МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 ТАРАУ. Қызметтік жалғандық жасаудың қылмыстық – құқықтық
Қазақстан Республикасында қылмыстық жалғандық жасауға байланысты жауаптылықты көздейтін
Қызметтік жалғандық жасаудың қылмыстық – құқықтық сипаттамасы.
Қызметтік жалғандық жасаудың криминалистикалық сипаттамасы.
2 ТАРАУ. Қызметтік жалғандық жасауды ашу және тергеу
2.1. Қызметтік жалғандық жасауды ашу ерекшеліктері.
2.2. Қызметтік жалғандық жасауды тергеу әдістемесі.
Қорытынды.
Қолданылатын әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. «Тәуелсіздік алған алғашқы күннен
«Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік
Егеменді еліміздің өркендеп-гүлденуіне және жоғары дамыған мемлекеттер қатарына
Қызметтік жалғандық жасау - мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік
Дипломдық жұмыстың міндеттері. Қарастырылып отырған проблеманың өзектілігін
қызметтік жалғандық жасау қылмысының субъектілерінің қылмыстық іс-әрекеттерімен күресудің
қызметтік жалғандық жасау қылмысының субъектілерінің қылмыс жасауға мүмкіндік
Зерттеудің объектісі болып қызметтік жалғандық жасау қылмысына байланысты
Зерттеудің нәрсесін қызметтік жалғандық жасау қылмысын субъектілердің қылмыстық
Дипломдық жұмыстың эмпирикалық және теориялық негіздерін шындықты түсінудің
және өзге де қылмыстардың нақты фактілерін зерттеуге мүмкіндік
Зерттеудің жалпы әдістемелік негізін жалпыға бірдей диалектикалық әдіс,
Дипломдық жұмыстың негізгі тұжырымдамалары мемлекет және құқық теориясы,
Дипломдық жұмыстың нормативтік-теориялық базасын Қазақстан Республикасының Конституциясы; қылмыстық,
Дипломдық жұмыс тақырыбының теориялық және практикалық маңыздылығы, оның
қызметтік жалғандық жасау қылмысын жасаушы субъектілер мемлекеттік қызметтер
қызметтік жалғандық жасау қылмысын жасаушы субъектілер лауазымды адам
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЛҒАНДЫҚ ЖАСАУ ҚЫЛМЫСЫ
1.1. Қазақ халқының әдет-ғұрпының сипаттамасы және мемлекеттік қызметшілердің
Қазақтың әдет-ғұрып құқығын оқып-үйренуде Қазақстан Республикасының бірқатар құқық
Қазақтың әдет-ғұрып құқығын зерттеуге байланысты бірқатар еңбектер жарық
«Тарихтан өткенді еске алу үшін ғана емес, сонымен
Бірақ «лауазымды қылмыстар ұғымында жүз жыл ішінде болған
«Лауазымды қылмыстардың табиғаты ұғымында болған өзгерістерді түсінуге, осы
Революцияға дейінгі Қазақстанда құқықтық нормалардың үш түрлі жүйесі
Қазақ хандығының заңдары «Жарғы» деп аталды. «Қазақша жарғы
Қазақ хандығының іргетасын қалаушы хандардың бірі Қасым хан
Ел аңыздарында сақталған деректерге қарағанда, Есім ханның тұсында
Тәуке хан билік жүргізген 17 ғ. соңы мен
Сібір қазақтары туралы Жарғының 220 параграфында «Егер билердің
19 ғасырдың бірінші жартысында патшалық үкімет 1822 ж.
Г.Загряжскийдің «Сборник казахского адата» деп аталатын оқулығында кінәләлердің
Билер соты жалған құжаттармен байланысты істерді тек лауазымды
1845 жылы 15 тамызда «Өкімет етуші сенатқа»
Қызметтік жалғандық жасау қылмысына байланысты жоғарыда аталған заңдар
Жоғарыда келтірілгендер бойынша мынадай қорытынды жасауға болады: Қазақстан
1893 жылғы билер съезінің Тоқмақ ережесінде «Қырғыз құжаттарына
1. «Мал, ақша және басқа да мүлікке қол
2.Ауыл старшындары, болыстық басқармалардың бұйрықтары және билердің шешімдері.
3.Ақ қағаздарға лауазымдық мөрлер қою /12/.
Құжаттар жалғандығы ұшін бұндай жауаптылықтың көзделуі, билік басындағы
Құжаттар жалғандылығы және оларды пайдалынғаны үшін қазақтың әдет-ғұрып
1)әртүрлі мөлшердегі айып;
2)бір айдан бір жыл алты айға түрмеге қамау;
3)бір айға дейін қамау.
Міне, қазақтың қылмыстық әдет-ғұрпындағы құжаттар жалғандығының орын алуы,
1.2.Қазақстанның қылмыстық заңнамасындағы қызметтік жалғандық жасау үшін қылмыстық
Қазақ КСР-інің Қылмыстық кодексі өзінің қалыптасуына қарай едәуір
Лауазымдық қылмыстар туралы алғаш рет Халық Комиссарлар Комитетінің
Совет өкіметінің орнаған кезеңдегі қылмыстық құқық бойынша лауазымдық
1922 жылы РКФСР-дің ҚК 105 бабының ескертуінде «Лауазымды
1924 жылдың қорытындысы бойынша қызмет бабындағы қозғалған ісьің
1927 жылдың 1-қаңтарынан бастап күшіне енген РКФСР ҚК
1997 жылдың 16 шілдесінде қабылданған ҚР ҚК-інде
2 ТАРАУ. ҚЫЗМЕТТІК ЖАЛҒАНДЫҚ ЖАСАУДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ
Қылмыстық жалғандық жасаудың қылмыстық – құқықтық
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының объект және объективтік жағының
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының объектісі, осы қылмыс үшін
Қылмыстық құқық бойынша барлық қылмыстар үшін жалпы объекті
«Қылмыстың объектісі қылмыс құрамының міндетті элементтерінің бірі болып
Қаралып отырған қылмыс, мемлекеттiк қызмет пен мемлекеттiк басқару
мүдделерiне қарсы сыбайлас жемқорлық және өзге де қылмыстар
мүдделерiн» қылмыстық заң қорғауына алып отыр.
Сондықтан, мемлекеттiк қызмет пен мемлекеттiк басқару
мүдделерiне қарсы сыбайлас жемқорлық және өзге де топтық
Қызметтік жалғандық жасау қылмысы да белгілі бір объектіге
А. А. Пионтковскийдің пікірі бойынша «лауазымды адам жасаған
Ал, А. Н. Трайнин “құжаттар жалғандығының объектісі болып,
Т. Л. Сергеевтің кеңестік Қылмыстық кодексі бойынша құжаттар
В. Ф. Кириченконың пікірі бойынша «Лауазымдық жалғандығының нақты
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі түсіндірмесінің авторлары, қызметтік жалғандықтың
Біздің ойымызша, аталған пікірлердегі кемшілік, топтық объектіге кіретін
Біздің ойымызша, қызметтік жалғандық жасау қылмысын жасаушы субъектілер
біріншіден, көрінеу жалған мәліметтер енгізілген ресми құжаттар және
екіншіден, қаралып отырған қылмыс арқылы қиянат жасаушы, ең
үшіншіден, көрінеу жалған мәліметтер енгізілген ресми құжаттар және
төртіншіден, ресми құжаттар мен құжаттардың заңды айналымына қол
бесіншіден, көрінеу жалған мәліметтер енгізілген ресми құжаттарға және
Сонымен, қызметтік жалғандық жасау қылмысының бірнеше қоғамдық қатынастар
Қылмыстық құқық теориясында қалыптасқан тікелей объектінің негізгі, қосымша
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының қоғамдық қауіптілігін бағалау, дұрыс
Сонымен, қызметтік жалғандық жасау қылмысын саралауда оның қиянат
Өйткені қарастырылып отырған қылмыстың заты туралы мәселенің теориялық
Сонымен, қоғамға қауіпті әрекеттің затын анықтау, біріншіден, нақты
Сонымен бірге қылмыстың затының орны мен мағынасы туралы,
«Өмірдің барлық салаларында құжаттарға маңызды рөл бөлінген. Олар
Кейбір ғалымдар қылмыстық қол сұғудың нәрсесі болып заттар,
Осы аталған пікірлерді қолдай келе және ҚР ҚК
Мемлекетте қоғамдық қатынастарды реттеудің бірден бір құралы ретінде
Кеңес дәуірінің криминалистері «ресми құжат» терминін кең мағынада
Ал, Қазақстан Республикасының ҚК 314-бабына түсіндірмесінде «Қылмыс заты
«Ресми құжаттар деп мемлекеттік өкімет органдары берген және
«Ресми құжат қатарына мекеме, ұйым, кәсіпорындардан шығатын және
1)оларға тиісті реквизиттерге (жалпы қабылданған немесе нормативтік құқықтық
2)олар өкілеттігі бар адамдармен толтырылуы тиіс.
Құжат дегеніміз — заңдылық маңызы бар және сондай
Бірқатар заңдарда «құжаттың және «ресми құжаттың анықтамасының ұғымдары
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 329-бабының
Сонымен бірге ҚР ӘҚБК 596-бабының 2-тармағында «… іс
Сонымен бірге Қазақстан Республикасының «Авторлық құқық және сабақтас
Келтірілген нормативтік құқықтық актілерге байланысты «құжаттың және «ресми
Сондықтан, қызметтік жалғандық жасау қылмысының заты ретінде мемлекеттік
Жоғарыда аталған заңдардағы “құжат” және “ресми құжаттың осы
Сонымен, қылмыстық заңда «ресми құжат терминінің түсіндірмесі нормативті-құқықтық
Балқаш қаласының Гүлшат қонысындағы 127 орта мектебінің директоры,
Осы қылмыстық-құқықтық мәселені шешу мақсатында «ресми құжаттың
«Осы кодекстің баптарында ресми құжат деп заңшығарушы, атқарушы
Жоғарыда келтірілген қылмыстық-құқықтық мәселелерді ескере отырып, осы қызметтік
Тағы бір көтеретін мәселе, ол аса маңызды құжаттар
Сонымен бірге 314-баптың диспозициясында көрсетілген қылмыстың заты ретінде
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының объективтік жағы. Әрбір қылмыстың
Сонымен бірге «қоғамға қауіпті іс-әрекет бұл адамның құқыққа
ҚР ҚК 314-бабына сәйкес қызметтік жалғандық жасау қылмысының
Ресми құжаттарға көрінеу жалған мәліметтерді енгізу. Бұл жағдайда
Ресми құжаттарға олардың шын мазмұнын бұрмалайтын түзетулер енгізу.
Не әдейі жалған құжаттар немесе қолдан жасалған құжаттарды
Бұл қылмыс тек қана белсенді әрекеттер арқылы жасалынады,
Егер, осы көрсетілген қызметтік жалғандық жасау әдістерін жіктеп,
Интеллектуалдық — ресми құжаттарға көрінеу жалған мәліметтерді енгізу.
Интеллектуалдық жалғандық жасау дегеніміз ол формальды жағынан дұрыс
Материалдық алдау дегеніміз құжаттың формальдық жағынан дұрыстығын бұза
ҚР ҚК 314- бабы бойынша жауаптылықты қарастыратын нормада,
314-баптың конструкциясында іс-әрекетпен келетін «адамның және азаматтардың немесе
Сонымен «адамның және азаматтардың немесе заңды тұлғалардың не
Қызметтік жалғандық жасау қылмысын алдын ала сөз байласып
Адамдар тобының алдын ала сөз байласып істеуі тәжірибеде
Интеллектаулдық және материалдық жалғандық жасаудың жігін ашудың тәжрибелік
Теория жүзінде интеллектуалдық және материалдық жалғандық жасаудың арасындағы
А. А. Жижиленко материалдық және интеллектуалдық алдау арасындағы
Т. Л. Сергеева «қандай түрге жататындығына қарамастан кез
Бұл жөнінде А. Н. Трайнин «материалдық жалғандық жасау
Профессор А. Н. Ағыбаев пайымдауы бойынша, «материалдық жалған
Сондықтан, қаралып отырған қылмыс құрамының объективтік жағының ара
Біздің ойымызша, интеллектаулдық және материалдық жалғандық жасау нысандарын
Өйткені, интеллектаулдық жалғандық жасау, материалдық жалғандық жасауға қарағанда
Ал, материалдық жалғандық жасауда, оның әдейі жалған (болған,
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының субъект және субъективтік
Мемлекетіміздің қоғамдық өмірінің барлық маңызды салаларындағы түбірлі қайта
Бұл лауазымдық қылмыстар туралы жалпы ілім аспектілерінің толық
Олардың қатарына мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару мүдделеріне
Бұл қылмыс субъектілерінің жалпы белгілерін анықтау үшін, ең
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде жауаптылық белгіленген қылмыстардың субъектісін
Құқық ғылымының салаларында құқық бұзушылықтың субъектісі туралы мәселе
Айыпты, қоғамға қауіпті іс-әрекет немесе әрекетсіздік үшін кінәлі
Қылмыстық жауаптылық туындайтын жасқа жеткен, қылмыстық заңда қылмыс
Сондай-ақ, қылмыс жасаған адамдар шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық
Қылмыстың жалпы субъектісі қазіргі қолданыстағы қылмыстық заң бойынша
Қылмыстың субъектісі кез келген жеке тұлға бола алмайды,
Қылмыстың субъектісі белгіленген жасқа толған жеке адам бола
Қылмыстың субъектісін сипаттайтын жоғарыда келтірген жалпы белгілерден басқа,
Арнайы субъект, яғни ҚК Ерекше бөлімінің баптарында көрсетілген
Сондықтан, қылмыстың арнайы субъектісі деп, ҚР ҚК 14-бабында
Бұл белгіге соншалық үлкен мағына беріледі, өйткені олардың
Сөйтіп, қызметтік жалғандық жасау қылмысының субъектісі болып қандайда
Аталған ерекшеліктердің жиынтығы мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы жасалатын,
Егер осы белгілердің біреуі болмаған жағдайда «қызметтік жалғандық
«Қызметтік жалғандық жасау» қылмысын жасайтын кінәліні анықтау ерекшеліктеріне
ҚР ҚК 307-бабының ескертуіне сәйкес: Тұрақты, уақытша немесе
Демек, осы бапқа байланысты лауазымды адамдар қатарына мыналар
1) мемлекеттік органдарда өкіметтің өкілі қызметін жүзеге асырушы;
2) ұйымдық-өкімдік функцияларды орындаушы;
3) әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындаушы;
4) бұл функциялар лауазымды адамдармен орындалады, олардың қатарына:
Мемлекеттік органдарда (ҚР заңшығарушы, атқарушы және сот билігі
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарында.
Қазақстан Республикасының Қарулы күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа да
Заң шығарушы бұл ұғымға мемлекеттің функцияларын мемлекеттік мекеме,
Бұл жерде РФ ҚК 285-бабының ескертуінде келтірілген лауазымды
Сонымен, құқық қорғау органдарының лауазымды адамдары мемлекеттік қызмет
Сондықтан, бұл жерде, тергеу қызметкерлерінің өте төмен біліктілігімен
Лауазымды адам туралы мәселеге арналған арнайы әдебиеттерге талдау
Тәжірибеде мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы
Өйткені, қылмыстық заңда көрсетілген қылмыс жасаушыны сипаттайтын белгілермен
Лауазымды адам — ұдайы, уақытша немесе арнайы өкілеттік
Лауазымдық өкілеттік — заңдарда белгіленген құқықтары мен негізгі
Мемлекеттік лауазым — мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерімен
Барлық келтірілген ұғымдарда «мемлекеттік органдарда» деген термин қолданылады,
Бірақ, осы тұрғыдағы мемлекеттік саясатқа байланысты елімізде қабылданған
Қазақстан Республикасының 1998 ж. 2-шілдеде қабылданған «Сыбайлас жемқорлыққа
«2. Мемлекеттік міндеттер — Қазақстан Республикасының Конституциясымен және
4. Лауазымды адамдар — тұрақты, уақытша немесе арнаулы
5. Жауапты мемлекеттік қызмет атқаратын адамдар – мемлекеттің
3-бап. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылық субъектілері.
1. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар үшін осы
2. Мемлекеттік міндеттерді атқаруға уәкілдік берілген өзге де
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңдарына сәйкес барлық
құқық қорғау органдары мен арнаулы қызметтердің лауазымды адамдары
3. Осы заңды қолданған кезде мемлекеттік міндеттерді атқаруға
жергілікті өзін-өзі басқару органдарына сайланған адамдар;
заңда белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы
жергілікті өзін-өзі басқару органдарында тұрақты немесе уақытша жұмыс
мемлекеттік ұйымдардың немесе жарғылық капиталында мемлекеттік меншіктің жиынтық
4. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық субъектілерінің қатарына лауазымды
Бұл заңда берілген нормаларда сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық
Аталған заңдардың орыс тілінен аударылып, қазақшаланғаны баршамызға мәлім,
Сондықтан, қазіргі уақытта бәрімізді қинап жүрген тіл мәселесіне
Бір заңда субъектілер қатары тар мағынада «мемлекеттік органдардаң
Бірінші үйлеспеушілікке байланысты мынаны атап кеткен жөн, «Мемлекеттік
Бірақ, мемлекеттік мекеме, кәсіпорын және ұйымдарда мемлекеттің функциясын
Тағы бір мысал ретінде, Қазақстан Республикасы Үкіметінің №
Тағы басқа да заңдарға талдау жасайтын болсақ, Қазақстан
«1) Мемлекеттің қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қамтамасыз ету
Қазақстан Республикасының «Комерциялық емес ұйымдары туралы 16.01.2001 ж.,
Қазақстан Республикасы Үкіметінің (12.02.1999 ж. № 119) қаулысымен
Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызмет туралы» (18.12.2000 ж. №
Бұл белгілерге соншалық үлкен мағына беріледі, өйткені құқық
Лауазымды адам болып табылмайтын мемлекеттік қызметшінің ұғымы нормативтік
Сонымен бірге мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстарды жасаушы
Жауапты мемлекеттік қызметшінің, құқықтық құзырына байланысты мемлекеттік билікті
Селолық округ әкімінің жауапты мемлекеттік қызмет атқаратын лауазымды
Жоғарыда келтірілген негіздерге байланысты, мынадай түйін жасауға болады:
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының субъектісі болып қандай да
Қызметтiк жалғандық жасау қылмысының субъектілері болып мыналар табылады:
мемлекеттiк қызметтер атқаруға уәкiлеттi адам не оған теңестiрiлген
жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайланған адамдар;
заңда белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасының
жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында тұрақты нeмece уақытша жұмыс
мемлекеттiк ұйымдарда және жарғылық капиталында мемлекеттiң үлесi кемiнде
лауазымды адам: Тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкiлеттiк
жауапты мемлекеттiк лауазым атқаратын адам;
мемлекет қызметтерiн және мемлекеттiк органдардың өкiлеттiктерiн тiкелей орындау
1959 жылғы ҚазКСР ҚК-нен айырмашылығы қарастырылып жатқан қылмыс
Қылмыстың қандай әрекетпен (әрекетсіздікпен) жасалғаны, қоғамға қауіптілігі, болған
Сондықтан, қызметтік жалғандық жасау қылмысының сыртқы жағын бейнелейтін
Субъективтік жағының негізгі белгілеріне: кінә, ниет, мақсат жатады,
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқысы субъективтік кінәлау позициясында тұр,
Ғалымдар, қасақаналық пен абайсыздықтың заңды ұғымдарының толық жетілмегендігін
Қылмыстық-құқық әдебиеттерінде кінә мен қылмыстың субъективтік жағының өзара
Кінә — бұл адамның өзі жасаған қылмыстың заңда
Кінә — кез келген қылмыстың субъективтік жағының қажетті
Заң (Қылмыстық кодекстің 19-бап 1-бөлігі) қасақаналықты материалдық құрамға
Формальды қылмыстардың бұл қасиеттері қызметтік жалғандық жасау қылмысына
Осыған байланысты, қарастырылып отырған қылмыстың тікелей қасақаналығы бағыттылығының
Адамның қылығына байланысты кінә екі жағдайды көздейді. Оның
Осы тұрғыдан кез келген қасақаналықпен жасалатын қылмыстың мазмұнын,
Қаралып отырған қылмыста, интеллектуалдық элементі ретінде кінәлінің ресми
Бұл, формальды құрамды қылмыстардың қасақаналығының ерікті белгілер әруақытта
Әдейі жалған немесе қолдан жасалған құжаттарды мемлекеттiк қызметтер
Сонымен бірге жалған құжаттқа иеленген, мысалы, кәсіпкерлік саласында
Сонымен қатар, ҚР ҚК бойынша қызметтік жалғандық жасау
ҚР Жоғары Сот Пленумы осы мәселеге үлкен мән
Факультативті белгілердің, кінә нысанының негізгі белгісі сияқты, талданылып
Қылмыстық ниет деп белгілі бір қажеттіліктер мен мүдделердің
Пайдакүнемдік ниет кінәлі адамның қызметтік жалған құжат жасау
Өзге жеке бас мүддесінің мазмұнын кек алу, жағымпаздық,
Қылмыстық құқық ғылымында қылмыстың мақсаты деп, адам қылмыс
Тәртіптік жауаптылыққа барлық мемлекеттік қызметшілерді тарту «Мемлекеттік қызмет
Міне, қызметтік жалғандық жасаған мемлекеттік қызметшілердің әрекетінде қылмыс
Егер, осы қылмыстық әрекеттер арқылы азаматтардың немесе заңды
Өйткені, қаралып отырған қылмыс құрамының міндетті элементі ретінде
Сондықтан, қаралып отырған қылмыс ниетсіз жасалуы да мүмкін
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің қабылдауымен сонымен қатар Қазақстан
Қызметтік жалғандық жасау қылмысы - қызметтік қылмыстарының көп
Криминалистикалық әдістеме – белгілі бір қылмыстардың жолын кесу
бастапқы ақпараттың сипаттамасы;
қылмысты істеу мен қылмыс іздерін жасыру туралы мәліметтер
қылмысты мүмкін жасаған адамның тұлғасы, оның мақсаттары мен
қылмыстан мүмкін зардап алған жәбірленуші және қылмыстың көп
қылмыс жасауға итермеленген мән-жайлар.
Қылмысты мүмкін жасаған адамның тұлғасы, оның мақсаттары мен
Қылмысты жасалу тәсілдері.
Қызметтік жалғандық жасау қылмысың лауазымды тұлғаларымен және де
Лауазымды түлғаның немесе мемлекеттік қызметшінің төменде аталған әрекеттерінің
Ресми кұжатқа көре тұра жалған дерек еңгізу. Бұл
жағдайда шын құжаттың барлық белгілері мен деректемелері
сақталған тұпнұсқа құжатқа кез келген сөз, растау, т.б.
жазу арқылы шындыққа сәйкес келмейтін мәлімет енгізіледі;
Ресми құжатқа оның тұпнұсқа мазмұнын бұрмалай-
тын түзетулер енгізу. Бұл жағдайда бастапқы тұпнұсқа құжат-
қа оны шындықка сәйкес келмейттін қандай да болмасын
зету (өшіру, сүрту, мәтіннің бір белігін алып тастау,
болмасын мәліметті нақтылау жолымен енгізу;
Көре тұра жалған немесе жасанды құжат беру, яғни
толықтай жалған кұжат жасау және оны басқа адамдарға
Ресми құжат - кылмыс заты болып табылады. Ресми
Оған мыналар жатады: еңбек кітапшасы, оқу орнының дипломы,
Қылмыстық құқық теориясында "жалған құжат жасау тек қана
Ғылыми әдебиеттерде оның жасалу тәсіліне қарай жалған құжат
а) жалған мәлімет енгізуден тұратын интеллектуалды;
б) өшіру, мәтінді өзгерту, жапсыру т.б. арқылы кұжатқа
Барлық жағдайда да жалған құжат жасау тұпнұсқаға қолдан
Бірінші топ – құжат жасаушының (автордың) белгілерін және
Екінші – табиғатын, сапалық құрамын, топқа қатыстылығын, ал
Үшінші – сәйкестендіру міндеттерін шешу: хаттағы сөзі мен
Осы міндеттер нақтыланады және құжаттарды зерттеудің екі түрін
Криминалистикада құжат ретінде жасалған немесе жасалатын қылмыстардың жағдайы
Қылмыстық-процессуалдық мәніне байланысты құжаттарды бөледі – заттай айғақтар
Құжаттар - заттай айғақтарда қылмыстық әрекеттің іздері (өшіру,
Құжаттар - заттай айғақтар ретінде тек қана құжаттың
Құжатта бар мәліметтің сипаты бойынша құжаттың жасанды және
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексі бойынша қызметтік жалған
Қызметтік жалған құжат жасау формалдық, құрамы бар қылмыс.
Субъективтік жағынан қарағанда жалған құжат жасау тікелей қасақаналықтың
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 307-бабының 1 ескертуіне сәйкес
Қызметтік жалған құжат жасау дербес қылмыс ретінде әлдеқайда
Бөтеннің мүлкін талан-таражға салу кезінде лауазымды тұлғаның жасалған
Лауазымды және жеке адамдар арасында уағдаласып көре тұра
Жеке адамның мемлекеттік немесе коғамдык қаражатты зейнетақы, жәрдемақы
Егер лауазымды адам жеке адамға заңсыз зейнетақы алуға
Қызметтік өкілеттікті теріс пайдалану ұрлау мен қызметтік өкіметтігін
Бұл жағдайда тұлға мемлекеттік аппараттың қалыпты заңды қызметіне
біріншіден, тұлғаның мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамның не
екіншіден, бұл тұлғаның қызметте қарсы кейбір әрекеттер жасауы;
үшіншіден, бұл әрекеттер міндетті түрде азаматтардың және ұйымдардың
Лауазымды тұлғаның өкілеттігі заңның ережелерімен, кейде бөлек нормативтік
Келтірілген залал елеулі болып табыла ма, деген сұрақты
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының дәлелдеуге жататын мән-жайлар.
Қызметтік қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы оларды орындаудын тәсілдері мен
- біріншіден, көрінеу жалған мәліметтер енгізілген ресми
- екіншіден, қаралып отырған қылмыс арқылы қиянат
- үшіншіден, көрінеу жалған мәліметтер
- төртіншіден, ресми құжаттар мен құжаттардың заңды
- бесіншіден, көрінеу жалған мәліметтер
Кеңес дәуірінің криминалистері «ресми құжат» терминін кең мағынада
Жоғарыда аталған заңдардағы “құжат” және “ресми құжатың осы
Оларды мынадай мысалдардан көруге болады, атап айтқанда А.
Балқаш облысаралық балық қорғау инспекциясының бас маманы Исламбеков,
- оқиға болған нысан – кәсіпорын (ұйым, мекеме)
- кәсіпорынның нақты учаскесі (цех, қойма) және қылмыспен
- нормативті сипаттағы ережелердің қылмыс нәтижесінде бұзылған түрлері
- жасалған қылмыстың анық-қанығы (уақыты, орны, мақсаттары, уәжі,
- қылмыс болған қызмет түріне қатысты адамдар тобы
- қылмысты жасауға қатысқан адамдар;
- әрқайсысының әлеуметтік, кәсіби және қылмыстық сипаттамасы (қызметкердің
- қылмыстың зиянды салдарларының сипаттамасы (олардың сипаты, түрі,
- қылмыстық әрекет пен одан кейінгі зиянды
Оған қоса төмендегідей сұрақтарды да анықтау керек:
1) қылмыс субъектісінің пайда көздеушілік қызығушылығы қалай көрінді;
2) қандай әрекеттерде көрініс тапты;
3) қандай мақсаттар көзделді;
4) бұл мақсаттар қандай уақыт кезеңінде, қандай тәсілмен,
5) қылмыс бір эпизодты ма, әлде көп эпизодты
- қылмыспен байланысты қызмет түрі нормативті сипаттағы бекітілген
- қызметтің шын мәнісінде қалай жүзеге асқаны (осы
- нормативтік және нақты модельдерді салыстыру және осы
- зерттеліп отырған қызмет субъектілерінің құқықтық мәртебесін зерттеу;
- осы қызмет түрі процесінде тергеуді қызықтырып отырған
- міндеттерді және нақты жүзеге асқан функцияларды салыстыру
Ал, енді статистикалық мәліметке келсек,ол мынадай болып келеді:Қазақстан
3. ТАРАУ.
3.1. Қызметтік жалғандық қылмысын ашу ерекшеліктері.
Қызметтік жалғандық қылмысын дер кезінде анықтау және ашу
Қыллмыстық істерді тергеу заңда көрсетілген тергеу әрекеттерін жүргізу
Қызметтік жалғандық қылмысының қылмыстық істі қозғау тәртібі ҚР
1. Азаматтардың арыздары
2. Кінәсін мойындап келу
3. Лауазымды түлғалар және қылмыстық істі қозғауға құқық
Тергеудің бастапқы сатылары
Қызметтік жалған қ ылмысының касиеттері бойынша қылмыстық істерді
Кей жағдайларда азаматтардың хабарламалары мен арыздарында барлық кезекті
Қылмыстық істі қозғау незеңі көп жағдайларда тексеру
-мемлеттік мекелерде қужатамалық ревизия жүргізідген және олардың
-мемлекеттік мекемелерінде жыл сайын аудиторлық тексеріске
-экономикалық және сыбайлас немқорлық қылмыстар бойынша күрес жүргізу
Ревизиялық, аудиттік тексерістер көбінде жоспарлы түрде жүргізіледі, тексерудің
Зерттелетін қылмыс жағдайларын анықтау кезінде қызмет түрінің практикалық
-арифметикалық тексеру ( қорытындының есептеудің дұрыстығын тексеру, көлденеңінен
-құжаттарды қарсы тексеру бір ұйымда бар құжаттағы
-ресми құжаттарды шимайжазу жазбаларымен салыстыру, нақтылы сипаты мен
Аталған міндеттер мынадай жолмен шешіледі; 1)оқиға орны мен
Іс бойынша шындықты анықтауда оқиғаның негізгі себептерін анықтаудың
Осы материялдар тергеу актілерінен, оның қатысушыларының актілерінен;қайғылы оқиғалар
Көрсетілген негіздеме шарттар болғанда,олар толығымен шешілмегенде не толық
Оқиғаның жағдайлары процессуалдың емс тергеудің қорытындысына толық жарияланғанда,қорытындылар
Тергеудің қаралған жалпы жағдайлары көрсетілген қылмыстың кейбір түрлеріне
Алу және тіптеу;
Құжатты тексеру;
Жауап алу;
Беттестіру;
Алу және тіпту әрекеттері дәлелдемелік мәліметтелері бар құжаттарды
Қылмысты тергеу жүргізу кезінде құжаттарымен жұмыс жасау тергеулік
Құжатты зерделеуді оның мақсатын белгіленнен,негігі мәтінін және онда
- нысанының,түсінің және реквизиттерінің сәйкес келмеуі;
- мазмұнының қарама-қайшы келуі,орфографиялық қателер,стандарт емес шрифт,пайдаланудан шыққан
- механикалық әсер етуден қалған іздер;
- толықтырып жазғандағы немесе өшірілген мәтінніңорнына жазу жазғанда
- қорғау торшалары сызықтарының,мөр элементтерінің,фотоқағаздарының сапасының сайкес келмеу
- сызықтардың,әріп штрихтарының тегіс болмауы,әртүрлі көлемдігі бойынша,дөңгелек мөрдегі
- жасанды қолтанбалардың іздері;
- дыбыс және бейнемагниттік ленталарды монтаждау кезіндегі іздері
Құжаттарды тексеру және алдын ала зерттеу кезінде құжаттардың
Белгілі амалдарды пайдалана отырып және ғылыми техникалық
Құжаттың өзі заттай айғақ. болып табылатындықтан,оны тексерудің нәтижесі
Қолжазбаларды зерттеу кеңінен таралған криминалистік сараптаманың қатарына жатады.
Хатты криминалистикалық зерттеу сәйкестендіру теорияның жалпы ережесіне,адамның жоғарғы
Жазу шеберлігіне ұзақ уақыт бойы оқу және жаттығу
Айырма жасайды:
- техникалық дағдылар;
- графикалық дағдылыр;
- хат сөзінің дағдысы, сөздік құрамы мен
Техникалық және графиканың дағдылардың жиынтығы қолтазбада көрінеді және
Жазуының өзгеруы хат жазу кезінде ерекше жағдайда тұруына
Бірақ жеткілікті ауқымды қолтазба мәтіні болған кезде бұл
Мәтінде,әйбетте тергеу практикасында айта білу стилі туралы сөз
Лексикалық белгілері жалпы сөздік қорын,белгілі бір мамандықтың,жердің адамдары
Граматикалық белгілері хат жазушының грамматикалық ережені білу-білмеуін
Жазу белгілері екі топқа бөлінеді:
-жалпы,жазуды жалпы қозғалы жүйесі ретінде сипаттайды.
-жеке,кейбір әріптерді,олардың бөліктерін және әріптерді қосып жазу кезінде
Жалпы белгілерді шартты түрде үш үлнен топқа бөлуге
1. Жазба қозғалыс дағдысынын қалыптасу дәрежесін және сипатын
2. Қозғалыстын құрылымдың сипаттамасын көрсетенгін белгілер.Бұл қозғалыстың босымдылының
3. Қолтазба мен қозғалыстың фрагментерінің кеңестік бағдарларын көрсетінгін
Жазуда жиі кездесетін білгелер:
-әріптерді және олардың әлеметтерін орындау және қоиз кезінде
-жазу кезінде қозғалыс бағыты.Қозғалысты төменнен жоғары,жоғарыдан төмен,солқормау, оңқармау;
-қозғалыстың байланысы,яғни әріптердің өзара қосылу түрі;
-әріпті орындау кезіндегі қозғалыстың күрделілігі.
Жазумен салыстырғандағы қозғалыстың қарапайымдылығын, күрделілігін, қысқартылғандығын айтылады.
Қолтаңбаны орындаушыны іздеу және сәйкестендіру үшін жазуды пайдалану.
Таблицаның негізгі бөлімі осы белгілер мен олардың графикалық
Келесі тергеу әрекеті жауап алу болып келеді Ол
Осымен байланысты атқарылған жұмыстардың нәтижесі кезекті міндеттерді шешуге-негізгі
1.Елеулі зиян сипаты және оның жасалу жолдары.
2.Лауазымды тұлғаның жасаған қызметтін әрекеттері немесе әрекетсіздігі арқасында
Қаралатын істер бойынша іс қозгауда жеткілікті мәліметтердіңболуы болжамдарды
Тергеуші аққинатқажету үшін келесідей әр түрлі таным әдістерін
-бақылау;
-эксперимент;
-салыстыру;
-жүйелілік құрылымдың талдау;
-адамның өткен өмірін зерттеу;
-зерттеудің арнайы әдістерін;
-криминалистикалық;
сот психологиялық.Құжаттарды тергеу түргізу үшін тексеру.
3.2. Қызметтік жалғандық қылмысын тергеу әдістемесі.
Осы келесі тергеу сатыларына жатаныңдарға көшсек,олар мыналар болып
-беттестіру;
-сараптаматағайндау.яғнисот қолтазба тану сараптамасы.құжаттарды технико-криминалистік сараптамадан өткізу.
Жауап алудан кейін.бұрын жауап алынған екі адамның көрсетпелерінде
Сараптама жасау үшін материалдары дайындау. Жазуға сараптама тағайындау
Қолжазбаның еркін және эксперементальды үлгілерін айырады. Еркін үлгілер
Олар жеке және қызметтік хат алмасу құжаттары, өмірбаян,
Эксперементальдық үлгілер арнайы салыстырмалы түрде зерттеу үшін тергеушінің,
Эксперементальды үлгілерді зерттелетін құжаттты бұрын жазған құрал түрімен
Жазуға сараптама жүргізу туралы қаулыда жазуға зерттеу
Жазуына сараптама жүргізу әдістемесі туралы жалпы мәліметтер. Қолжазбаларды
1) Алдын ала зерттеу
2) Жеке зерттеу
3) Салыстырмалы зерттеу
4) Нәтежелерді бағалау және қорытынды зерттеу
Алдын ала зерттеуде сарапшы ұсынылған құжаттың бар жоғын
Жеке және салыстырмалы зерттеулер жобалар мен белгілердің таблицасын
Тергеу практикасында құжаттың түпнүсқасы екендігін, оны жазылу уақытын,
-Құжатты алғашқы мазмұын өзгерту фактісі мен тәсілін белгілеу;
-Нашар көрінетін және көрінбейтін, оның ішінде құйылған, желімделген,
-Құжаттарды немесе олардың бөләктерін жасау уақытын анықтыу;
-Құжаттарды техникалық зерттеу түрін зерттеудің тікелей объектісі: қағаз,
Құжаттарды техникалық зерттеу міндеттері мен объектілеріне қатысты құжаттарды
Құжаттардың жасанды бланкілері көбінесе сүретін салң немесе кестесін
Сараптаманың қай түрі тағайындалатыны, қылмыстың жасалу тәсіліне және
Егерде жасалған қылмыс фактісін аныұтау, үшін еркін қолда
ҚОРЫТЫНДЫ
Қызметтік жалғандық жасау: қылмыстық-құқықтық және криминологиялық шараларына арналған
1. Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы
Қызметтік жалғандық жасау қылмысының негізгі тікелей объектісі, мемлекет
2. ҚР ҚК 314-бабына сәйкес қызметтік жалғандық жасау
а) Ресми құжаттарға көрінеу жалған мәлметтерді енгізу. Бұл
б) Ресми құжаттарға олардың шын мазмұнын бұрмалайтын түзетулер
в) Әдейі жалған құжаттар немесе қолдан жасалған құжаттарды
3. Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы,
Қызметтiк жалғандық жасау қылмысының субъектілері болып мыналар табылады:
мемлекеттiк қызметтер атқаруға уәкiлеттi адам не оған теңестiрiлген
жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайланған адамдар;
заңда белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасының
жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында тұрақты нeмece уақытша жұмыс
мемлекеттiк ұйымдарда және жарғылық капиталында мемлекеттiң үлесi кемiнде
лауазымды адам:
тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкiлеттiк бойынша өкiметтiң өкiлi
жауапты мемлекеттiк лауазым атқаратын адам:
мемлекет қызметтерiн және мемлекеттiк органдардың өкiлеттiктерiн тiкелей орындау
4. Мемлекеттік қызметшілердің қылмыстылығы – күрдлелі әлеуметтік құбылыс.
еліміздегі экономикалық жағдайдың қиыншылығы;
мемлекеттік қызметшілер арасындағы құқықтық нигилизм;
мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамалар туралы құқықтық білімдерінің төменділігі;
мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстардың алдын алу шараларының
мемлекеттік органдардағы, мемлекеттік қызметшілердің кәсіпқойлық деңгейінің төмендігі;
мемлекеттік орган басшысының, өзіне бағынышты мемлекеттік қызметшілерінің қызметіне
құқық қорғау органдары мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстарды
мемлекеттік қызметшілермен бірігіп қылмыс жасауға қатысушыларының анықталмауы;
мемлекеттік қызметшілердің қылмыс жасауларының себептерін және оларды жасауға
5. Қызметтік жалғандық жасау қылмысын жасауға мүмкіндік туғызған
құжаттар айналымы жүргізілетін бухгалтерлік жұмысқа адамдардың таныстық бойынша
банктен тыс бухгалтерлік қызметте істемеу, оқу орындарында бухгалтерлік
бухгалтерлік білімі жоқ адамдардың (жоғарыда келтірілген қылмыстық істе
- әкімшілік құқық бұзушылық істерін қарауға уәкілеттік берілген
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ:
2007жылғы 21 мамырдағы №254-ІІІ «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер
Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі
Бюллетень Верховного Суда СССР, 1972г. №24
Павлодар қаласы Индустриальный аудандық сотының архиві. 1999 ж.
Балхаш қалалық сотының архиві. 1999 ж.
Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы «Елдегі жағдай
Назарбаев Н. Қазақстанның болашағы-қоғамның идеялық бірлігнде // Халық
«Елдегі жағдай мен 1997 жылға арналған ішкі және
Комментарий к Уголовному кодексу РК / Отв. ред.:
Ағыбаев А. Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. –
Ағыбаев А. Н. Қылмыстық құқық: Оқулық. Толықтырылып, екінші
Ағыбаева Л. А. Жалған құжатқа байланысты қылмыстық жауыптылық
Орымбаев Р. Специальный субъект преступления. – Алма-Ата, 1977.
Смолицкий Г. Р. Должностные преступления. – Москва, 1947.
Утевский Б.С. Общее учение о должностных преступлениях.-Москва, 1948.
М.Қани.Қазақтың көне тарихы.Алматы:Жалын,1993.
Трайнин А. А. Общее учение о составе преступления.
Құлжақаева Р. Б. Қылмыстың құрамы. – Қарағанды, 2000.
Каиржанов Е. И. Уголовное право Республики Казахстан Общая
Трайнин А. Н. Общее учение о сотаве преступления.
Өзбекұлы С. Абай және адам құқығы. — Алматы,
Алауов Е. Квалификация хищения, совершенных по подложным
Криминалистика оқулығы, Алматы «Жеті Жарғы» 2006 ж.
Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі
2007жылғы 21 мамырдағы №254-ІІІ «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер
Бюллетень Верховного Суда СССР, 1972г. №24
Павлодар қаласы Индустриальный аудандық сотының архиві. 1999 ж.
Балхаш қалалық сотының архиві. 1999 ж.