МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
ТАРАУ І. МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАБИҒАТЫ 4
1.1. Мемлекет генезисі: Негізгі концепциялар 4
1.2. Мемлекеттің пайда болу теориялары 6
1.3. Мемлекеттің түсінігі және белгілері 16
ТАРАУ ІІ. МЕМЛЕКЕТ НЫСАНДАРЫ 23
2.1. Мемлекетің басқару және кұрылыс нысандары 23
ҚОРЫТЫНДЫ 33
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 34
КІРІСПЕ
Адамдар біздің қоғамымыздың түпкілікті өркендеуін құқықтық мемлекетпен, адам
Бастапқы айта кететін жайт мемлекеттің мәні, құрылымы және
Осы жұмыстың тақырыбы мемлекеттің мәні, нысандары және типтері
Мемлекеттің қалыптасуы туралы сұрақ аса күрделі және осы
Мемлекет мәні, нысандары және типтері мәселесін талқылағанда бірқатар
Өкінішке орай, берілген әдебиттердің аса шектеулі көлемі осы
ТАРАУ І. МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАБИҒАТЫ
1.1. Мемлекет генезисі: Негізгі концепциялар
Мемлекет пен құқықтың танымын мемлекеттің пайда болуы туралы
Осы себептен алғашқы қауымдық қоғамның жақтарының мінездемесінен бастауға,
Қазіргі таңда археология мен этнографияның жетістіктерінің арқасында алғашқы
Сонымен қатар, 19 ғасыр мен 20 ғасырдың басы
Алғашқы қауымдық қоғамның бүл жаңаша түсінуінде ең алдымен
Неолитте иемденушіден өндіруші шаруашылықта өту кезінде қалыптасқан адамзат
Алғашқы қауымдық қоғам өмірінің барлық материалдық негізін, оның
Бүл кезеңділік қай алғашқы қауымдық қоғам туралы, ол
«Неолиттік төңкерістің» әлеуметтік экономикалық экологиялық мәні мынада болады
4-3 мыңжылдықтарға қарай өндірістік экономика адамзаттың өмір сүруінің
Өндірістік экономикаға көшудің негізіне азаматтық өмір сүруіне қауіп
Барлық өзінің әлеуметтік және шаруашылық ұйымдастыруының қайта құруымен
«Неолиттік төңкерістің» нәтижесі болып жер шарының кейбір аймақтарында
Осылайша «неолиттік төңкерістің» - адамзаттың өндіруші экономикаға көшуі
Әдетте, ежелгі мемлекеттік құрылымдар заң түрде ерте жер
Бастапқыда олар қала мемлекеттер ретінде пайда болды. Еркін
Қала мемлекетте әкімшілік идеологиялық басшылыктың 3 басқару орталығы
Қала басқа шектесетін ауылдарға қатысты мемлекеттік басқару қызметін
Осылайша, мемлекеттік адамзат өндіруші экономикаға көшетін неолиттік төңкеріс
1.2. Мемлекеттің пайда болу теориялары
Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда
Мемлекеттік билік оның шығу тегі теориялық зерттеудің маңызды
Батыстағы отандық мемлекет пен құқық теориясына эквивалентті қоғамдық
Осылайша, тапқа дейінгі эголитарлық қоғамға қарағанда (эголите -
Мысалы, бүкіл жерде тікелей өндірушілердің еңбегіне басқарушы бойынша
Осылайша мемлекеттік билік әр түрлі жолдармен тарихи дамиды:
Бұл заңдылық топтық қоғам мен алғашқы қауымдық арасында
Бірақ олар тек қоғаммен бейімделген жағдайда, қоғам мемлекетпен
Бұндай кезде қазіргі кездегі мемлекет теориясында бірінші, екінші,
Бұндай зонада топтық құрылымдардың және мемлекеттік құрылымдардың орталығы
Өзінің еңбектерінің негізіне америкалық этнограф, археолог және алғашқы
Сонымен қатар осы еңбектегі кемшіліктерді және қателіктерді де
Энгельс өте тұрпайы, жүйеленген алғашқы қауымдық қоғамды «шешімді
Марксистік теорияда мемлекеттің пайда болу таптық теория тұрғысынан
Бұл теория процесті материалистік тұрғыдан дұрыс түсіндіргенмен, кұқық
Маркстік теорияның тұжырымдалуынша (түсіндіруінше) құқықтық нормалардың таптық сипаты
Бірақта бұл процестерді қомақты етіп көрсету, құқықтың пайда
Бірақта осы негізде кұқықтың пайда болуы маркстік теорияның
Күш көрсету теориясы идеялық қайнаркөздері құл иеленушілік кезеңнің
Сонымен қатар, мемлекет пен құқықтың шығуын зорлық-зомбылықпен байланыстырады.
Дюринг ойы бойынша қоғамдық дамудың негізі - саяси
Австралиялық социолог және мемлекет зерттеуші Гумплович сыртқы күш
К.Каутский да мемлекет қайнар көздерін сырт күш көрсетуден,
Күш көрсету теориясында толығымен экономикалык концепция элементтері бар.
Күш көрсету теориясын толығымен жоққа шығару тек формальды
Сыртқы да, ішкі де күш көрсету теориясының элементтері
Психологиялық теорияның жақтаушылары қоғам мен мемлектті адамдардың және
Ал шын мәнінде мемлекеттің пайда болуымен қызмет атқаруының
Бірақ барлық қоғамдық өмірді адамдардың психологиялық әсер етуіне
Мемлекет жан-жақты төтенше құбылыс. Оның пайда болуының себебптері
Адамды көптеген қызығушылықтар жинақталған: экономикалық, әлеуметтік, саяси, рухани,
Патриархалдық теория мемлекет шығуын отбасының дамуына байланыстырады, яғни
Органикалық теория – бұл пікірді Платон көне дәуірде
19 ғасырдағы ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, бұл теория
Табиғи құқықтық теория -17-18 ғасырлардағы қалыптасқан теория. Өкілдері:
Келісім-шарттық теория – мемлекет шығуын, пайда болуын адамдар
Материалистік теория - мемлекет пайда болуын экономикалық тұрғыдан
Мемлекет қоғамның көп салалы, көп жүйелі құбылыстарына сәйкес
1. Мемлекет (таптык тәсіл бойынша) - бір таптың
2. Мемлекет (жалпы әлеуметтік тәсіл бойынша) – саяси
Мұнда мемлекет адамдардың өзара
3. Мемлекет – құқық заңдарға тәуелді адамдардың бірлестігі
Мемлекеттілік ру-тайпалық құрылыстың орнына келеді. Алғашқы қауымдық теңдік
Мемлекет – қоғамның ұйымдық құрылымды объективті қажет ететін
Марксизм мемлекетті қарама–қарсы екі жақтың бірлігі деп қарайды.
"Мемлекет өркениетті қоғамды байланыстыратын күш" деп жазды марксизм
Мемлекеттің дамуы – мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке
Қорыта айтқанда мемлекеттің адамзат қоғамындағы саяси-әлеуметтік орны мен
Мемлекет дегеніміз – жария өкіметтің пайда болуымен іс-әрекетінің
1872 ж . неміс заңгері Р.Моль былай деп
Мемлекеттің мәнін орыс заңгерлері де түсіндірген. Мысалы, Коркунов
Трубецкой былай санайды, "халықтың бірлестігі – бұл мемлекет,
Сондықтан мемлекет белгілі бір территория шеңберіне халықты ырықсыз
Мемлекеттің негізгі белгілері:
Мемлекет – саяси ұйым. Қоғамда көптеген саяси ұйымдар
Меншігінің орньша жеке адамдардың меншігі пайда болып, меншіктің
"Мемлекет"- латынның "қалыпты жағдай" - деген сөзінен шыққан.
Мемлекет пен билік туралы қағидалар бірте-бірте мифологиялық ұғымнан
Мемлекет туралы саяси ілімнің шығуы ежелгі Грецияның саяси
19 ғасырдағы қазақ мемлекетінің құрылуы да саяси-құқықтық идеологияның
Бірақ мемлекет - ерекше, бүкіл қоғамды қамтып, негізінен,
Мемлекет қоғамның атынан қоғамның ішінде де, басқа мемлекеттермен
1. Мемлекеттік егемендік. Мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі –
Мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзі
2. Билеуші органдар. Мемлекеттік билікті іске асырушы
Мемлекеттің басты белгісінің бірі өкімет билігі бірлігінің болуы.
Мемлекет органдарын, оларда істейтін қызметкерлерді қаржыландыратын оның арнаулы
3. Мемлекетте қалыптасқан белгілі бір нормалар жүйесін нығайтатын
4. Мемлекеттің өзінің тұрағы, аумағы болады. Сол аумақта
1.3. Мемлекеттің түсінігі және белгілері
Мемлекет түсінігіне - орын басты, анықтаушы, тұрақты және
Саяси билік мемлекеттің маңызды белгісі мен оның мәнінін
Бірақ мұнымен қатар 70 жылдан астам уақыт бойы
Нақтылап айтқанда, антогонистік таптарға бөлінетін қоғамдағы мемлекетке есептелген
К.Маркс мен Ф.Энгельс былай деп жазған; "Саяси биліктің
Бұлардың соңынан В.И.Ленин де мемлекетті бір класстың екіншісінен
Бірақ, 19 ғасырдың 40 жылдарының 2-ші жартысынан бастап,
Бұндай көзқарас жеке елдердің ішіндегі мен халықаралық алаңдағы
Сондықтан екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болған әлемдегі түпкілікті
Айта кететін жағдай — қарастырылып жатқан мемлекет талқылауына
Алайда мұндай көзқарас қандай жағымды болғанымен, ол да
Осыған орай "Капиталда айтылған мынадай пікір ерекше көңіл
Өкінішке орай, құлиеленушілік және буржуазиялық мемлекеттерге тиесілі басқа
Сөйте тұра, Маркстың дәл осы ойында мемлекетке деген
Шынында да, қандай да бір мемлекет болмасын шынайы
Мемлекеттің жалпы адамзаттық мақсаты кеңдеу мағынада мынадай болып
Осылайша, класстылықты және жалпы адамзаттылықты өзінде біріктіре отырып,
Мемлекетте жалпы адамзаттылықты мен класстылықты ескере отырып қана,
Сондықтан да, класстық көзқарастан толық бас тартып, жалпы
Ескере кететін жағдай - мемлекеттегі жалпы
Қазіргі таңда мемлекеттің жалпы әлеуметтік және класстық бастамаларының
Әлеуметтік компромисстың қаруы болып табылатын мемлекет-идеологиялық плюрализммен, көппартиялықпен,
Құрылымы, өкілеттіліктері, қызмет етуі, билік ету аумағы қатаң
Ескере кететін жағдай - құқықтық мемлекет пен демократияның
Заңдылық пен құқықтың тәртіпті қамтамасыз ету - демократия
Мемлекеттің аса күрделі құбылыс екендігін ескере отырып және
Мемлекет қоғамның саяси жүйесіне кіретін басқа ұйымдардан бірқатар
1. Мемлекет өзінің территориялық шекарасының аумағында азаматтық белгімен
2. Мемлекетік егеменділік, яғни, халық аралық қатынастардағы тәуелсіздік
3. Мемлекет зандық күші бар және өзіне құқық
Белгілі бір қоғамдық бірлестіктер өздерінің ұйымішілік бөлімдері мен
4. Мемлекет өзінің міндеттері мен функцияларын жүзеге асыруға
Тұтас болғанда мемлекеттік механизмді құрайтын органдардың спецификалық ерекшелігі
Осы арнайы құрылған мемлекеттік механизмнің осы өзінше дағдыланған
5. Мемлекет заңдылық пен құкықтық тәртіпті қорғауға арнайы
6. Тек мемлекете ғана - өзінің қорғанысын, егемендігін,
7. Қоғамдық қатынастарды мемлекетік реттегіші және қоғамның мемлекеттік
Мемлекеттің тұтас алынған белгілері – оның қоғамның саяси
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында демократия мен бостандық тұрактылық
Бұл мақсаттарды жүзеге асыру – мемлекетті нығайтумен Қазақстандағы
Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің басты элементі. Мемлекет саяси
Қоғамдағы кез келген саясаттың жүзеге асырылуы мемлекет пен
Ру дәуірінде адамдар тек жаратылыстың даяр өнімдерін жинап
Құрал-саймандардың жетілдірілуіне байланысты еңбек өнімділігі де өседі. Соның
ТАРАУ ІІ. МЕМЛЕКЕТ НЫСАНДАРЫ
2.1. Мемлекеттің басқару және құрылыс нысандары
Конституциялық құқықта мемлекет нысанын жіктеудің өзіндік ерекшеліктері бар.
Поликратиялық мемлекет нысаны – биліктің мемлекеттің әртүрлі органдарының
Монократиялық мемлекет нысаны - белгілі бір органның немесе
Мемлекет нысаны мынадай сұрақтарға жауап береді. Мемлекеттік билік
Мемлекет нысаны дегеніміз – басқару нысанына және саяси
Мемлекет формасы мына мәселелерге жауап береді: мемлекеттік билік
Мемлекет формасы ретінде мемлекеттік басқару формасына, мемлекеттік құрылысына
Мемлекет формасы нақты тарихи қалыптасуы мен даму жағдайларына
Мемлекет формасы мемлекеттік ұлттық құрамы, тарихи дәстүрлері, елдік
Мемлекеттің белгілері оның алғы шарттарындағы көріністерден тарихи процестер
Мемлекеттік нысаны (формасы) дегеніміз адамдар арасындағы, адамдар мен
Басқару нысаны - жоғары мемлекеттік билікті ұйымдастырумен оны
Басқару нысаны, сондай-ақ, әлеуметтік-саяси күштерге және өзара күрестің
Басқарудың тарихи нақты қалыптасқан нысандарына байланысты мемлекет
Мемлекеттің тура аттарын былай жіктеуді Геродот та айтып
Мемлекеттің түрлеріне байланысты басқа да пікірлер көп. Дегенмен,
Басқару нысаны ретінде монархияның кейбір ерекшеліктері мынадай:
1) Бір адамның – монархтық (фараон, король, патша,
2) Жоғары бөліктің сабақтастығы мұрагерлерге берілу арқылы, шешіліп
3) Монарх мемлекеттік өкілдікті өз құқық бойынша алады;
4) Монархтық мемлекет басшы ретінде заңды жауапкершілігінің
Монархияның екі түрі бар: шексіз (абсолюттік) монархияда монарх
1) мемлекеттік органдардың белгілі бір мезгілге сайлануы;
2) мемлекеттік басшының белгілі бір мезгілге сайлануы;
3) мемлекеттік биліктің өз құқықтары бойынша емес, тәуелсіз
4) мемлекет басшысының заңды жауапкершілігі болуы;
Тарихи кезеңдерде республиканың бірнеше түрлері болған. Айталық,
Қазіргі кездегі республикалық басқару үшке бөлінеді: парламенттік, президенттік,
Тоталитарлық мемлекеттің басқару нысанының мынадай айырмашылығы бар.
1) Бүкіл мемлекетті басқаруды жеке роль атқаратын және
2) Партия көсемі мен мемлекет басшысының бір адам
3) Мемлекет басшысына диктаторлық әділдіктер берілуі;
4) Партиялық және мемлекеттік сайлаулардың формальды сипатка ие
5) Мемлекеттік және қоғамдық өмірдің барлық мәселелерін шешетін
6) Партия және мемлекет басшысының заңды жауапкершілігінің болмауы.
Тоталитаризм өзіне қажетті, тиісті саяси режимдерді туғызады. Билік
Тоталитарлық мемлекеттер қызметінің тарихи тәжірибесін қорытындылау, ел
Әмірі ең үстіңгі жағында қабылданатын, оған қатысты басқарма
Мемлекеттің аумақтық құрылымы мемлекеттің ішкі бөлінуі, олардың бір-бірімен
Осы заманғы теория бойынша мемлекеттік құрылым унитарлық және
Унитарлық мемлекеттің ішкі аумақтың құрылымында басқа мемлекеттер болмайды.
Қазақстан Республикасы унитарлы мемлекет болып табылады.
Мемлекет құрылымының екінші бір түрі - федерация. Федерация
Дегенмен федерациялық мемлекеттің билігі оған кірген мемлекеттерден өріс
Бұл федеративтік құрылыстың үлкен және эмперикалық түрлілігіне куә
Сондай-ақ, тәуелсіз мемлекеттердін бірігуі конфедерация деп аталады.
Конфедерация - тәуелсіз мемлекеттердің одағы. Бұндай одақ бір
Мемлекет конфедерациялық одаққа өзінің тәуелсіздігін толығымен сақтап, ішкі
Конфедерация мысалы 1776-1764 жылдардағы АҚШ, 1815-1867 жылға дейінгі
Мемлекеттерді өркениет тәсілімен түрлерге бөлуде олардың мемлекеттік және
Өркениет - әлеуметтік-мәдени жүйе. Бұған қоғамның тіршілік етудегі
Өркениет дегеніміз қоғамдық салыстырмалы түрде тұйықталған және жергілікті
Монархиялық мемлекеттердің бірігуі жеке немесе уния формасында болады.
Жеке унияның кездейсоқ,
Жеке униялардың саяси мағынасы маңызды болып әртүрлі мемлекеттердің
Бір монархпен біріктірілген мемлекеттер арасында соғыс мүмкін емес.
Реналды уния мемлекеттердің келісу нәтижесінде пайда болады және
Норвегия мен Швеция арасындағы Австро-Венгрия униялары реалды болған.
Реалды униялар бір
Империя - күшпен құрылған күрделі мемлекет. Империя бөліктерінің
Фузия (мемлекеттің бірігуі) және инкорпорация (бір мемлекеттің екінші
Мысалға Фузия ФРГ мен ГДР-дың қайта бірігуі болады.
Бұл бөлімді қорыта келгенде, ондағы қарастырылған мәселелерді толықтырғым
Республиканың өзі де 3-ке бөлінеді; біріншісі президенттік республикаға
Екіншісі – парламенттік республикаға Италияны жатқызуға болады.
Үшінші түрі аралас басқару нысанындағы республика болып 1958
Монархияларға келер болсақ, құлиеленушілік монархияға - Ежелгі Шығыс
Ал феодалды монархия 3-ке бөлінеді: абсолютті, яғни бұнда
Сословты - өкілдік монархия - бұнда Генералды штат
Буржуазды монархия 2 ге бөлінеді: дуалистік яғни, басқарудың
Конституциялық монархияның өзінін 2 түрі болады: дуалистік және
1) Парламенттің қос палаталы құрылымының болуы. Төменгі палата
2) Үкімет монархқа бағынады.
3) Монархтың парламент қабылдаған заңдарға вето қою құқығына
Республикаларға келер болсақ олардың екі түрі бар: парламентарлы
1) Парламенттің жоғарылығы.
2) Үкімет парламенттік сайлауда жеңген партияның басшысымен қалыптастырылады.
3) Үкімет мериялары өз қызметінде парламент алдында жауапты.
4) Үкімет парламентарийдің көпшілігінің қолдауына ие болғанда ғана
5) Парламент барлық үкіметке немесе оның бір
Президенттік республиканың белгілері:
1) Президент атқарушы биліктің басшысы. Ол парламентпен емес,
2) Үкімет президенттің алдында жауапты.
3) Президент үкімет мерияларын өз ұйғарымы бойынша қызметке
4) Президент парламент шығарған заңдарға вето қоя алады.
5) Президент мемлекеттің қарулы күштерінің бас қолбасшысы.
6) Президент мемлекеттің басшысы, халықаралық алаңда елдің өкілі
болып табылады.
Енді мемлекеттік құрылым нысандарына келер болсақ, бұл -
Ұлттық мемлекеттік құрылым нысаны дегеніміз көпұлтты қоғамға негізделген,
Біртұтас мемлекет – бұл әкімшілік-территориялық бірлік теріс
Конфедерация бұл саяси орталықтандыруды менсінбейтін мемлекеттер одағы. Оған
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл еңбегімді қорыта келгенде тақырыптың аса ауқымдылығын атап
Сонымен, бірінші тарауда мемлекеттің мәні қарастырылды. Оның ішінде
Екінші таруды қысқаша қорыта келгенде, мынадай нақты нәтижелер
Басқару нысандар - монархия және республика болып жіктеледі.
Ұлттық-мемлекеттік құрылым нысандары - федерация, біртұтас және конфедерация
Саяси режим түрлер - демократиялық және террористік екіншісі
Үшінші тарауда мемлекеттің типтері толығымен талқыланған. Жалаң фактілерге
Мемлекет типологиясында өркениетті көзқарастың бөліну критерийі өркениет типі
Қортындылай келе еліміз Қазақстан туралы бірер сөз айтқым
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
І. Нормативтік – құқықтық актілер:
І. 1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30.08.95 ж. қабылданды,
І. 2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң.
І. 3. Егемендік туралы декларация. 25.10.90 ж.
І. 4. «Қазақстан Республикасының президенті туралы» конституциялық заң
І. 5. Назарбаев Н.А. Қазақстан халықына Президенттің Жолдауы
І. 6. Назарбаев Н.А. Тәуелсіздік мемлекет ретінде
І. 7. Конституцияның түсіндірме сөздігі. Алматы, 1996 ж.
ІІ Арнаулы әдебиеттер:
ІІ. 1. Алексеев С.С. Теория права, 2 изд.,
ІІ. 2. Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері.,
ІІ. 3. Венгеров А.Б. Теория государства и права.,
ІІ. 4. Жоламан Қ.Д., Мұхтарова А.Қ., Тәукелев А.Н.
ІІ. 5. Левшин Р.З. Государство и право в
ІІ. 6. Марченко М.К. Теория государства и права.,
ІІ. 7. Өмірбекова Г.Ш. Мемлекет және құқық теориясы.,
ІІ. 8. Лазарева В.В. Общая теория государства и
ІІ. 9. Петров В.С. Сущность, содержание и формы
ІІ. 10. Сырых Теория государства и права., 1998
ІІ. 11. Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С. Мемлекет және
ІІ. 12. Сапарғалиев Ғ.С. Теория государства и права
ІІ. 13. Марченко М.Н. Проблемы теории государства и
ІІ. 14. Матузова Н. Теория государства и права,
ІІ. 15. Корельский В.М. Теория государства и права.,
ІІ. 16. Марченко М.Н. Теория государства и права.,
ІІ. 17. Лазарева В.В. Теория государства и права.,
ІІ. 18. Храпанюк В.И. Теория государства и права.,
ІІ. 19. Юридический справочник для населения, 2 изд.
ІІ. 20. Өзбекұлы С. Хан Тауке и правовой
ІІ. 21. Левшин А.И. Учебное пособие., М. 1997
Венгеров А.Б. ТГП. Ч.1.М.,1995. С.25.
«Саясат» - ақапараттық – сараптама журналы. А. 1999.
Сапаргалиев Г.С. ТГП. А. 1994. с. 20.
Венгеров А.Б. «Теория государства и права» М. 1996
Марченко М.Н. Проблемы ТГП. М. 2001. с. 45.
Сапаргалиев Г.С. Теория гоударсва и права Казахстана А.
Хронолюк А. «Теория государства и права» М. 1997ж
Алексеев С.С. Теория права. М. 1995 с. 19.
Марченко М.К. Теория государства и права М. 1996
Лазарева В.В. «Общая теория государства и права» М.
Лазарева В.В. Теория государства и права М. 1997.
Маркс Энгельс Соч. Т4 с. 447
В.И. Ленин Полн. соч. собр. Т33 с.8
Петров В.С. Сущность, содежания и форма государства Л.
Марченко М.К. ТГП. М. 1996
Венгеров А.Б. ТГП. М. 1999 с.93
Өмірбеков Г.Ш. Мемлекет және құқық теориясы Ж.2000 42бет
Корельский В.М. ТГП. М. 1997. с.38
Сырых ТГП М. 1998 с. 47
Матузова Н. Теория государства и права М. 1999
Петров В.С. Сущность содержания и формы государства Л.
Храпанюк В.И. ТГП. М.1995 С. 55
Марченко М.Н. Проблемы теории государства и права М.
1