ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі 4
1.1 Ақша-несие реттеуінің құралдары 8
2. Екінші дәрежедегі банктер және олардың қызметі 16
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі 29
Кіріспе
Банк жүйесі – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Қазіргі банктік жүйе – бұл кез келген дамыған
Коммерциялық кәсіпорындардың бір түрі ретінде банктік мекемелер де
Елдегі дұрыс жүргізілген қаржылық кешендік саясаттың арқасында коммерциялық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі
Қазіргі уақытта Қазақстанда банк жүйесі екі дәрежелі болып
- Парламенттің келісуі мен
- Ұлттық банктің төрағасының ұсынуы мен Ұлттық банктің
- Ұлттық банкісінің жылдық есебін Президент бекітеді.
- Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі өзінің құзіретінің шегінде
Ұлттық банк Қазақстан аумағында және оның сыртында өзінің
Қазақстан Республнкасының Ұлттық банкінің басты мақсаты ішкі және
- елдің экономикасының дамуына, оның дүниежүзілік экономика мен
- ақша, несие және банк жүйелерінің тұрақтылығына көмектесу;
- Банк жұмысын реттеуге және қадағалауға керекті нормативтік
Аталмыш Заңның 8-ші бабына сәйкес, Қазақстан Республикасының Ұлттық
- мемлекеттің ақша-несие саясатын іске асыру және құнды
Ол (Ұлттық банк) Қазақстан Республикасының аумағында ақша және
- Үкіметпен келісе отырып оның қарызына қызмет көрсетуге
- Қазақстан Республикасының аумағында банктер, олардың бөлімдері мен
- Мемлекеттік тіркеуден өтпей тұрғанда, банктердің құнды қағаздар
- екінші дәрежелі банктердің жұмыстарын қадағалау және оларға
- елдегі экономикалық ахуалға байланысты, қайта қаржыландарудың мөлшерлемесін
- есеп айырысу тәртіптерін және оның нысандарын анықтау,
1997 жылы 11-шілдедегі №154 Заң бойынша "несие проценті"
- валюталық операцияларды реттеу және валюталық бақылау ұйымдастыру,
- қолма-қол ақша мен монеттерді есептеу, сақтау, тасымалдау
- екінші дәрежелі банктердің кадрмен қамтамасыз етілуіне қатынасу;
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің жалғыз қазына шотына
- елдің төлем балансын дайындау және жүргізу т.б.
Халықаралық практикада Орталық банктер үлкейтілген түрде үш атқарым
Жоғарыда аталған Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің атқарымдары осы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы Заң басқа банктерге
Халықаралық практикада Орталық банктерді жіктеудің бір өлшемі, олардың
- Банктің капиталын құрауға және оның пайдасын бөлуге
- Банктің басқарушынар құрамын тағайындау процесі;
- Елдің Заңдарында, Орталық банктің мақсаты мен міндеттерін
- Ақша-несие саясатына араласуға мемлекеттің құқығы;
Орталық, банктің мемлекет шығындарын тікелей немесе жанама қаржыландыру
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің жағдайын осы тұрғыдан алып
1.1 Ақша-несие реттеуінің құралдары
Экономикасы өркендеген басқа елдердегідей Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі
Дисконттық (есептік және кепілдік) саясаты. Бұл несиені реттеудің
Бұл саясаттың негізгі мағынасы, қайта қаржыландырудың мөлшерлемесін не
- егер Ұлттық банк, екінші дәрежелі банктердің несиелік
- егер, Ұлттық банк екінші дәрежелі банктердің қайта
1998-1999 жылдары Қазақстан Республикалық Ұлттық банкісі қайта қаржыландырудың
Міндетті резервтеу саясаты. Жоғарыда айтылғандай, Қазақстан Республикалық Ұлттық
Резервтің ең төменгі деңгейі, ақша саясатының құралы ретінде,
Резервтік активтің ең төменгі деңгейін есептеудің негізгі бабы,
Қазақстанда міндетті резервтеу саясаты екі дәрежелі банк жүйесін
Қазақстандағы банктер, Халықаралық стандартқа көшуге дайындығының дәрежесіне байланысты,
Ашық нарықтық саясат. Бұл саясат Орталық банктің өз
Мұндай құнды қағаздардың қатарына, қазіргі жағдайда, қазыналық вексельдер,
Егер, елдің экономикасын жандандыру керек болса, Орталық банк
Валюталық саясат. "Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы" Заңда
Валюталық басқыншылық - девиздік саясат жүргізгенде, Орталық банк
Елдің Ұлттық валютасының бағамын тек бір ғана елдің
Іс жүзінде экономикасы өсіп жетпеген қаржысы жеткіліксіз елдер,
Валюталық саясаттың мұнан басқа дисконттық (есептік) нысаны бар.
Бұл екі нысаннан басқа, кейбір нарықты экономикалық елдерде
2. Екінші дәрежедегі банктер және олардың қызметі
Қазақстанда жұмыс істеп жүрген банктердің, Қазақстан Республикасының Ұлттық
Аталмыш заңға сәйкес, Қазақстандағы екінші дәрежелі банктер заңды
Екінші дәрежелі банктерге, заңды түрде, басқа Заңды және
Сөйтіп, басқа елдердегідей, Қазақстанда да екінші дәрежелі банктер,
Екінші дәрежелі банктер, Қазақстан Республикасының аумағында және оның
"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметтері туралы" Заңның
- Заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау;
- Банктерге және кейбір банктік операцияларды жүргізуге құқықты
- Кассалық операциялар жүргізу: банкноттар мен монеттерді қабылдау,
- Ақша аудару: Заңды және жеке тұлғалардың талаптарымен
- Есептеу операциялары: Заңды және жеке тұлғалардың қарыз
- Заңды және жеке тұлғалардың, оның, ішінде банктер-корреспонденттердің,
- Сенімгерлік (трасталық) операциялар: сенімгердің талабымен ақшаға билік
- Клирингілік есеп айырысу операциялары: жинау, салыстыру, сүрыптау,
- Сейфтік операциялар: клиенттердің құнды қағаздарын, құжаттарын, басқа
- Ломбардтық операциялар: жылдам өтімді құнды қағаздар мен
- Банкноттар мен монеттерді, басқа да құндылықтарды кассіге
- Басқа елдердің валюталарына ақша айырбастау бекеттерін ұйымдастыру;
Банктер аталған операцияларды Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің, рұқсат
- депозиттік сертификаттар шығару;
- кепілдеме операциялары: кепілгерлік беру, үшінші тұлғалардың атынан
- мүліктерді жалдауға беру. Бұл жағдайда жалдауға берушінің,
- Өзінің меншікті құнды қағазын шығару (акциядан басқа).
- Факторингілік операциялар: тауарды (жұмысты, қызметті) сатып алушыдан
- Форфейтінгілік операциялар: тауарды (жұмысты, қызметті) сатып алушыдан
Осы аталған операциялар "Қазақстандағы банктер және банк қызметтері
Әдетте, банк операциясын жүргізгенде, ақшалай қаражаттың қозғалысы туады.
Мұндай ақшалай қаражаттың қозғалысы, мысалы, сейфтік операцияларды жүргізгенде,
Банктің операцияларын жүргізгенде, немесе, банк қызметтерін көрсеткенде туатын
"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметтері туралы" Заңның
- Екінші дәрежелі банктерге пруденциялдық (экономикалық) нормативтер басқа
- Екінші дәрежелі банктер үшін міндетті түрде орындалуға
- Екінші дәрежелі банктердің жұмысын инспекциялау (тексеру) және
Нарықтық экономика жағдайында екінші дәрежелі банктердің барлық операцияларын
- Пассивтік операциялар (қаржы жұмылдыру);
- Активтік операциялар (қаржыны орналастыру);
- Активтік-пассивтік операциялар (делдалдық және басқа да қызметтер).
Пассивтік операциялар. Бұл операциялардың
- Заңды және жеке тұлғалардың есеп, немесе ағым
- Басқа банктерден қарыз алу (банкаралық несие);
- Заңды және жеке
- Құнды қағаздарды шығарып, оларды орналастыру;
- Орталық (Ұлттық) банктен орталықтандырылған несие алу т.б.
Банктің ресурстары дегенде ойымызда болатыны, басқаларға уақытша пайдалануға
Мұндай бос қаржы (ресурстар) банкінің меншікті капиталы мен
Банктің меншікті капиталы бастапқыда сатылған акциялардан түскен ақшадан
Қазақстан Республикасының заңдарының бір ерекшелігі — банктің құрылтайшылары
Банктің меншікті капиталының әрі қарай көбеюі банктің таза
Егемендік алғаннан кейінгі бастапқы жылдарда мұндай тәртіп Қазақстанда
Банктің ресурстарының құрамында меншікті капиталдың үлесі онша көп
Ал, талап етілмелі депозитте олай істеуге болмайды. Өйткені,
Олар құру әдістерімен де бірінен бірі ерекшеленеді. Егер
Активтік операциялар. Бұл операциялардың көмегімен банктер өз қарамағындағы
Бұған жататындар:
- Шаруашылық жүргізуші субъектілерге өр түрлі қажеттерін қанағаттандыру
- Халыққа тұтынулық несие беру (үй құрылысын жүргізу,
- Құнды қағаздар сатып алуға несие беру;
- Лизингілік операцияларга несие беру;
- Факторингілік операцияларға несие беру;
- Басқа банктерге несие беру (банкаралық несие).
Көрсетілген активтік операциялардың ішіндегі ең бастысы қайтарымдылық, мерзімділік
Банкінің активтік операциялары экономикалық мазмұнына қарай төмендегідей болып
- несиелеу операциялары — (есептеу-несиелеу);
- есеп айырысу операциялары;
- кассалық операциялар;
- инвестициялық, қорлық операциялар;
- кепілді операциялар.
Несиелеу операциялары — қарызгерге қайтарымдылық, мерзімділік және ақылылық
Есеп айырысу операциялары — қаржыны клиенттің есеп шотына
Бос қаржыны депозитке жұмылдырумен қатар несиелеу және есеп
Кассалық операциялар — қолма-қол ақша беру немесе оларды
Инвестициялық қорлық операциялар — Банктің күрделі қаржысын құнды
Кепілді операциялар — Кепілдеме (кепілгерлік) беру, белгіленген жағдай
Сонымен қатар, банкінің активтік операциялары: қауіптілік дәрежесіне қарай
Активтік — Пассивтік операциялар:
- Банкіге комиссиялық сыйақы әкелетін комиссиялық операциялар (дебиторлық
- Белгілі ақыға, клиенттің тапсырмасымен орындалатын делдалдық операциялар;
- Ішкі және халықаралық есеп айырысумен байланысты есеп
- Сенімгерлік қызметтері (клиенттің тапсырмасымен құнды қағаздарды, басқа
- Бухгалтерлік және консультациялық қызметтер.
Осы операцияларды банкінің көрсететін қызметтері деп атайды.
Қорытынды
Қазіргі жағдайда Қазақстандағы банктік жүйе біршама қалыптасты деуге
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
1. «ҚР банктер және банк қызметі туралы» Заң.
2. «Ұлттық банк туралы» Заң. Казахстанская правда. 2002
3. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 05.11.1999 ж.
4. Аникин А. В. « Защита банковских вкладчиков»
5. Ахметов А.Р. «Фонд гарантирования вкладов - гарант
6. Байсейітов Б., Бәйішев б. Қаржыңды жина. Көш
7. Каценеленбаум З.С. «К вопросу о сущности банковского
8. Казимагамедов А. А. «Банковское обслуживания населения:
зарубежный опыт» - М.: «Финансы и статистика», 1999г.
9. Одинцова Н.Ф. «Развитие банковской депозитной системы по
10. «Общая теория денег и кредита»/учебник, под ред.
11. «Банковское дело» / под ред. О.И.Лаврушина, Москва