Жоспар:
І. Кіріспе ......................................................................................................2
ІІ. 1. Жәрдемақы ұғымы мен тағайындаудағы негізгі шарттар
1.1. Жәрдемақы түсінігі, белгілері ........................................................4
1.2. Жәрдемақы тағайындау кезінде ескерілетін негізгі шарттар .......8
2. Қазақстан Республикасында төленетін жәрдемақы түрлері ..10
2.1. Мүгедектігі мен асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша, жасына
2.2. Арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар ...........................................16
2.3. Әр түрлі жағдайларға байланысты төленетін жәрдемақылар ....19
3. Қазақстан Республикасында жәрдемақы тағайындау және төлеу тәртібі
3.1. Жәрдемақы тағайындайтын органдар ..........................................23
3.2. Жәрдемақы төлеу жүйесінің қазіргі жағдайы ..............................25
ІІІ.Қорытынды ..........................................................................................27
Қолданылған әдебиеттер ......................................................................28
І. Кіріспе.
Қоғамның қай дәуірінде болмасын, ауқатты адамдар жоқшылық пен
Қазіргі кездегі әлеуметтік қорғау ұғымы Заң негізінде еңбек
Менің курстық жұмысыма «жәрдемақылар – әлеуметтік қамсыздандырудың бір
1. Жәрдемақы ұғымы мен тағайындаудағы негізгі шарттар.
1.1. Жәрдемақы түсінігі, түрлері.
ХХ ғасырда кез-келген мемлекеттің ішкі саясатының негізгі бағыттарының
Жәрдемақылар ақшалай нысанда беріледі, олар көмекке мұқтаж отбасылар
Жәрдемақылар бірқатар айрықша белгілерге ие, бұл белгілер оларды
жәрдемақы алуға құқылы тұлғалар шеңбері. Егер зейнетақы алу
жәрдемақылардың мақсатты бағыттылығы. Жәрдемақылар уақытша жоғалтылған жалақыны толығымен,
жәрдемақыларды төлеу мерзімдері. Жәрдемақылар, жоғарыда атап өткендей, уақытша
Қазақстан Республикасында жәрдемақының түрлері Заңмен және нормативтік актілермен
Жәрдемақылардың бірінші тобының негізіне мүгедектілік жағдайы, асыраушысынан айырылу
Жәрдемақылардың екінші тобына арнаулы жәрдемақылар жатады. Ол 1999
Жәрдемақылардың үшінші тобына әлеуметтік көмек түрінде тағайындалатын жәрдемақылар
Жәрдемақылардың маңызды белгісі болып, оларды төлеудің ұзақтылығы да
Бір жолғы төлемдерге бала туған кезде, оралмандарға берілетін,
Мерзімдік жәрдемақыларға белгілі бір уақытта төленетін жәрдемақылар жатады
Ай сайынғы жәрдемақылар ұзақ уақыт бойы, белгілі бір
Жәрдемақылар, сонымен қатар, жәрдемақының қандай да бір түрі
Мүгедектілігіне байланысты жәрдемақылар;
Асыраушысынан айырылу жағдайына байланысты жәрдемақылар;
Жасына байланысты жәрдемақылар;
Еңбекке уақытша жарамсыздығына байланысты жәрдемақылар;
Жүктілігіне және босануына байланысты жәрдемақылар;
Бала туған кезде берілетін жәрдемақылар;
Балалары бар азаматтарға берілетін жәрдемақылар;
Оралмандарға берілетін жәрдемақылар;
Қолайсыз аудандарда тұратын азаматтарға берілетін жәрдемақылар;
Азаматтардың жекелеген санаттарына берілетін өзге де жәрдемақылар.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының әлеуметтік қамсыздандыру жөніндегі заңдарында
1-тәсіл – жәрдемақының мөлшерін негіздік сомада анықтау. Бұл
Жәрдемақының мөлшерін анықтау үшін негіздік сома ретінде айлық
2-тәсіл – жәрдемақының мөлшерін өмір сүру деңгейінің ең
3-тәсіл – бұл жәрдемақының мөлшерін оны алушының жалақысына
1.2. Жәрдемақы тағайындау кезінде ескерілетін негізгі шарттар.
Азаматтардың жәрдемақы алуға құқығын Қазақстан Республикасы заңдары мен
Жеке бас куәлігі көшірмесі;
Тұрғылықты жерін растайтын тіркеу кітапшасы;
Әскери кітапша (ер адамдар үшін);
Жәрдемақы алуға құқығын растайтын тағы да басқа құжаттар
Жәрдемақы тағайындау туралы өтінішті оны алуға құқығы бар
Әрбір жәрдемақы алуға мүдделі азаматтың жәрдемақы алу құқығы
Мемлекеттік мекемелермен – тиісті ерекшеліктер бойынша, бұл ретте
Өзге жұмыс берушілермен – өз қаражаты есебінен, яғни
Кез-келген жәрдемақы басқадай әлеуметтік қамсыздандырылу жағдайына қарамастан тағайындалып
Жәрдемақының барлық түрлері азаматтың оны алуға құқығы туындаған
Қазақстан Республикасында жәрдемақы төлеу тек Қазақстан Республикасы азаматтарына
Сонымен қатар, кез-келген азаматтың бір уақытта бірнеше негіздемелер
2. Қазақстан Республикасында төленетін жәрдемақы түрлері.
2.1. Мүгедектігі мен асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша төленетін
Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың
Қазақстан Республикасы азаматтарының осы заңда және Қазақстан Республикасының
Мүгедектілігі бойынша жәрдемақы. Мүгедектілігі бойынша жәрдемақылар мүгедектікке душар
Жеке басы куәлігі көшірмесі,
Мүгедектілік тобын куәландыратын МӘСК-ң куәлігі көшірмесі (керек болғанда,
Тұрғылықты жері бойынша тіркеу кітапшасы немесе анықтама;
Әскери қызметшілер үшін әскери кітапша көшірмесі немесе ішкі
Алған жарақат, контузия, т. б. қызмет-міндеттеріне байланысты жағдайларға
16 жасқа дейінгі мүгедек балалар үшін туу туралы
Мүгедектігі бойынша жәрдемақы мүгедектіктің МӘСК белгілеген барлық кезеңіне
Мүгедектігі бойынша жәрдемақы алуға құқығы бар мүгедектер санаттарына:
Жалпы аурулардан, еңбекте мертігіп кәсіби аурулардан, бала кезінен
Мүгедектікке әскери қызметтен өту кезінде алған жарақаттың контузияның,
Әскери қызмет-міндеттерін атқаруға байланысты емес жазатайым жағдайдың салдарынан
Әскери қызметтен өту кезінде жаралану, контузия, мертігу ауруы
Себеп-салдарлық байланысы анықталдған төтенше экологиялық жағдайлар, соның ішінде
Мүгедектіліктің туындау себептері мен санаттары бойынша 1 мен
Асыраушысынан айырылуы бойынша жәрдемақы. Асыраушы дегеніміз – отбасын
18 жасқа толмаған және осы жастан асқан арнайы
18 жасқа толғанға дейінгі мүгедек деп танылған балалары,
Өз ата-аналарынан материалдық көмек алмайтын өгей ұлдары мен
«ҚР зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заңына сәйкес зейнеткерлік жасқа
Жәрдемақы тағайындау отбасы мүшелерінің өтініші бойынша асыраушысы қайтыс
Мүдделі адамның жеке басы куәлігі көшірмесі;
Асыраушысының өлімі туралы куәлік немесе сот шешімі көшірмесі;
Отбасы мүшелерінің саны мен туыстық қатынастарын растайтын құжаттар
Тұрақты мекен-жайы туралы анықтама немесе үй кітапшасы;
Ішкі істер, әскери қызметшілер санатынан қайтыс болғандар, өлген
Еңбекпен қамту бөлімінің отбасы мүшелерінің еңбекпен қамтылған немесе
Зейнеткерлік жастағы адамдар үшін мемлекеттік зейнетақы, жәрдемақы тағайындау,
Жәрдемақы тағайындау жөніндегі уәкілетті орган өтініш пен құжаттар
Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша тағайындалатын жәрдемақы мөлшері отбасының
Жасына байланысты жәрдемақы. Жасына байланысты жәрдемақы азаматтарға зейнетақы
Жеке бас куәлігі көшірмесі;
Тұрғылықты жерін растайтын үй кітабы немесе анықтама.
Орталық өтінішті қабылдап алған күннен бастап 10 күннен
2.2. Арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар.
Республикадағы экономикалық қатынастар, оның ішінде меншік нысанының өзгеруі
Ұлы Отан соғысының қатысышылары мен мүгедектеріне, (сондай-ақ мәртебесі
Ұлы Отан соғысында қаза тапқан (қайтыс болған, хабар
Қаза тапқан әскери қызметшілердің отбасылары, атап айтқанда Ауғаныстанда
Қайтыс болған соғыс мүгедектердің әйелі, сондай-ақ қайтыс болған
Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен
1988-1989 жылдардағы Чернобль АЭС-ғы апаттардың зардабын жоюға қатысушылардың
І, ІІ, ІІІ топтағы мүгедектер;
16 жасқа дейінгі мүгедек балалар;
«Алтын алқамен», «Күміс алқамен» марапатталған немесе бұрын «Ардақты
Бірге тұратын төрт және одан да көп кәмелетке
Жәрдемақы мөлшері ҚР аталған заңында белгіленген жеңілдіктерді негізге
ҰОС қатысушылары, Кеңес Одағы Батыры және Даңқ ордені
ҰОС мүгедектеріне 15 а. е. к.;
ҰОС қатысушыларына 15 а. е. к.;
Жеңілдіктер мен кепілдіктер бойынша ҰОС қатысушыларына 5,8 а.
Жеңілдіктер мен кепілдіктер бойынша ҰОС мүгедектеріне теңестірілгендерге 7,1
ҰОС қаза тапқан жауынгердің екінші некеге отырмаған жесіріне
Қайтыс болған ҰОС қатысушылары және мүгедектері әйелдеріне 2,4
ҰОС қатысқан Кеңес Одағы батырларының әйелдеріне олар қайтыс
Соғыстан кейінгі жылдарда бейбітшілік кезінде қайтыс болған әскери
ҰОС жылдары тылдағы жанқиярлық еңбегімен мінсіз әскери қызметі
Чернобыль АЭС-да апат зардаптарынан жоюға қатысушылардың қоныс аудару
Қазіргі кезеңде КСРО-ң кезінде немесе кейінгі жылдары Үкімет
Жәрдемақы тағайындау үшін растайтын құжаттарды табыс етпеген немесе
2.3. Әр түрлі жағдайларға байланысты төленетін жәрдемақылар.
Қазақстан Республикасында мүгедектілікке байланысты, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша
жер асты ашық кен жұмыстарында ауыр еңбек жағдайларында
еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы;
тұрғын үй жәрдемақысы;
балалары бар отбасыларына тағайындалатын жәрдемақылар.
1. Жерасты және ашық кен жұмыстарында, еңбек жағдайлары
еркектер 53 жасқа толғанда және жұмыс стажы кемінде
әйелдер 48 жасқа толғанда және жұмыс стажы 15
Жәрдемақыға құқық 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін зейнеткерлікке
2. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар жалпы
3. Азамат немесе заңды тұлға, егер заң актілерінде
Тұрғын үй қоры мемлекеттік меншіктен азаматтардың жекешелендіру барысында
Тұрғын үй жәрдемақысына отбасы мүшелерінің еңбекке жарамды жұмыс
Тұрғын үй жәрдемақысының тағайындауды жергілікті қорғау органдары жүзеге
4.Балалары бар отбасыларына жәрдемақы 18 жасқа дейінгі балалары
балалары бар отбасына бірыңғай жәрдемақы;
7 жасқа дейінгі төрт және одан да көп
мерзімді әскери қызметшілердің балаларына;
адамның иммуналдық тапшылығы вирусын жұқтырған және СПИД-пен науқастанған
бала кезінен мүгедек үйінде тәрбиеленетін және оқитын балаларға
Аталған жәрдемақылардың әрқайсысы басқадай әлеуметтік қамсыздандыру жағдайына қарамастан
Жәрдемақы асырап алған, қамқорлыққа алған балаларға да төленеді,
Жәрдемақының барлық түрлері, құқығы туындаған күннен бастап, бірақ
Жәрдемақы тағайындау жөніндегі органға өтінішпен бірге төмендегідей құжаттар
әр баланың тууы туралы куәліктің көшірмесі;
неке туралы куәліктің көшірмесі;
отбасы құрамын анықтайтын, куәландыратын анықтама және жәрдемақы түрлеріне
3. Қазақстан Республикасында жәрдемақы тағайындау және төлеу тәртібі.
3.1. Жәрдемақы тағайындайтын органдар.
Азаматтардың жәрдемақы алуға құқығын белгілейтін оны тағайындайтын және
Мемлекеттік зейнетақы тағайындау орталықтар «ҚР-да азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыру
МЗТО өз жұмысында ҚР заңдарын және Еңбек және
МЗТО-ның бас құрылымы республикалық және Астана, Алматы қалалық
01.01.98 жылға дейінгі кезеңде зейнетақы төлемдері тағайындалған азаматтарға
салымшылардың міндетті зейнетақы жарналарын транзиттік есепшоттар бойынша қабылдап,
жұмыс істемейтіндерге, сондай-ақ, алғаш рет жұмысқа қабылданған азаматтарға
ЖЗҚ салымшыларына құқықтық кеңестер беру, әдістемелік көмек көрсету;
ЖЗҚ-мен зейнетақы шарттарын жасасқан азаматтарды тіркеу;
Әскери қызмет пен ішкі істер органдары, т. б.
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды төлеуҒ
ҚР мерзімдік нормативтік актілеріне сәйкес зейнетақы, жәрдемақы істерін
Бас құрылымнан кейінгі облыстық филиалдардың міндеттері мыналар болып
Зейнеткерлердің аймақтық облыс бойынша есебін жүргізу;
Зейнетақы мен жәрдемақы төлеуге, жерлеуге бөлінген қаржының тағайындап
Атқарушы құзырлы органдарға зейнетақ мен жәрдемақы алушылардың қозғалысы
Республикалық орталыққа ӘЖК беру үшін тіркеу карточкаларын жіберу;
Әлеуметтік қамсыздандырудың мән-жайлары бойынша оның ішінде аймақ бойынша
Зейнетақы төлемдерін төлеуге түскен қаржының бухгалтерлік есебін жүргізу;
Филиалдарды ұстауға кеткен шығындар мен өз қызметінен түскен
Ішкі бухгалтерия есеп қызметін жүргізу;
Бөлімдердің жұмысына басшылық, методикалық көмек көрсету және аймақтағы
Халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу.
Аудандық, қалалық бөлім-филиалдар міндеттері болып мыналар танылады:
Зейнетақы, жәрдемақы төлемдерін алуғақ құқығы бар азаматтардың оны
Зейнетақы алушының ай сайын әрбір күнтізбе бойынша 25-нен
Жұмыс берушілерден тіркеу карточкаларын қабылдау және ӘЖК беру
ЖЗҚ-мен жұмыс ұйымдастыру;
Олыстық орталыққа және атқарушы өкілетті органға өз аймағындағы
Халық арасында түсініктеме, кеңес, насихат жұмыстарын жүргізу.
МЗТО қызмет-функциялары жағынан Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
3.2. Жәрдемақы төлеу жүйесінің қазіргі жағдайы.
Қазіргі кезеңде біздің елімізде зейнетақымен, жәрдемақымен қамсыздандыру жүйесінің
ІІІ. Қорытынды.
«Жәрдемақы – әлеуметтік қамсыздандырудың бір құралы» деген курстық
Қолданылған әдебиеттер:
«ҚР зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заң, 20.06.1997ж.;
«ҚР мүгедектігі бойынша, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және
«ҚР арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы» Заң,5.04.1999 ж.;
«Жерасты және ашық кен жұмыстарында, еңбек жағдайлары ерекше
«Балалы отбасыларына берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы» Заң, 28.06.2005
ҚР Президенті Жолдауы, 30.01.2010 ж.;
Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы, Жұмағұлов,2007 ж.;
Әлеуметтік қорғау құқығы, Жарикова,2001 ж.
27