Ақша қаражаттары

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.........................3
I.КӘСІПОРЫННЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.............5
Ақша қаражаттарының мәні және түрлері………………………………..5
1.2. Кәсіпорынның ақша қаражаттарын бөлу механизмі және есептеу әдістері…………………………………………………………………………14
1.3 Кәсіпорынның ақша қаражаттары ағымын жоспарлау…………………20
II. КӘСІПОРЫННЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН БАСҚАРУ……………25
Ақша қаражаттарын басқару……………………………………………25
Ақша қаражаттарын тарту саясаты……………………………….…….27
Қазіргі кезде кәсіпорынның ақша қаражаттарын басқарудың тиімділігін
III.АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН БАСҚАРУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ.………………………………………………………….……..37
3.1. Ақша қаражаттарын басқаруды оңтайландыру………………………..37
3.2.Қазiргi кездегі шетел мемлекеттеріндегі кәсіпорындардың ақшалай ағындарын тиiмдi басқаруы
ҚОРТЫНДЫ..............45
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қосымша А
Қосымша Б
Қосымша В
Қосымша Г
Қосымша Ж
КІРІСПЕ
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады.
Сонымен, қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін және оның іскерлік
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың қорытындылаушы кезеңі
“Кәсіпорынның ақша ағымы» түсінігі біріктіріліп, жалпыланған; оның құрамына шаруашылық
Кәсіпорынның ақша ағымын басқару үрдісі келесі нақты ұстанымдарга негізделген:
1) Ақпараттық нақтылық ұстанымы. Ақша ағымын басқару үшін қажетті
2) Теңгерілімділікті қамтамасыз ету
3) Тиімділікті қамтамасыз ету ұстанымы. Бүл ұстанымды жүзеге асыру
4) Өтімділікті қамтамасыз ету үстанымы. Бұл үхтаным қарастырылып отырған
Ақша ағымын басқарудың негізгі мақсаты - кэсіпорынның дамуы барысында
Ақша ағымын тиімді басқаруда келесі негізгі ережелер жоғары роль
ақша ағымдары шаруашылық қызметтің барлық салаларын жүзеге асыруды қамтамасыз
ақша ағымын тиімді басқару кәсіпорынның
дамуы барысында қаржылық тепе-теңдікті қамтамасыз етеді;
ақша ағымын оңтайлы құру: төлемдерді жүзеге асырудағы
кез-келген қателік еңбек өнімділігі мен дайын өнімді өткізу
деңгейінде кэсіпорын қорын құруға жағымсыз әсерін тигізеді;
ақша ағымын басқару кэсіпорынның капитал
жылдамдатудың негізгі қаржылық түтқасы болып табылады;
ақша ағымын
қабілетсіздігі тәуекелін төмендетеді.
Ақша қаражатын басқаруда келесі жұмыс атқарылады:
ақша қаражатының айналым уақытын есептеу;
ақша ағынын талдау және болжау;
ақша қаражатының оңтайлы дэрежесін анықтау;
қаржылық бюджетті құру.
Ақша ағынының қозғалысын талдау есеп беру кезенінің мэліметтері бойынша
Ақша ағынын болжау дегеніміз - ақша қаражатының қозғалысын талдау
Мен бұл курстық жұмысымда негізінен нарықтық экономика жағдайындағы байланысты
I. КӘСІПОРЫННЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Ақша қаражаттарының мәні және түрлері
Ақша дегеніміз - тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, қүнның
Бірішіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық еңбектің
Екіншіден, эр адамның еңбектегі, яғни коғамдық өндірістегі үлесін де
Үшіншіден, айырбас үрдісінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі қайшылықтары
Тауарлар дүниесінің тауар жэне ақша болып екіге бөлінуі оның
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз ақша қаражаттарын банкі мекемелерінің
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды түлғалар арасында есеп
Корреспонденттік шоттар - банк шоттары банктер мен үйымдардың кейбір
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары - бүл да
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу үшін
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, субъектінің
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге асыруда
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген соманы
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы үсынады.
Төлем қүжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рүқсат етілмейді.
Чектермен есеп айырысу. Чек беру төлемді жүзеге асырудың бір
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды және
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар
Кәсіпорынның белгілі бір уақытқа алынған жалпы капиталы тұрақты, алайда
Ақша қаражаттары – бұл кәсіпорынға жоғарғы өтімділікті қалыптастыратын және
Өндірістік – коммерциялық цикл – ақша қаражаттарының қозғалысына байланысты
Пайда алуға бағытталған кәсіпорын қызметі өнімді өткізу процесінде дебиторлық
Қаржылық есеп беру аясының талдаушылары атап көрсеткендей, ақша қаражаттары
Отандық және шетел әдебиеттерінде бұл ұғым (түсінік) түрліше
Өзге американдық ғалым Дж. К. Ван Хорнның айтуы бойынша
Германиядағы ғалымдардың түсіндірмесінде бұл термин «Cash-Flow» (қолма-қол қаражаттар ағымы)
Ресейде «ақша ағымдары» түсінігі маңызды мәнге ие. Мұны, 1995
Көптеген ғалымдар ақша қаражаттары ағымы астарында белгілі бір уақыт
Ақша қаражаттарының пайдадан айырмашылығы : түсім – берілген кезеңдегі
Кәсіпорын және корпорация қызметіндегі ақша қаражаттарының және оның ағымдарының
Кәсіпорындағы жүйелік есеп, талдау және ақша қаражаттарының қозғалысын бақылау,
Ақша қаражаттары ағымын басқарудың негізгі бағыты – кіріс көлемінің
Кәсіпорынның қызметін бағалау үшін келесі үш көрсеткіш маңызды:
тауарды (өнім, қызмет көрсету) сатудан түскен түсім;
пайда;
ақша қаражаттарының ағымы.
Осы көрсеткіштердің шекті көлемі және жыл ішіндегі өзгеру динамикасы
Кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметін анықтайтын түсініктерге келесілер жатады:
Тауар (өнім, қызмет) сатудан түскен түсім – бұл, шоттарда
Сатудан түскен пайда - өндірілген өнімге кеткен шығын мен
Ақша қаражаттарының кірісі келесілер есебінен жүргізіледі: тауарды сатудан түскен
Ақша ағымдарының шығысы – ағымдық операциялық және инвестициялық
Ақша қаражаттарының таза кірісі – ақша қаражаттары бойынша барлық
Соңғы есептік кезеңдегі кәсіпорын балансындағы ақша қаражаттар қалдығының өсуі
Мұндай саясат нәтижесі болып:
банктегі шоттарда және кассада қажетті ақша қаражаттарының болуы;
кәсіпорынның жыл бойы несиеқабілеттілігін, төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
Ақша ағымдары дегеніміз – бұл есепті немесе жоспарланған уақыт
Алынған пайда сомасы және келіп түскен ақша ағымының көлемі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау барысында, есептік кезең бойынша кәсіпорынға
Нарық заманының экономикасында ақша қаражаттары өте дефицит болып табылады
Ақша ағымдарын басқару өзіне келесі аспектілерді қосады:
ақша қаражаттарының қозғалысы есебі;
қолма-қол ақша ағымын талдау;
ақша қаражаттары қозғалысының бюджетін құрастыру;
ақша қаражаттары қозғалысы бюджетінің жүзеге асырылуын қадағалау.
Бұл, кәсіпорын қызметіндегі, айналым және айналымнан тыс активтерді, меншікті
Кәсіпорын үшін ақша ағымын басқару келесі себептерге байланысты маңызды
баланс өтімділігін реттеу;
қаржылық салымдардың, дебиторлық қарыздардың, қорлардың, айналым активтерінің құрамы мен
уақытша капитал шығындары және оларды қаржыландыру көздерін жоспарлау;
экономикалық өсуді жоспарлау.
Жоғарыда көрсетілген себептерді тиімді басқару кәсіпорынның ақша қаражаттарын тиімді
Сурет 1. Кәсіпорындағы ақша қаражатының қозғалысы
Жоғарыда тұрақты қаржылық жағдайдағы, негізгі ақша қаражаттарын ағымдық қызметке
Жүзеге асырылу түрлері бойынша ақша ағымын қолма-қол және қолма
Айналыс аясына байланысты ақша ағымы ішкі және сыртқы болады.
Ішкі ақша ағымы кәсіпорынның ішіндегі айналысты құрайтындықтан, (мысалы, материалдарды
Ақша қаражаттарының түсіміне және жұмсалу көлеміне байланысты артықшылықты, оптималды
Жоспарланған ақша ағымын болжап, оны ақша қаражаттарының қозғалысы бюджетіне
Қалыптасудың үздіксіздігіне байланысты тұрақты және дискретті ақша ағымы қарастырылады.
Көлемді есептеу әдісі бойынша жалпы және таза ақша ағымын
Таза ақша ағымын келесі формула бойынша анықтайды:
ЧДП=ПДС–ВДС
Мұндағы, ЧДП – есепті кезеңдегі таза ақша ағымы;
ПДС – есепті кезеңдегі келіп түскен ақша қаражаттарының
ВДС – есепті кезеңдегі төленген ақша қаражаттарының сомасы.
Бірдей уақыт аралығында жүзеге асырылатын ақша қаражаттарының түсімі немесе
Ақша ағымдарын тиімді басқару үшін келесілерді білген жөн:
анықталған уақыт бойынша олардың көлемі (ай,тоқсан,жыл);
олардың негізгі элементтерін;
ақша қаражаттарының ағымын қалыптастыратын қызмет түрлерін;
қарастырылатын кезең бойынша ақша ағымының жалпы көлемінен басқадай түрлерін
ақша ағымының қалыптасуына әсер ететін ішкі және сыртқы маңызды
Кәсіпорынның өтімді ақша қаражаттарының ағымы – кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
1.2. Кәсіпорынның ақша қаражаттарын бөлу механизмі және
есептеу әдістері
Кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті көлемде меншікті
Ақша қаражаттары транзитті экономикадағы ең дефицитті ресурстар болып табылады
Кәсіпорынның ақша қаражаттарын басқару кәсіпорын қарекетінің басты бөлігін қамтиды.
Ақша ағымдарын басқару кәсіпорынның капитал айналымын жеделдетуді қамтамасыз ететін
Кәсіпорынның тұрақты қызмет етуі үшін негізгі шаруашылықтың бірі ақша
Ақша қаражатының ағымы үш түрлі қарекет бойынша бөлінеді:
ағымдық;
инвестициялық;
қаржылық.
Қалыпты қызметін жүзеге асырып жатқан кәсіпорындарда ағымдық қызметіндегі ақша
Негізгі қызмет бойынша ақша қаражатының түсімдері мен шығыстарының негізгі
Түсімдер Шығыстар
Өнімді өткізуден түскен табыс
сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден аванс алу
Басқа да түсімдер (жабдықтаушылардың ақша қаражаттарын қайтару) 1. Жабдықтаушылар
2. Еңбекақы төлеу
3.Әлеуметтік сақтандыруға және бюджеттен тыс қорларға аударымдар
4.Салық бойынша бюджетпен есеп айырысу
5. несие бойынша пайыздар төлеу
6. аванстар
Негізгі қызмет пайданың басты көзі болғандықтан ол ақша қаражаттарының
Негізгі қызмет – кәсіпорынның негізгі кірістерінің көзі болып табылатын
Ақша ағымы -кез-келген кәсіпорынның өмір сүруінің ең бір негізгі
Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді пайдадан мүлікті сату-сатып алумен байланысты.
Инвестициялық қызмет бойынша ақша қаражаттарының түсімі мен шығыстарының негізгі
түсімдер шығыстар
Ұзақ мерзімді пайдаланатын активтерді өткізуден түсетін табыс
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдардан түсетін пайыздар мен дивидендттер
Басқа да қаржылық салымдарды қайтару Ұзақ мерзімді пайдаланылатын мүлікті
Капиталдық салымдар
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар
Инвестициялық қызмет уақытша ақша қаражатының шығысына алып келеді.
Қаржылық қызмет кәсіпорынның меншікті капиталы мен қарыз құрылымының көлемі
Кәсіпорын қаржылық қызмет атқарған кезде акционерлерден ресурстарды алады (акция
+
АҒЫМДЫҚ
ҚЫЗМЕТ
ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
ҚЫЗМЕТ
ҚАРЖЫЛЫҚ
ҚЫЗМЕТ
Сурет 2. Ақша қаражаттарының қозғалу схемасы
Қаржылық қызмет бойынша ақша қаражаттарының түсімі мен шығыстарының негізгі
түсімдер шығыстар
Алынған ссудалар мен займдар
Акция мен облигация эмиссиясы
Акция бойынша дивидендттер мен облигация бойынша пайыздар алу
Бұрын алынған несиелерді қайтару
Акция бойынша дивидендттер мен облигация бойынша пайыздарды төлеу
Облигацияларды өтеу
Қаржылық қызмет негізгі және инвестициялық қызметті қаржылық қамтамасыз ету
Кәсіпорынның негізгі, инвестициялық және қаржылық қызметтері арасындағы байланысты келесідей
Мекеме, егер ол акционерлерден ресурстар алса (акция эмиссисы), акционерлерге
Тәжірбиеде ақша ағымын есептеудің екі әдісі қолданылады: тікелей және
Ұзақ мерзімді активтерді алуға
кеткен ақша қаражаттары
Ұзақ мерзімді активтерді
Сурет 3. Кәсіпорынның негізгі, инвестициялық және қаржылық қызметтері
Тікелей әдіс – экономист-бухгалтерлерге, қаржыгерлерге түсінікті ең қарапайым есеп
Төменде қаражаттарының қолданылуын талдау кестесі көрсетілген. Кесте ай немесе
Кесте1. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы аналитикалық есептілік
Көрсеткіштер Базалық жыл Есепті жыл
1 2 3 4
1 Кезең басына арналған ақша қаражаттарының қалдығы = =
І Ағымдық қызметтегі ақша қаражаттарының қозғалысы Өнімді өткізуден
2. Мүлікті сатудан түскен түсім + +
3 Жеткізушілер шоттары бойынша төлемдер - -
4. Еңбекақы төлемдері - -
5. Бюджетке және мемлекеттік әлеуметтік бюджеттен тыс қорларға жарналар
6. Банк ссудалары бойынша пайыздар төлеу - -
7. Өзге де түсімдер мен төлемдер +,- +,-
8. Ағымдық қызмет нәтижесі (түсім+, шығын-) = =
ІІ Инвестициялық қызметтегі ақша қаражаттарының қозғалысы
9 Негізгі құралдарды сатудан түскен түсім + +
10 Негізгі құралдарды алу - -
11 Өзге де баптар +,- +,-
12 Инвестициялық қызмет нәтижесі (түсім+, шығын-) =(+,-) = (+,-)
ІІІ Қаржылық қызметтегі ақша қаражаттарының қозғалысы
13 Банктік несие + +
14 Бюджеттік несие + +
15 Несиелерді жабу - -
16 Бағытты қаржыландыру + +
17 Ұзақ мерзімді қаржыландыру + +
18 Өзге де баптар +,- +,-
19 Қаржылық қызмет нәтижесі (түсім+, шығын-) =(+,-) =(+,-)
20 Түскен ақша қаражаттары, барлығы = =
21 Төленген ақша қаражаттары, барлығы = =
22 БАРЛЫҒЫ, ТҮСІМ (+), ШЫҒЫН (-) ақша қаражаттары =
Ол үшін бас кітапты, журнал-ордерді, аналитикалық есеп көрсеткіштерін есепке
Ұзақ мерзімді қызмет нәтижесінде ақша ағымын тікелей есептеу әдісі
Жанама әдіс аналитикалық жағынан қолайлы. Ол алынған пайда мен
Жанама әдіспен құрылған ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп, есепті
Пайданың ақша ағымына айналуына бірнеше түзетулер қатары енгізіледі. Шаруашылық
Шетел тәжірибесінде ақшалай емес операциялар ағымдық қызметке қатысты бартерлік
Кәсіпорынның таза пайдасының өсуіне әсер ететін нақты түзетулер келесідей:
негізгі құралдар және материалдық емес активтер бойынша аударылған амортизация;
запас қалдықтарының азаюы;
дебиторлық қарыздың қысқаруы;
болашақ кезең шығындарының азаюы;
жеткізушілер мен жабдықтаушылар арасындағы кредиторлық қарыздың өсуі;
бюджет және мемлекеттік бюджеттен тыс қорлардың алдындағы кредиторлық қарыздың
өзге де қысқа мерзімді міндеттемелердің өсуі;
алынған материалдық құндылықтар бойынша ҚҚС төмендеуі;
Таза табыстан алынады:
негізгі құралдарды қайта бағалау сомасы;
запастарды өсіру;
дебиторлық қарызды жоғарылату;
кредиторлық қарызды жоғарылату;
өзге де қысқа мерзімді міндеттемелерді қысқарту;
өткен жылғы бөлінбеген пайданы пайдалану;
резервтік қор қаражаттарын пайдалану;
болашақ кезең шығындарын өсіру;
алынған құндылықтар бойынша ҚҚС қалдығының өсуі.
Егер есепті кезең нәтижесі бойынша шығын алынған болса, онда
Ақша қаражаттарын оперативті басқаруда жанама әдісті қолдану артықшылығы, ол
Әдіс кемшіліктері:
ішкі қолданушылармен аналитикалық есепті жасаудағы жоғарғы еңбектілік;
бухгалтерлік есептің ішкі көрсеткіштерін қарастыру қажеттілігі (бас кітап);
1.3 Кәсіпорынның ақша қаражаттары ағымын жоспарлау
Ақша қаражаттары ағымы – бұл кәсіпорынның есепті және жоспарланған
Ақша қаражаттарының қозғалысын жоспарлау бухгалтерлік есептің кассалық әдісі негізінде
Ақша қаражаттарының ағымы болжамы, өзімен бірге кассалық әдіс негізінде
Ақша қаражаттары ағымының есебін құру және болжамдау келесілерге әкеледі:
ақша қаражатының қажетті көлемін анықтау;
сату көлемін болжамдау;
ақша қаражаттарының түсімін болжамдау;
ақша қаражаттарының төлемдерін болжамдау;
есепті кезең соңына арналған бос ақша қаражатын анықтау;
үлкен көлемде қолданылмай тұрған бос ақша қаражатын азайту.
Ақша қаражатының ағымын болжамдау, ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп
болашақта ақша қаражаттарымен қамтылу мүмкіндігі туралы;
міндеттемелері бойынша есеп айырысу мүмкіндігі туралы;
дивидендттерді төлеу мүмкіндігі туралы;
қосымша қаржыландыру қажеттілігі туралы мәліметтерді ала алады.
Ақша қаражаттары ағымын болжау немесе ақшалай төлемдер мен түсімдер
Мұндағы икемділік ақша ағымын жоспарлау үздіксіздігінде. Яғни, жоспарланған көрсеткіштерді
Кезең аяғындағы қажетті қалдық жоспарланбаған шығыстарды жабу үшін қажетті
Ал егер, ақша қаражаттары қалдығының нақты көлемі резервтен жоғары
Келесі жылдың әр айына арналған ақша қаражаттарының қозғалысының болжамын
Ең бастысы болжам өзгеріс енгізуге болатын жұмыс құжаты болуы
Кәсіпорынның ақша ағымдарын басқару үшін маңызды қаржылық құжат болып
Төлем балансын қалыптастыпудың негізгі мақсаты - кәсіпорынның ақша қаражаттары
Төлем балансы негізінде басты қажеттіліктерге қаражаттарды жұмсауды бақылайды. Бұл
Ақша ағымдарының қозғалысын болжамдау екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі
ақша қаражаттарыныңт таза ағымы;
қажетті қаржыландыру;
ақша қаражаттарының бос қалдықтары;
Ақшалай қаражаттарға қажеттілікті анықтауда бірнеше модельдер қолданылцы мүмкін. Бұлар:
ақша қаражатының жалпы көлемін және оның эквивалентін бағалау үшін;
ақша қаражатының қандай бөлігін есептік шотта, қандай бөлігін тез
ақша қаражаттары мен тез өткізілетін активтердің трансформациясын қандай көлемде
Батыс елдері тәжірибесінде келесі модельдер белгілі:
Баумоль моделі;
Миллер-Орр моделі;
Монте-Карло моделі;
Стоун моделі.
Баумоль моделі 1952 жылы ашылған. Бұл модель бойынша есеп
Баумоль моделі бойынша ақша қаражаттарының көлемі:
Q = √ 2*V*C/ r
мұндағы, V – ақша қаражаттарына болжамды қажеттілік;
С – бағалы қағаздарға ақша қаражаттарын конвертациялау бойынша
r – кәсіпорын үшін мүмкін қысқа мерзімді салымдар бойынша
Q/2 – ақша қаражаттарының орташа қоры
Бұл модель көбінесе тұрақты ақша қаражаттар шығындары бар және
Миллер-Орр моделі. Бұл модель келесі сұрақтарға жауап береді: ақшалай
Миллер-Орр моделі бойынша келесі этаптар орындалады:
ақша қаражаттар сомасының минималды көлемі бекітіледі, бұл ақша қаражаттар
статистикалық мәліметтер арқылы есептік шотқа келіп түсетін күнделікті ақша
ақша қаражаттарының есептік шоттағы сақталуы бойынша шығындар анықталады (Рх),
Есептік шоттағы ақша қаражаттарының қалдығының ауытқу қадамы (S) анықталады.
S = 3 * 3√3* РтV / 4*
есеп шоттағы ақша қаражатының жоғарғы шегі (ОВ) анықталады.
ОВ=Он+S
есеп шоттағы ақша қаражатының қалдығы – қайтару нүктесі (ТВ)
ТВ=Он+S/3
Стоун моделі 1972 жылы пайда болған. Миллер-Орр моделінің дамыған
Миллер-Орр моделі бойынша фирма А нүктесінде бағалы қағаздарды сатып
Монте-Карло моделі 1980 жылы Лернер ұсынған. Бұл имитациялық модельдеу
Мұнда ақша қаражаты қалдықтарының оптималды өлшемін бағалау үшін қолданылуы
Қорытындылай келе, келесі шешімге келуге болады, кәсіпорын гүлденуі оның
II. КӘСІПОРЫННЫҢ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН БАСҚАРУ
Ақша қаражаттарын басқару
Орташа өндірістік фирманың шамамен 1,5% активтер ақша қаражаты түрінде
Ақша қаражаттары жиі пайда әкелмейтін активтер деп аталады.
а) Берілген жеңілдіктерді қолдануға қолдануға мүмкідік беретін мердігерлердің мерзімді
ә) Несие қабілеттілігін қамтамасыз етуге
б) кенеттен болатын жоспарланбаған шығындарды төлеуге
Ақша қаражаттарын басқару әдістері:
Ақша қаражаттарын басқару фирма мен оған қызмет көрсететін банкпен
1) Ақша ағымдарын синхронизациялау
2) Жолдағы ақша қаражаттарын қолдану
3) Ақша түсімдерін жылдамдату
4) Банк есептемелерінің мерзімді кеңістік оңтайландыру
5) Төлемдерді бақылау
Бизнесте ең маңызды рөлді аймақ немесе дүние жүзінде қызмет
Ақша қаражаттарын басқару принциптері:
Нарық заманында ақша қаражатын басқарусыз фирманың өмір сүруі мүмкін
Айналмалы капиталдағы қолма-қол ақша қатынасын қарастыра отырып, үйлесімділіктің (пропорцияның)
Мекемеге керек қолма-қол ақшаның мөлшерін анықтау үшін басқа тэсіл
Ақша айналымы = анализ жасалатын мерзім ішіндегі
жылдамдығы
Көрсеткіштің жоғары мәні қолма-қол ақшаның пайдалану тиімділігін көрсетеді жэне
Қолма-қол ақшаны алуды үдетудің бірнеше нұсқалары бар: сатып алушы
Инвистициялау теориясы позициясы бойынша ақша қаражаты тауарлы-материалдық бағалықта инвистициялаудың
-ағымдағы есеп айырысуды орындау үшін ақша қаражатының базалық қоры
-күтпеген шығындарды жабу үшін белгілі бір ақша қаражаты керек;
-қызметті кеңейту мүмкіндігін жэне болжауды қамтамасыз ету үшін бос
Ақша қаражаттарын тарту саясаты
Ақша ағымын тиімді басқару нақты саясаттың құрылуы қажет етеді.
Саясат мемлекет қызметінің барлық бағыттарын қамтиды. Саяси ықпал жасаудың
Бәрімізге мәлім болғандай, кез келген қоғамда мемлекет қаржыны өзінің
Демек, қаржы саясаты ақша қаражат ресурстарын іздестіру, шоғырландыру және
Ақша қаражат саясатын экономикалық қатынастар тудырады, өйткені қоғам ақша
Ақша қаражат саяси қаржы ресурстарын шоғырландыруға және зәру міндеттерді
Ақша саясаты ғылыми зерттемелерге негізделсе, үзілмейтіндігі қызмет етсе, ақша
Удоа - бірлік активке қолданылатын ақша айналымының удельный көлемі;
ПДП - жалпы жағымды ақша ағымының соммасы;
ОДП - Жалпы жағымсыз ақша ағымының соммасы;
- қарастырылатын мерзімдегі активтер құнының орташасы.
ДОод - операциондық әрекет бойынша айналымының ұзақтығы.
ПДПо - жағымды ақша ағымы сомма.
ОДПо - жағымсыз ақша ағымы соммасы.
ОРд - біркүндік өнімді өткізу.
«Дивидентті саясат» термині акционерлі қоғамдағы кірісті реттеумен немесе үлестірумен
Акционерлі қоғамда кірістің реттелуі оның ең қиын нұсқасы болғандықтан
Дивидентті саясат жұмысының негізгі мақсаты болып меншіктердің кірістің
Дивидентті саясаттың ұғымы келесі бейнеде қалыптасқан: дивидентті саясат жалпы
Рыноктық экономикасы дамыған елдердегі оптималды дивидентті саясаттың қалыптасуына көптеген
Дивидентті саясаттың қалыптасу механизміндегі ең көп таралған теориялар:
1. Дивиденттердің тәуелсіз теориясы. Негізін қалағандар: Ф. Модильяни мен
2. Дивиденттің қажетсіну теориясы. Негізін қалағандар - М. Тордон
3. Дивиденттің минимизация теориясы. Осы теорияға байланысты дивидентті саясаттың
4. Дивиденттің сигналды теориясы. Немесе «Сигнализациялау теориясы». Осы теория
Жоғары дивидент төлеу кәсіпорынның алдағы периодта кірістің өсуін сигналдайды.
5. Дивидентті саясаттың акционерлер құрамына сәйкес келу теориясы
Осы теорияларды праактикада іске асыруда дивидентті саясаттың қалыптасуында үш
Кесте 2. Акционерлі қоғамдағы негізгі дивидентті саясаттың типтері
Дивидентті саясаттың дамуындағы анықталған тұрғы Дивидентті саясаттағы қолданылатын нұсқа
І Консервативті тұрғы Дивидентті төлемдердің қалдықтық саясаты
ІІ Компромисті тұрғы Тұрақты көлемінің минималды саясаты
ІІІ Агрессивті тұрғы Дивиденттің тұрақты деңгейінің саясаты.
Дивиденттің әрдайым өсуінің саясаты.
Әрқайсысына анықтама беретін болсақ, дивидентті төлемдердің қалдықтық саясаты дивидентті
Дивидентті өтеудің тұрақты мөлшер саясаты: өте сенімді, кірістің мөлшеріне
Экстра - дивиденд саясаты. Бұл саяса кәсіпорын әрекетінің қаржылық
Дивиденттің тұрақты деңгей саясаты. Бұл саясаттың артықшылығы құрылысының жайлылығы
Дивиденттің мөлшерінің әрқашан өсу саясаты. Бір акцияға дивидентті өтеудің
Дивидентті саясаттың құрылуыныңалғашқы сатысы болып факторлар бағасы мен оны
1. Кәсіпорынның инвестициондық қабілеттерін мінездемесінің факторы.
Осы фактордың негізгі топтары:
- кәсіпорынның өмірлік стадиясының циклі (алғаш сатысы);
- акционерлік кәсіпорынның инвестициондық жүйенің арттыру қажеттілігі;
- бөлек инвестициондық проекттің жоғары эффективтілік деңгейінің даярлығы.
2. Альтернативті негізден шыққан қаржы ресурстарының қалыптасу қабілеттіліктерін мінездейтін
Негізгі топтар:
- алдағы периодта құрылған өз капиталының резервтерінің жеткіліктері.
- қосымша акционерлік капиталды қатыстыру бағасы
- қосымша несие капиталды қатыстыру бағасы.
- қаржы нарығындағы несиенің болуы
- ағымды қаржы жағдайын анықтайтын акционерлік қоғамның несие қабілеттілігінің
3. Объективті шек қоюмен байланысты фактор.
- дивиденттердің несие айнала қою деңгейі
- кәсіпорынның мүліктік несие айнала қоюының деңгейі.
- қолданылатын меншік пен қарыз капитал қатынасының себебімен құрылған
- өз капиталының рентабельді коэффициенті мен алынатын кірістің нақты
4. Өзге факторлар. Осы факторлар құрамында мыналар болуы мүмкін.
- қатысушысы болып акционерлі кәсіпорын болатын тауарлы нарықтың конъюнктурлы
- кәсіпорын конкуренттерімен төленетін дивидент деңгейі
- алдын ала алынған несие төлеудің жеделі, яғни төлеу
- кәсіпорынды басқару бақылауының жоғалу мүмкіндігі. Дивиденттің төмен деңгейде
Акционерлі қоғамның кірісті үлестіру механизмі дивидентті саясаттың түрін таңдаумен
Бірінші этап, таза кірістен, ұжыммен қарастырылып, арнайы нақтыланған өзге
Екінші этап, қалған таза пайда капитализдік және оның қолданылатын
Үшінші этап, кіріс негізінде құрылған пайдалану фонды дивиденттік өтеу
Бір акцияға төленетін дивидентті өтеу осы формуламен белгіленеді:
Мұнда:
УДВпа - бір акцияға дивидентті төлеудің деңгейі;
ФДВ - таңдалынған дивидентті саясат түрімен сәйкес келіп, құралған
ВП - акция иегерлеріне төленетін дивидентті фонд.
Кпа - жай акциялардың саны.
Дивидентті саясаттың құрылуының негізгі этапы дивидентті өтеу формасын таңдау
Негізгі формалар:
1. Дивидентті чектермен немесе ақшалай төлеу. Бұл дивидентті төлеудің
2. Дивидентті акцияялармен төлеу. Бұл форма акционерлерге дивидентті өтеу
Акционерлердің алдыңғы периодта капиталдың өсуіне негізделген менталитеті барларды қызықтырады.
3. Реинвестицияның автоматтандырылуы. Бұл форма акционерлердің индивидуалды түрде
4. Кәсіпорынның акцияларды сатып алуы. Кәсіпорын нарықтағы иесіз акцияларды
Акционерлі қоғамның дивидентті саясаттың эффективті бағасын келесі көрсеткіштерде көруге
а) дивидентті төлеудің коэффициенті. Осындай формуламен белгіленеді:
немесе
Мұнда
Кдв - дивидентті төлеудің коэффициенті
ФДВ - таңдалынған дивидентті саясат түрімен сәйкес келіп, құралған
ЧП - акционерлік қоғамның таза пайдасының суммасы.
Да - бір акцияға төленетін дивидет суммасы.
ЧПа - бір акцияға келетін таза пайда суммасы.
б) акцияға байланысты кіріс пен бағаның қатынас коэффициенті.
Мұнда:
Кц/д - акцияға байланысты кіріс пен бағаның қаынас коэффициенті.
РЦа - бір акцияның нарықтық бағасы
Да - бір акцияға төленетін дивидент суммасы.
Дивидентті саясаттың эффектитілігін бағлауда акцияның нарықтық баға динамикасының көрсеткіштері
Қорытындылай келе, «дивидентті саясат» термині акционерлік қоғамдағы кірісті реттеумен
Сонымен қатар дивидентті төлеудің формаларымен танысуыңыз мүмкін.
2.3. Қазіргі кезде кәсіпорынның ақша қаражаттарын басқарудың тиімділігін
Компанияның қаржы ресурстарын басқаруды қалыптастырудың экономикалық механизмдерін жетілдіру бойынша
Шағын бизнестің қаржы ресурстарын басқару кешеніндегі басты мәселе шағын
Қаржы ресурстарының оңтайлы құрылымын анықтау;
Қаржы нарығындағы жағдайларды есепке ала отырып меншікті және қарыз
Қарыз мүмкіндіктерінің резервтерін анықтау.
Қаржылық ресурстар мен капитал фирманың қаржыларын талдаудың басты объектісі
Нақты өмірде фирманың капиталы ақшалай нысанда ұзақ уақыт бойы
Құрылатын тауардың материалды негізін шикізаттар, материалдар, сатып алынатын комплектілеу
Қаржы ресурстаны анықтаудағы ең қолайлы негізгі принцип болып, оларды
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын, біздің пікіріміз бойынша, үш негізгі топқа
Меншікті және оларға теңестірілген қаражаттар есебінен қалыптасқан қаржы ресурстары;
Қаржы нарығында мобилизацияланған ресурстар;
Қайта бөлу есебінен түскен ресурстар.
Жеделдетілген амортизациямен қатар соңғы жылдары негізгі қорларды қайта бағалау
Қайта бағалаудың мақсаты – негізгі активтері жаңалау үшін керекті
Қайта бағалауға барлық негізгі қорлар жатады, оның ішінде әрекетегілері
Шаруашылықты жүргізудің жаңа негіздеріне өтуде экономикасында нарқытық механизмдері активизациялауда
Қазіргі кезде кәсіпорын қаржылық жұмысты ұйымдастыру кезінде үлкен қиыншылықтармен
Егер де басшы – кәсіби қаржыгер болса, ол
Фирманың қаржы қызметінің тапсырмалары мен қызметтерін түсінетін басшы,
Қызметтің ерекшеленген бағыттары бір мезгілде менеджердің алдында тұрған негізгі
Бірінші бағыт шеңберінде жалпы бағалау жүргізіледі:
Кәсіпорынның активтерінің және оларды қаржыландырудың қайнар көздерінің;
Кәсіпорынның қол жеткізген экономикалық потенциалын ұстап тұруға және оның
Қосымша қаржыландырудың қайнар көздерінің;
Қаржы ресурстарын пайдаланудың жағдайы мен тиімділігін бақылау жүйесінің.
Екінші бағыт бөлшекті бағалауды талап қарастырады:
Керекті қаржы ресурстарының көлемінің;
Оларды ұсыну формаларының (ұзақ мерзімді немесе қысқа мерзімді несие,
Қол жеткізу мен уақыт дәрежесінің ( қаржы ресурстарына қол
Ресурстардың осы түрін иелену құнының (пайыз ставкалары, қаражаттардың осы
Қаражаттардың осы түрімен
Үшінші бағыт инвестициялық сипаттағы ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Қаржы ресурстарының трансформациясының тиімділігі;
Қаржы салымдарының тиімділігі.
Қаржылық шешімдерді жоғарыда аталған бағалауларды пайдалана отырып қабылдау өтеулілік,
Қаржы ресурстарын басқару кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесінің маңызды тармағы
Керекті материалдарды сатып алуды жоспарлау;
Қатаң өндірістік жүйелерді енгізу;
Қазіргі заманға сай қоймаларды қолдану;
Сұранысты болжауды жетілдіру;
Шикізат пен материалддарды тез жеткізу.
Қаржы ресурстарын басқару бойынша негізделген шешім қабылдау үшін ең
Инвестициялар бойынша шешім қабылдау ең маңыздысы және сол уақытта
Қазіргі кезде қаржылық болжау процесінде алдыңғы қатарға ақша ағынын
III. АҚША ҚАРАЖАТТАРЫН БАСҚАРУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ
3.1. Ақша қаражаттарын басқаруды оңтайландыру
Ақша қаражаттарын басқаруда басты объектер мыналар:
Оң ақша қаражаты (ақша қаражаттарының түсуі) -
Теріс ақша қаражаты ( ақша қаражаттарының қатардан шығуы) –
Таза ақша ағымы, интервалдың бөлек уақытаралығының қиылысында
Ақша қаражаттары кассада немесе есеп айырысу шотында.
Бұл ақша ағымдары өзара байланысты. Ақшалай активтердiң қалдықтың өлшемiнiң
Өтiмдiк және төлем қабілеттілік төмендейді дефицит ақшалай ағынында, сол
Қаржылардың нақты құнының жоғалтуы инфляцияның нәтижесiнде мол ақшалай ағында
Дефицит ақшалай ағынының ықшамдауының әдiстерi келесi шаралар жүргізеді:
қысқа мерзiмдi мерзiмде олардың төлеулерiн қаржылардың тартуын үдеу және
ұзақ мерзімді – теріс ағынның ауданың азайту және ақша
Мол ақшалай ағынның ықшамдауының әдiстерi кәсiпорынның нақты және қаржы
Ақшалай ағындардың синхронизациясы сияқты маусымды және циклдiк айырмашылықтардың құрастыруындағы
Таза ақшалай ағынның сомасының жоғарылатуы арқасында келесi шаралар қамтамасыз
кәсiпорынның тұрақты шығындарының сомасының төменеуі;
айнымалы шығындардың деңгейiнiң төмендеуі;
тиiмдi салық саясаттың өткiзулерi;
жеделдетiлген амортизация әдiсiнiң қолдануы;
негiзгi құралдар, материалдық емес активтер және қорлардың пайдананылмайтын түрлерiн
айыппұл санкцияларының толық және дер кезiнде төлетудi талап мақсаттарда
Ақшалай ағындардың ықшамдауының нәтижелерi тоқсандарға және айлар бойынша бөлуi
Ақшалай ағындардың оралымды басқаруы үшiн төлеу күнтiзбесiн құрастыру керек,
Төлеу күнтiзбесiнiң құндылығы бұл серiктестiктiң ақшалай ағындарының басқарудың аспабы
Төлеу күнтiзбесi келесi есептердi шешуге мүмкiндiк бередi:
Шеңберде бiр айдың ақшалай ағындарының құрастыруы бойынша бiр нақты
Оң және терiс ақшалай ағындарды кәсiпорынның ақшалай айналымын тиiмдiлiк
Қаржылық қызметіне байланысты оның соңғы нәтижелеріне және олардың ықпалының
Қажеттi кәсiпорынның ақшалай ағынының абсолюттi өтiмдiгiн қамтамасыз ету, яғни
Сәйкесiнше кәсiпорынның қаржылық қызметi ( сәйкесiнше, және ағымдағы барлау)
Төлеу күнтiзбесiнiң өңдеулерiнің түпкi мақсаты қаржылар және кәсiпорынның
Бұл жоспарлы құжаттың жеке түрлерi (мұндай мерзiмдiлiк егер кәсiпорынның
Төлеу күнтiзбелерiнiң түрлерi шаруашылық жұмысының қарама-қайшы жеке түрлерiнiң кәсiпорыны,
Кесте 3. Төлем күнтізбесі
Операцияы атауы 1 2 - - - - 30
Ай басындағы ақша қаражаттың қалдығы,соның ішінде:
есептік шотта
кассада
........
Ақша қаражаттарының түсімі
- ағымдық кезеңдегі өнімді өткізуден түскен түсім
- өткен кезеңдегі өнімді өткізуден түскен түсім
- сатып алушылардың алдын ала төлемі
- ...
Банк несиелері
......
.........
Түсімдер, барлығы
Ақша қаражаттарының төлемі
- өндірістік материалдар
- жалақы
-бюджеттік қорларға төлемдер
Несиені өтеу
Несие б/ша пайыздар
....................
Төлемдер, барлығы
................
Өсу деңгейі б/ша түсімдер
Өсу деңгейі б/ша төлемдер
............
Төлем күнтізбесі басқарушылық есептілік жүйесінің бөлігі болып табылады.
3.2. Қазiргi кездегі шетел мемлекеттеріндегі кәсіпорындардың ақшалай ағындарын тиiмдi
Қаржы нарықтарының барлығына ортақ ғаламдануының қазiргi шарттарында, өтiмдiктiң ақша
Ақшалай ағындармен тиiмдi басқару бойынша берiлетiн қызметтердiң негiзгi мәнi
Бірінші дәреже – үлкен және орташа ФПГ ( сонымен
Осындай кәсіпорындардың басты мақсаты:
Ақшалай ағындардың барынша тиiмдi басқару жүйесiнiң құрастыруы - қаржы
Холдингке кiретiн кәсiпорындардың төлем есептерi бойынша таралған ақшалай ағындардың
Кесте 4. ФПГ үшiн ақшалай ағындармен тиiмдi басқару бойынша
Несиелік мекеме Ақшалай ағындарды тиiмдi басқару бойынша шешiмдердің
ФПГ үшiн қаржы ағындарының консолидациясы Мәлiметтерді жеткiзу каналы
Коммерциялық банк «ТрансКредитБанк» мемлекеттің қатысуымен Жартылай бар
Коммерциялық банк «Альфа-Банк» Бар
Коммерциялық банк «МДМ Банк» Жартылай бар
Коммерциялық банк ин. капиталмен «Ситибанк» Жартылай бар
Коммерциялық банк ин. капиталмен «Райффайзенбанк» Бар
Коммерциялық банк ин. капиталмен «AБН-AMРО» Бар
Коммерциялық банк ин. капиталмен «ЮниКредит Банк» Бар
Коммерциялық банк ин. капиталмен «Калион Русбанк» Бар
(Талдау консалтингтік «Cash Management Consalting Group» компаниясымен 2008 жылда
Екінші дәреже – кәсіпорындар үлкен контрагенттер көлемімен ( дебиторлармен).
Бірінші мәселе (түсетiн төлем қағаздарының тәртіптеу және есепке алуы)
Осыдан шыға, осындай нәтиже шығаруға болады, заңды және
Ақшалай ағындарды тиiмдi басқару бойынша шешiмдер, ұсынылатыны дәл қазiр
1 топ - ақпараттық қаржы бақылауының қызметi – келесі
Ақпараттық қаржылық талдау (немесе қаржыны агрегаттау). Бұл қызметтер кәсіпорындардың
ФПГ алдындағы серiктестiгiнің ақшалай ағындарын тiкелей басқару. Қызмет қаржы
Алдын ала бақылау (акцепт) ФПГ жақтан алдағы серiктестiктiң еншiлес
2 топ - екiншi топқа шешiм ерекшелеуге болады, қарсы
Мысал 1: Серiктестiк төлем есептерiне кiретiн төлеулер туралы мәлiметтерін
Мысал 2: Төлемдер жеке тұлғалардың пайдасына төлеулер тiзiмдер негiзiнде
3 топ – үшінші топқа осындай шешімдер кіреді,
Бұл жиынның басты шешiмі шетел көздерінде Cash Pooling атаулысы
Кэш-пулингтің екі негізгі түрлерін қарастырады:
Бір шотқа нақты ақша аудару (zero-balancing). Шот, басқа пул
Ақша аударымдарынсыз (notional pooling). Осы жағдайда пул шот арасында
Бірінші және екінші кэш түрлеріне – пулингқа әр түрлі
Әр түрлі мастер-шотқа ақша аударымдар кезеңдері (күнделікті, аптасына бір
Мастерға жиналғандар – келесі күні танертен шоттағы қалдықтар қайтуы
Ақша қаражаттар шоттан толықтай шығарылмауы мүмкін, жартылай ғана, қарастырылған
Есепке ала, өнiмдер технологиялық жағынан да күрделi, сол сияқты
Несие мекемесiне клиенттердiң серiктестiктерi үшiн инновациялық шешiмдердiң мәлiметтерiнiң табысты
Аймақтық құрлымдардың дамуы.
Төлемдердің өңдеуінің құрлымы орталықтандырылған кезде және өтімділікті басқару.
Дамыған информационды - технологиялық инфрақұрылым.
Алдағы кеңсенiң аралығында биiк өткiзу қабiлетi бар шапшаң байланыс
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорын және корпарация қызметіндегі ақша қаражаттарының және оның ағымдарының
Кәсіпорындағы жүйелік есеп, талдау және ақша қаражаттарының қозғалысын бақылау,
Кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметін анықтайтын түсініктерге келесілер жатады:
Тауар (өнім, қызмет) сатудан түскен түсім – бұл, шоттарда
Сатудан түскен пайда - өндірілген өнімге кеткен шығын мен
Ақша қаражаттарының кірісі келесілер есебінен жүргізіледі: тауарды сатудан түскен
Ақша ағымдарының шығысы – ағымдық операциялық және инвестициялық
Ақша қаражаттарының таза кірісі – ақша қаражаттары бойынша барлық
Ақша ағымдары дегеніміз – бұл есепті немесе жоспарланған уақыт
Ақша қаражатының ағымын болжау, ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп
болашақта ақша қаражатымен қамтылу деңгейі туралы;
міндеттемелері бойынша есеп айырысу мүмкіндігі туралы;
дивидендтерді төлеу мүмкіндігі туралы;
қосымша қаржыландыру қажеттілігі туралы мәліметтерді ала алады.
Ақша қаражаттары ағымын болжамдау немесе ақшалай төлемдер мен
Кәсіпорын басшысының назары үш негізгі шамаға аударылуы қажет:
ақша қаражаттарының таза ағымы;
қажетті қаржыландыру;
ақша қаражаттарының бос қалдықтары;
Жоғарыда көрсетілген мәселелерді тұжырымдай келе, келесі шешімге келуге
Курстық жұмыс тақырыбын толықтай ашу негізінде ақша қаражатының мәнін,
Кәсіпорынның ақша қаражаттары ағымын оңтайландырудың негізгі мақсаттары болып келесілер
ақша ағымы көлемінің тепе-теңдігін қамтамасыз ету;
ақша ағымының уақыт бойынша қалыптасуының біркелкілігін қамтамасыз ету;
кәсіпорынның таза ақша ағымының өсуін қамтамасыз ету;
Кәсіпорынның ақша ағымын оңтайландырудың негізі болып олардың жағымды және
Ақша ағымдарын тиімді қалыптастыру кәсіпорынның операциялық процесін жүзеге асыру
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2007жыл 28 ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа
Балабанов И.Т. «Финансовый менеджмент» //учебник – М.: Финансы и
«Финансовый менеджмент: теория и практика» //под ред. Стояновой Е.С.-
Балабанов И.Т. «Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?» –
Бланк И.А. «Финансовый менеджмент» : Учебный курс.-К.:Ника – Центр,
Ковалев В.В. «Введение в финансовый менеджмент» – М.2000 г.,
Литвин М.И. «Управление финансами предприятий»- / Финансовый менеджмент/ -
Кошкарбаев К.У. «Финансовые ресурсы корпорации: теория, парктика и менеджмент»
Шеремет А.Д. «Экономический анализ в управлении производством» – М.
Афоничкин А.И., Андрющенко И.В. «Управление финансами корпораций»-/ Финансы и
Родионова В.М. «Финансы»//Учебник.М.-1992 г.
Нурханова Г. «Экономическое содержание финансовых корпораций»-/ Финансы Казахстана/-2004 г.
«Экономика предприятия»: Учебник/ под ред. проф. О.И. Волкова.-М.:Инфра-М,1998.-416 с.
«Экономика организаций»: /Учебник под редакцией Н.А. Сафронова-2- е изд.,перераб.
Сагинова Ж.Н. «Роль финансовых ресурсов для функционирования предприятия
www.umg.kz
Есымханова З.К. «Проблемы формирования финансовых ресурсов предприятий» - /Статистика,
Федулова С.Ф. « Управление финансовыми ресурсами и оценка эффективности
www.kase.kz
Қосымша А
Кәсіпорындағы ақша қаражаттарының қозғалысы
Қосымша Б
Кәсіпорынның ағымдық, инвестициялық және қаржылық қызметтерінің арасындағы қатынас
Қосымша В
Кәсіпорынның ақша қаражаттары ағымының қалыптасуына әсер ететін негізгі факторлардың
Қосымша Г
Ақша қаражаттарын жұмсауды болжамдау
«Электроинструмент»АҚ мысалында
(млн.тг.)
Атауы 1
Материалдарды сатып алуға шығындар сомасы 1260
Ай сайынғы сатып алулар б/ша төлемдер
1
2
3
4
5
6
630
630
652
652
725
725
807
807
853
853
914
1260
1304
1450
1614
1706
914
Ағымдық кезең -дегі өтеуге арнал-ған өткен жыл қа-рыздары сомасы
Материалдар бойынша төлем- дер, барлығы 1330 1282 1377 1532
Еңбекақы бойын. төлем сомасы
Ай сайынғы еңбек-ақы төлеу сомасы
1
2
3
4
5
6
116
116
125
125
148
148
185
185
199
199
207
232
250
296
370
398
207
Ағымдық кезең -дегі өтеуге арнал-ған өткен жыл қа-рыздары сомасы
Еңбекақы бойын-ша төлемдер, барлығы 316 241 273 333 384
Қосымша Ж
Кәсіпорынның төлем балансының жобалық түрі
2
Меншікті капитал
Айналымнан тыс активтер
Ақша қаражаттары
Несие және займдар
Материалды өндірістік запастар
Кредиторлық қарыздар
Дебиторлық қарыздар
Шикізаттар мен
материалдар
Аяқталмаған өндіріс
Дайын өнім
Еңбекақы,
шығындар
Операциялық
пайда
Кредитор-лық
қарыз
Дебиторлық
қарыз
Амортизация
АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ
Несие бойынша пайыздар
Салықтар
Әлеуметтік саланы
қамсыздандыру
Ұзақ мерзімді активтерді тұтыну
Ұзақ мерзімді
активтерді сату
Капиталды құрылыс
Акция шығару
Несиені өтеу
Несие алу
Дивидендтті төлеу
ЖИЫНТЫҚ АҚША АҒЫМЫ
Инвестициялық қызмет
Қаржылық қызмет
Негізгі қызмет
Меншікті капитал
Айналымнан тыс активтер
Ақша қаражаттары
Несиелер және займдар
Материалдық-өндірістік запастар
Кредиторлық қарыз
Дебиторлық қарыз
Капиталды активтерді алуда қолданылатын ақша қаражаттары
Қаржылық қызмет
Инвестициялық қызмет
Ағымдық (операциялық) қызмет
Капиталдық салымдарға бағытталған ақша қаражаттары
Қарыздың негізгі сомасын, несие және займдар бойынша дивиденд-тер мен
Кәсіпорынның ақша қаражаттары ағымының қалыптасуына әсер ететін факторлар
СЫРТҚЫ ФАКТОРЛАР
Тауарлы нарық конъюнктурасы
Қаржылық нарық конъюнктурасы
Кәсіпорынның салық салу жүйесі
Өнімді жеткізушілер мен сатып алушылардың қалыптасқан несиелендіру тәжірибесі
Шаруашылық субъектілердің есепті операцияларын жүзеге асыру жүйесі
Қаржылық несиеге қол жеткізушілік
Бағытты қаржыландырудың қайтарымсыз құралдарын тарту мүмкіндігі
ІШКІ ФАКТОРЛАР
Кәсіпорынның өмірлік циклы
Операциялық цикл ұзақтығы
Өнім өндірудің және сатудың маусымдылығы
Инвестициялық бағдарламаларды кейінге қалдырмау
Кәсіпорынның амортизациялық саясаты
Операциялық леверидж коэффиценті
Кәсіпорын иелері мен менеджерлерінің қаржылық беделі
Кредиторлық қарызды төлеу тәотібі
1260
* 0,50 (50%)
630
1260
* 0,50 (50%)
630
І. Қаражаттардың кірістері мен түсімдері
1. Шоттағы ақша қаражаттарының қалдығы
2. Ай бойында түскен қаражаттар (болжам)
2.1. Өнімді өткізуден түскен түсім
2.2. Бартер бойынша алынған өнімді өткізуден түскен түсім
2.3. Негізгі құралдар және өзге де мүліктерді өткізуден түскен
2.4. Аванстық түсімдер, соның ішінде: алдын ала төлем
2.5. Өткізуден тыс түсімдер
2.6. Арендалық төлем
2.7. Лизинг бойынша түсімдер
2.8. Вексель бойынша алынатын қаражаттар
2.9. Уақытша қаржылық көмек
2.10 Дебиторлық қарыз түсімдері
2.11 Бағалы қағаздарды сатудан түскен түсім
2.12 Банктерден алынған қарыз қаражаттар
2.13 Валюталық қаражаттарды сатудан түскен түсім
2.14 Бюджеттік ассигнациялау
2.15 өзге де түсімдер
Қаражаттардың кірістері мен түсімдері, барлығы
ІІ. Қаражаттардың шығыстары және аударымдары
1.Уақыты кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктер есебінен басты төлемдер
2. Бюджет жүйесіне салықтық төлемдер
3. Мемлекеттік бюджеттен тыс қорларға салымдар
4. Кәсіпорын төлемдер
4.1. Еңбекақы бойынша шығындар
4.2. Материалдық ресурстарды жеткізу төлемдері
4.3.Банк ссудалары және олардың пайыздарын өтеу
4.4. Вексель төлемдері
4.5. Дивидендтерді төлеу
4.6. Мердігерлер шоттары бойынша төлемдер
4.7. өзге де төлемдер
Қаражаттардың шығыстары және аударымдары, барлығы
Түсімдердің шығындар мен төлемдерден асып түсуі.
Шығындар мен төлемдердің түсімдерден асып түсуі
Ай соңындағы жоспарланған ақша қаражаттарының қалдығы
Келер айдағы кәсіпорынның төлем балансы