Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті
Экономика факультеті
“Экономикалық теория”
кафедрасы
Пәні: экономикалық теория
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мемлекеттің бюджет-салық саясаты (Фискалдық саясат)
АСТАНА, 2009 ЖЫЛ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ..............................................................................................3-4
1. Фискалдық саясаттың теориялык негіздері ..............................5-17
1.1 Фискалдық саясаттың мәні мен мазмұны............................. 4-14
1.2 Фискалдық саясаттың халықаралық тәжірибесі................. 14-17
2. Қазақстан экономикасындағы фискалдық саясат.................. 18-30
2.1 Қазақстан Республикасының фискальдық
саясатының ерекшеліктер заңы...........................................................17-20
2.2 ҚР Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған фискалдық
саясаты................................................................................................. 20-22
2.3 Бюджет жүйесін жетілдіру.................................................... 22-27
2.4 Елбасының «Дағдарыстан – жаңаруға және дамуға»
Жолдауының фискалдық саясатқа қатысты негізгі
бағыттары ............................................................................................. 28-29
Қорытынды ...................................................................................... 29-30
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................. 31
Қосымша материал...................................................................... 32
КІРІСПЕ
Экономиканың мемлекеттік органдар мен қалған барлық шаруашылық
Мемлекеттік шығыстарды жүзеге асыру мемлекеттік бюджет қаражатын
Міне, егер нақты анықтамалық сипатта айтар болсақ,
Фискалдық саясат өте күшті қару болап табылады. Кейбір
Нарықтық қатынастардың даму жағдайында реформалардың басты бір міндеттері
Салық объективті қажеттілік болып табылады, олар қоғамның дамуының
Кездейсоқ емес, берілген мәселенің оптималды нәтижесіне жету үшін
Берілген мәселеге шетел өкілдерінің қызығушылығы кездейсоқ емес, Қазақстан
Мен осы курс жұмысында фискалдық саясаттың ел экономикасындағы
Курс жұмысының мақсаты еліміздегі фискалдық саясаттың алғашқы
1. ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Бірінші бөлімде фискалдық саясаттың тарихына, пәні мен мазмұнына
1.1. Фискалдық саясаттың мәні мен мазмұны
Салықтар, белгілі болғандай, мемлекеттің қызметінің барлық бағыттарының қаржыландыру
Салықтар - мемлекеттік егемендіктің қаржы жүйесіндегі бір қыры
Салық заңнамасын шығарудың мақсаты бағытталуын, қолданылуын, үкімет анықтайтын
Қазіргі экономистердің анықтауы бойынша, салықтық саясат қаржылық саясаттың
Жұмыспен қамту, өндіру көлемдерінің және инфляция қарқынының өзгеру
Дискрециялық емес фискалды саясат - бұл сондай-ақ жалпы
Нақты жағдайда таза салық түсімдері ретінде бюджетке салықтық
Мысалы, Юткина Т.Ф. салық саясатын «салық заңнамасының мақсатты
Салық саясаты үкімет органдары мен басқарманың ғылыми негізделген
Салық саясатын жүргізудегі басты нұсқама тек қана құқықтық
Салық саясаты келешекке болжам есеп жүргізілетін салық стратегиясы,
«Салық саясатының қаржы құралдары алымының формалары мен әдістерінің
Экономикалық сөздіктерде берілген анықтама былайша тұжырымдалған: «салық саясаты
Бірақ ең қысқа анықтама салық саясатын «дамыған елдердің
Жоғары дамыған нарықтық қатынастар жағдайында өндірістің құрылымының өзгеруін,
1. мемлекет өзінің қызметтері мен міндеттерін орындауы
2.жалпы елдің шаруашылығын реттеу үшін жағдай жасау;
3.нарықтық қатынастар процессінде пайда болған халықтық табыс деңгейіндегі
Халықаралық тәжірибеде салық саясатының үш үлгісі қарастырылады.
Бірінші үлгі - «алуға болатынның бәрін алу» принципімен
Екінші үлгі - орынды салық саясаты. Ол кәсіпкерліктің
Үшінші үлгі - салық салудың тым жоғары деңгейін
Салық саясаты екі өзара байланысты әдістермен өткізіледі:
1) салықтық жоспарлау және болжау;
2) салықтық есептеме.
Салықтық жоспарлау мен болжаудың негізгі міндеттері - бюджеттік
Салықтық жоспар және болжауды қаржы мемлекеттерінің базистік элементтерінің
Жоғарыда айтылғандай, салық саясаты болашақты болжайтын
1) экономикалық - экономикалық
2) әлеуметтік -
3) қазыналық - мемлекет табысын көбейту;
4) халықаралық - төлем балансының қолайсыз
Салық тактикасының бюджеттік сыныпталу бөлігіндегі табыстылық
Салық саясаты бойынша тактикалық іс - әрекеттердің негізделуі
- өткен кезеңде экономикадағы пайда болған тенденцияны
- оптималды салық салудың нұсқауларын бағалау, олардың
- болашақ салықтық тәртіптердің артықшылықты варианттарын негіздеу;
- өткен жылғы бюджеттің орындалуының жүргізілген экспертизаның нәтижесін
- бюджеттік сыныпталудың сәйкес статьялары бойынша үкімет және
Салық төлеушілерден, сондай-ақ мемлекеттік және мемлекеттік емес ресми
Мықты экономикада салық саясаты үйлесімді болады.
Қазіргі уақытта «салықтық есеп» түсінігі Салық Кодексіне енгізілген,
Алайда, бұл қажеттілік те жетілдірілді, өйткені Қазақстан
Экономистердің белгілеуі бойынша салықтық заң шығару норма қатынасында
Салықтық басқару елдің шаруашылық дамуын ынталандырады, өйткені салықтық
Елбасы Тәуелсіздік бастауында қабылданған ұзақ мерзімдік стратегия мен
Қазақстан Республикасының нарық жағдайындағы экономикалық дамуы, мемлекеттің экономикалық
Қаржы саясаты еліміздің қаржы заңдылықтары негізінде қаржы ресурстарын
Қаржы саясатының негізі - фискалдық саясат, яғни үкіметтің
Салық - экономикалық қатынастардың бір бөлігі болып табылатындықтан,
Салықтың экономикалык мәні - шаруашылық субъектілері мен жеке
Қазіргі мемлекеттердің барлығында дерлік, азаматтарды экономикалық қиыншылықтан қорғауды
Кез келген елдің экономикалық жүйесінің функциясын қамтамасыз етуде
Фискалдық саясатқа мемлекеттің бюджет қорын бөлу қызметі де
Мемлекет халықтың әл-ауқатын, тұрмыс денгейін жақсарту мақсатында белгілі
Мемлекеттің фискалдық саясатының басты міндеті - салық
Экономикалық саясатты жүргізудің барлық құралдары бір-бірімен тығыз байланыста.
Мемлекет өз елінің қаржы жағдайының тұрақтылығына, қоғамдық өндірістің
Сондықтан да, қаржы тұрақтылығының жалпы ережесі бойынша, дағдарыс
Біздің қоғамымыздың өтпелі кезеңінің дамуына, әлеуметтік саладағы өтпелі
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық қажеттілігін қанағаттандыру дәрежесі, өндірілген жалпы қоғамдык
Фискалдық саясаттың түрлері. Перспективалық мақсатына орай фискалдық
Орта мерзімді фискалдық саясат әлеуметтік-экономикалық
кіріс және шығыс саясаты;
бюджетті несиелендіру,
қаржы активтерін басқару;
мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу
Орта мерзімді фискалдық саясаттың негізгі мақсаты
Қойылған мақсатқа қол жеткізу мынадай негізгі міндеттерді шешуге
нәтижеге бағдарланған бюджеттеу әдісін енгізу мақсатында бюджет заңнамасын
қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарға өтуіне байланысты салық заңнамасын
адами капиталдың, инфрақұрылымның, мемлекеттік басқарудың, инновациялардың өсуінің барынша
аралық (жылдың қорытындысы бойынша) нәтижелерді және орта мерзімді
қадағаланбайтын экономиканың деңгейін, оның барлық құраушылары бойынша жасырын
макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету, экономиканың өсу қарқынының күрт
1.2 Фискалдық саясаттың халықаралық тәжірибесі
Бізге белгілі болып отырғанындай, салық - бұл бюджетке
Ең ескі салықтық жүйенің бірі болып Пальмира (Рим
Әр мемлекет өзінің тарихи дамуында салықтарды бекітудің өз
Батыстың дамыған елдерінің заң шығару қызметімен танысқан кезде,
Бизнестің корпоративтік секторына арналған салық салудың арнайы жүйесі
Корпорациялық емес сектордың пайдалары (көптеген елдерде 25-30% коммерциялық
Салық кезеңі аяғында әрбір салық төлеуші сол жылы
Сонымен, аванстың салықтарды қосып ақырғы салық сомасынан шегеріледі.
Қазіргі жағдайда салықты есептеу белгілі бір шкалада, табыстың
Аванстық салықтардың жеке табыс салығынан айырмашылығы:
- бірінші салықтар табыс түскен уақытта төленеді, ал
- аванстық салықты табыс
- бірінші салық табыстың толық мөлшерінен төленеді, ал
Өзге салықтар - акциздер, айналым салығы, кеден бажы
Ішкі коммерциялық қызмет (берілген елдің аймағындағы қызмет) заң
Екі жақты салық келісімінің кең тарапына байланысты бұл
Салық келісімінің әртүрлі моделінде «тұрақты іскер мекеме» түсінігі
Көпшілік елдер (Бельгия, Нидерланды, Дания) бұл концепцияны терең
Дамыған елдерде халыққа салынатын салықтың мынадай түрлері бар:
Бүкіл салықтар нақты және өзіндік болып бөлінеді. Өзіндік
Салықтың тікелей және жанама түрі бар. Тікелей салық
Салықтың тікелей және жанама болып бөлінуі, бір жағынан
2. ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТ
Отандық фискалдық саясаттың қалыптасу барысы мен Қазақстандағы фискалдық
2.1 Қазақстан Республикасының фискальдық саясатының
ерекшеліктер заңы
Салық салуды мемлекет құқықтық актілер шығару және реттеу
Осылайша, сәйкес құқықтық актілер арқылы мемлекет
Салық заңдарын шығару салық салуды нормативтік құқықтық актілермен
Құқықтық нормалардың жиынтығы, салық пен салық салуға арналған,
Салық саясаты мемлекеттің салық жүйесі арқылы
Қазақстан Республикасының салық жүйесінің негізі 1991ж. СССР салық
Салықтық заң шығаруға енгізілген өзгерістер жүйелі болған
1995 жылдың басында біздің салықтық жүйе соншалықты қиын,
Салық реформасына көшпей тұрып, оның стратегиялық мақсаттарын, бағытын
1995 жылдың 1 шілдесінен енгізілген Қазақстан Республикасы Президентінің
Өндірушілердің, кәсіпкерлердің іскер белсендігін салық жүктемесін төмендету арқылы,
1999 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің «Салықтар
2002 ж. 1 қаңтарынан Қазақстан Ресубликасы аумағында Салық
Салық Кодексінің қабылдануымен салық төлеушілерге түсетін салық жүктемесі
Осылайша, салық саясаты – бұл мемлекет белгілі
Қазіргі уақытта, Қазақстан Республикасының барлық аумағында Салық кодексінің
2.2 ҚР Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған фискалдық саясаты
Экономиканың «қызып кетуіне» әкеп соқпайтын фискалдық саясат
Мысалы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған
Бүгінде, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған фискалдық саясаты
Яғни, орта мерзімді фискалдық саясат республикалық бюджетті қалыптастырудың
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001-2007 жылдарға арналған фискалдық саясатының
Оның нәтижесін мына кестеден көруімізге болады:
Атауы 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Жалпы ішкі өнім, млрд. теңге 3260,6 3776,3 4612,0
Номиналдыөсу қарқыны, % 125,0 116,2 122,1 127,3 129,3
Нақты өсу қарқыны, % 113,5 109,8 109,3
2005 жылдан бастап құрылыста, өнеркәсіпте және
Негізгі экономикалық көрсеткіштердің біреуі жан басына шаққандағы ішкі
Орта мерзімді перспективада елдің экономикалық саясаты жеделдетілген өсуден
ЖІӨ-нің орташа жылдық нақты өсімі 2008 - 2010
Халықтың жан басына шаққандаєы ЖІӨ 2010 жылға қарай
Мұнайға әлемдік баға жоспарланатын кезеңде бір баррель үшін
2005-2006 жылдары инфляция деңгейі жоспарланған шекте ұсталып отырды.
Қазақстан Республикасының 2008-2010 жылдарға арналған негізгі макроэкономикалық
Көрсеткіштің атауы 2008 2009 2010
ЖІӨ, млрд. теңге 15 909,8 17 743,8 20737,6
ЖІӨ-нің нақты өзгеруі, өткен жылға %-бен 105,0 106,0
Тұтыну бағаларының индексі, кезең соңына %-бен 7,9-9,9 7,5-9,5
Тауарлар экспорты, млн. АҚШ доллары (ФОБ) 62 075,1
Тауарлар импорты, млн. АҚШ доллары (ФОБ) 39 316,0
Мұнай және газ конденсатын өндіру, млн. тонна 67,6
Мұнайға әлемдік баға (Brent қоспасы), бір баррелі үшін
Тұтастай, 2008-2010 жылдары экономиканың орнықты әрі теңгерімді өсуін
2.3 Бюджет жүйесін жетілдіру
Орта мерзімді перспективада бюджеттің теңгерімділігіне мұнай емес түсімдердің
2007 жылы Бюджет кодексіне Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының
Ұлттық қорға жіберілетін түсімдер өнімді бөлу туралы келісім-шарт
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарының ұлғаюы, олардың нәтижелігі мен тиімділігін
Бюджет процесін егжей-тегжейлі регламенттеу қажеттілігі бюджет қаражатының жетіспеушілігімен
2006 жылға қарай қалыптастырылған рәсімдер бюджетті қалыптастыру мен
Сонымен қатар, бұл ұстаным бюджетті қалыптастыру және оны
Бұл ретте, әкімшілердің жекелей алғандағы көбіне мемлекеттік органның
Мұндай ұстаным бюджет қаражатын пайдаланудың нәтижелілігінің орнына, қаржы
Аталған жүйелі кемшіліктерді жоюға бюджеттік ресурстарды мемлекеттік басқарудың
Берілген міндетке жету үшін біріншіден, әкімшілерге белгілі бip
Бюджетті жоспарлау және атқару бюджет қаражатын пайдаланудың бағыттары
Бюджетті жоспарлау мен атқару рәсімдерін жетілдіру шаралары мынадай
стратегиялық, орта мерзімді мақсаттармен, республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және
республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге қабілеттігін орнықты
корпорaтивтік басқару;
мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ағымдағы және күрделі шығыстарын
бюджетті әзірлеу және атқару жөніндегі рәсімдерді ықпалдастыру;
мемлекеттік органның ішінде және мемлекеттік органдардың арасында бюджетті
ақпараттық жүйелерді оңтайлы қолдана отырып, бюджетті жоспарлау және
Нәтижелерге бағдарланған бюджеттеу - бұл бюджет ресурстарын мемлекеттік
Бұл әдіс шығындар мен нәтижелерді, бюджет қаражатын жұмсаудың
Бюджет процесін реформалау қаржы менеджментінің қағидаттарын енгізудің алғышарттарын
Бүгінгі күні фискалдық саясат тақырыбы өзекті мәселеге
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан
Жаңа Салық кодексінде тоқтатыла тұру кезеңіндегі корпоративтік табыс
1) 2009 жылғы 1 қаңтардан 2010 жылғы 1
2) 2010 жылғы 1 қаңтардан 2011 жылғы 1
Кодекстің Инвестициялық салық преференциялары бабында:
1. Инвестициялық салық преференциялары осы
Преференцияларды қолдануға, осы баптың 6-тармағында аталғандарды қоспағанда, Қазақстан
Преференцияларды қолдану мақсаттары үшін Қазақстан Республикасының аумағында жаңадан
құрылыс мердігері шартын жасасу жолымен құрылыс салған кезде
қалған жағдайларда — ғимаратты (ғимараттың бір бөлігін) пайдалануға
Мынадай талаптардың біріне немесе одан да көбіне сәйкес
1) салық төлеушіге салық салу осы Кодекстің 5-бөліміне
2) салық төлеуші осы Кодекстің 279-бабының
3) салық төлеуші осы Кодекстің 63-тарауында көзделген арнайы
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Үкіметі жер қойнауын пайдаланушыға:
1) 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап 2012 жылғы
2) 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап 2012 жылғы
Осы тармаққа сәйкес преференцияларды қолдануға рұқсат етілген жер
Жаңа Салық Кодексімен 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап
Сондай-ақ, жаңа Салық кодексінде сақтандыру, қайта сақтандыру ұйымдарының
Ал әлеуметтік төлемдерді, ең төмен жалақы мөлшерін, сондай-ақ
2.4 Елбасының «Дағдарыстан – жаңаруға және дамуға» Жолдауының
Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2009 жылғы
Біз оларды еңсереміз және осы дағдарыстан әлдеқайда күшті
Өмірге қабілетті және икемді экономика жасау
Әлемдік қаржылық дағдарыс сияқты қиын да сын кезеңде
Өткен жылмен салыстырғанда, корпоративтік табыс салығы биылғы жылдың
Осының бәрі экономиканың шикізаттық емес секторын, шағын
Қай қоғамда, қай кезеңде болмасы, ел экономикасын адам
Осыған орай, Мемлекет Басшысы әлемдік қаржы дағдарысы кезеңінде
Кеңес Одағының Батырларына, үш дәрежелі Даңқ ордендерінің иегерлеріне
Социалистік Еңбек Ерлеріне, үш дәрежелі Еңбек Даңқы ордендерінің
«Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» құрметті атағына ие болған
Мемлекет Басшысының еліміздің даму жолындағы белестерді айқындап, алдағы
ҚОРЫТЫНДЫ
Осы курс жұмысының тақырыбын зерттеу нәтижесінде мен мынадай
- жоғары дамыған нарықтық қатынастар жағдайында өндіріс құрылымының
1.өзінің қызметтері мен міндеттерін орындау
2. жалпы елдің шаруашылығын реттеуге жағдай жасау;
3. нарықтық қатынастар процесінде пайда болған халықтың табысы
Қорыта айтқанда, салық саясаты болашаққа есеп болжамын жасайтын
Озық ойлы экономистер бюджеттің орындалуын реттеуді басқарудың кешенді
Біз осы курс жұмысында Фискалдық саясаттың негізгі
Пайдаланылған әдебиеттер:
«Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған фискалдық саясаты»
Фискальная политика и ее механизм.
«2008 жылға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан
"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 6 наурыздағы Қазақстан
7. Черник Д.Г. «Налоговая реформа на рубеже веков»,
8. Черник Д.Г. и другие «Основы налоговой системы»,
9. Жүнiсова Н.А Бюджет саясаты. Саясат-2005
10. Юткина Т.Ф. «Налоги и налогообложение», учебникик, М:
11. Финансы РК: Ежегодный статистический сборник 1990-2005/ Под
12. www.enbek.kz мекен-жайы
13. www.kaz-inform.kz мекен-жайы
14. Е.А. Киселева «Макроэкономика», Мәскеу, 2007 ж.
Қосымша материал
Бюджет қорлары (2008 ж.)
млн. тенге
Болжам млн. теңге
Нақты түскені
Пайыздық
орындалуы
Мемлекттік бюджет,
оның ішінде:
43944,8
51182,4
116,5
Республикалық
бюджет
25021,3
30952,3
123,7
Жергілікті бюджет
18923,5
20230,1
106,9
*- республикалық бюджеттен түсетін трансферттерді есепке
23