МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1 ТАРАУ . ҚАЗІРГІ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫСЫНЫҢ
1.1. Кәсіпорындағы қаржы ресурстарын басқару жүйесінің қызмет ету
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мәні мақсаты
1.3 Қаржылық рыноктар - кәсіпорын қызметінің негізі ретінде
2 ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ МӘНІ ТЕОРИЯЛЫҚ
2.1 Қаржылық менеджердің біліктілік сипаты және оның функциялары
2.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау 21
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы қаржылық менеджменті 22
Қорытынды 28
Қолданылған Әдебиеттер 29
Кіріспе
Менеджмент теориясының эволюциясы фирманың, корпорацияның басқарылуымен тығыз байланысты.
«Менеджмент» термині өзінің мағынасы бойынша көбінесе «басқару» түсінігіне
Қазақстанда нарықтық экономика барған сайын үлкен қарқын алуда.
Қазақстан Республикасының аумағында кәсіпорындардың келесі түрлері құрылып жұмыс
Адамдардың бірігуі ретінде серіктестік,
құрылтайшылар тікелей қатысуы міндетті;
Капиталды біріктіру ретіндегі қоғам;
Қарапайым азаматтардң өндіріске қатысу нысанындағы өндірістік
коперативтердің нысаны;
• Мемлекеттік кәсіпорындар.
Шарушылық қоғам үш түрде болуы мүмкін:
Акционерлік қоғам
Жаупкершілігі шектеулі шаруашылық қоғам
Қосымша жауапкершілігі шектеулі шарушылық қоғам
Меншік нысанының әртүрлілігі Қазақстандағы қаржы нарығының пайда болуы
Қаржылық қатынастар келесі негіздерден пайда болады:
Ұйымдар мен кәсіпорындар арасында жиынтық табысты
қалыптастыру мен бөлу процесінде, жеткізілімді төлеу кезінде, дайын
кәсіпорынның акцияларын шығару мен тарату кезінде;
Валюталық қорды пайдалану кезінде кәсіпорындармен және шетелдік әріптестер
Қаржылық менеджмент немесе қаржылық ресурстарды және қатынастарды басқару
Шағын бизнесте қаржыларды басқару үшін бухгалтер мен экономистің
Ірі бизнестегі қаржыны басқару үшін қаржылық бизнес саласында
Нарықтық экономика оның үлгілерінің әртүрлілігі кезінде мемлекет реттеумен
Қазақстанның экономикасының көтерлуі, бұған кең ауқымды теориялық білімдері
Міне, сондықтан да қазіргі таңда біздің республикамызда қаржылық
Бұл курстық жұмысы Кәсіпорындағы және қазіргі таңдағы нарықтық
1 ТАРАУ . ҚАЗІРГІ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫСЫНЫҢ
1.1. Кәсіпорындағы қаржы ресурстарын басқару жүйесінің қызмет ету
Американдық қаржыгер Ю. Брэгхемнің пікірін қолдау керек, оның
Өзге ғалымдар қаржылық менеджменттің мазмұнын стратегиялық даму көзқарасымен
Кез-келген бизнес келесі үш басты сұрақтарды қоюмен оған
Кәсіпорын алдына қойылған мақсаттар мен міндеттерді орындауға мүмкіндік
Қаржыландырудың көздерін қайдан табу қажет және олардың
тиімді құрамы қандай болуы қажет?
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз ететін қаржылық қызметі ағымдағы басқаруды қалай
ұұйымдастыру қажет?
Бұл мәселелер кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесінің негізгі бірден-бір
1-сурет
Кәсіпорындағы қаржы жұйесінің хұқықтық және нормотивті қамтамасыз етілуі
Жүйелік басқару
Қаржы басқаруының үйымдық құрылымы
Қаржы басқарудың бөлімше кадрлері
Қаржылық кұралдар
Қаржылық әдіс
Қаржылық ақпарат
Қаржылық басқарудын Техникалық ортасы
Басқару Объектісі
Қаржы
ресурстарының көзі
Қаржы ресурстары
Қаржылық қатынас
Ақша ағымы
Ақпарат ағымы
Өндіріс
Ақпарат ағымы
Материалдық ағым
Рынок
Бюджет, Меншік иелері, контрагенттер
Ақша ағымы
Шаруашылық субъектісін, сондай-ақ оның кадрлық құрамын басқару жүйесін
2-суретте көрсетілген схема типтік болып табылмайды, оның құрамы
( Сурет-2)
Директорлар құрылтайы
Президент
өндіріс бойынша вице-президент
Қаржы бойынша вице-президент
Сату бойынша Вице-президент
Бас Қаржы директоры
Қаржылық жоспар
Инвестицияларды қаржылындыру
Қаржы мен басқару
Салық пен басқару
Несиелік саясат
Бас
бухгалтер
_ Қаржылық есеп
Басқару есебі
- Ақпарат пен қамтамасыз ету
Ішкі және сыртқы аудит құру
Отчет қуру
Үлкен емес кәсіпорындарда қаржылық директордың рөлін әдетте бас
Кез - келген ірілеу компания белгілі бір дәрежеде
Қаржылық менеджменттің аясында әдістер мен тәсілдер көп түрлі.
Бірінші топқа несиелеу, саудалық - қарыздық операциялар, кассалық
Екінші топқа қаржылық жоспарлау, салықтық жоспарлау, болжау әдістері,
Осы екі топ арасындағы аралық жағдай орталықтандырылған реттеудің
Қаржыларды басқарудың ақпараттық қамтамасыз ету жүйесінің негізі болып
Қаржыларды басқарудың техникалық қамтамасыз ету жүйесі дербес болып
Қаржыларды басқарудың кез келген жүйесін қызмет етуі құқықтық
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мәні мақсаты
Бухгалтерлік есепке қарағанда қаржылық менеджмент дербес ғылым ретінде
Бұл бөлім өзінің одан ары дамуын бағалы қағаздардың
Соның ішінде 60 - жылдарында У. Шарп, Дж.
Ана ғұрлым танымалдықты арбитражды бага қалыптасу теориясы алды.
САРМ басқа екі альтернативті үүлгілері - опциондар бағасының
тұр. Соның ішінде SРТ теориясына қатысты оның теориялық
Қаржылық активтердің және ақпараттың қүнының өзара байланысы 50-жылдардың
50-жылдарының екінші жартысында капитал құрылымының теориясымен қаржыландырудың көздерінің
Барлық аталған жаңалықтардың ішінен екі бағыт - портфелъ
Қаржылардың қазіргі таңдағы теориясының шеңберінде қаржылық менеджменттіц қолданбалы
Басқару теориясының, қаржы теориясының, бухгалтерлік есептің сараптамалық апаратының
Бұл пәнінң мазмұнды бөлігі әр түрлі жағдайда анықталуы
Инвестициялық саясат
Қаржы көздерін басқару (яғни құралдарды қайдан алуға болады
және қаржыландыру көздерін оптималды құрлымы қандай )
Дивиденттік саясат
Революцияға дейінгі Ресейде қаржылық менеджменттің дербес
ғылым ретіндегі ұғымы болған емес. Соған қарамастан осы
ғылымның базалық құрылымына кіретін екі бағыт қажет. Олар:
қаржылық есептеулер мен баланстық тандау. Бұлар сол кездін
өзінде де сэтті дамыған.
Қаржылық есептер капитализмнің пайда болуымен қалыптасты, бірақ жеке
Коммерциялық ғылымының негізін қолданылуы әр бір қаржылық операцияны,
Экономикасы дамыған елдерде қаржылық анализді капитал нарығындағы анализдің
бойынша маман; қаржылық сарапшы - белгілі бір дәрежеде
Сонымен, қаржылық менеджментке қатысты бұл бағыт әлеуметтік экономикада
90-жылдардан жүзеге асырылған экономиканың нарықтық қатынастарға көшуі, соның
1.3 Қаржылық рыноктар - кәсіпорын қызметінің негізі ретінде
Нарықтық типтегі экономика негізіндегі оның қаржыландырудың үш элементі
Көптеген эсіресе ірі компаниялардың қызметі қаржылық активтермен құралдары
Ақша қаражатының нарығы өтелу мерзімі бір жылдан аспайтын
Алтын нарығы - алтынмен соның ішінде стандарты алтын
Капитал нарығы - ұзақ мерзімді капиталдармен үзақ мерзімді
Қаржы Нарығы
Валюта нарығы
нарығы *
і бағалы қағаздар нарығы
індірістік
баналы қағаздар нарығы
бағаяьнқағаздар
жедел
ға:
Қарызд нарығ]
Ссудалық капитал нарығы
(фонддық н;
Банк
Ссудалар нарығы
Бастапқы Екінші
нарығы нарығы
нарық
Биржадан тыс
Споттық
Жедел
Биржалық
своп нарығы
Форвардтік
З-Сурет
4-сурет. Фирма мен капитал нарығын байланыстыратын ақша
ағымдары.
Фирма
капитал нарығы
Ақшы ресурстарының активіне фирманың инвестициясы
Кәсіпорынның капитал жағдайы
акционерлік капитал;
негізгі құралдар байналыс құралдар капиталы
ұзақ мерзімді
Қарыз
Бюджет
(4-суретте) көрсетілген ақша ағымдарының қиысыны келесідей түсіндіріледі:
1-жұмыстың басы; бағалы қағаздар нарығында орналастыру және инвесторлардың
2-алынған қаржы ресурстарын негізгі құрал-жабдықтар мен айналым активтеріне
3-табысты қызметтің нәтижесі ретінде, ақша ағымдарын жинақтау;
4-заңмен көрсетілген салықтар мен басқа да аударымдарды төлеу;
5-инвесторлар мен кредиторларға пайданың қалған бөлігін төлеу;
6-пайданың бір бөлігін фирма активтеріне қайта инвестициялау;
7-пайданың бір бөлігін қаржы инвестициясы түрінде, капиталдар нарығына
Капитал нарығы кейде бағалы қағаздар нарығына және ссудалық
Бағалы қағаздардың алғашқы нарығы бағалы қағаздарды шығаратын және
Екінші рынок бүрын шығарылған бағалы қағаздардың айналымы үшін
Биржалық рынок қор биржалармен жүзеге асырылатын бағалы қағаздар
Биржалық рынокта биржада ресми сатылуға рүқсат алған листинттен
Споттық рынокта - ақша қаражаттарына активтерді алмастыру мәміле
Қаржылық менеджмент және менеджер үшін ана ғұрлым қызығушылықты
2 ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ МӘНІ ТЕОРИЯЛЫҚ
2.1 Қаржылық менеджердің біліктілік сипаты және оның функциялары
Қаржылық менеджердің біліктік сипаты оған оның теориялық дайындығына
Келесілерді білу қажет:
Менеджмент теориясын
Қаржының, несиенің, ақша айналымының теориясын
Қаржылық менеджмент теориясын
Бухгалтерлік есепті
Экономикалық статистиканы, статистикалық есепті
Қаржылық, несиелік, банктік, биржалық қызметінің саласында ҚР
заңнамасын білу
Халықаралық есеп және сыртқы экономикалық қызмет бойынша
нормативтік заң актілерін
Бағалы қағаздардың түрлерін және олардың айналымдарын. Бағалы
қағаздардың шетелге айналымын
ҚР ішкі қаржылық
ережесімен тәртібін
Халықаралық қаржы нарығында операцияларды жасаудың негіздерін
Шаруашылық субъектісінің экономикасының негіздерін
Экономикалық анализдің әдістемесі мен әдісін
Іс жүргізуді және корреспонденцияны
Келесілерді жасай білу қажет:
Бухгалтерлік балансты оқу
Шаруашылық субъектісінің статистикалық,
оперативтік есебін білу
Қаржылық ақпаратты білу
Шаруашылық субъектісінің сауда - өндірістік және эсіресе қаржылық
қызметтінің нәтижелерін анализдеу
Капитал салу бойынша шаралардың
анализдеу мен бағалау
Капитал салудың нәтижелерін
қабылдау мен бағалау
Қаржылық ресурстарды пайдаланудың бағдарламасын жасау
Қаржылық ресурстарды пайдалану
жоспарды орындау бойынша есеп жасау
Қаржылық жоспарды құру
Банкттерге, салық қызметіне өзге де басқа да органдарына
қаржылық мәселері бойынша қркаттарды дайындау
Қаржылық мәселелер бойынша
шаруашылық субъектілерімен хат алысуды жүргізу
Қаржылық жоспардың, қаржылық бағдарламаның көрсеткіштерінің
орындалуына, қаржылық ресурстарды, негізгі қорды, материалдық
емес активтерді, айналым қаражатын тиімді пайдалануға бақылауды
жүзеге асыру.
Қаржылық менеджердің қызметі. Қаржыларды жоспарлау
Болжау
Қаржылық менеджменттегі болжамдау - объектінің қаржылық жағдайының өзгеруін
Ұйымдастыру
Қаржылық менеджменттегі ұйымдастыру қызметі белгілі бір тәртіптер мен
Реттеу
Қаржылық менеджменттегі реттеу - берілген параметрлерден ауытқу туындағанда,
Ынталандыру
Қаржылық менеджменттегі ынталандыру қаржылық қызмет жұмыскерлердің өздерінің еңбектерінің
Үйлестіру
Қаржылық менеджменттегі үүйлестіру - барлық мамандардың, басқару апаратының
Қаржыларды басқару
Активтерді басқару
Көптеген кәсіпорындардың қорын жұмсап жаратудан келесі негізгі бағыттар
Активтердің үлғайюы. Қолма-қол ақша, сатудан түскен кіріс, запастар,
Пассивтердің азаюы. Кәсіпорынның пассивті басқаларға берешек жағдайың барлығы:
Меншік иелеріне төлемдер. Жеке кәсіпорындардағы және серіктестіктердегі активтерді
Ағымдағы актвитерді басқару
Ағымдағы активтер ретінде кәсіпорын бір жыл ішінде пайдаланатын
Айналым капиталын тиімді пайдалану. Айналым капиталының қажеттілігі үшін
қажетті материалдарды сатып алуды жоспарлау
қатаң өндірістік жүйелерді енгізу
жаңа қоймаларды пайдалану
сү-ранысты болжауды жетілдіру
жедел жеткізу
Айналым капиталындағы қажеттілікті қысқартудың екінші жолы, басқа мақсаттар
Айналым капиталының шығындарын қысқартудың үшінші жолы қолма-қол ақшаларды
Негізгі активерді басқару
Негізгі активтерге фирма бір жылдан аса уақыт пайдаланатын
Негізгі капиталды алу шешімі капитал салымының және олардың
қайтарылуының сметасын құрған кезде қалыптасады. Бұл күрделі процесс
өйткені қосымша негізгі капиталдардың плюстері эдетте бірнеше жыл
кезеде байқалады.
Қаржыгерлер үшін негізгі капитал басты болып табылатын жағдау,
Бақылау
Қаржылық менеджменттегі бақылау, қаржылық жұмысты үйымдластыруды және қаржылық
2.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Кәсіпорын қаржылық жағдайын үзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Кәсіпорынның тұрақты қаржы жағдайы бірнеше кезекте келесідей сапалы
Талдаудың міндеттері болып қаржы талдауын жалпы бағалау, мақсатты
Әртүрлі қызметтік бағыты мен кәсіпорын қаржыларын жоспарлау және
Негізгіге 100 минималды еңбекақының құнынан кем емес және
Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтайтын маңызды фактор ретінде оның
Норамаланған айналым құралым болып өндіріс және өнімді өткізу
пндіріске қызмет көрсететін айналым қаражаты, материалдары, қүны аз
пзіндік айналым қаражаттары және оларға теңестірілген қаражаттар
болашаққа запастар мен шығындарды аз көлемде жабу үшін
және кәсіпорынның тұрақты иелігінде болады. Займдық айналым қаражаты
мерзімдік шығыгдарды және запастарды, және ақша құралдарына, мысалы
өндірістік тапсырмаларды артық орындаумен байланысты уақытша
қажеттілікті жабу үшін пайдаланылады.
Кәсіпорынныңғ қаржылық қызметін талдау үшін мәліметтердің негізгі көзі
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы қаржылық менеджменті
2.2 неге 2 рет қайталанған?
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент тиімділігі көп жағдайда
пайдаланылатын ақпараттық болады және анықталады. азкезегінде
Кәсіпорындағы қаржылық менеджменттің ақпараттық базасының қалыптасуы стратегиялық шешімдерді
Нақты кәсіпорын үшін, қаржылық менеджменттің ақпараттық көрсеткіштерінің қалыптасу
Бірінші топқа елдің жалпы экономикалық дамуын білдіретін көрсеткіштер
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады.
Мемлекеттік бюджет табыстарының көлемі
Мемлекеттік бюджет шығыстарының көлемі
Бюджет тапшылығының мөлшерінің көлемі
Ақшы эммисиясының көлемі
Халық табыстарының көлемі
Хылықтың банктегі салымы
Инфляция индексі
ҚР ¥лттық банкінің есептік ставкасы
Бұл топ көрсеткішетрінің
Екінші топқа кәсіпорынның салалық құрылымын сипаттайтын негізгі ақпараттық
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады:
өнімге баға индексі
негізгі қызмет бойынша пайдаға салық салу ставкасы
активтердің, соның іщінде айналым активтерінің жалпы құны
пайдаланылған капиталдың, соның ішінде жеке капиталдың
жалпы сомасы
өндірілген (өткізілген) өнім көлемі.
Бұл топқа контрагенттер мен бэсекелестердің қызметін сипаттайтын көрсеткіштерді
Бұл топ көрсеткіштерінің қалыптасу көздеріне прессаның есептік материалдарының
Үшінші топқа қаржылық рыноктың коньюктурасын сипаттайтын көрсеткіштер жатады.
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады.
биржалық және биржадан тыс қор нарығында айналатын негізгі
қор құралдарының (акциялар, облигациялар және т. б.) түрлері;
қор құралдарының негізгі түрлерінің сүранысы мен үсынысының
өтімді бағалары;
қор құралдарының негізгі түрлері бойынша мэмлелердің көлемі мен
бағалары;
қор нарығындағы баға динамикасының жанама индексі
коммерциялық банктердің депозиттік және нееие ставкалары
жекелеген валюталардың ресми бағамдары және т.б.
Төртінші топқа кәсіпорынның басқару және қаржылық есеп мәліметтері
Бұл топтың көрсеткіштер жүйесін қаржылық менеджментің ақпараттық базасының
Бұл топтың көрсеткіштерінің артықшылығы болып қалыптасуының тұрақтылығы, сенімділігінің
Қаржылық есепке алу көрсеткіштері оның негізіне сүйенетін қаржы
Қаржылық есеп берушілік - кәсіпорының қаржы жағдайы туралы
Кәсіпорынның қаржы есеп берушілік көрсеткіштерінің шеңбері негізінен екі
кәсіпорын меншік иелері;
басқару персоналы және кәсіпорын жұмысшылары;
кәсіпорында тікелей жұмыс
қаржылық мүдделі -
кәсіпорынның коммерциялық серіктестері;
Қоғамдық өндірісті мемлекеттік реттеу қызметні жүзеге асыратын билік
органдары.
Қаржылық есеп берушілік көрсеткіштерінің екінші тобы - кәсіпорын
Қазақстан Республикасындағы «Бухгалтерлік есеп туралы» заңға сәйкес қаржылық
бухгалтерлік баланс;
қаржы-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есеп беру;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру.
Баланстың екі бөлігі болады: жоғарғы бөлікте активтер тізіледі,
Компанияның қаржылық құрылымы кәсіпорынның қаражаттарының
қалыптасу көздері тізілетін кестенің төменгі бөлігінде суреттеледі. Бұл
Инвесторларға қатысты міндеттемелерді жабуға жіберілмейтін пайданың бөлігі кәсіпорын
Пайдалар және шығындар туралы есеп беру компанияның қандай
Пайда және шығындар туралы есеп беру, компанияның өндірістік
1995 ж. бухгалтерлік есеп берушілінің құрамына «Ақша құралдарының
Ақша құралдарының қозғалысы туралы есеп компанияның ақша құралдарында
Жоғарыда айтылған есеп беру мәліметтерін талдаудың 2-ші бөлімі
Қарастырылған коэффициенттерді талдау кәсіпорынның динамикадағы
қаржылық жағдайының жалпы картинасын алуға мүмкіндік береді. Бұл
көрсеткіштерді салыстыра отырып кәсіпорын қызметінің түрлі кезеңдері
үшін, кәсіпорынның экономикалық жағдайының өзгеру тенденциясын
айқындауға және өз уақытында сәйкесті басқарушылық шешімдер
қабылдауға болады. Бұл көрсеткіштер несие беру тралы шешімдер
үшін инвесторлар мен пайдаланылуы мүмкін, сондай-ақ кәсіпорынның баға
мөлшеріне ықпал етуі мүмкін.
Қорытынды
Қолданылған Әдебиеттер
Анташов В.А. Уварова Г. В. Экономический советник менеджера.
Уч.-пр. пособие: М., 1996. Бригхэм Ю. Ф
Анализ финансов предприятия в условиях рынка. - М.,
Баймухамбетова С. С. Финансовый менеджмент. - А.: Казак
университеті, 1998.
Бернстайн Л.А. Анализ финансовой отчетности: теория, практика
и интерпретация. - М., 1996.
Бригхэм Ю. Ф. Энциклопедия финансового менеджмента. - М.,
1998.
Бригхэм Ю. Ф., Гапсиски Л. Финансовый менеджмент. Полный
курс: В 2-х томах. -С-П., 1997.
Ван Хорн Дж. К. Основы управления финансами. -
статистика, 1996.
ДрУри К. Введение в производственный и управленческий учет.
М, 1997.
Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
анализ финансовой отчетности: Учебное пособие. - А.,1998.
Как понимать и использовать финансовую отчетность / [Пер.
англ. Н. Павлов, науч. ред. Г . Микерин].
Карлин Т.Р. Маклин III Альберт Б. Анализ финансовых
(на основе ОААР). -М., 1998.
Ковалев А. И., Привалов В. П. Анализ финансового
предприятия. -М, 1997.
Коллас Б. Управление финансовой деятельностью предприятия. -
М., 1997.
Маршалл. Дж. Ф., Викул К. Бансал. Финансовая инженерия.
Негашев Е. В. Методические рекомендации по составлению
финансовой отчетности. - А., 1998.
Нурсеитов Н. А., Нурсеитов А. А. Финансовый менеджмент.
1996.
Павлова Л. Н. Финансы предприятий. - М, 1998.
Павлова Л. Н. Финансовый менеджмент. - М.: "Банки
1995.
Радостовец В. К. Организация финансового учета. - А,
Рэй Вандер Вил. Управленческий учет. - М.: "Инфра-М",
Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной деятельности предпркятия.
-Минск, 1997.
Дүйсембаев К.Ш. Қаржыны басқару жүйесіндегі аудит пен талдау
(теория мен әдіснама). -Алматы: Экономика, 2000. 190 б.
Стоянова Е. С. Финансовый менеджмент: теория и практика.
"Перспектива", 1996.
Стоянова Е. С. Практикум по финансовому менеджменту. Учебно-
деловые ситуации, задачи и решения. - М.: "Перспектива",
Уткин Э. А. Финансовый менеджмент. - М., 1998.
Учет и анализ в управлении малым бизнесом. Пособие
казахстанских собственников. Подготовлено фирмой "ВЕЬОІТТЕ
&ТОІІСНЕ".-А, 1995.
Финансовый менеджмент. Под ред. Палека Г. Б. -
1997.
Шеремет А. Д., Сайфулин Р. С. Финансы предприятий.
Хэлферт Э. Техника финансового анализа. - М.: "ФиС",
Амортизация как главный источник финансирования. А.
Токберген, Ш. Ахметова. // "Аль Пари": №2 1998
//Каржы-Каражат-ФинансыКазахстана:№1 1998 стр.85-8.
// Каржы-Каражат - Финансы Казахстана: № 5 1998
// Каржы-Каражат - Финансы Казахстана: № 6 1998
// Маркетинг товаров и услуг 2005г. №7, стр
// Маркетинг товаров и услуг 2006г. №2, стр
Казахстан в цифрах. Статистический сборник./Под ред. К.С. Абдиева