МАЗМҰНЫ
АҢДАТПА
КІРІСПЕ.................................................................................................... 9
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ.............................................................................
1.1 Натрий үшполифосфатын өндірісте алу әдістері.................................. 10
1.1.1 Натрий үшполифосфатының қасиеттері және сапсының сипаттамасы.............................................................................................
1.1.2 Шикізат және қосымша материалдардың сипаттамасы....................... 16
1.1.3 Процестің физико-химиялық негіздері................................................... 19
1.1.4 Өндірістің технологиялық схемасының сипаттамасы.......................... 24
1.1.5 Экстракциялық фосфор қышқылын органикалық еріткіштермен тазартып НҮПФ-н және
28
1.1.6 Натрий үшполифосфатының қолдану аясы
2
2.1 ТӘЖІРИБЕ ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ................................................
НҮПФ өндірісте алу тәсілдері
32
2.1.1 Бастапқы заттар сипаттамасы және талдау әдістері.............................. 32
2.1.2 Фотометрикалық тәсілмен алюминийді анықтау тәсілі........................ 34
2.1.3 Фотометрикалық тәсілмен кальцийді анықтау...................................... 34
2.1.4 Жалпы P2O5 -ті анықтау әдісі................................................................... 35
2.1.5 Фотометрикалық тәсілмен темірді анықтау........................................... 35
2.1.6 Магнийді анықтау әдісі............................................................................ 35
2.2 Зерттеуді жүргізу әдістері........................................................................ 36
2.2.1 Төменгі сапалы Қаратау фосфориттерінен натрий үшполифосфатын алуға қажет
36
2.2.3 Тәжірибе бөлімінің есебі .......................................................................... 36
2.2.4 H2SO4 және HNO3 қышқылымен Қаратау және Шилісай фосфориттерін
37
2.2.5 Шилісай фосфоритінен натрий үшполифосфатын алу......................... 39
2.2.6 Дикальций фосфатынан НҮПФ алу......................................................... 39
2.2.7 Монокальций фосфатынан НҮПФ алу...................................................
3 Еңбекті қорғау............................................................................................ 44
3.1 Натрий үшполифосфаты өндірісінде қолданылатын материалдардың қасиеттері, сақтық шаралары
44
3.2 Өндіріс орнын жасанды және табиғи жарықтандыру............................ 46
3.3 Өндірістік бөлмелердің микроклиматтық параметрлері……….…... 47
3.4 Өндіріс орнындағы электр қауіпсіздігі.................................................... 50
3.5 Шу мен діріл............................................................................................... 51
3.6 Өндірістегі өрт қауіпсіздігі....................................................................... 51
4 Экономика бөлімі................................................................................. 54
4.1 Шикізат пен реактивтерге кеткен шығындарды анықтау......................
4.2 Электроэнергияға кеткен шығындарды есептеу....................................
4.3
4.4 Суға кеткен шығынды
Зертханалық ыдысқа кеткен шығындарды есептеу............................... 55
55
4.5 Бөлмені жалдауға қажетті есептеулер..................................................... 55
5 Қоршаған ортаны қорғау. Өндіріс қалдықтары және оларды
пайдаға асыру.............................................................................................
56
5.1 Ауа бассейнін қорғау................................................................................. 57
5.2 Ағын суларды тазалау .............................................................................. 58
5.3 Қатты қалдықтарды залалсыздандыру.................................................... 58
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................ 59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.................................... 60
АҢДАТПА
Осы дипломдық жұмыста натрий үшполифосфатын төменгі сапалы фосфориттерден алу
Тәжірибе нәтижесі бойынша НҮПФ-ның сапасы МЕСТ талаптарына сәйкес келеді.
АННОТАЦИЯ
В данной дипломной работе приведены результаты научно-исследовательской работы по
ANNATAION
In the work discussed cost-effective way of obtaining of
The quality of Na5P3O10 that was taken eorresponds to
КІРІСПЕ
Химия өнеркәсібінің әр түрлі саласында қолданылатын және көп тараған
Натрий үшполифосфатын халық шаруашылығының көптеген салаларында қолданады. Оның өндірісі
Натрий үшполифосфат беттік активті заттардың жуғыш қабілетін жақсартады. Олар
Басқа фосфаттар мен бейорганикалық қосылыстарды салыстырғанда натрий үшполифосфаты синтетикалық
Өндірістің ұлғаюымен байланысты өнімнің сапасына жоғары талаптар қойылады негізгі
Натрий үшполифосфаты тері, тамақ өнеркәсібінде дәрі және косметикалық препараттар
Натрий үшполифосфатының көмегімен бактерицидті және фунгицидті қоспалар алады, олар
Поли- және натрий үшполифосфаттар ет және ет өнімдерінің қасиеттеріне
Жер жүзінде натрий үшполифосфаты жылына миллион тоннадан артық жұмсалады.
Осы дипломдық жұмыста натрий үшполифосфатын төменгі сапалы фосфориттерден алу
1 Әдебиетке шолу
1.1 Натрий үшполифосфатын алу әдістері (НҮПФ)
Химия өнеркәсібінің әртүрлі саласында қолданылатын және көп таралған фосфор
Қазіргі кезде натрий үшполифосфатын алу(НҮПФ) әдістеріне арналған көп жұмыстар
-Термиялық фосфор қышқылын кальцинирленген содамен нейтралдау арқылы НҮПФ-н алу
-NaH2PO4 пен Na2HPO4 фосфаттарынан қыздыру арқылы НҮПФ-н алу;
Әртүрлі өндірістік НҮПФ-ның алыну әдістері меңгеріліп олар келесі авторлардың
НҮПФ-ын 2Na2HPO4 + NaH2PO4 қатты қосындыларды қыздыру арқылы
Анарбаевтың ғылыми зерттеу жұмысында кальцийленген сода орнына натрий сульфатын
Қақталған, каустикалық сода алу технологиялық процесі тиімді жағдайда және
Тұндырудан түсетін экономикалық пайда қақталған содадан-58,0 мың теңге, ал
Қақталған, соданы натрий сульфатына алмастыру негізінде НҮПФ-ын алу технологиясы
НҮПФ технологиясын (134,12мың.т/жыл) өндіріске өндіру нәтижесінде 27,55 млн.теңге экономикалық
Қазіргі таңда натрий үшполифосфатын алудың көптеген тәсілдері белгілі. Натрий
1.Моно және динатрийфосфатының жоғарғы температурадағы термиялық дегидратациясы.
2.Натрий үшполифосфатының гидролизі.
3.Р2О5 натрий тұзының тотыққан металдардың қышқылдармен ара қатынасы.
4.Ерітіндіден натрий үшполифосфатын алу.
Қазақстанда Тараз қаласында Жамбыл фосфор зауытында (ЖЖФЗ) натрий үшполифосфатын
1.Қаратау фосфориттерінен 1800-20000С температурада фосфор элементін алу.
2.Оттегі қатысында фосфордың жануы.
3.Р2О5-тің сумен жұтылуы және одан термиялық фосфор қышқылын алу.
4.Натрий үшполифосфатын алуда термиялық фосфор қышқыл ертіндісінің кальцинирленген
Ақтау қаласында химия- гидрометалургия зауытында апатит концентратының 39,4% Р2О5
Басқа жұмыстарда Na4P2O7-NaPO3 негізгі жүйелері түгелдей зерттелген .
1-суретт берілген диафрагма жоғарыда айтылған мәліметтерге негізделген.
Осы жүйеден 2Na2O: P2O5 –ң метафосфатпен пирофосфаттардың құрамын диаграммадан
Егер құрамында 5Na2O: 3P2O5 бар қоспаны тез суытып,
Суытылған қоспа белгілі температурада өзінен-өзі ыдырайды да, ұнтаққа айналады.
НҮПФ-ын алуды Морей және Интерсал дәлелдеген. Дәл осы жөнінде
НҮНФ алу әдістерінің көпшілігі оны өнеркәсіпте қолдануға болады.Алынған метафосфатты
Натрийдің метафосфаты сілтілік гидролизі жуғыш заттардың құрамына қосқаннан кейін
НҮПФ-ын балқымадан қайта кристалдану арқылы алатын әдісі зерттелген. Бастапқы
ТМД-ң зауыттарында қолданып келе жатқан әдістер сілтілік гидролиз, термиялық
НҮПФ-ын алу технологиясы төменгі температурадағы ортофосфаттар қоспасы, термиялық әдісіне
Осы әдістің көп варианттары бар. Мұнда әртүрлі факторлар реакцияға
НҮПФ-ын алу 3технологиялық сатыдан тұрады:
-фосфор қышқылын кальцинирленген содамен нейтралдау молярлық ара
-басқа жұмыста балқыманы тез суытады,одан соң қатқан затты ұнтақтайды
-балқыманы 9000С-та қыздырып, одан соң 5500С-та суытып 2
Бірақта бұл тәсілдер кең таралмаған, өйткені бұл әдістердің көп
Алынған өнім құрамында бастапқы зат 92-93% және қоспалар: Ғе-0,2%,
НҮПФ-ын алу тәсілдері фосфор қышқылын содамен қыздыр арқылы нейтралдауды
НҮПФ-ын алу үшін шламдық фосфор қышқылы да қолданылады,
Кейінгі жылдарда жаңа әдіспен түйіршіктелген НҮПФ-ның алу жолы фосфор
Осы айтылған әдістердің кемшіліктерін ескере отырып және кальцийленген соданың
НҮПФ-ның құрамында натрийі бар реагенттерді, натрий сульфаты және мирабилит
Сондықтан қазіргі кезде НҮПФ-ын натрий сульфатынан алу технологиясын дамытып
1.1.1 Натрий үшполифосфатының қасиеттері және сапасының сипаттамасы
Алғаш рет 1895 ж Шварц сипаттама берген натрий үшполифосфаты-
НҮПФ-ы екі түрлі изомерлік кристалдық формада болады: Na5P3O10 –І
І және ІІ формадағы НҮПФ және гексагидраттың еру жылулары,
МЕСТ.13493-77 сәйкес Na5P3O10 1-кестеде көрсетілген талаптарды қанағаттандыру керек.
1–кесте
Натрий үшполифосфатының сапасына қойылатын МЕСТ 13493-77
Көрсеткіштер атауы Тағамдық Жоғары І сорт ІІ сорт
1.Сыртқы түрі Ақ ұнтақ Ақ ұнтақ Ақ ұнтақ Ақ
2.Na5P3O10 массалық үлесі,% аз емес 94
3. P2O5 жалпы мссалық үлесі,% аз емес
4. Na5P3O10 І массалық үлесі,% көп емес
5.Ортофосфаттардың массалық үлесі%. 0,6
6.Темірдің массаляқ үлесі,% көп емес. 0,01
7.Суда ерімейтін заттардың массалық үлесі, % көп емес.
8.Сульфаттардың (SO )массасы
9. Хлоридтердің массалық үлесі,% көп емес.
1-кестенің жалғасы
1 2
10. Сульфаттар мен хлоридтердің суммаларының массалық үлесі, %
11.Ауыр металдардың мас. үлесі 0,005
12.Мышьяктың массалық үлесі, % көп емес.
13. 1%-ті сулы ерітіндіні рН-ы түйіршікті өлшеу құрамы
3584-73 бойынша елек арқылы жарақтағы
9,7+0,2
-
9,7+0,2 -
9,7+0,3 -
9,7+0,3
14.0,500мм,аз емес 100 100
15.0,250мм аз емес
ІІ сорты экстракциялық фосфор қышқылынан алады
Натрий үшполифосфатының ылғал тартқыштығы 2-кестеде
2-кесте
Натрий үшполифосфатының ылғал тартқыштығы
Сақтау ұзақтығы, сағат Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, жұтылған ылғал мөлшері,
79,4
22
72
144
240
360
Натрий үшполифосфатының ерігіштігі температураға тәуелді: температура,градус °С:
Натрий үшполифосфат гексагидратының ерігіштігі температураға аз тәуелді:
Температура,0С
ерткіш Na5P3O10 ·6Н2О
Натрий үшполифосфат алюминий, мырыш, қола,мыс қорытпаларын
1.1.2 Шикізат және қосымша материалдардың сипаттамасы
Натрий үшполифосфатын алу бастапқы шикізаттар-фосфор қышқылы және
Сусыз фосфор қышқылы-кристалдану температурасы 42,350С(315,55К),мөлдір тұйық кристалдар. Молекулалық массасы-98.
Натрий үшполифосфат өндірісінде МЕСТ 10678-76(3-кестеде көрсетілген) талаптарын қанағаттандыратындықтан технологиялық
3-Кесте
Фосфор қышқылының (ТФҚ) сапасына МЕСТ 10678-76 талаптары
р/с
Маркалар үшін нормалар
А
І сорт ІІ сорт
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Сыртқы түрі
Ортафосфор қышқылының мөлшері (Н3PO4)%, аз емес
Хлоридтердің мөлшері, %, көп емес
Сульфаттардың мөлшері, %, көп емес
Нитраттардың мөлшері,% көп емес
Темір мөлшері,% көп емес H2S тобының ауыр металдарының (PbS)
Мышьяк мөлшері,%, көп емес
Н3PO4-ке қайта есептегенде қалпына келтіретін заттардың мөлшері,%, көп емес
Түссіз, сұйық,ақ фонда 15-20мл қабатқа қарағанда мөлдір
73
0,005
0,01
0,0003
0,005
0,0005
0,003
0,01
Әлсіз,сары реңді, түссіз сұйық ақ фонда 15-20 мл қабатқа
73
0,01
0,015
0,0005
0,01
0,002
0,006
0,01 Түссіз немесе әлсіз сарыдан қоңырға дейін болған
73
0,02
0,02
0,01
0,015
0,005
0,008
0,01
4-кесте
Фосфор қышқылының қасиеттері
H3PO4 концен-трациясы Тығыздық, кг/м3 Қайнау температу-расы,0С Сұйылту жылуы
250С
800С
40
45
70
70 1252,7
1292,0
1527,1
1578,8 1218,3
1256,6
1479,2
1530,2 105,7
107
125
135 183,522
177,027
121,091
105,588 40,1
44,11
69,97
75,79 2,943
2,8272
2,1608
2,0309
Кальцинирленген сода негізгі зат Na СO ,
Суда ерігіштігі, г/100г суда
Температура, С
Ерігіштік
Техникалық өнімді МЕСТ 5100-73 сәйкес шығарады.
5-кесте
Кальцинирленген сода сапасына МЕСТ 5100-73 талаптары
р/с Көрсеткіштер аты
І
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7. Сыртқы түрі
Na2CO3 мөлшері,%,аз емес
Қыздырғандағы салмағының шығыны (270-3000С),% көп емес
NaCI-ға қайта есептегенде хлоридтердің мөлшері,% көп емес
Fe2O3-ке қайта есептегенде темірдің мөлшері % көп емес
Суда ерімейтін заттардың мөлшері,% көп емес
Na2SO4-ке қайта есептегенге сульфаттардың мөлшері, % көп емес Ұсақ
99,2
0,8
0,5
0,003
0,04
0,05 99,0
1,5
0,8
0,008
0,08
нормаланбайды
Ескерту: 2,4,5,6,7 пунктер қыздырылған заттарға қайта есептегенде берілген.
Аммиакты селитра, өнімнің ағартуына және НҮПФ ІІ формасының мөлшерінің
Аммиакты селитра сапасы МЕСТ 2-75 талаптарын қанағаттандыруы керек (6-кесте)
6-кесте
Аммиакты селитра сапасына МЕСТ 2-75 талаптары
р/с
1
2.
3
4.
5.
6.
7.. Көрсеткіштер аты
Сыртқы түрі
Құрғақ заттағы нитратты және аммиакты азоттың мөлшері,
NН NO -ке қайта есептегенде, % аз
Азотқа қайта есептегенде, % аз емес
Ылғал мөлшері, % көп емес
Кептіру әдісімен
Флипер әдісім
Суда ерімейтін заттардың мөлшері, көп емес
МЕСТ-ң п.2.1.3 бойынша КМnO -пен тотығатын заттардың мөлшері
CaO-ға қайта есептегенде Са және Мg құрғақ заттарының нитраттарына
Немесе Р O -ке қайта есептегенде фосфаттар
Фосфаттармен аммоний сульфаттары, % көп емес
Кальций нитраты мен аммоний сульфаты, % көп емес (CaO-ға
10%-ті азот қышқылы ерітіндісінде ерімейтін заттардың мөлшері, % көп
А
Механикалық қоспаларсыз түйіршіктелген өнім
98,8
Нормаланбайды
0,3
0,6
0,05
-
0,2-,05
0,5-1,2
0,3-0,7
0,4-0,6
0,6-1,2
0,2 Нормаланбайды
34
0,3
0,6
-
-
Нормаланбайды
-//-
-//-
-//-
-//-
-//-
Кизельгур -Ақ ұнтақ тәрізді немесе қызғылт реңді ірілеу ұнтақталған
7-кесте
Кизельгур сапасына талаптар
р/с
Көрсеткіштер аты
Нормалар үшін
Химиялық өнеркәсіп
Химиялық өнеркәсіп
1 2 3 4
7- Кесте жалғасы
1 2 3 4
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Сыртқы түрі
Құрамы,%
SiO2
Al2O3
TiO2
Fe2O3
MnO2
CaO
As2O3
MgO
Na2O+K2O
H2O
Қыздырғандағы шығындар,%,көп емес
Меншікті салмағы,г/см3
Су сіңіру, %
Ылғал сіңіру,%
Тығыздық,%
Көлемдік үйілген массасы, кг/м3
Сүзу жылдамдығы,м3/м3 сағ
Су сығындысының (вытяжка)рН-ы
Химиялық тұрақтылық
Ақ түсті, иіссіз, дәмсіз ұсақ жарма (крупа)
74,0
13,0
0,2
0,6
Іздері
1,0
Болмайды
0,3
7,0
1,0
2,0
2,15
210-370
1-2,5
7,0
150-210
0,4-0,8
8-9,5
99,8-99,9
75,0
13,5
0,8
0,8
Іздері
1,2
Болмайды
0,7
7,5
1,5
3,0
2,2
210-370
1-2,5
10,7
150-210
0,4-0,8
8-9,5
99-99,9
1.1.3 Процестің физико-химиялық негіздері
Сыртқы түрі бойынша натрий үшполифосфаты –ақ
Натрий үшполифосфатын алу 42-45% фосфор қышқылын
Натрий үшполифосфатын алу бірнеше сатыда іске асырылады:
0.5Na CO +H PO
2Na CO + 2H PO
2.5Na CO + 3H PO
Реакциялары бойынша, 1:2 қатынастатындағы моно- және динатрий фосфатын алумен
Бейтараптау үрдісі 80-90 С температурада үздіксіз үшбірізді орналасқан
Түзілу жылулары негізінде есептелген реакциялардың жылу эффектісі 469кДж,
42-45%-ке дейін сұйылтылған фосфор
Фосфор қышқылының бұдан жоғары концентрацияларында ерітінділердің тұтқырлығы үлкейеді,
Өндірістің келесі стадиясы – натрий ортофосфат ерітіндісінен қатты бөлшектерді
Қатты бөлшектерден тазаланған ерітінді кептіріледі. Ерітіндіден ылғалды суды алып
НҮПФ Ортофосфат ерітіндісін кептіру 300-480 С температурада кептіргіш
НҮПФ өндірудегі жаупкершілікті стадиясы 2Na HPO
2Na HPO + NaH PO
Оның механизмі біржолата анықталған жоқ. Ұзақ уақыт бойы мононатрий
NaH PO NaPO
Динатрий фосфат пирофосфатқа дейін
2Na HPO Na
Дегидраттанады деп саналып келеді.
Метафосфат пен пирофосфат ҮПФ түзе отырып әрекеттеседі:
NaPO3+ Na4 P 2 O7 Na5 P
НҮПФ бұл механизм бойынша энергетикалық жағынан тиімдірек бірақ,кейініректегі зерттеулер
4Na HPO + 2NaH PO
Реакция 300-600 0С температура аралығында толығырақ өтеді.
Тетрапиро- және динатрий пирофосфаттарының әрекеттесуі НҮПФ түзілуіне әкеледі.
Na P O + Na
Натрий ортофосфатын аммиак селитрасы қатысында қыздырған кезде пиро- және
NaPO + Na P O
НҮПФ өнімінің әр түрлі температурада, 150 мин. уақыт аралығындағы
8-кесте
Натрий үшполифосфатының температураға және аммиак
селитрасына тәуелділік кестесі
Температура, С 300
350
400
450
500
550
580
Na P O құрамында
NН N O жоқ
60,8
66,1
74,2
76,5
78,2
85,8
93,1
NН N O бар 85,3 98,1
НҮПФ түзілуі 200 С температурада басталып 300
НҮПФ –ң ІІ формасын (төмен температуралы) алу
Кальцинация кезіндегі бір уақытта 2 процесс: поликонденсация мен дегидратация
Диаграммадан, НҮПФ-тұрақсыз қосылыс екенін аз температуралық интервалда
жылдамдығына да байланысты болуы мүмкін.(1-сурет)
Натрий үшполифосфатының түзілу температурасы 250-600 С аралығында жүреді.
170 С төмен сақталып тұрған ұзақтығы, барлық Р
175 С-тан 250 С дейін, салқындатылған ортофосфатының
200 С температураға жақын болғанда, тетрапирофосфат түзіле бастайды,
350-400 С температура аралығында үшполифосфаттың көпшілік бөлігі ІІ
Қоспаны 450-615 С интервалында қыздыра түссек, одан кейін
Дайын натрий үшполифосфат сапасы көптеген факторларға байланысты:
- ерітіндінің металдық титрін төмендетсе, рН да төмендеп, НҮПФ
- металдық титрі жоғарыласа, дайын өнімдегі Р O
- кальцинирлеу температурасының жеткіліксіздігінен НҮПФ құрамындағы Р O
- кальцинирлеу температурасының өте жоғары болуы өнім құрамында І
- аммиак селитрасы қоспасы жеткіліксіз болса, дайын өнімнің рН
- фильтрден өткен фосфат ерітіндісі таза болмаса, дайын өнім
- бастапқы қышқыл құрамында марганец 0,003% көп болса, дайын
- кептірілген фосфаттың бөлшектері неғұрлым ұсақ болса, кальцинирлеу үрдісі
- газ құрамында оттегінің аз болуы, газдың толық жануына
1.1.4 Өндірістің технологиялық схемасының сипаттамасы
Төменде НҮПФ өндірісінің жеке стадиялары бойынша технологиялық схема келтіріледі.
НҮПФ өндірісі келесі стадияларды енгізеді:
-моно- және динатрий ерітінділерінің түзілуімен фосфор қышқылының кальцинирленген содамен
-ерімейтін қоспалардан бөлу мақсатында ерітіндіні сүзу;
-ерітіндіні кептіру, тұздардың қоспасын НҮПФ-қа дейін қыздыру.
Бұдан басқа нейтрализатор мен тоңазытқыш кептіргіштерден алынып кетілетін
Фосфор қышқылын (ТФК) содамен нейтрализациялау (2-сурет). Концентрациясы 73-75% фосфор
Сода пневмотранспортпен бункерге (8) беріледі, бұдан дозатормен (9) және
Түзілген натрий ортофосфат ерітіндісі өздігінен ағып бейтарапталған ерітінді жинағышқа
Бейтараптағыштан кететін, көмірқышқыл газынан, сода шаңдарынан құралған газдар ИТНЖ
Ерітіндіні сүзу (3-сурет). Натрий фосфат ерітіндісін ерімейтін қоспалардан бөлу
араластырғышты жұмсартылған сумен толтыру;
кизельгур ұнтағының пульпасын дайындау;
сүзгіштің металдық торына сүзгіш қабатты қондыру;
ерітіндіні сүзу;
сүзгішті босату;
сүзгіштегі тұнбаны ыстық жұмсарған сумен жуу;
сүзгішті тұнбаны жуу үшін сумен толтыру;
лай тұнбаны, сығылған ауа барботажы және тербелту жолымен бөлу;
шламды әкету және сүзгішті жұмсартылған сумен жуу.
Сүзу уақыты 3-8 сағатқа созылады, басқа операциялар 30-45 мин.
Ерітіндіні кептіру және тұздардың қыздырылуы (4-сурет). Тоңазытқыштан кептіргішке жылу
Кептіру процесі тек ағынмен іске асады: газ ағынына тұздардың
Кептіргіш мұнарасынан сорылатын газдар циклондар батареясында (36), одан кейін,
Газ ағыны тамшыдан тамшыбөлгіште (40) бөлінеді, содан кейін желдеткішпен
Кальцинациядан кейін 320-360 С өнімді шнектермен (47) уатқыш
Бункерден өнімнің товары фракциясын қоймаға жібереді, онда қаптарға, контейнерлерге
1.1.5 Экстракциялық фосфор қышқылын органикалық еріткіштермен тазартып,НҮПФ-н және тыңайтқыш
Халық шаруашылығын дамытуда жоғарғы концентрлі фосфор тыңайтқыштары өндірісін ұлғайтудың
Фосфор қышқылы (ТФК, ЭФК)-әртүрлі тыңайтқыштар, жем және азық фосфаттары
Өндірісте фосфор қышқылын екі тәсілмен алады:
а)термиялық
б)экстракциялық
Термиялық жолмен алынған фосфор қышқылының (ТФҚ) құрамы таза, сапасы
Экстракциялық фосфор қышқылы-аммафос, нитрофос алуда қолданылатын жартылай өнім.
ЭФҚ тазартудың мынадай жолдары бар
1. Фторсыздандыру
2. Бейорганикалық қосылыстармен тазарту
3. Ион алмасу шәйірлерімен тазалау
4. Органикалық еріткіштермен тазарту
ЭФҚ-ын органикалық еріткіштермен тазалауда экстракция әдісін қолданады:
1) еріткіштермен фосфор қышқылын экстракциялау арқылы бөліп алу;
2) фосфор қышқылынан органикалық еріткіштермен қоспаларды бөліп алу.
Бірінші жағдайда фосфор қышқылын еріткішпен органикалық фаза ретінде, қоспаларды
Тазалауды сумен араласпайтын немесе жартылай араласатын органикалық еріткіштермен
Селективті экстракция-ЭФҚ-н органикалық еріткіштермен тазартудың кең таралған әдісі. Бұндай
Жетілдірілген “JMJ” (Израиль минералды тыңайтқыштар институты) үрдісінде селективтік
“Олбрайт энд Уилсон ”үрдісінде экстрагент ретінде кетондарды, мысалы метилизобутил
Францияда қуаты 25 және 35 мың.т./ж. “АРС”, “Рон-Пуленк” үрдістері
Фосфор қышқылын экстракциялау үшін әртүрлі еріткіштер қоспасы: 80-95% алифаттық
1.1.6 Натрий үшполифосфатын қолдану аясы
Натрий үшполифосфатының негізі бөлігі синтетикалық жуғыш заттар өндірісіне жұмсалады.
Сонымен қатар натрий үшполифосфатты қолданылады:
мата-мақта және былғары өнеркәсібінде (матаны ағарту, жүнді жуу т.с.с.);
рудаларды флотациялау, мұнай скважиналарын бұрғылауда;
бояулар үшін активті диспергатор ретінде;
пергидроль ерітіндісінде стабилизатор есебінде;
қағаз өнеркәсібінде пульпаны ағарту үшін;
синтетикалық каучук, цемент т.б. өндірісінде көптеп қолданылады.
Тағамдық нартий үшполифосфат өндірісі. ТШ сәйкес тағамдық үшполифосфат техникалықтан
Натрий үшполифосфатының көмегімен бактерицидті және фунгицидті қоспалар алады, олар
Натрий үшполифосфат стрептомициндік препараттарды өңдеу кезінде анестезирлейтін сұйықтар немесе
Ампулаларды тазарту үшін құрамында натрий үшполифосфатының 30% болатын затты
Секвестрилейтін және пептицирлейтін қасиетінің арқасында поли- және үшполифосфатының парфюмерлік
Тағамдық өнімдер. Натрий үшполифосфаттардың және осы қосылыстардан тұратын заттарды
Ет өнімдері. Поли- және натрий үшполифосфаттары ет өнімдерінің қасиеттеріне
Үшполифосфаттардан тұратын үшполифосфаттық толықтырғыштар мен препараттарды тұзды және консервирленген
Сүт өнімдері. Қоюлатылған сүт өнімдеріне поли- және үшполифосфат қосылыстары
Жуғыш, ағартқыш, тазартқыш заттар. Үшполифосфаттар беттік активті заттардың жуғыш
2 ТӘЖІРИБЕ ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 НҮПФ өндірісте алу тәсілдер
НҮПФ алу тәсілдерінің көп айырмашылығы жоқ. Барлық
Нейтрализация стадиясының режимі қолданылатын шикізатқа
Осы айтылған әдістердің кемшіліктерін ескере отырып және Термиялық
Сондықтан біздің жұмыста кальцинирленген соданы
2.1 Бастапқы заттар сипаттамасы және талдау әдістері
Қаратау
1)Фосфориті 100г
P2O5=24,69%
Fe2O3=1,05%
CaO=37,3%
MgO=1,35%
F=2,79%
CO2=4,60%
H2O=19,98%
MnS=3%
43-45%
H3PO4
Бейтараптау
Сүзу
Ерітінді
NH4NO3 50% ерітіндісі
Ерітіндінің сиымдылығы
Құрғақ мұз
күйдірінді газ Шашырытқыш кептіргіш
4000С
1400С газды шаңнан таза-у
шаң
Күйдірінді газ
5000 С
газ 3600С
Na5P3O10 ұсақтау
Ұсақ
бункер
силоса
Расфасовка
ҚОЙМА
6-сурет. Na5P3O10 алудың
Шилісай
2)Фосфориті 100гр P2O5=18%
Fe2O3=2%
CaO=28%
MgO=1%
Al2O3=1,53%
MnS=2%
2.1.1 Фотометрикалық тәсілмен алюминийді анықтау тәсілі
2-2,5г анықталатын өнімді 220см3 колбаға
Х=a∙250∙100/H∙Y∙1000;
Мұндағы а-графиктентабылған AI2O3 массасы,мг;
Y-аликвоттың мөлшері,см3;
H-өлшеніп алынған өнімнің массасы,г.
2.1.2 Фотометрикалық тәсілмен кальцийді анықтау
1г анықталатын өнімді 250см3 колбаға салады
Х=Y1-Yх1∙0,0028∙250∙100/H∙Y
Мұндағы:Үx1-титрлеуге кеткен трилон Б мөлшері, мл;
Y1-холостой кеткен трилон Б ерітіндісінің мөлшері,мл;
H-өлшеніп алынған өнімнің массасы,г
Ү-аликвоттың мөлшері, мл.
2.1.3 Жалпы P2O5-ті анықтау әдісі
1г анықталатын өнімді 250см3 колбаға салады да үстіне
Анықталған тығыздық бойынша график арқылы P2O5 мөлшерін
Р2О5=а·250·100/Н·Ү·1000;
Мұндағы: a-графиктен табылған P2O5 -тің массасы
Y-аликвоттың мөлшері, см3;
H-өлшеніп алынған өнімнің массасы.
2.1.4 Фотометрикалық тәсілмен темірді анықтау
1г анықталатын өнімді 250см3 колбаға
Х=a∙0,05мл∙100/H∙Y∙1000;
Мұндағы:a-графиктен табылған АI2O3-тің массасы,мг;
Y-аликвоттың мөлшері,см3;
H-өлшеніп алынған өнімнің массасы, г
2.2 Магнийді анықтау
1г анықталатын өнім алып 250см3
Х=(Y2-Yx2)-(Y-Yx1)0,001∙250∙100/H∙Y
Мұндағы:Y1,Y2-босқа кеткен трилон Б мөлшері,мл;
Yx1,Yx2-титрлеуге кеткен трилон Б мөлшері,мл;
Y-өлшеніп алынған өнімнің массасы, г;
H-аликвоттың мөлшері,мл
2.2.1 Зерттеуді жүргізу әдістері
2.2.2 Төменгі сапалы Қаратау фосфориттерінен натрий үшполифосфатын
50гҚаратау және Шилісай фосфориттерін алып (оның
7,5гдикальций фосфатына есептелінген мөлшер бойынша
Толық ыдырағанан кейін ерітіндіні сүземіз. Алынған
2.2.3 Тәжірибе бөлімінің есебі
2) MgO (MgHPO4;1,35·142/(2·40))=2,3гр
Al2O3(AlPO4);1,05·142/102= 1,05гр
Fe2O3(FePO4); 1,05·142/160=0.9гр
Барлығы-4,25гр Р2О5
3)Қалғаны:Р2О5=24,69-4,25=20,44гр
СаО(СаНРО4) байланысты
СаО= 20,44·2·56/142=16,12 гр
4)Қалған СаО=37,31-16,12=21,16гр
Н2SO4 пен байланыстыру үшін қажет
21,19·98/56=37 гр немесе (96% Н2SO4 )
Н2 SO4= 37/0,96=38,5гр
Сулар:38,5-37=1,5гр
5) Гипс пайда болады:37·172/98=64,9гр СаSO4
6)Қажетті НNO3-ті есептеу;
16,12·2·63/56=36,37 гр немесе (70,4% НNO3)
36,37/0,704=51,5гр HNO3
Сулар: 51,5-36,27=15,23гр H2O
7)Қ С=35 1
50гр фосфорит+100гр Н2О+15,25 мл Н2SO4+20,67мл НNO3 →ЭФҚ
8) Н2SO4-н есептеу СаО=36,4%
6,6·36,4/100=2,4гр
2,4·98/56=4,2 гр Н2SO4 немесе ( 96%
4,2/0,96=4,375 гр Н2SO4
9) Na5P3O10-ды алу
ЭФК-24%
24,3·24/100=5,83=Р2О5 гр
5,83·1М/142=0,041 М Р2О5 гр
10) Na2CO3-ті есептеу
3Р2О5 +5 Na2CO3= Na5P3O10
426-530
5,83- х
х=7,32= Na2CO3
7,32·62/106=4,28= Na2O
4,28·1М/62=0,069 М Na2Oгр
Na2O/ Р2О5 =0,069/0,041=1,69гр
1% судағы ерітіндідегі рН=9,7
11)қажетті NH4 NО3-ті есептеу
31,62·2/100=0,63= NH4 NО3
2.2.4 Н2SO4 және HNО3 қышқылымен Шилісай
2) MgO(MgHPO4;1·142/(2·40))=1,7 гр
Al2O3(Al PO4); 1.53·142/102=2,13 гр
Fe2O3 (Fe PO4);2·142/160=1,77 гр
Барлығы-5,6гр Р2О5
3) Қалғаны : Р2О5=18-5,6=12,4 гр
CaO(СаНРО4) байланысты
12,4·2·56/142=9,78 гр
4) Қалған
Н2SO4 пен байланыстыру үшін қажет
18,22·98/56=31,88гр немесе (96% Н2SO4 )
31,88/0,96=33,20 гр
5)Гипс пайда болады 31,88·172/98=55,95гр
6)Қажетті HNО3-ті есептеу.
9,78·2·63/56=22 гр немесе (70,4% HNО3 )
22/0,704=31,25гр
Сулар:31,25-22=9,25гр
7) Қ С=3,5 1
50гр фосфорит +100гр Н2О+9,03 мл Н2SO4
8) Н2SO4 –н есептеу СаО=36,4%
4·36,4/100=1,456 гр СаО
1,456·98/56=2,548 гр Н2SO4
2,548/0,96=4,375 гр Н2SO4
9) Na5P3O10-ды алу
ЭФК-20%
33·20/100=6,6=Р2О5
6,6·1М/142=0,046М Р2О5гр
10) Na2CO3 –ті есептеу
3 Р2О5+5 Na2CO3 = Na5P3O10
426-530
6,6-х х=8,21= Na2CO3 немесе (99%)
х=8,294= Na2CO3
8,294·62/106=4,851= Na2Oгр
4,851·1М/62=0,078М Na2Oгр
Na2O/ Р2О5=0,078/0,046=1,7гр
1% судағы ерітіндідегі рН=9,67
11)қажетті NH4NО3 –ті есептеу
41,2·2/100=0,824= NH4NО3
Тәжірибеде алынған жұмыстардың нәтижелері кестеде келтірілген.
Өлшеніп алынған 50г фосфоритті 100мл суда ерітіп есептелген
Алынған ЭФҚ-ң құрамындағы 30% P2O5.35 г 30% ЭФҚ-ын 13
2.2.5 Шилісай фосфоритінен натрий үшполифосфатын алу
50 г Шилісай фосфатын алып (құрамы 18%
2.2.6 Дикальций фосфаттан НҮПФ алу
Процес төменгі реакция бойынша жүреді
CaH2PO4+H2SO4=CaSO4↓+2H3PO4
CaHPO4+H2SO4→H3PO4+CaSO4
Aлынған H3PO4-тің құрамында: 37-42%P2O5 бар
6H3PO4+5Na2CO3→2Na5P3O10+6H2O
Осыдан 1сағат араластырып 85-950С-да
=0,84∙2,2
P2O5=2,25∙250∙100/1г∙1мл∙1000=56,5%
2.2.7 Монокальций фосфаттан НҮПФ алу
Ca(H2PO4)2+H2SO4 +Н2О→CaSO4↓+2H3PO4
H3PO4 +Na2CO3 →Na5P3O10
Процестің оптималдық параметірлері: t =850C; Ʈ=1,5сағ; ρ=1,4
Na5P3O10 құрамындағы P2O5-ң мөлшері :
P2O5=2,3∙250∙100/1г∙1мл∙1000=57,5%
9-кесте Тәжірибе жүргізу параметрлері және алынған өнімдердің құрамы
р/с
Ыдырату уақыты (сағ)
1. CaHPO425г+H2SO4 16,95г+H2O→CaSO4↓+ H3PO4
2. H3PO4 61,5г+Na2CO3 27,39г→ Na 5P3 O10
3. Ca(H2PO4)225г+ H2SO4 16,95г +H2O50мл→CaSO4↓+ H3PO4
4. H3PO4 53,9г+ Na2CO322г→ Na5P3O10
5. 150г H3PO4 +25г ф/т(Қаратау)→ Ca(H2PO4)2
6. 8,4г Ca(H2PO4)2+3гH2SO4 +20% H3PO4 30г→ H3PO4
7. H3PO4 35гр+ Na2CO312гр→ Na5P3O10
8. 150г H3PO4+25гр ф/т (Шилісай)→ Ca(H2PO4)2
9. 10г Ca(H2PO4)2 +30гр H3PO4+17,5г H2SO4→ CaSO4↓+H3PO4
10. 39,8г H3PO4 +Na2CO315гр→ Na5P3O10
11. 50гр ф/т (Шилісай)+100гр. H2O+9,03гр H2SO4 +11,04гр HNO3→ сүзгі→ЭФК
80-95
12. 7,5гр CaHPO4+4,97гр H2SO4+20% H3PO4 30г→ CaSO4↓+H3PO4
13. H3PO4 33гр+ Na2CO3 8,3гр→ Na5P3O10
14. 50г ф/т (Қаратау)+100г H2O+15,25мл H2SO4+20,7 мл HNO3→сүзгі→ →ЭФК→рН=3
80-95 45
15. 8гр CaHPO4+5гр H2SO4+20% H3PO4 3О2→ CaSO4↓+H3PO4
16. H3PO43,5гр+ Na2CO38,8гр→ Na5P3O10
ф-т
H2O
сүзгі
Cүзгі
MgNH4PO4,
t=500C
=1сағ
H3PO4
сүзгі
t=750C
CaSO4
Na2CO3
Na5P3O10
t 0C
t
7-сурет Қаратау фосфоритін өңдеу
HNO3
Ф-т
Сүзгі
t=500C
750C
MgNH4PO4
Na2CO3
Кептіру
Na5P3O10
CaSO4
8-сурет Шилісай фосфоритін өңдеу
10-кесте Жұмыстың негізгі нәтижелері Na5P3O10 13493-77 МЕСТ
өнімділігі Жоғарғы сорт 1 сорт 2сорт Дикаль ций
СаНРО4 Моно кальци фосфат
Са(Н2РО4)2 Қаратау фосфори
тінен НҮПФ алу Шилісай фосфори
Тінен НҮПФ алу
Na5P3O10-ң массалық үлесі
Р2О5-тің массалық үлесі
І форма,% массалық үлесі
Fe,%
Суда ерімейтін ерітінділердің массалық үлесі
Сульфаттар мен хлориттердің үлесінің қосымшалары
рН-1%-тік судағы ерітіндісі
94
57
10
0,01
0,1
-
9,7 0,2
94
57
10
0,05
0,1
0,6
9,7
92
56,5
10
0,02
0,13
1,0
9,7
88
54,5
10
0,02
0,02
0,15
9,7
92
57,5
10
1,05
0,1
-
9,7
92
57,5
10
1,05
0,02
-
9,7
92
57,5
10
1,05
0,1
-
9,7
92
57,5
10
2
0,02
-
9,7
3 Натрий үшполифосфаты (НҮПФ) өндірісіндегі еңбекті қорғау шаралары
Еңбекті қорғау процесіндегі адамның жұмыс қабілеттілігін және адам денсаулығын
Өндірістік шарттарда, өңдеу ғимараттарында заттардың технологиялық процесі кезінде адам
Зауыт жұмыскерлеріне қойылатын талаптар қатаң және төмендегідей:
Зауытқа жұмысқа кірген барлық жұмыскерлер мен қызметкерлер алдын ала
Барлық жұмыскерлер алдын ала бекітілген бағдарлама бойынша қауіпсіздік және
Машина мен механизмдерді басқаруға, химиялық реагенттермен, электр жабдықтармен жұмыс
Зауытта аналитикалық спектральды, радиометриялық, метрологиялық жедел және т.б. зертханалар
3.1 Натрий үшполифосфаты өндірісінде қолданылатын материалдардың қасиеттері, сақтық шаралары
Натрий үшполифосфаты өндірісі зиянды өндіріс категориясына жатады. Өндірістік процестің,
Уытты қасиеттерімен белгілі фосфор қышқылын, кальцинирленген соданы,аммиакты селитраны шикізат
Аппараттарда күйдіруге қабілетті және уытты әсер ететін натрий ортофосфатының
Ауамен қосылғанда жарылыс беретін табиғи газды, табиғи газ сияқты
Технологиялық жабдықтардың ыстық беттері көп .
Фосфор қышқылы - өртке және жарылысқа қауіпсіз, түссіз сұйық.
Фосфор қышқылымен күйген теріні ағып тұрған сумен жуып, калий
Арнайы қорғаныс: тері мен тыныс алу жолдарын қорғайтын құралдар
Фосфор қышқылын төгіп алған жағдайда, әк сүтімен немесе содамен
Кальцинирленген сода – ақ түсті, ылғал тартқыш кристалдар. Сулы
Кальцинирленген содамен жұмыс істеген кезде төмендегідей сақтық талаптарын ұмытпаған
Сода ерітіндісінің теріге тиген жерін, ағып тұрған суға 10
Аммиакты селитра – жануды қолдайтын қабілеті бар тотықтырғыш. Оны
Тыныс алу жолдары мен теріні аммиак селитрасынан арнайы қорғау
Табиғи газ - ауамен қосылғанда жарылыс беруі мүмкін.Табиғи газбен
Көмір қышқыл газымен уланған кезде көрсетілетін алғашқы көмек: уланған
Натрий ортофосфат және НҮПФ шаңдары тыныс алу жолдарының шырышты
Барлық көрсетілген алғашқы көмектерден кейін, міндетті түрде дәрігерге көріну
3.2 Өндіріс орнын жасанды және табиғи жарықтандыру
Жұмыс орынын жарықтандыру – қолайлы еңбек жағдайларын жасаудың маңызды
Жоба бойынша цехтарда жарық ғимараттардың жанынан түсіріледі (әр 10м
Дұрыс орындалған жарықтандыру жүйесі өндірістік зақымдануды азайтуға едәуір септігін
Өндірістік ғимараттарды жарықтандырудың келесі тәсілдері бар: табиғи, жасанды және
Табиғи жарықтандыру адамдардың үнемі болатын өндірістік ғимараттарда қолданылуы керек.
Жарықтандыру жағдайлары сапалық және сандық көрсеткіштермен сипатталады. Оларға жарық
Заттың көрінуі жарықтану деңгейімен, объектінің айқындылық фонымен, жарықтықтың
мұнда, е – табиғи жарықтандыру коэффиценті (%); Еішкі –
Жаңадан салынатын кәсіпорындарды жобалаған кезде ТЖК-ін бөлмелерде орындалатын жұмыстардың
.
3.3 Өндірістік бөлмелердің микроклиматтық параметрлері
Жылудың көлемі, адам ағзасындағы биохимиялық үрдістерге және оның атқаратын
Микроклиматтың осы параметрлері әрқайсысы әр түрлі үйлесімде ағзадағы физиологиялық
Цехтарда, жұмыс орындарында қолайлы микроклимат жасауда ғимараттардың үнемді құрылымы,
Термореттеу – метеорологиялық өзгерістерге байланысты қоршаған орта мен ағза
Өндіріс ғимараттарының ауа температурасы атмосфералық ауа және қоршаған беттердің
Ауаның ылғалдылығы – ауадағы су буының көлеміне байланысты. Максималды,
Абсолютті ылғалдылық — 1м3 ауадағы нақты бу көлемі (г/м3)
Салыстырмалы ылғалдылық (Вo) - абсолютті ылғалдылықтың максималды ылғалдылыққа қатынасы,
Абсолютті ылғалдылық пен максималды ылғалдылық арасындағы айырмашылық - ауаның
Ауа ылғалдылығының осындай күйі немесе деңгейі салыстырмалы ылғалдылықпен есептеледі.
Қоршаған ортаның жайлылығы – адамның жылуды сезінуі, оның ыстықтамауы,
Жұмыс аймағы – еденнен немесе жұмысшылардың тұрақты немесе уақытша
Өндірістік бөлмелердегі микроклимат белгіленген өндіріс салаларындағы еңбек жағдайларын нормалау
Жылыту, желдету және ауа баптау жобаларында:
а) тұрғын ғимараттар, қоғамдық сол сияқты кәсіп орындардың әкімшілік-тұрмыстық
б) қандай болсын өндірістік, зертханалық және қоймалық бөлмелердің жұмыс
в) апатық ауа желдету және түтіннен тазалау жүйелерінен басқа
г) жылыту, желдету және ауа баптау жүйелерінің жөндеуге жарамдылығын;
д) жылыту, желдету және ауа баптау жүйелерінің жарылыс, өртену
Жобаларда жылыту, желдету және ауа баптау жүйелерін пайдалану жөніндегі
Желдету, ауамен жылыту, ауа себелеу және ауа – жылу
Желдету (лат. Ventilati желдету) – тұрғынжай, қоғамдық және өндірістік
Жалпы түрде желдету процесі бөлмеден ластанған ауаны шығару және
Ауа қозғалысын тудырушы болып табылатын желдету жүйесі механикалық (жасанды
Бөлмедегі ауаның сапасы жылуылғал күйімен,газ құрамымен иондық режимімен және
Өнеркәсіптік желдету табиғи және жасанды болуы мүмкін. Өнеркәсіп ғимараттарының
Есеп 1. Берілгені, лабораториялық бөлменің ұзындығы, А=25м; ені,
Шешуі: 1) Қалыпты микроклимат және зиянды қоспалары жоқ болған
Q=N*Z,
мұндағы: Z=санитарлық норма талаптарына сәйкес,
әр жұмысшыға кететін ауа мөлшері. Z=20 м /сағ;
Q=20*18=360(м )
2) Ауа қозғалысының жылдамдығы,V(м/с):
V= _Qн___,
µ*Fн
мұндағы:
µ=0,15-коэффициенті;
Fн=4 м , желдеткіш ойығының ауданы;
V=1,296/0,15*4= 2,16(м/с)
Жауабы: Ауа қозғалысының жылдамдығы 2,16м/с.
3.4 Өндіріс орнындағы электр қауіпсіздігі
Жобаланып отырған зауытта электр энергиясы кеңінен қолданылатындықтан электр қауіпсіздігі
Электрқұрылғыларға электрсүзгілер, электродтар, электржабдықтардың бөліктері, аппараттар және жоғарғы кернеулі
Жобада электр қондырғыларды эксплуатациялағанда қауіпсіздікпен қамтамасыз ету үшін келесі
- оқшаулайтын қондырғылар және жабындар;
-аппараттарды блоктау және қате операциялардың алдын алу;
-кернеу астында кездейсоқ қалып қалған электрқондырғылар бөліктерін автоматты
- потенцияларды түзеу және кернеуді төмендету құрылғылары;
- сақтандырғыш құрал және электр қорғаушы заттар.
Қоршаған орта шарттары есебімен электр қозғағыштардың авариясыз жұмыс істеуін
11-кесте
Электр тогының әсер етуінің шекті нормалары (ҚР ҚНжЕ,1995ж.)
Электр тогының түрі
Электр тогы әсер етуінің қалыпты нормалары, с
0,01-0,03
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1 1-ден көп
Ауыспалы 50Гц
650
500
250
165
125
100
85
70
65
55
50
366
Ауыспалы 400Гц
650
500
500
330
250
200
170
140
130
110
100
368
11-кестенің жалғасы
1
2
3
4
5
6
7
88
9
10
11
12
13
Тұрақты
50
00
00
50
00
50 8
40
30
20
10
00
400
3.5 Шу мен діріл
Шу – кедергі келтіретін, жағымсыз, әртүрлі жиіліктегі және үдемелі
Шу – қоршаған ортаның жағымсыз физикалық және өндірістік факторлардың
Шу – ұзақ уақыт әсер етуі орталық жүйке жүйесі
Діріл - акустикалық факторлар, шу, ультрадыбыс, инфрадыбыс табиғаттары бірдей
Шу мен дірілді азайту үшін дыбыстөмендеткіш материялды пайдалану керек.
Шу – уақыт бойынша жүйесіз өзгеретін, әртүрлі жиіліктегі және
Өндірістегі қатты шу еңбек өнімділігін едәуір төмендетеді және сәтсіз
Дыбыс толқындары тек серпімді ортада тербелетін дененің немесе серпімді
3.6 Өндірістегі өрт қауіпсіздігі
Өндіріс объектілерінің өртке қарсы қорғанысы - жаңа мекемелерді жобалағанда
Еліміздегі халық шаруашылығының белсенді дамуы, өнеркәсіптің жаңа салаларының және
Соңғы жылдары өрт қауіпсіздігі саласы жаңа, осы заманға сай
Ғимараттағы жеке материялдар және құрамалар жанбайтын және қиын өртенетін
кәсіпорындардағы өрт шығудың басты себептері:
- жұмыста қауіпсіздік ережесін сақтамау;
- материялдар мен заттарды сақтау режимін бұзу;
- отты орынсыз пайдалану және күн тәртібі талаптарын орындамау
- пісіру жұмыстарын жүргізгенде талаптарды бұзу. Барлық негізгі және
зауыттағы біріншілік өрт сөндіру құралы ретінде төмендегілер пайдаланылады:
- өрт сөндіргіштер (көбікті және көміртек қостотығы)
- су;
- өрт сөндіру посттарындағы құм;
- асбест жабындылары.
Есеп 2. Берілгені, 20 С температурадағы балондағы өрт
Мысалы
n=A+B+C+D+E+F=2б+2б+2б+3б+3б+4б=16балон
жұмысшылардың саны балондардың жалпы санына байланысты болады. Максимальді екі
n =n +2*n
n =16+2*2=20 балон
Жалпы балонның саны 20 .
Натрий үшполифосфат өндірісінде аммиак селитрасы қолданылады, оның массасында 80,85%-дан
Белсенді әдісте өртті оның ошағына өрт сөндіргіш құралдардың, су,
4 Экономика бөлімі
Дипломдық жұмыстың экономикалық бөлімі натрийүшполифосфатын алу үшін ғылыми –зерттеу
4.1 Шикізат пен реактивтерге кеткен шығындарды есептеу
Тәжірибе жүргізу үшін бастапқы реактивтер мен материалдардың қажетті мөлшерінің
12-кесте
Шикізат пен реактивтерге кеткен шығын
Реактивтің атауы 1кг бағасы,тг Игерімге қажетті массасы,кг
Na2CO3 290
H2SO4 75
HNO3 270
4.2 Электроэнергияға кеткен шығындарды есептеу
Химиялық зертхана физикалық-химиялық анализдер жүргізуге электр құралдарымен жабдықталған.
13-кесте
Электроэнергияға кеткен шығын
Құралдардың аты Қуаты,кВт э/э тарифы, тг э/э шығыны, квт/сағ
Аналитикалық таразы 0,05 12,02 0,8 4,01
Кептіру шкафы 1,6 12,02 140 1122,8
Муфель пеші 1,7 12,02 15 120,3
Фотоколориметр 0,5 12,02 9 40,1
рН-метр 0,8 12,02 8 64,16
Барлығы
1359,18
4.3 Суға кеткен шығынды есептеу
Химиялық зертханада су техникалық қажеттілік және тәжірибені жүргізу үшін
14-кесте
Ыдысқа жұмсалған шығындар
Ыдыстың аталуы Мөлшері, саны Бірлік бағасы, тг Құны
Өлшемді колбалар,
100 мл-ге
25 мл-ге
2
3
50
35
100
105
Пипеткалар
Тигелдер
Химиялық стакандар
Цилиндрлер
25 см3-қа
50 см3-қа
1
1
30
60
30
60
Құйғыш
Барлығы
5950
4.4 Зертханалық ыдысқа кеткен шығындарды есептеу
Құралдарға жұмсалған амортизациялық төлемдерді есептеу
Амортизацияның 1 жылдық шамасы-16%.
Ыдыстың амортизациясы:5950·0,16=952тг
15-кесте
Амортизациялық төлемдер
Құралдар аталуы Бағасы,тг Амортизацияның шамасы,% 1жылдық амортизация
Аналитикалық таразы 4800
Кептіру шкафы 10000
рН-метр 14500
Барлығы 70800
6578
4.5 Бөлмені жалдауға қажетті есептеулер
Ғимаратқа қажетті шығындар, ауданың көлемінен-Д және 1м2 ауданның бағасымен-Н
А=Д·Н=25·900=22500тг/2=11250тг
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ.
Уытты қасиеттерімен белгілі фосфор қышқылын, кальцинирленген соданы, аммиакты селитраны
НҮПФ өндірісінде газды қалдықтар, ағын сулар және аз мөлшерде
Шашырынды өрескел тазалау сұйытылған фосфор қышқылымен себілетін кеңейткіштерде іске
Табиғи газ-компоненттері жануға, жарылуға қауіпті заттардан тұратын, уытты қасиеттері
Метан ауамен жарылуға қауіпті қоспа түзеді. Метанның ауамен қоспасының
Жанған газдар- уытты қасиеттері бар күкірт қос тотығының, азоттың,
Көміртегі қостотығы-есірткі, тері мен шырышты қабаттарды тітіркендіреді. Салыстырмалы аз
Көміртегі қос тотығының есірткілік қасиеті оттегі бар болғанда көрінеді.
Жұмыс зонасының ауасындағы СО2 ш.р.к. белгіленбеген, ал тұрғын және
НҮПФ өндірісінде техника қауіпсіздігінің келесі негізгі ережелері орындалуы керек:
-аппаратура мен коммуникация мұқият саңылаусыз жабылу керек;
-агреесивті өнімдерді транспорттау үшін құбырлардың фланецті қосылған жерінде қорғағыш
Кальцинатормен мен кептіру мұнарасынан шығатын газдар, технологиялық аппараттарда
Газдарды батареялық циклондарда (толық тазартады) тазалайды, одан жақсы сулы
Түзілген ерітінділер технологиялық циклге қайтады.Өндірістегі ағын сулар сүзгіштерді жуғанда,
Сүзгіштерден түсірілетін тұнба ерімейтін бөліктен (темір фосфаттары, кизельгур және
Қазіргі уақытта тұнбаны рекуперациялаудан кейін шлам жинағышқа тастайды, құрамындағы
Кез-келген химия өндірісі сияқты НҮПФ өндірісінде газды қалдықтар,ағын сулар
Ұйымдаспаған жоғалулардың негізгі сипаттамасы:
1.Бөлінетін қалдықтар көлемін тиімді бақылап, реттеуге болмайды;
2.Ұйымдаспаған жоғалулар мен қалдықтар құрамын белгілі бір өнімдермен сипаттау
Қоршаған ортаны қорғауда жүргізілетін жұмыстардың ең басты бағыттарының бірі
Ұйымдасқан түрде үрдістен шығарылатын қалдықтар мен жоғалуларды залалсыздандырудың келесі
- Өндіріс үрдісіне қайта қолдану немесе қосымша өнім шығару
- Қауіпті және зиянды құрамдастарды ары қарай қолдану үшін
- Қауіпті және зиянды құрамдастарды қауіпсіз және зиянсыз формаға
5.1 Ауа бассейнін қорғау
Бейтараптағыштардан кейінгі газды қалдықтар 1т өнімге 300кг-нан артық мөлшерді
Кальцинатор мен кептіру мұнарасынан шығатын газдар, технологиялық аппараттарда өтетін
Газдарды бактареялық циклондарда (өрескел тазалау) тазалайды, одан жақсы сулы
5.2 Ағын суларды тазалау
Түзілген ерітінділер технологиялық циклге қайтады. Өндірістегі ағын сулар сүзгіштерді
Ағын суларды тазалауда біріншіден, басқа фазада жиналып қалған қалдықтарды
Ағын суларды химиялық өңдегенде негізгі екі мәселе шешіледі:
Бейтараптау;
Зиянды қоспаларды аз еритін формаға, содан кейін қатты формаға
Қазіргі кезде ағын сулар проблеммасының толық шешімі болып суды
5.3 Қатты қалдықтарды залалсыздандыру
Сүзгіштерден түсірілетін тұнба ерімейтін бөліктен (темір фосфаттары,
Кизельгур және басқа), жуылмаған натрий ортофосфатынан, натрийдің басқа тұздарынан
Қазіргі уақытта тұнбаны рекуперациялаудан кейін шлам жинағышқа тастайды, құрамындағы
Жерге көмілетін қалдықтар химиялық инертті және аз еритін болу
ҚОРЫТЫНДЫ
1.Төменгі сапалы Қаратау және Шилісай
2.Алынған Na5P3O10 құрамында 57,0% P2O5 бар, рН=8,5
3.Ғылыми- зерттеу жұмысы бойынша CaHPO4 тұздарынан Na5P3O10aлу жұмысы
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ван-Вазер фосфор и его
2. Анарбаев А.А. Получение триполифосфата натрия
3. Позин М.Е. Технология минеральных солей.-Л.:Химия,1974
4. Позин М.Е. Технология минеральных солей.-
5. Шайдарбекова Ж.К. Курстық және дипломдық жобалауға негізделген әдістемелік
6. А.С №1860109016 .КазНИИгипрофосфор.Исследование возможности получения полифосфатных
7. Продан Е.А., Продан Л.И., Ермоленко Н.Ф. Триполифосфаты и
8. Жданов. Ю Химия и технология полифосфатов.-М.:Химия,1979
9. Темір мен алюминий фосфаттарын қышқылдық ортада
10. Анарбаев А.А., Молдабеков Ш.Ш., и др.Разработка рациональной
11. Краткий спровочник физико-химических велечин/ под
12. Анарбаев А.А., Сатпаев К.К. Исследование кинетических
13. Пред патент РК №6368. Способ
14. Киворот А.С. Конструкция основы проектирования
15. Соловьев Н.В. Охрана труда в
16. Вредные вещества в промышленности неорганические и элементоорганические соединения
5