МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ------------------------------------------------------------------------------------------2
ІІ ҰЯҢ БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КӨМЕКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕЛУІ
І. 1 Өзін-өзі бағалаудың тұлға дамуындағы маңызы-----------------------------------4
І.2 Ұяңдықтың педагогикалық-психологиялық мәселелері-------------------------20
І.3 Ұяң балалармен жүргізілетін психолог жұмыстарының ерекшеліктері------29
ІІ ҰЯҢДЫҚТЫ ЗЕРТТЕУ ІС ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
ІІ.1 Ұяң балалардың ерекшеліктерін анықтау-------------------------------------------36
ІІ. 2 Ұяң балаларға көмек беру түрлері
ҚОРЫТЫНДЫ--------------------------------------------------------------------------------51
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР--------------------------------------------------------53
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі.
Өмірдің әлеуметтік – экономикалық өзгерістері мектепке дейінгі тәрбие
Адамның даралық ерекшеліктері бүкіл өмір ағысында дамып, өзгерістерге
Қазіргі қоғам, еліміздің болашағы үшін өте бағалы болып
Мектепке дейінгі балалардың өз күштеріне сенімділігі, тапсырманы дұрыс
В.А.Сухомлинский бала жетістіктерін тек өзінікімен ғана салыстыруды, намысына
Өзіндік бағалауы жоғары балалар кемшіліктерін байқамайды,. өзіне сенімділіктері
Өзін мүмкіншіліктеріне сай бағалауды қалыптастырудың психологиялық – педагогикалық
Қандай да болмасын формадағы отбасы тәрбиесінің тактикасы бала
Зерттеу мақсаты: Ұяң балалармен жүргізілетін психологиялық көмектің теориялық
Зерттеу міндеттері:
ұяң балалармен жүргізілетін психологиялық көмектің педагогикалық-психологиялық негіздерін ашып
ұяң балаларға көрсететін көмектің түрлерін дайындап, ұсыну.
Зерттеу нысаны: мінез-құлқында ұяңдық қасиеті тән балалар
Зерттеу пәні: Ұяң балалармен жүргізілетін оқу-тәрбие үрдісі
Зерттеу болжамы: Егер, ұяңдықтың себептерін анықтап, ұяң
ІІ ҰЯҢ БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КӨМЕКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕЛУІ
І. 1 Өзін-өзі бағалаудың тұлға дамуындағы маңызы
Жеке тұлға өзін бақытты сезініп, жеңіл бейімделу қабілеті
Жеке адам сапалары сол адамның араласқан қатынастар өрісіне,
Кімде-кім бақытты балалық шақты балалардың еңбек күшінсіз түсінетін
Балалық шақтан жұмыс істеп – ойнау еңбекке сүйіспеншілікті
Әрбір отбасы даралығымен ерекшеленетіндіктен, еңбек түрін таңдағанда жанұялық
Бала жалқау болып дүниеге келмейді, шектен тыс қамқорлық
Балдырған жаңа үйрене бастағанда шамадан тыс артық тапсырма
Белгілі бір міндетті шешу – тек ойлауды қажет
Ерікті де, ойлау әрекетін қалыптастыруда өз күшіне, дербестігіне
Балалар ең алдымен басты үлгі болып саналатьын ата-аналарына
Біздің әрқайсымыздың дамуымыз отбасынан басталады. Өзіне, өз күшіне,
Төменгі сынып оқушыларының оқудағы жетістіктеріне отбасының әсер ету
Оқудағы жетістіктеріне әсер ететін отбасына сипаттама Балалардың
Ата-аналар балалардың еркін дамытуға көп көңіл бөлген, жетістіктерін
Ата-аналар ерікке дұрыс көңіл аудармайды, жетістігін дұрыс бағаламайды,
Ата-аналарды жетістікті бағалайды, жақсы үлгерім күтеді, өзіне сенімділіктерін
Ата-аналар жетістікті бағалайды, жақсы үлгерімді күтеді (ата-ана
Баланың танымдық қабілеттеріне қарамай ата-аналары олардың еңбек сүйгіштіктерін
Көптеген авторлар жағымды «Мен» тұжырымдамасын анықтайтын үш факторды
Әр адам айналасындағылардан қолдау күтеді. Ерте сәбилік және
Бұл аталған үш сипаттаманы белгілі әлеуметтік мәдени ортадағы
«Мен» концепциясы жеке бастың өзі жайлы түсініктер жиынтығы.
«Мен» концепциясы «өзіне» ұстанымдарының бірлігі құрамындағы бағалау мен
негізделген немесе негізделмеген (когнитивті ұстаным) сенім;
бұл сенімге эмоционалдық (эмоционалды бағалау);
мінез-құлық ерекшеліктерінде көрінетін сәйкес реакция.
Қолдануына байланысты «Мен» тұжырымдамасының үш элементін келесі түрде
«Мен» образы - өзі жайлы индивидтің түсінігі;
Өзіндік бағалау – қабылдануы мен шеттелуіне байланысты күшті
«Мен» образымен өзін бағалаудан туындайтын нақты қозғалыс, мінез-құлық
Тұлға теориясын зерттеушілер ішкі сәйкестілігінің табыстарына сай тұжырымдамаларға
Алайда өзге адамның мінез-құлық себептерін дұрыс түсініп, өмірді
( Джаманбалаева Ш.Е.[9]).
Әміршіл, қатаң ұстаз өз үйінде жұмсақ, сентиментальды болуы
Джемс өзіндік бағалауды
өзіндік бағалау ( ____________
табыс, ұмтылыс формуласымен бергенде, өзіндік бағалауды жетілдірудің екі
Балалық шақты қарым-қатынас шеңбері таңдау мүмкіндігі мен өз
Ховленд Ламсдейн мен Шаффилд еңбектерінде құрылымсыз ұстанымдар тез
Балалық шақта қалыптасқан өзіндік бағалау бағыты адамның бүкіл
«Мен» тұжырымдамасы төрт негізгі теориялық қағидаларға сүйенеді.
Джемстің негіз салушы ықпалдары;
Кули мен Мидтің еңбектеріндегі символикалық интеракционизм.
Эриксон дамытқан идентичность жайлы түсінік.
Роджерс еңбектеріндегі феноменалистикалық психология.
«Мен» тұжырымдамасы көптеген өзге де теориялық жұмыстарда
«Мен» тұжырымдамасының құрылымы (Макколи Э.) [10].
Көптеген психологиялық теорияларда «Мен» тұжырымдамасы ең басты түсініктердің
Ең басты «мен» тұжырымдамасы
Джемс көрсеткен
аспектілер
үздіксіз өзара
әрекеттесетін
Ұстаным
компонентері
қабылдау
Мінез-құлық
тенденциясы
Мен тұжырымдамасы
«өзіне деген» ұстанымдардың
бірлестігі
Шынайы Мен
Моделдер немесе шынында
Мен қандаймын
түсінігі
түсінік
дене
Аспектілер әлеуметтік
ақыл-ой
эмоционалдық
1-ші сурет. «Мен» тұжырымдамасының құрылымы
Индивидтің «Мен» тұжырымдамасын жүзеге асыруды бейнелеуге қабілетті өзіндік
дара өзіндік сананың ашықтығымен;
оны білдіру үшін адекватты белгілер жиынтығы;
индивидтің бірлестікке дайындығы;
әлеуметтік күтулер;
индивиттің тұлғалық адекваттық сезімдері;
өзін бейнелеу жағдаятындағы қорқыныш сезімінің болмауы.
Адам өскен сайын математика элементтері , бейнелеу өнері,
Алайда бұл ілімдердің ещқайсысы жауап бере алмайтын сұрақтар
«Ақылды адам – көп білетін адам емес, өзін
Ұлы Ч.Дарвин өмірінің соңында: «егер мен өмірге қайта
П. Чайкоскийдің «Лебеденное озеро», Құманғазы, Тәттімбет күйлерін тындап,
«Мен» түсінігі – бұл жанұя. Біздің ішкі жан
Адамда өмір сүретін «Мен» өзі, ойлары, сезімдері, әрекетті
«Өзге адамға айнаға қарағандай қара» деп тегін айтпаған,
«Мен» – тұжырымдамасының кез-келген түсінігі сезімдік болуды
Өзін бағалау:
Жоғары бағалау:
өзі жайлы мәліметтерді көтермелеу
менмендік
өзін «керемет» деп есептеу
өзгелердің ойын бағалау, санаспау
Өзін бағалау:
Жоғары бағалау:
өзі жайлы мәліметтерді көтермелеу,
менмендік;
өзін «керемет» деп есептеу;
өзгелердің ойын бағаламау, санаспау.
Дұрыс бағалау:
өз орнын білу;
өзгелерге дұрыс қатынас.
Төмен бағалау:
өз мүмкіншіліктерін бағаламау;
сенімсіздік (өзіне);
алаңдаушылық сезімі.
Өзіндік бақылау.
Өзін бағалау үшін, өзіндегі «бір нәрсені» бағалау үшін,
Мұндай мақсатқа бағытталған өз әрекеттері, қимылы, сапаларын өзіндік
Өзіндік бақылауды ең дұрысы жүріс-тұрысыңыздан, сөйлеу мәнерінен, әңгіме
Өзге адам – бұл айна: қара да салыстыр,
Абайларыңыз! Өзіңді бақылаудың қиындығы – бір мезгілде
Басты нәрсені бөліп көрсету. Ең басты нәрсені тауып
Нақтылық, объективтілік. Өзіндік бақылау барысында басты назарды соңында
Ең алдымен қазір ғана болып өткен оқиға мен
Өзі жайлы білімді жинақтау үшін күнделік жазған тиімді.
«Өзіңді бағалауға» нұсқаулар.
Өзіңіз жайлы ісіңізге қарап баға беріңіз. Жұмыстағы жетістік
өзіңізді өзгелермен, онда да өзіңізден төмендермен емес, жақсылармен
өзіңіз жайлы өз пікіріңіз бен сіз жайлы өзгелердің
Сізге берілген сынға құлақ асыңыз. Егер біра адам
өзіңізге сын көзбен қараңыз, бірақ тым асып кетпеңіз,
Лев Толстой айтқан: «Адам бөлшек тәрізді: алымы -
Адам ( өзі
өзі жайлы ойлары
Отбасы мәселесі бойынша кеңес берудің негізін салушы, америка
Дара адамның тұлға санатына көтерілуі үшін маңызды факторлар:
Басқа әлеумет мүшелерімен тұлға өз «Мені» негізінде қатынас
Жасөспірім жаста өзін-өзі бағалау бұрын сонды болмаған мәнге
Бұл мәселені шешу басқаша айтқанда, балаға қандай да
Джеймс өзіндік бағалауды
табыс
өзіндік бағалау = ---------
ұмтылыс
формуласымен бергенде, өзіндік бағалауды жетілдірудің екі жолын көрсетеді.
Ховлэнд Ламсдейн мен Шаффилд еңбектерінде құрылымсыз ұстанымдар тез
Жасөспірімнің бір мезгілде бірнеше маңызды құбылыстарға бағытталуы оның
Өзіндік «Мені» тұлға дамуындағы ұзақ үрдіс, ол ерте
Біріншіден, когнитивті компонент- өзінің қабілеттері, сырт пішіні, әлеуметтік
Екіншіден, эмоционалды-бағалаушы компонент: өзін сыйлау, өзіне сын көзбен
Үшіншіден, мінез-құлықтық (еріктік): түсінікті болуға, өзгелердің сүйіспеншілігіне қол
І.2 Ұяңдықтың педагогикалық-психологиялық мәселелері
Адамды түсіну үшін тұлғаның өз мінез – құлқын
Ұяңдық- психиканың дефектісі болып табылады., ол дене дефектілері
Ұяң адамдар жаңа танысулар, жаңа жолдастарды табу және
Ұяң адамдар өз құқығын ескеру, өз пікірін айту
Ұяң адамдар басқалардың сіздің қабілетіңіз жайлы жағымды бағасын
Ол өзіндік реакцияларға деген аса алаңдаушылықты сасқалақтықты туындатады;
Депрессия, алаңдаушылық және жалғыздық сияқты жағымсыз сезімдер-ұялшақтықтың әдеттегі
Ұяң болу дегеніміз- адамдардан қорқу, әсіресе, эмоционалды қауіп
Ұяңдық дегеніміз – бұл кең мағынадағы ұғым, жақынырақ
Ағылшын тілінің Оксфордтық сөздігінде көрсетілгендей, бұл сөздің жазбаша
Ұяң адам «байқағыш , кездесуге немесе белгілі бір
Көптеген зерттеулер отбасындағы нешінші бала болып дүниеге келу
Ата-аналар соңынан туғандарға қарағанда тұғыш балаларының денсаулығы үшін
Белгілі психолог Люсиль Форер тұңғыш балалар қыз болса
2-ші немесе кейінірек дүниеге келген балаларда қарым-қатынас дағдылары
Мұндай жаңалықтар тұңғыш балалардың ұяң болып келуін өзгеше
Кішкене балалар өздерінен жасы үлкен, күштірек әрі ақылдырақ
Ұяңдықтың жасаралық және жынысқа байланысты арақатынасына байланысты зерттеулер
Оқушылар мен студенттерге жасалған бақылаулар мен зерттеулер ұяң
Олар әңгімені құлықсыз бастайды, белгілі бір істе жаңа
Тікелей қатысуы қажет оқиғалардан қашқақтайды.
Сыныптастарымен әңгімеге сирек араласады. Әңгімелесе қалса көбірек кідірістер
Көп еркіндік беретін , мысалы, билеу тәрізді жағдайлар
Қарама-қарсы жыныс өкілдерімен қарым-қатынаста ұялшақ жас жігіттер бастама
Ұяң оқушылар қарым-қатынас барысында аз қимыл-қозғалыстар жасайды.
Ұяң балалар көп уақытын бір орнынан қозғалмай отырумен
Ұяң балаларды жауапты іске сирек тартады, мысалы, топ
Ұяң балалар ұялшақ емес балалармен салыстырғанда мадақтауды да,
Алайда, мұндай анықтамалар жалпыға белгілі көріністі толықтырмайтындай болады.
Сіз қазір өзіңізді ұяң адам деп санайсыз ба?
-------------------------ия -----------------------жоқ
(Ал сіз ше?)
Егер сіз «жоқ» деп жауап берсеңіз, өміріңізде өзіңізді
--------------------------ия, ---------------------------жоқ
Біздің зерттеуімізде бұл ұяңдыққа нақты анықтама беруден бас
Зерттеу барысында жасалған негізгі талдаулар көрсеткеніндей, ұяңдық жалып
Кейбір адамдардың күнделікті өміріне ұяңдық сезімі көп жағдайда
Ұяң адамдардың басым көпшілігі әр түрлі мәдениет пен
Зерттелген топтарда нақты ұяң адамдар бөлігі 2%
Өзін ұяң деп атау шешімін қабылдаған кездегі критерийлердің
Сауалнаманы толтырғандардың 20% кемі өздерін ұяң санамайды. Олар
Бұл адамдар белгілі бір жағдайда ұяң болады, өздерін
Ұяңдық - әмбебап сезім деп айту, батыл жалпылау,
Американдықтардың 7% ғана ешқашан ұялу сезімін бастан кешіргендішін
Кім ұяң? Ұяңдық ересектер арасында ғана емес, мектеп
Мен үнемі ұяң болатынмын.Бала кезімде мұғалімдерден қорқатынмын. Кейін
Кейбір қызықты мәліметтерге сүйенсек, жеткіншек кезінде ұяңдық негізінен
Алтынға теңелмеген кездегі үндемеу. Ұяң адам өз ұялшақтығын
Филлес Диллер өзінің әзіл сықақшылдығына қарамастан, ең ұялшақ
Профессор Джеральд Филиппс және оның әріптестері соңғы он
Ұяңдық мәселесі- бұл қарым-қатынасқа түсу нысанының кемшілігі ғана
Ыңғайсыздық бояуы және тітіркену.Физиологиялық тұрғыда ұяң адамдардың келесі
Бірақ, бір дене симптомы қозу белгісі болмайды. Бұл
Белгілі бір нәрсеге деген қабілетсіздіктен болатын ұялу құбылысын
Ең күшті ұялуды сезінгендер өзгелерге қарағанда өзіне деген
Қорғану мақсатында тақырыпты өзгерту: «Бұл тағы да қанша
Өзінің сөз сөйлегеніне ақталу.: «Неонды шамдар маған жинақты
Өзіңнің басқа да қасиеттеріңді еске салу: «Теннис –бұл
Орындалмайтын міндетті сынау: «Таяқшалармен тамақ жеу- шанышқы тұрғанда,
Өзінің сәтсіздігін жоққа шығару: «Оған ешкім де жақпайды».
Сені қайта сендіруге қол жеткізу: «балалар мен сендердің
Ұяң адамдардың көпшілігі өздеріне сенімсіз болғандықтан, олар бұл
Кейбір адамдар ұялуды жалғыз болған кезде де сезінетінін
Өзіндік талдау. Ұялшақтықтың басты әрекет етуші
І.3 Ұяң балалармен жүргізілетін психолог жұмыстарының ерекшеліктері
Ұялшақ адамның ең сипатты белгісі өзіндік үнемі талдауға
Өзін ұялшақ санайтындардың 85 %–ң көбі өз-өзімен мазасызданатынын
Зерттеулер барысында ұяңдықтың жасырын динамикасы жөнінде түрлі ойларды
Сізде ұяңдықты не тудырады?
Өзге адамдар
Таныс елестер-----------------------------------------------70 %
Қарама-қарсы жыныс-------------------------------------64%
Өзінің білімінің күшімен билікке ие адамдар--------55%
Өзінің рөлінің күшімен билікке ие адамдар----------40%
Туыстар------------------------------------------------------21%
Қарт адамдар------------------------------------------------12%
Достар--------------------------------------------------------11%
Балалар-------------------------------------------------------10%
Ата-аналар----------------------------------------------------8%
Жағдайлар
Мен үлкен топтағы адамдардың ортасында болғанда
(мысалы, сөз сөйлегенде) -------------------------------------73%
Адамдардың үлкен тобы---------------------------------------68%
Өте төмен жағдайдағы адамдар-------------------------------56%
Жалпы қарым-қатынас------------------------------------------55%
Кез-келген жаңа жағдайлар ---------------------------------55
Сенімділік қажет болғанда--------------------------------------54%
Мені бағалағанда--------------------------------------------------53%
Мен кіші топтағы адамдар ортасында болғанда------------52%
Үлкен емес әлеуметтік топтар----------------------------------48%
Қарама-қарсы жыныспен жеке қарым-қатынас-------------48%
Мен осал болғанда (маған көмек керек)----------------------48%
Алға қойылған міндетпен жұмыс жасайтын кіші топта—28%
Өз жынысыңның адамдарымен жеке қарым-қатынас-----14%
Сіз неге ұялшақсыз?
Көптеген психологтар, психиатрлар, әлеуметтанушылар мен өзге де мамандар
Жеке адамдарды зерттеушілер ұяңдық ақыл-ой немесе өсу сияқты
Бихевиористердің ойынша, ұяңдар жәй ғана әлеуметтік дағдыларға ие
Ал психоаналитиктердің айтуы бойынша ұяңдық – тек ғана
Әлеуметтанушылар мен бірқатар балалар психологиясының мамандары ұяңдықты әлеуметтік
Әлеуметтік психологтар ұялшақтық, «ұялшақ» пернесінен басталады дейді. «Мен
Әрине, көзқарастың бұл бес түрі берілген құбылыстың барлық
«Ұялшақ болып туған» теориясының қазіргі заманғы болжамы психологРаймонд
Сіз жаңа жерге көшкенде, сіз ұзақ уақыт жаңа
Сіз- өзіндік танылудың кез-келген мүмкіндігіне қуанышты, сөйлегіш адамсыз.
Супер-Эго, немесе ұяңдық
Ұяңдық деген психоаналитикалық келудің жақсы жағы олар барлығын
Фрейд- психоанализдің негізін салушы- бұл теорияны Викторияндық дәуірде
Эгоның міндеті- Ид құмарлықтарын салмақтау және Супер-Эго заңдары.
Ұялшақ балаларға педагогикалық көмек. Тәрбиелеу стилі баланың тұлғалық
«Өзіндік бағалау» -күрделі динамикалық тұлғалық құрылым, ақыл-ой әрекетінің
Тұлға қажетсінетін (бағалаудың) жағымды бағалаудың жоғарылығы әр түрлі
Өзіндік бағалауға ересектер отбасы және құрбы-құрдастар тікелей әсер
Отбасында өзіндік бағалауға отбасындағы тәрбиенің стилі, отбасындағы құндылықтар
Ата-аналар балаларының алғашқы талап деңгейлерін анықтайды. Жоғары талабы
Талаптану деңгейіне баланың құрдастар тобындағы орны да әсер
Қандай да болмасын формадағы отбасы тәрбиесінің тактикасы бала
Ф.Зимбардоның ойынша ұялшақтық келесідей құбылыстарға алып келеді:
* ұялшақтық басқа адамдармен кездесуде және танысуда қиыншылықтардың
* өз құқықтарын, ойын, пікірін ашық айтуға кедергі
* басқа адамдардың тұлғалық сапаларын жағымды бағалау мүмкіндігін
* тұйықтықтың дамуына септігін тигізеді;
* ой тұйықтығы мен қарым-қатынас эффективтілігіне кедергі келтіреді;
* депрессия, мазасыздық және жалғыздық сезімдерімен қатар жүреді.
Ұялшақ болу- бұл адамдардан қорқу, әсіресе эмоцияға кері
ІІ ҰЯҢДЫҚТЫ ЗЕРТТЕУ ІС ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
ІІ.1 Ұяң балалардың ерекшеліктерін анықтау
Кез-келген ұялшақтық бала кезде басталып, есейген сайын өмірімізге
Сондықтан, ұяң балалардың ерекшеліктерін бүгінгі таңдағы шет ел
Сарыөзек кентіндегі №9 мектепте жүргізілген практикалық жұмыстар мен
Өзіндік бағалауы төмен балаларда толыққандылық емес және шарасыздық
Х.Т.Шерьязданова ұсынған кестеде біз ұялшақтықты былайша көрсеттік:
Бір сызықтан өзіңді тауып алып, нүктемен белгіле және
Балалардағы өзіндік бағалау мен ұялшақтықтың тәуелділігі
МЕКТЕП
өзіндік бағалауы
төмен бала
Төмен пікір
АТА-АНА
Нәтижелерді Өңдеу: ортадағы немесе одан сәл жоғарыдағы сызық
Келесі жағдай өзіндік бағалауы және талап деңгейі жоғары
Балалардағы өзіндік бағалау мен ұяңдықтың тәуелділігі
Өте жоғары
Өзіндік бағалауы бағаланды
Ата-аналар
Пікір
қақтығысы
құрдастар
Ұяңдық
Ж.Пиаже ұсынған салыстыруға арналған екі әңгіме-оқиға берілді.
1-ші оқиға.
Бір Марал атты қыз болыпты. Бір күні ол
2-ші оқиға.
Тағы бір Анар деген кішкене қыз болыпты. Бір
Бұдан соң балаларға қыздардың қайсысы көбірек кінәлі, себебі
Марат. «Марал көбірек кінәлі, себебі ол үлкен
Аманай. Оның көйлегінің тесігін ешкім көрмейді де, себебі
Айгүл. «Марал кінәлі емес, себебі ол анасына қуаныш
Қуаныш. «Марал аз ғана кінәлі, өйткені, оның тесігі
Кең көлемде өткен пікірталас ортақ пікірге келді. Марал
Екі оқиғаны салыстыра отырып, балалар әрқайсысынан мәнді компаненті
Балалардың өзіндік бағалау мен адамгершілік пікірлерінің деңгейін анықтау
Зерттеу нәтижесі бойынша үш топқа бөлінді:
1-ші топтың оқушылары берген сапалар анықтамасы. Мысалы, мейірімді
3-ші топтың берген сапалары схемалы, бөлшектенбеген, тура емес.
Өзіндік бағалау бойынша теориялық ойлауы жоғары деңгейдегі балалардың
Өзіндік бағалау мен ұяңдықты зерттеу үшін, білім беру
Өзіндік бағалауды зерттеу әдістемелері.
«Ең-Ең» (өзіндік бағалауды зерттеу).
Қолданылуы. Сенің алдыңда тұлғаның қандай да бір сапасын
Нәтижелерді өңдеу: ортадағы немесе одан сәл жоғарыдағы сызық
Өзіндік бағалауды анықтауға арналған Де-Греефэнің әдістемесі (кіші сынып
Қолданылуы. Менің алдыңда үш дөңгелек. Бірінші дөңгелек сенің
Нәтижелерді өңдеу: Егер оқушы бірдей сызықтарды салса, немесе
Өзіндік бағалауды зерттеуге арналған Дембо-Рубинштейн әдістемесі.
Зерттелінушіге шкалалары бар парақ ұсыныылады.
Қолданылуы. Әрбір шкала төмендегілерді білдіреді:
мейірімділік
батылдық
принципшілдік
шыншылдық
сыпайылық
өз-өзіне сенімділік
тәртіптілік
табандылық
ұқыптылық
қамқорлық
Жоғарғы сызық бұл сапалардың жоғарғы көрінісін, төменгі сызықпен
көрінісін білдіреді. Әрбір сызықтың бойына бұл сапалардың деңгейін
Нәтижелерді өңдеу. Егер сызық шкалалардың ортасына жақын өтсе,
«Мен қандаймын және қандай болғым келеді?» суретін салу.
Бала өзін екі рет салуы қажет. Біріншісіне өзінің
Сурет салынып болғаннан кейін оның әрқайсысы талданады. Қорытындысында
Бұл жұмыс психологиялық көмек кабинетіне негізделгендіктен бұл экспериментке
1 кесте
Өзіндік бағалаудың түрі Ең-Ең
әдістемесі Де-Грееф әдістемесі Дембо-Рубинштейн Мен қандаймын және қандай
Адекватты бағалау 48
Адекватты емес 52
1 кестеде көрсетілгеніндей адекватты емес бағалау балалардың
Абдикаримова Сәуле. (10 жас)
«Мен өзім ұялшақпын. Кішкене кезімнен бастап ата-аналарым менің
Амандосова Жазира (10жас):
«Маған ән айт немес биле десе, мен ұяламын.
Серіков Марат (10 жас):
«Жалпы мен ұялшақ емеспін, бәрімен қалжыңдасамын, ойнай беремін,
Мұғалім ескерту жасаса.
Анам ұрысса.
Қыздар жақындап бір нәрсе айтса.
Қыздар бетіме қарап күлсе ».
Енді балалардың ұяңдыққа берген түсініктемелеріне тоқталып көрейік.
Омаров Мадияр (10 жас):
«Мен ұялу деп- ыңғайсыздануды, не істерін білмей дал
Мен екінші сыныпқа жаңадан келгенде, балаларды әлі танымайтынмын,
Жарықбаев Әлишер (10 жас):
«Меніңше, үлкендердің көзінше ұялу дегеніміз- жуас болу. Орын
ІІ. 2 Ұяң балаларға көмек беру түрлері
Зерттеу жұмысымыздың теориялық бөліміндегі бүгінгі таңдағы ғылыми педагогикалық
Іс тәжірибелердің бұл бөліміндегі біздің жұмысымыздың келесі кезеңі
Тренингтің жалпы мақсаты:
Іс әрекет пен қарым-қатынас саласындағыдағдылар мен іскерліктерді қалыптастыру.
Тұлғаның қатынас жүйелерін коррекциялау.
Бұл тренингтер бағдарлама мазмұнына енетінтапсырмаларды орындауға
бағытталған кешенді тренингтерден тұрады. Мұнда алдымен эмоционалды толғаныстар
Бағдарламаның мазмұны
Материалдар:
«Көңіл-күй әліппесі» ойынына карточкалар, пиктограммалар жиынтығы, «Кішкентай адамдар»
Сабақ барысы.
Сергіту. «Көршіңе сәлем айт және оған жақсы атау
Барлығың көршіңнің сәлемін алдыңдар ма және барлығың көршіңе
Балалар, сендер өздеріңнің қолдарыңды қысып, әдемі атау бергенде
Сендер білесіңдер ме неліктен сенднрге жағымды , әрі
Еркелете атаған жанға өте жайлы екенін мойындайсыңдар ғой.
Психогимнастика.
«Қызығушылығы мол адам».Қозғалыстар (басын шұлғу, басын бұру, белгілі
«Дөңгелек көздер» (таңқала қарау). Ым-ишара, жүріс-тұрыс, т.б.
«Тұзды шай» немесе «Ластық» (жек көру эмоциясы, жиіркеніш),
«Екі ашуланшақ бала» (ашу-ыза эмоциясы). Қимыл-қозғалыс, бет-әлпет арқылы.
«Тәтті кәмпит» (қанағаттану эмоциясы).
ІІ. Негізгі бөлім. 1 Әңгімелесу «әңгіме пайда әкелу
Балалар, жаңа шеңбер құрып тұрғанда не істедік? (эмоцияны
Өзіміздің эмоциямызды, сезімімізді, бет әлпетіміздің қозғалыстарын, ым-ишараларымызды қай
Дұрыс, мен біздің сабақтар басталмас бұрын біздің тақырып
«Көңіл күй» ойыны. Жүргізуші пиктограммаларды көрсетеді, ал қатысушылар
Мұндай көңіл күй сендерде, ата-анаңда, мұғалімдерде, көшедегі адамдарда
Қарым-қатынас барысында біз тек ым-ишара мен қимыл-қозғалысты ғана
Тәртіп тренингі. Келесі қарым-қатынас көрінісін ойнап беріңіздер: «Ата-ана
«Көңілді адамдар» ойыны.
ІІІ. Қоштасу рәсімі.
«Көңіл-күй түсі». (Музыка тыңдап, соны бейнелейді).
Балалар, сендерге сабақ ұнады ма? Бір-біріңмен қарым-қатынасқа түсу
Тақтаға қараңдаршы, біздің сабағымыздың түсі қандай болыпты?
Ол сендердің әрқайсысыңның көңіл-күйіңе ұқсайды.
Сендер бүгінгі көңіл-күйлерің сен сезімдеріңді күні бойы сақтап,
Осылайша, бірнеше сабақтар өткізіледі.
«Мен және менің денем».
«Мен және менің тілім».
«Әйнектің ар жағынан»
«Ертегіні бейнеле»
«Тақпақты сөзсіз айтып бер»
«Тіл не үшін керек?»
«Мен және менің эмоциям»
«Мен және мен».
Бұдан әрі « Кімді мейірімді дейміз?» деген тақырыпта
«Жүргізуші мен соқыр адам» жаттығу
«Мен және менің отбасым» тақырыбында сабақтар жүргізіледі.
Сондай-ақ, алдын-алу мақсатында балаларда адекватты бағалау, қарым-қатынас барысындағы
Баланы күнделікті іс әрекеттерден алшақтатпаңыз, ол үшін барлық
Баланы тым асыра мақтай бермеңіз, ол лайық кезінде
Баланың әр бастамасын қолдап отырыңыз. Ол барлық бастамасының
Баланы өзгелердің көзінше де мақтауды ұмытпаңыз. Өзгелердің жетістіктерін
Өз үлгіңіз арқылы жетістіктер мен сәтсіздіктерге адекватты қатынасыңызды
Баланы өзге балалармен салыстырмаңыз. Оны тек өзімен ғана
Келесі ескертпе ұяң балалары бар ата-аналар үшін.
Баланың таныстарының шеңберін үлкейтуге ат салысыңыз, үйге достарыңызды
Үнемі балаңыз үшін уайымдап, тынышсыздану қажет емес, барлық
Баланың өзіне сенімділігі мен күшіне сенуін бекітіп отырыңыз.
Қарым-қатынасқа байланысты көптеген тапсырмаларға балаңызды араластырыңыз, ұяң балаға
Бағдарламаның барлығы да бағдарлаушы, қалыптастырушы және бекітуші деңгейлерден
Өткізілген тренингтер 7-10 жастағы балаларда өзін бағалаудың адекватты
Ұяңдықтың, оның белгілерінің дамуы мен бекуінің себептері үйде,
Біз жоғарыда атап өткеніміздей жүйелі, бағыттала жүргізілген жұмыстар
Балаларда үйде, мектепте, құрдастарының арасында қарым-қатынас орната білу
Бірқатар балалар өздеріне, өзгелерге өзгеше қарап, қарым-қатынас жасаудың
Абдикаримова Сәуле. (10 жас).
«Мен қалай жеңе аламын? Мен сыныптастарыммен аулада да
Амандосова Жазира (10жас):
«Бір күні дене шынықтыру сабағында бізге обручпен 50
Серіков Марат (10 жас):
«Мен кейде ұялшақ болатынмын. Мұндай кезде мен
Маған мұғалім ескерту жасаса, кешірім сұрап, бұдан кейін
Анам ұрысса, мен оны құшақтап, сүйемін де, түзелуге
Қыздардың жанына келгенде, әңгімеге тартуға ұмтыламын
Қыздар маған күлімсіресе, мен де күлемін»
Омаров Мадияр (10 жас):
«Мен өте сирек ұяламын, сол кездерде өз «ұяңдығымды»
тырысамын, мысалы: біреулермен танысқанда, бірінші болып әңгімені өзім
Жарықбаев Әлишер (10 жас):
«Мен ұялшақтықты жеңу жегеніміз- адамдармен сөйлесе білу деп
Балалардың әңгімелері тренингтік сабақтардың олар үшін көрсеткен пайдаларының
Балалардың өзіндік бағалауы бойынша тренингтер өткізгенге дейінгі және
2 кесте
Өзіндік бағалаудың түрі Ең-Ең
әдістемесі Де-Грееф әдістемесі Дембо-Рубинштейн Мен қандаймын және қандай
Адекватты бағалау
Тренингке дейін 48
Тренингтен кейін 90
Адекватты емес
Тренингке дейін 52
Тренингтен кейін
Біздің іс тәжірибелік жұмыстарымыз тұлғааралық қатынастарға байланысты жүргізіле
ҚОРЫТЫНДЫ
Балалық шақтағы психикалық сәтсіздіктің себептері мен түзеу жолдарф
Мектепті реформалау педагогтар, ата-ана мен тәрбиешілер арасындағы объект,
Балаларды дамыту проблемасы жетекші әрекетпен тығыз байланысты. Бұл
Зерттеу барысында баланың таным саласы, байлығының ішінен ес,
Екінші тарау танымдық үрдістер мен өзіндік бағалауды анықтау
Түрлі ойындық жаттығуларды психикалық дамуды анықтау мақсатында қолдана
Біздің жұмысымызда іс тәжірбиелік деңгейде ойын жаттығулар оқыту
Әрине, біздің ұсынған әдістемелік нұсқауларының коррекциялық жұмыстағы бірден
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
М. И. Буянов. Ребенок из неблагополучной семьи М.,
1988 5-36 с.
В. А. Сухомлинский. Ата – ана педагогикасы. Алматы
Семейное воспитание. Краткий словарь. М., Издательство политической литературы.
Ада Делла Торре. Ошибки родителей. М., «Прогресс». 1984,
Культура семейных отношений. М., Издательство «Знание» 1985, 142
Б. Г. Лихачев. Простые истины воспитания М., «Педагогика».
Ә. Машкеев Маскүнемдік ұрпақ үшін зиян. Алматы, «Казакстан».
Е. И. Рогов. Настольная книга практического психолога в
Ш. Е. Джаманбалаева. О сексуальной морали современных подростков.
Макколи Э., Лисикин Л., Репродуктивное здоровье подростков проблемы
А. Б. Добрович. Воспитанию о психологии и психогигиене
Диянкова И. В., Проблемы ведения психорекционных групп с
Петровский В. А. ., Полевая М. В. Отчуждение,
Руководство практического психолога. Психическое здоровье детей и подростков
И. В. Дубровиной, Москва. Издательство «Академия», 1995, 115-163
. Петрунек В. П, Л. Н. Таран. Нелегкий
Психология – словарь. Под ред. А. В. Петровского,
Абрамова Г. С.. Практикум по психологическому консультированию. М.,
Семья в психологической консультации. Опыт и проблемы психологического
19. Шопенгауэр. Афоризмы житейской мудрости. М., Интербук, 1990.
20. Эльконин Э.Б. Психология игры- М., Педагогика, 1978.
21. Юдин Э.Г. Системный подход и принцип деятельности,
22.Павленко А.Р. «Компьютер, TV и здоровье». – Киев:
23. ҚұсайыновА.Қ., К.Ж.Қожахметова,М.Е. Демеуова .Біз өз балаларымызды білеміз
24. Шерьязданова Х.Т., Шужебаева А.И. Работа с
25.. Марьенко И.С .Оқушыларды саналы тәртіпке және мінез-құлық
26. Жаманбалаева Г. Молодые правонарушители. // Қазақстан
27. ЕрмаковВ.Д.Социально-правовая профилактика правонарушении несовершеннолетних, связанных недостатками семейного
28. Заика Е.В., Крейдун Н.П., Ячина А.С. Психологические
29. Захаров А.И. Как предупредить отклонение в поведении
30. Зюбин Л.М.Психология асоциального поведения несовершеннолетних.-Л.,1986
31. Караковский В.А. Чтобы воспитание было успешным.-М.,1979
32.Карягина О. Проблема подросткового возраста: // Кл рук.-2000,
33. Колесов Д.В., Мягков И.Ф. Учителю о психологии
34. Кон И.С. Психология ранней юности. Кн. для
35. Лебединский В.В.Нарушения психического развития у детей: -М.,
36. Психология подростка /Под ред. А.А.Реана.-М., 2003
37. Берн Э. Трансакционный анализ и психотерапия. –СПб.,
38.Захаров А.И. Групповая психотерапия неврозов у детей-Л., 1979
39. Кондрашенко В.Т. Девиантное поведение у подростков. Мн.,
40. Лангмейер Л., Матейчек З. Психическая депривация
2