеке қажеттілік экономиканың басты себебі мен қозғалу күшіне
Тұтынушылар үшін бұл қажеттілік пайдалылық максимум болса, өндірушілер
Аралас экономика (mixed economy) – мұнда жоғарғы екі
1.4. Тұтынулар, игіліктер, ресурстар және факторлардың
өзара байланыстары мен мәні.
Экон. теория ең алдымен экон. тұтынулар мен оларды
Басты тұтынулар бірін-бірі алмастыра алмайды, қосалқылар алмастыра алады.Бірақ
Тұтыну – адамдардың өмір сүруіне керекті жетіспеушіліктері немесе
Түрлі пайдалы заттардың шығарылуы адамдардың түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыруға
физиологиялық тұтынулар – тамақ, су, киім, тұрғын-үй және
Қорғанысты тұт-у – жаулардан, қылмыскерлерден, ауырғандағы көмек және
Әлеуметтік қарым-қатынастағы тұтынулар – мүдделері жақын, достық, махаббат
Сый-құрмет тұтынуы – қоғамда белгілі бір орын ала
Өзін -өзі дамытудағы тұтынулар – адамның мүмкіндіктері мен
Адамдардың тұтынуларын қанағаттандыратын материалдық құндылықтар игіліктер деп аталады.
1.5. Қоғам алдында тұрған экономиканың негізгі проблемалары.
Экономиканың алдында тұрған басты проблема – шексіз
Қандай тауарлар мен қызметтер қандай мөлшерде өндірілуі тиіс?
Оларды Қалай өндіру керек?
Ол тауарлар мен қызметтерді тұтынуға (пайдалануға) Кім сатып
Жеке адам өзін қажетті тауарлармен түрлі жолдар арқылы
Сонымен қоғам алдындағы ең басты проблема – шексіз
Дамыған елдер басқа елдермен бәсекелестікте алға шығу мақсатымен
Игіліктер жиынтығын немесе жеке игілікті өндірудің бірнеше жолдары
1.6. Экономикалық жұмыс айналымы.
Экономикалық игіліктер өз беттерімен қозғалысқа түспейді. Олар фирмалар
Экономикалық айналым – шығындар мен түсімдердің ақшалай ағымдарымен
Үй шаруашылықтары бір мезгілде өздері ресурстармен жабдықтаушы бола
Шығындар
қызметтер
Тауарлар мен қызметтер
(қоғамдық игіліктер)
Таза салықтар
Шығындар
Нарықтық экономикады үнемі сұраныс пен ұсыныс бір-біріне ықпал
Үй шаруашылықтары нарықта сатылатын тауарларға сұраныс жасап, тұтынуын
Өз кезегінде сол фирмаларға үй шаруашылықтары өндіріске қажетті
ол экономикалық игіліктерді немесе ақшалай ресурстарды жинауды, сондай-ақ
қазіргі заманда мемлекет ролі өте әр түрлі. Мемлекет
1.7. Экономикалық заңдар мен категориялар: мәні, түсінігі.
Экономикалық ғылым экономикалық заңдарды зерттеуге ерекше көңіл бөледі.
Экономикалық заңдар табиғи заңдар сияқты адам қатысуынсыз қалыптасады,
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму тенденциясын басқаратын экономикалық заңдар. Олар
Бұл заңдар адам санасына тәуелсіз болғанмен де, олар
Жалпы – адамзат тарихынан жалғасып келген эк. заңдар,
спецификалық – кез келген экономикалық жүйе ағымында ғана
Кез келген ғылым көптеген зерттелудегі құбылыстар мен процестерді
Олар: тауар, ақша, капитал, еңбекақы, пайда жатады. Категориялар
1.8. Қоғамдық өндіріс және оның құрылымы.
Өндіріс дегеніміз – адамның өз тұтынуларын қанағаттандыру мақсатында,
Өндірістің екі деңгейін ажыратамыз – «дербес» және «қоғамдық».
Дербес өндіріс – бұл негізгі өндіріс бірлігі масштабындағы
Қазіргі заманда өндірістің өзгеріс тенденциясымен танысу міндетті. Оның
Кәсіпорын өндірісі барысында қарама-қарсы екі тенденция бірге
Экономикалық ресурстар (немесе өндіріс факторлары) – экономикалық игіліктерді
Экономикалық теория пәнінде ресурстарды төрт топқа бөледі:
табиғи - өндіріске қолдануға болатын табиғаттың таза жарамды
Материалдық – адам жасаған өндіріс көздері.
Еңбек ресурстары – еңбекке жарамды жастағы жергілікті халық;
Қаржылық - өндірісті ұйымдастыру үшін қоғамның бөлетін ақшалай
Өндіріс ресурстары қимылға түскенде өндіріс факторына айналады. Жеке
Өндіріс факторлары – нақты өндіріс процесіне енген ресурстарды
«Жер» - өндіріске қолданылатын барлық нақты ресурстар жерден
«Капитал» - өндіріс факторлары жүйесіндегі материалдық және қаржылық
«Еңбек» - өндіріс кезінде жұмыспен қамтылған қоғам бөлігі.
Кез келген өндірістік фактор өз иесіне пайда (түсім)
РЕСУРСТАР
«Табиғи»
«Материалдық»
«Қаржылық»
«Еңбетік» «Еңбек»
Ұдайы өндірістің өндірістен айырмашылығы өндіріс процестерінің үздіксіз қайталануы.
Экстенсивті - өндірістің сан жағынан артуы, яғни ұлғайту,
Интенсивті - өндірістің сапасының артуы, яғни техникалық прогрестің
Олар өзара тығыз байланысты.
1.9. Меншіктегі экономикалық қатынастар және оның негізгі формалары.
Меншік нарықтық экономиканың бір белгісі болып табылады. Меншік
жеке тұлға – азаматтық құқықтар мен міндеттер субъектісі
Заңдық тұлға – азаматтық құқықтар мен міндеттер субъектісі
Жалпы, меншік дегеніміз – мүлкіті, затты өз иелігіне
Ал басқа біреудің меншігін адамдар аренда арқылы пайдаланады.
Жеке меншік – байлық көзі ретіндегі мүлікті иеленуші
Құлдық – тек заттарға ғана емес, адамдарға да
Жеке дара капиталистік – жолдамалы жұмысшылар заңды түрде
Жалпы бөлшектеу меншігі – қатысушылардың қосылып, салымдарын ортақ
Жекешелендіру дегеніміз – мемлекет иелігіндегі кейбір мүліктерді жеке
1.10. Қоғамдық шаруашылық және түрлері.
Кез келген экономикалық жүйе белгілі бір шаруашылық формасына
Заттық шаруашылық - өндірген өнімін өзі пайдаланып, өз
Тұйық шаруашылық – себебі, ол жүретін қоғам жеке
Бұл шаруашылық түріне қолдың әмбебап еңбегі сай; бұл
Ендігі бір белгісі - өндіруші мен тұтынушы арасындағы
Көбірек жетілген және натурал шаруашылыққа қарағанда күрделі болып
Қоғамдық еңбек бөлінісі – еңбектің техникалық прогресс әсерінен
Ашық шаруашылық – экономикалық қатынастар ашық түрде келеді.
Өндіруші мен тұтынушы арасындағы жанама экономикалық байланыс, яғни
Қорыта келсе, тауарлы өндіріс дегеніміз – пайдалы өнімді
ІІ. ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Тауар және оның қасиеттері.
Ең алдымен тауар дегеніміз ол игілік. Әр тауар
Тұтыну құны – адамның кез келген тұтынуын қанағаттандыру
Тұтыну құнын игіліктің өзі десе де болады, игіліктердің
Айырбас құны – ол тауардың белгілі пропорцияда басқа
2.2. Ақшаның мәні.
Ақша – адамның ең бір керемет табысы. Ақшаның
Ақша өз пайда болуына қарай – тауар болып
Айта кеткен жөн, ақша – ерекше тауар:
тұтыну құнынан басқа ол жалпыға бірдей тұтыну құнына
Айырбас құны – оның нарықта айырбасталуына қатысты орындалады.
Тауар айырбасының эволюциясы келесі құн формаларын тудырды:
Жай және кездейсоқ құн формалары. Мысалы, жер өңдеуші
Аударылған құн формасы: 1 қап бидай = 1қой,
Жалпы құн формасы: жалпы жергілікті халық қабылдаған эквивалент.
Ақшалық құн формасы, кеінгі даму кезеңдеріне қатысты.
Ақшаның бар болуы тауарлық өндіріс пен тауар айналымының
Тауардан қалыптасып шыққан ақша тауар болып қала береді.
Ақша дегеніміз – басқа тауарлардың бағасын көрсететін еңбек
Жалпыға бірдей эквиваленттің ролін тарихтан бері алтын ұстайды.
Алтын тек валюталы қатынас үшін қолданылмайды, егер ол
Ақшаның мәні экономикалық категория ретінде 3 басты белгісімен
жалпыға бірдей міндетті айырбас;
айырбас құнының өзіндік формасы;
еңбек өлшемінің заттық құны;
Жалпыға бірдей міндетті айырбас ақшаға кез келген материалдық
Айырбас құнының өзіндік формасы – несиеге ақша алу,
Еңбек өлшемінің заттық құны, тауар өндіруге жіберілген еңбекті
2.3. Ақшаның қызметтері.
Ақшаның әрбір функциясы тауар айналым процесінен туындайтын тауарөндірушілердің
құн өлшемі функциясы;
айналым құралы функциясы;
төлем құралы функциясы;
жинау мен қазына құру функциясы;
әлемдік ақша функциясы.
1. Ақшаның құн өлшеуіш функциясы тауар өндірісінен
2. Ақшаның айналым құралы ретіндегі функциясы тауар қалып
Ақша шығарып салушы құрал ролін ойнайтын тауар айналымында
3. Ақшаның төлем құралы функциясы. Тауар айналымы ақша
формасын көрсетеді. Реализация процесін ақша өһз бетімен аяқтайды.
Егер тауар мен ақшаның қозғалыс кезінде қиылысуы
Ақша төлем құралы ретінде тек тауар айналымына ғана
4. Ақша жинау мен қазына құру функциясында. Ақшаның
Ақша айналым сферасынан шыққан соң жоғарда айтылғандай жинала
5. Әлемдік ақша функциясы. Тауарлы өндірістің кеңейуіне, халықаралық
2.4. Ақшаның түрлері.
Нақты ақшалар – номиналдық құны оның нақты құнына,
Нақты ақшалардың орынбасушылары (құн белгілері) – номиналдық құны
Қағаз ақшалар - айналымдағы алтын ақшалардың орнын
Кредиттік ақша бұл - ақшаның келісілген мерзімнен соң
Вексель – алдын-ала келісілген орын мен мерзімде белгілі
Банкнота – мемлекеттің орталық банкінің кепілдігімен мерзімсіз қарыз
Чек – қолында чегі бар адамға кредиттік мекемеден
ЭЕМ-нің пайда болуына қарай қағаз түріндегі ақшалардың, чектер
2.5. Нарықтың мәні және құрылымы.
Нарық – тауарларды еркін қойылған бағамен сату-сатып алу
ақпараттық, яғни нарық шарттарына байланысты адамға қажетті түрлі
делдалдық, яғни еңбек бөлінісінің дамуына қарай экономикалық жағынан
ынталандырушылық қызметі – адам мен қоғамның табиғи ресурстарды
бөлу және айырбастық қызметі – қоғам топтары арасында
пропорционалдылық – нарық өндіріс пен тұтыну арасындағы сәйкестікті
Реттеушілік – бәсекелестік механизмі арқылы нарықтан бәсекелестік мүмкіншіліктері
Баға белгілеу – нарықта тауарға деген сұраныс пен
Дифференциалдау – нарықтың тауар өндірушілерді дифференциалдауы, яғни нарық
Нарықтық жүйе жеке меншіктің дамуымен, қоғамдық еңбек бөлінісімен,
Нарықтың сипаты оның субъектілері мен олардың іс-әрекетін талдаумен
Үй шаруашылығы – түсімдері мен материалдық құндылықтарын ортаға
Фирмалар мен кәсіпорындар;
Мемлекет; - жатады.
Үй шаруашылықтары өндіріске ықпалын өнімді өткізумен тигізсе, фирма
Нарық күрделі экономикалық жүйе ретінде төмендегідей құрылымдардан тұрады
Экономикалық мүдделер бойынша:
Тауар және қызмет нарығы
Өндірі құрал-жабдықтар нарығы
Еңбек нарығы
Бағалы қағаздар нарығы
Географиялық орналасу бойынша:
Жергілікті нарық
Ұлттық нарық
Аймақтық нарық
Дүниежүзілік нарық
Бәсекенің шектелі деңгейі бойынша:
Монополиялық нарық
Олигополиялық нарық
Еркін бәсеке нарығы
Сала бойынша:
Автомобиль нарығы
Астық нарығы
Сату сипаты бойынша:
Көтерме сауда нарығы
Бөлшек сауда нарығы
Заң нормаларына сәйкес:
Ресми нарық
Жасырын нарық
Нарықтық экономиканың қызмет етуі нарықтың белгілі элементтерінің
Нарықтың элементтеріне өндіруші меғн тұтынушылар, баға, сұраныс және
Баға – сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде нарықта тағайындалатын
Бәсеке – тауардың сату мен сатып алу, өндірістің
Сұраныс – сатып алушының төлем қабілетімен қамтамасыз етілген,
Ұсыныс – нарықтағы немесе осы баға дәрежесінде өндірушілердің
2.6. Инфляцияның мәні және түрлері.
«Инфляция» (латынша inflatio) термині қазақшаға аударғанда «қабыну, ісіну»
Инфляция – бұл бағаның өсі салдарынан, тауарлар тапшылығынан
Инфляция – бұл кез келген экономикалық даму үлгісіне
Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз
Ақшалай емес факторларға: қоғамдық өндірістегі теңсіздікке, шаруашылықтың шығындық
экономикалық саясаты, оның ішінде салық саясаты, баға саясаты,
Аталған факторлардың қанат жаюына байланысты инфляцияның екі типі
1. Сұраныс инфляциясы.
2. Шығын инфляциясы.
Сұраныс инфляциясы келесідей факторлардың әсерінен туындайды:
әскери шығыстардың өсуі, яғни әскери техникаларды азаматтық саларда
мемлекеттік бюджет тапшылығы және ішкі қарыздардыңөсуі, яғни мемлекеттің
несиелік экспанциялау, яғни елдің орталық банкінің коммерциялық банктер
импортталған инфляция, яғни шетел валюталарын сатып алу барысында
ауыр өнеркәсіп саласына өте көп мөлшерде инвестиция жұмсау.
Шығын инфляциясы – бұл баға белгілеу процесіне әсер
еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы;
көрсетілетін қызметтің маңызының артуы;
бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе
энергетикалық дағдарыс.
Инфляция жағдайында қағаз ақшалар мыналарға қатысты құнсызданады:
алтынға;
тауарға;
шетел валютасына.
Бірінші жағдайда қағаз ақшамен берілетін алтынның нарықтық құны
Инфляцияны келесідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
Инфляциялық процестің сипатына қарай:
ашық инфляция, яғни бағаға ешқандай кедергі болмайды, оның
жабық инф., яғни тауар тапшылығы жағдайында бағаға мемлекет
инфляциялық шошыну, яғни бір мезетте баға бірден өсіп
Таралу орнына қарай:
локальдық инфляция, яғни баға бір ғана елдің шекарасында
дүниежүзілік инфляция, яғни кейбер елдер топтарын немесе бүкіл
Бағаның өсу қарқынына қарай:
баяу инф. – баға баяу қарқанмен біртіндеп жылына
орташа инф. – баға тез қарқынды жылына 20-дан
ұшқыр инф. – баға жылына 500-ден 1000%-ға дейін
Өнеркәсібі дамыған елдер үшін бірінші түрі тән болса,
Инфляция анықталады және оның қарқыны статистикалық көрсеткіш –
Тұтыну бағаларының индексі 275-ке жуық тауарлар мен қызметтердің
Тұтыну бағаларының индексін есептеуде келесідей формула қолданылады:
Ағымдағы жылдағы тұтыну қоржынының бағасы
ТБИ = ---------------------------------------------------------------------- х 100
Базалық жылдағы тұтыну қоржынының бағасы
Тұтыну бағаларының үш сандық мәні болуы мүмкін:
баға индексі 100%-ға тең болады, яғни баға өзгемеген
баға индексі 100% -дан жоғары, мысалы 140пайызға дейін
баға индексі 100%-дан төмен, айталық 80 пайызға тең,
Инфляцияның тигізетін әлеуметтік-экономикалық салдарларын мыналардан көруге болады:
халық топтары, өндіріс сферасы, аймақтар, шаруашылық құрылымдары, мемлекет,
халықтың, шаруашылық субъектілерінің ақшалай жинақтарының және мемлекеттік бюджет
бағаның әркелкі өсуі нәтижесінде өнеркәсіп салаларындағы пайда нормасының
жұмыссыздықтың өсуі
халық шаруашылығына деген инвестицияның қысқаруы;
амортизациялық қорлардың құнсыздануы;
бағадағы, валютадағы және пайыздағы алып-сатарлық ойындардың ұлғаюы;
көлеңкелі экономиканың белсенді түрде дамуы;
ұлттық валютаның сатып алу қабілетінің төмендеуі;
қоғамның әлеуметтік топтарға бөлінуі.
Жоғарыда атаған инфляцияға әсер ететін факторлар мен оның
Инфляциялық процестің жағдайларына байланысты ақша айналысын тұрақтандыру формаларына:
Ақша реформалары келесідей әдістер көмегімен жүзеге асырылады:
жаңалау, яғни құнсызданған ақша бірлігін жою туралы және
қалыпқа келтіру, яғни ақшаның бұрынғы алтындық құрамын қалпына
девальвация, яғни валюта бағамын басқа бір елдің валюта
деноминация, яғни «нөлдерді қысқарту» әдісімен ақшаның номиналдық құнын
Сонымен қатар, инфляцияға әсер ететін факторларға жауап ретінде
Дефляциялық саясат.
Табыс саясаты.
Индексациялау.
Дефляциялық саясат – бұл ақша және несие механизмі
Дефляциялық саясаттың әрекет етуіндегі басты ерекшелік, яғни экономикалық
Табыс саясаты – бағаға және жалақыға бақылау жасау
Әлеуметтік мәндерге байланысты инфляцияға қарсы саясаттың бұл түрі
Индексациялау (толық немес жартылай ) – ақшаның құнсыздану
2.7. Нарықты құру заңдары.
Қазіргі кезде мемлекет сұраныс, ұсыныс заңдарын талдау арқылы
Мысалы, сұраныс заңы бағаның (себеп) сұранысқа (нәтиже)
С ұ р а н ы с
Кс = ----------------------------------------------------------
Б а ғ а н ы ң
Ал егер де сатып алушылардың тұтынуын сатып алу
Ұсыныс заңы ұсыныстың бағаға кері тәуелділігін көрсетеді. Неғұрлым
Тура сұраныс заңы сияқты бағаға қарай ұсыныс көлемінің
Ұ с ы н ы с
Кұ = ---------------------------------------
Б а ғ а н ы ң
Баға өскен кезде оған қарағанда ұсыныстың проценті көбірек
2.8. Экономикалық өсу.
Экономикалық даму - әлемнің барлық елдерінің алдында тұрған
Қазір осы елдер тұрақты экономикалық өсудің үлгісі болып
Капиталдың шоғырлануы оның табыстылығының төмендеуімен қосарлана жүреді. Экономика
Экономикалық даму типтері:
Қарқынды – ұлттық өнімнің техника мен технологияларды жетілдіру
Аралас – ұлттық өнімнің пайдаланылған факторлар санының өсуі
Экстенсивті – ұлттық өнімнің өндіріске қосымша факторларды тарту
Экономикалық өсудің факторлары:
Сұраныс факторы – жиынтық шығындар мен түсімдердің деңгейі.
Ұсыныс факторы – табиғи, еңбек ресурстары, негізгі капиталдың
Үлестіру факторлары – ресурстарды тиімді пайдалану.
2.9. Экономикалық өсуді өлшеудің әдістері.
Нақты ЖҰӨ артуы және ЖҰӨ көлемінің халықтың жан
Модельдері:
Харрод Домор – жаңа классикалық өсудің жалғыз факторы:
Экономикалық өсудің, яғни әлеуметтік-экономикалық прогрестің мөлшер көрсеткішінің бастысы
Экономикалық тиімділікті - өндіріс нәтижесін, сол нәтижеге шығындалған
Экстенсивті эконом.өсу – ресурстар снының өсуі арқасында (еңбек,
2.10. Халықаралық сауда.
Халықаралық қатынастардың ең бастысы және ең ерте пайда
Халықаралық сауда – бұл мемлекеттер мен ұлттық шаруашылықтардың
Әлемдік нарық ұлттық шаруашылықтардың қаржылық-экономикалық және сауда жүйесінің
Протекционизм – мемлекет тарапынан ішкі нарықты бәсекелестерден қорғап,
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келе, экономиканың қандай даму формасы болмасын мемлекеттік
Жұмыс барысында эколномиканы мемлекеттік реттеудің екі негізгі әдістемелік
Экономиканы мемлекеттік рететулердің негізгі құралдарының бірі болып табылатын
Сонымен, Ұлттық банк жүзеге асыратын ақша-несие саясаты ұлттық
Барлық әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi, оның iшiнде экономиканың шикiзаттық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Государственные регулирование рыночной экономики / Под. ред. Петрова
С.Б. Мақыш, Оқу құралы “Ақша айналысы және
Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. –
Ивашковский С.Н. – Экономика: микро- и макроанализ.
Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер
Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу:
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі (2004 ж. 24 сәуірдегі
А.Исаева «Мемлекеттің дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі
Қазақстан Республикасы үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді
Купешова Сауле Телеухановна / “Теория
Инновационный менеджмент / К.Нарибаев, С.Джуманбаев, А.Нусупова. – Алматы:
Сайденов А.Г. «О перспективах развития денежно-кредитной политики
Стратегия «Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2003-2015 жылдарға
Досниязова А.К. «Инфляционное таргетирование: SWOT-анализ» // Банки
Н. Ә. Назарбаев. «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша
Тұтыну тауарлары мен қызметтері нарығы
Мемлекет
Ресурстар нарығы
Үй шаруа -шылықтары
Фирмалар