Жоспар
I.Кіріспе.......................................................................................................................................... 4
II .Негізгі бөлім
I тарау . Кіші жүз және
1.1.1822 жылғы « Сібір қырғыздары туралы Жарлықтың»
1.2.Хандық билікпен сот жүйесіндегі өзгерістер....................................................................15
II тарау .1824жылғы « Орынбор қырғыздары туралы
2.1. Кіші жүздегі жер мәселесі
2.2. Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы.............................................................................20
III. Қорытынды....................................................................................................................... .. 24
IV.Сілтемелер...............................................................................................................................25
V.Пайдаланған әдебиеттер.........................................................................................................26
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі .
XIX ғасырдың 20–шы жылдарында патша
Курстық жұмыстың мақсаты:
1822ж– 1824жылдары қабылданған « Сібір және Орынбор
Курстық жұмыстың міндеттері :
Кіші жүз және Орта жүз
1822ж– 1824жылдары қабылданған « Сібір және Орынбор
Хандық билікпен сот жүйесіндегі
Бұл жарғы бүкіл Орта жүзбен Кіші жүздерді түгел
Осылайша 1822 жылы орыстың ірі заңгері
Жарғының басты мақсаты:
Қазақстанның солтүстік-шығыс өңірінде әкімшілік , сот ,
Рулық–феодалдық тәртіптерді әлсірету ;
Орта жүздегі хандық билікті жою;
Кіші жүздегі хандық билікті жою.
Осылайша халықты орыстандырып , рухани тұрғыда
Патшаның басқарудағы жаңа жүйесі–өлкеде отарлау режимін орнықтырды
Курстық жұмыстың тарихнамысы:
Ресей империясы отарлық саясатты іске
Аталған ережелердің сол кезеңдегі отаршылыдық сипаты
Далалық аймақтарды жапай қоныстандыру дәстүрлі көшпелі
Патша үкіметінің қоныстандыру саясатының нәтижесінде қазақ
Көптеген зерттеуші–ғалымдар патшаның отарлау саясатын жүргізуде осындай
Курстық жұмыстың құрылымы:
Курстық жұмыс кіріспеден екі тарау мен
I– тарау. Кіші жүз және Орта
1.1. 1822 жыл « Сібір қырғыздары туралы
Патшалық Ресейдің билеуші тобының
Дәлірек айтсақ оны кезеңнен бастап
Абылай қайтыс болғаннан кейін
Уәлидің билігін әлсіретуге тырысқан өкімет
Осы жағдайды пайдалана білген патша
Олардан кейін Ғұбайдалла хан болуға
Бірақ жаңа ханды бекіту патшалық
1822 жылы Сібір екіге бөлінді
Орталығы әуелі Тобылды , ал 1839
Патша әкімшілігі Жарғыға сүйене отырып
Аға сұлтанды тек сұлтандар ғана
1824 жылы « Орынбор қырғыздары
Патшаның 1822 жылы
XIX ғасырдың 20–шы жылдарында патша өкіметі
Жаңа реформаны әзірлеуді патша сол
Осылайша 1822 жылы 22–маусымында орыстың ірі
жүргізілген «Сібір қазақтары туралы жарғы»
1822 жылғы жарғы бойынша орта
М . М . Сперанскийдің орта
«Көшпенді бұратаналардың құқығы туралы ;
Қадірменді бұратаналар туралы ;
Заңдар мен әдет–ғұрыптары туралы ;
Бұратаналарды басқару туралы міндеттің жалпы негіздері».
Сперанскийдің қазақ халқын Сібірдегі халықтарға (
Арқа даласындағы сыртқы округтар құрылысы « Жарғыдағы»
Жарғының келесі бөлімі « Басақарма»
Округтық басқарма төрағасы–аға сұлтан
Сперанский округ басындағы аға сұлтандық
Мұндай бюрократиялық апарат қазақ қоғамының
Ел арасындағы болмашы істерді шешуге аға
Жарғының үшінші бөлімі–« Полициялық міндет»
Аға сұлтанның өкіметілігін мықтап тұрып
Бұйрық халықты жаппай апаттан сақтауға ондай
Ағарту ісінің еңбектің және шаруашылықтың тиімділігі
Тонау , барымта және үкіметке бағынбаушылықты
Заң тәртібін бұзушылыққа жол бермеу
Заң бұзушылар қамауға алынсын , ал
Бүкіл қылмыстық істер дәстүр бойынша
Аталған тараудың шекаралық және желіге жақын
Қазақ жерлері барған сайын тарылып ,
Жарғының « Болыстық басқарама» деп аталатын
Болыс сұлтандары он екі кластық
Шаруашлық паказы атты –төртінш тарау
Қаржы бекіту ;
Шығын және есеп беру тәртібі
Мекеме құрылысы .
Болыстардағы істер үшін , дуандық бұйрық
Үшінші бөлімшеде мекеме құрылыстары жөнінде
Әрі қарай аурухана , мектеп құрылыстары
Ал жер мәселесіне байланысты « Жарғының»
172. Егіншілікпен айналасуға талап білдірген әрбір
173.Округтік приказ, бұл жерлердіңбостан-босқа қалып
174.Егер бес жыл ішінде бұл жерлерге
175. Бұл жерді алуға ниет
176.Бір рет көшіп-қонуға ниет білдірген жағдайда
177.Округ ішіндегі ешкімге арнайы бөлінбеген жерлер
178.Сұлтандарға шаруашылық орынның үш пропорциясы , ал
Жарғының келесі тарауы медицина бөлігі ,
« Карантин» малдың жұқпалы аурулардан
« Рухани және халықтық ағарту бөлігі
Тағы бір айта кететін мәселе қазақтарды
болды . басқаша айтқанда , « Жарғының»
Жарғыны іске асыру « тәртібі» жарияланды .
« Жарғыны»қабылдаған жағдайда , « Сібір
1.2 .Хандық билік пен сот жүйесіндегі
1822 жылы « Сібір қырығздары туралы Жарғы»
Жыл өтіп , далада жаңадан
Ресейдің әкімшілік–аумақтық басқару нысанына жақын
Жаңа реформаны әзірлеуді патша сол
ұсынды . Бұл жазбаны жасауға болашақ
1822 жылғы 22 маусымда « Сібір губернияларына
Орта жүздегі дәстүрлі мемлекеттілікті таратып ,
Өзгерстер қазақ руларының әкімшілік-аумақтық
Округтердің жекелеген бөлімшелерін басқарудың жаңа
Үкіметтің жергілікті номадтары туралы саясатында
Жарғы бірқатар үш санатқа:қылмыстық , талап-араздылық
түсіндірушілер тарапынан жасалуы мүмкін озбырлықтан
Мұндай жағдайларда соттың істі қарауы
Ресей армиясының майоры шені бар
Даланы басқару ережелерінде қазақтар арасындағы
а) қылмыстық ;
б) іздестіру және басқаруға қарсы
«... Қырғыздар арасындағы қылмыстық істерге:
сатқындық ;
кісі өлтіру ;
тонау мен барымта ;
үкімет тлаптарына бағынбау» жатқызылады (10).
Яғни жергілікті халықтың жасаған ұсақ
Ш . Уәлиханов , –Сібір басқару жүйесін
1825 жылы Қасым сұлтан , одан әрі
II тарау . 1824 жыл « Орынбор қырғыздары
2.1. Кіші жүздегі жер мәселесі
Қазақ мемлекеттілігінің жүйесімен күресудің келесі кезеңі
Кіші жүзде Нұралыдан бастап хандарын
1822 жылы Орынбор генерал-губернаторы П.К.Эссен «
Кіші жүз үшке бөлінді: Батыс–негізгінен
Әр сұлтан–правидельде офицер басқаруымен казак
1831 жылдан бастап , дистанция болыстар ұйымдастырыла
Кіші жүзде XIX ғасырлардың ортасында 54 дистанция
таралмады , яғни Арал маңы ,
Қазақстанның солтүстік шекарасында « Жарғының» қабылдауына
2.2. Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы
1822 ж . Орынбор генерал-губернаторы П.К.Эссен
жергілікті әкімшіліктің құрамына жүздер бөліктерінің
1831 жылға дейін үш бөліктің қазақтары
көшпелілерге де енгізілді. 40-шы жылдардың басында дистанциялық система
Дистанциялардың құрылу себептері Шекаралық комиссияның Орынбор
Дистанциялық система Кіші жүзде 1831 жылдан 1868 жылға
Дистанциялар мен әкімшілік ауылдарын ұйымдастыру бұрынғы ру бастықтарының
30—40-шы жылдары билеуші-сұлтандар мен дистанциялық бастықтар арасында ру
Ауыл старшындарынан бастап билеуші-сұлтандарға дейіи Кіші жүздегі барлық
Кіші жүздегі жергілікті өкімет билігінің ұйымдастырылуының бір ерекшелігі
Сот системасында үлкен өзгерістер белгіленді. Ірі істердің бәрі
1844 жылы патша үкіметі «Ереже» шығарды, бұл ереже
50-ші жылдардың басында «Ереженің» Орынбор даласына
XIX ғасырдын. басында сұлтандар экономикалык жағынан неғұрлым күшті
Алайда XIX ғасырдың екінші ширегінде-ақ сұлтандардың экономикалық
XIX ғасырдың бірінші жартысында ру шонжарларының да —
Сұлтандар институты ықпалының кұлдырауына байланысты XIX
Нақ осы себептерден төленгіттер институтының да
III .Қорытынды
Қорыта келгенде XIX ғасырдың 20-40
Тарихи жағынан қазақ жеріндегі хандық
Бұдан кейінгі орыс саясаты 1824
Әскер шебінен 10 шақырымдай алқапты қазақтардың
Патшаның 1822 және 1824 жылдардағы реформалары
IV.Сілтемелер
1.Көшік Рысбай « Қазақстан Республикасының тарихы
2. Д . А . Рахымқұлов « Жаңа
3. « Қазақстан тарихы» 5 томдық
4. Қ.Р.О.М.М.374-қ . 1-т . 785-іс . 1п
5 . Броневский С. Записки о киргиз-кайсаках
6 . Ақтаев С . « Жаңа
7 . Красовский . Аталған еңбегінде .
8 . Указ о сведенив дествие
9 . Маданов Х . « Ұлы
10 . Ғ . М . Қарасаев .//
11 . Ш . Уәлиханов « Сібір
12 .Артықбаев Р . « Қазақстан тарихы»
13 . Қазақ ССР тарихы
V .Пайдалаған әдебиеттер
1.Көшік Рысбай « Қазақстан Республикасының тарихы
2. Д . А . Рахымқұлов « Жаңа
3. « Қазақстан тарихы» 5 томдық
4.Қ.Р.О.М.М.374-қ . 1-т . 785-іс . 1п .
5 . Броневский С. Записки о киргиз-кайсаках
6 . Ақтаев С . « Жаңа
7 . Красовский . Аталған еңбегінде .
8 . Указ о сведенив дествие
9 . Маданов Х . « Ұлы
10 . Ғ . М . Қарасаев .//
11 . Ш . Уәлиханов « Сібір
12 .Артықбаев Р . « Қазақстан тарихы»
13 . Қазақ ССР тарихы
4