Мазмұны
Есептің қойылымы
I . Кіріспе
Мәліметтер базасы дегеніміз не?
II. Негізгі бөлім 6
2.1 Мәліметтер базасын ұйымдастыру.
2.2 BDE Administrator.
2.3 Мәліметтер базасының кестесін құру.
2.4 Кіру құжаттары.
Программаны орындау барысы.
Paradox форматының кестелері.
Компоненттер парағы.
Кестенің қасиетін беру.
2.5 Шығу құжаттары.
Мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын жобалар құру.
2.6 Программалық жабдықталуы.
III Қорытынды 29
IV Программа листингі..............................................................30
V Пайдаланған әдебиеттер тізімі.............................................32
Есептің қойылымы
Программаға арналған негізгі шарттар және оындау жолдар:
Бұл курстық жұмыстың мақсаты – деректер базасын құру
Атрибуттарға есім берілуі керек және олардың құрылымы біртекті
Жолдың реттілігі маңызды емес;
Атрибуттардың реттілігі маңызды емес;
Қайталанатын жолдары болмауы тиіс;
Менің курстық жұмысымның негізгі мақсатым – мемлекеттер туралы
Мемлекеттер жайлы анықтаманы жасау – дүние жүзі мемлекеттері
Мемлекет туралы жалпы мәліметтер базасын құрудағы біздің
Кіріспе
Мәліметтер базасы – ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге
Қайшылықсыз;
Артықсыз;
Тұтас
болуы керек.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға,
DELPHI жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды,
Локальді МББЖ – барлық бөліктері қолданушы компьютерінің деректер
Тораптық МББЖ – ге файл – серверлік, клиент
Көпқолданбалы МББЖ – ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді.
DELPHI – ді кәдімгі МББЖ деп айтуға, оның
Бұны бірақ та жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды,
Мәліметтер базасын басқару жүйесі дегеніміз жаңа мәліметтер базасын
База ақпаратын көрсетушілік ретінде берілген критерийге сәйкес бейнелейтін
Кез келген МББЖ мәліметтермен төрт қарапайым операция орындауға
Кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу;
Кестеден бір немесе бірнеше жазбаны қою;
Кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту;
Берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу.
МББЖ – нің тағы бір функциясы – мәліметтерді
МББЖ – ның екі жұмыс режимі бар: жобалаушылық
Жобалаушы кесте құрылымдарын мәліметсіз жасайды және оны тапсырыс
Базаны пайдаланушы – формалардың көмегімен оны ақпаратпен толтырады,
Негізгі бөлім
2.1Мәліметтер базасын ұйымдастыру
Мәліметтер базасы кейбір қолданбалы ақпараттық жүйеде қолданылатын деректерді
Иерархиялық;
Желілік;
Реляциялық;
Объекті - бағытталған;
Иерархиялық модельде – деректер ағаш тәріздес (иерархиялық) құрылым
Желілік модельде - деректер ерікті граф түрінде ұйымдастырылады.
Объекті – бағытталған модельде мәліметтер базасының жазбасы объект
2.2 BDE Administrator
DELPHI қолданбасы деректер базасына қатынауды BDE (Borland DataBase
Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба
Деректер базасымен жұмыс, ережеге сай бірқолданушылық режимінде жұмыс
STANDART типті драйверлерді тек Paradox, dBase, FoxPro кестелері
Жергілікті деректер базасына қатынау үшін BDE деректер базасының
BDE Administrator программасы түрлі типтегі BDE мәліметтер қорының
Программа терезесі екі беттен тұрады: Databases – мәліметтер
Біздің мысалдағы кестеге жалған ат құру үшін Object
ОК батырмасын басу арқылы сол жақтағы жалған аттар
Жалпы алғанда, BDE Administrator – дың мәліметтер базасын
2.3 Мәліметтер базасының кестесін құру
Деректер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі каталогта тұрады.
Өріс мүмкін болатын типтің деректерін қамтиды. Кестенің негізін
1) Өріс сипаты;
2) Кілт;
3) Индекс;
4) Өрістің мәтініне шек қою;
5) Кестелер арасындағы біртұтастықты сақтау;
6) Парольдер
кіреді. Кестені құрғанда кестенің аты және құрылымы беріледі.
Ал енді мәліметтер базасымен жұмыс жасамас бұрын, біз
2.4 Кіру құжаттары
Программаны орындау барысы
Осы курстық жұмыста мен әрбір көлік жүргізуші жөнінде
Database Desktop - ты ашып, File – New
QBE Query Визуалды сұраныстарды құру және оларды файлға
SQL File SQL – сұраныстар жасау және оларды
Table Жаңа кесте құру.
Table алғаннан кейін бізге мынадай сұхбат терезесі ашылады.
Жаңа кестені құру келесі команда бойынша іске асады:
Жоғарыдағы кестеде программаны іске қосудың жалпы кестесі көрсетілген.
Құрылып жатқан кестенің әрбір өрісіне бір жазба сәйкес
Әр өріске ең алдымен ат (Field Name) беріледі.
Paradox форматының кестелері
Delphi – дің өзіндік кестелік форматы жоқ, бірақ
Paradox кестесі деректер базасын құруға және онымен жұмыс
Оның негізгі артықшылықтарын атап өтейік:
1) деректердің тұтастығын;
2) әр түрлі типті деректерді ұсынуға арналған өрістік
3) енгізілген деректерді тексеруді;
4) кестенің парольдық қорғанысын қамтамасыз етеді;
Төмендегі кестеде Paradox 7 кестесінің өрістік типінің тізімі
Тип Белгіленуі Мәннің мазмұны
Alpha A Символдар қатары. Ұзындығы 255 символ.
Number N Жүзбелі нүкте саны.
Money $ Ақшалық қосынды.
Short S Бүтін сан. Диапазон -32768...32767
Longinteger I Бүтін сан. Диапазон -2 147483648...2 147483647
BCD # Екілік – ондық жүйедегі сан.
Date D Күн
Time T Уақыт
Timestamp @ Күн мен ай
Memo M Символдар қатары. Ұзындығы шектелмеген.
Graphic G Графиктік көрініс. Форматтары BMP, PCX, TIF,
OLE O OLE технологиясын қамтитын деректер форматы.
Logical L Логикалық мән.
Autoincrement + Автоинкрементті өріс.
Binary B Байттар тізбегі. Ұзындығы шектелмеген.
Bytes Y Байттық тізбек. Ұзындығы 255
Ескерту!
DataBase Desktop программалық ортасында жұмыс істегенде Graphic, Binary,
Paradox кестесінде өріс аты әріптен басталып, әріптер мен
Өрістің атын бергенде “пробел”, “#”, “$” символдарын қолдануға
Бірақ, “.”, “!”, “|” символдарын қолдануға болмайды. Себебі,
DELPHI – дің өзіндік деректер базасының кестелік форматы
1) Аспаптық құрал;
2) Компоненттер;
Аспаптық құралдарға арнайы программалар мен пакеттер жатады. Олар
Компоненттер, деректер базасымен операция жасайтын қолданбаларды құруға арналған.
Компоненттер парағы
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттерді қарастырайық.
Деректер базасымен жұмыс істегенде қолданылатын компоненттер Data Access,
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды емес
1) DataSource – деректердің басы;
2) Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы;
3) Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер
4) StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру;
5) DataBase – ДБ қосылу;
6) Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы;
7) BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау;
8) Update – деректер жиынтығын модификациялау;
9) NestedTable – қойылған кесте;
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер орналасады:
1) DB Grid - кесте;
2) DB Navigator – навигациялық интерфейс;
3) DB Text - жазба;
4) DB Edit – бірқатарлы редактор;
5) DB Memo – көпқатарлы редактор;
6) DB Image – графиктік көрініс;
7) DB ListBox – қарапайым тізім;
8) DB ComboBox – комбинацияланған тізім ;
9) DB CheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш;
10) DB RadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары;
11) DB LookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым
12) DB LookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған
13) DB RichEdit – толық функционалды тестілік редактор;
14) DB CtrlGrid – модификацияланған кесте;
15) DB Chart - диаграмма;
Midas парағында қашық деректер базасын басқаратын визуалды компоненттер
1) ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы;
2) DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу;
3) SocketConnection – Windows сокеті арқылы қашық сервермен
4) DataSetProvider – деректер жиынының провайдері;
5) SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері;
6) WebConnection – Web – сервермен қосылу;
7) CorbaConnection – Corba – клиенттің қосылуы;
Decision Cube:
1) DecisionCube – көпшекті деректер кубы;
2) DecisionQuery – көпшекті деректердің бастамасы;
3) DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы;
4) DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы;
5) DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі;
6) DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы;
Rave парағында есеп берудің ретіне арналған визуалды компоненттер
RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен
RvSystem – универсалды компонент, есеп беруді қарауды және
RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады
RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады;
RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады;
RvTableConnection – Table компоненті бар мәліметтермен байланыстырады;
RvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады;
RvRenderPreview – RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді экранда
RvRenderPrinter – RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді баспа
10) RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады;
11) RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады;
12) RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады;
13) RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады;
InterBase парағында InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған компоненттер
1) IBTable – Table дерегінің жинағы;
2) IBQuery – Query дерегінің жинағы;
3) IBStoredProc – InterBase серверінде сақталатын процедураны шақырады;
4) IBDataBase – деректер базасымен қосылу;
5) IBTransaction - транзакция;
6) IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау;
7) IBDataSet – деректердің бастамасы;
8) IBSQL – SQL – сұранысты орындау;
9) IBDataBaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат;
10) IBSQLMonitor – SQL – сұраныс орындалуының мониторы;
11) IBEvents – сервер оқиғасы;
InterBase парағының көп компоненттері Data Access компоненттеріне ұқсас
Кестенің қасиетін беру
Validity Checks – бұл қасиет кесте мәндерінің дұрыстығын
Required Field Бұл идентификаторда әрбір жазбада керекті жолдар
Minimum Мәннің минимумы. Бұл қасиетті сандық өріске берген
Maximum Мәннің максимумы. Бұл қасиетті сандық өріске берген
Default Бұл қасиетті сандық және логикалық өрістерге, ал
Picture Енгізілетін мәннің түрін көрсетуге болады. Мысалы, телефон
Assist Бұл батырма Picture түрін құруға көмектесетін диалогтық
Table Lookup – бұл бөлім берілген кестенің өрісін
Drive (or Alias) сырғымалы тізіміне Browse... батырмасын басу
Secondary Index – бұл бөлім ары қарай жұмыс
Жаңа индекс құру үшін Define – анықтау батырмасын
Index Options радиобатырма панелі келесідей қасиеттерді құруға мүмкіндік
Unique Бұл опция екінші индекс болатын өрісті болдырмайды,
Descending Бұл опция кестені кему бойынша реттейді.
Case Sensitive Бұл опция енгізілген символдардың регистріне
Maintained Егер бұл опция тұрса, онда кестеде өзгерістерден
Индексі таңдалғаннан кейін, оның индексін беретін терезе ашылады.
Referential Integrity – бұл бөлім әр түрлі кестелердің
Fields панелінен керек деген өрісті таңдап аламыз. Стрелкасы
Update rule – радиобатырмалар тобы егер бас кестеде
Strict Referential индекаторын орнатқанда Paradox – тың алғашқы
Барлық операциялар біткеннен кейін құрылған сілтеме атын беру
Password Security бөлімі Paradox – та құрылған кестелерге
Current Password (ағымдағы пароль) терезесінде сіз парольді көрсетесіз
All Барлық операциялар қабылданады, кестені өшіру, құрылымын өзгерту,
Insert & Delete Кестедегі жазбаларға барлық операциялар
Data Entry Мәліметтерді редактерлеуге және жазбаларды қоюға болады,
Update Кестені көруге және кілті жоқ өрістерді өзгертуге
Read Only Тек кестені көруге болады.
Table Language – бұл бөлім BDE Administrator арқылы
Dependent Tables – бұл бөлім Referential Integrity сілтемелі
Барлық керекті құрылымдық мәліметтер кестеге енгізілгеннен кейін Save
2.5 Шығу құжаттары
Мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын жобалар құру
Мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын қарапайым жоба жасап көрейік:
Бұл кестедегі жобадағы компоненттер мен МБ – дағы
Осы жобаларды жасай отырып, “Объект инспекторы” көмегімен
Компонент Қасиеттері Мәні
Table1 Database Name Елдер
Table Name 1tab
Active True
Data Sourse1 Dataset Table1
DBGrid1 DataSourse DataSourse1
DBNavigator1 DataSourse DataSourse1
Жаңа жоба ашып формаға BDE кітапханасынан Table компонентін
Біздің курстық жұмыс бойынша форма саны ...
Алғашқы жобаның мәндерін орындау үшін брнеше қосымшалар енгіземіз.
Объектілер инспекторы бетіне форманың On Create оқиғасына мынадай
procedure TForm2.FormCreate( Sender: TObject );
begin
Table1.Active:=true;
end;
Тура осындай формасының OnDestroy оқиғасына мынандай өңдеуші енгіземіз:
Procedure Tform2.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=false;
end;
Бұл өзгерістер программаны жүктегенде кесте мен мәліметтер қоры
Барлық орналастырған формамызды бір – бірімен байланыстырамыз. Ол
Әрбір формамызға өзімізге қажетті компоннттерді орналастырамыз. Соларға жеке
Қалған барлық формаларға бірдей компоненттерді орналастырамыз. Олар: Table,
Form2 – де, төмендегі суреттен байқасақ, мемлекеттер жөнінде
Ал үшінші формада, яғни Form3 –те мемлекеттердің тілі,
Қосымшалар
Бұл құрылған барлық формалардағы мәліметтерді сұрыптауға болатындығын айта
Іздеген мәліметімізді қасиеттер бөліміндегі Filter деген жерге жазамыз,
Қасиеттер бөлімін орындап, ақиқат мәнін берген кезде шынында
Жалпы мәліметтер базасының негізгі мақсаты – көптеген ақпараттарды
Осы курстық жұмысты жасау арқылы, мен көптеген ақпарат
Қорытынды
XXI ғасырды ақпараттық технологиялар дәуірі деп атайды. Қазіргі
ЭЕМ – дер адам қызметінің барлық салаларына еніп
Жалпы қорытындылай келсек, барлық өндірістерде, ауыл шаруашылығы мен
Осы курстық жұмыстың тапсырмасы – МБ-н құру кезінде,
Бұл курстық жұмыстың студентке берген пайдасы көп. Студенттің
Программа листингісі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Под редакцией доктора технических наук А.Ф.Черняевского.
Автоматизированные обучающие системы на базе ЭВМ, Минск, Издательство
Баронов В.В. и др. – М.: ИНФА –
Драгныш Ю.Е., Учебное пособие, перевод с англ., Европейский
В.В.Фаронов DELPHI 5. Руководство программиста. Издательство “Нолидж”, Москва,2001.
В.Гофман, А.Хомоненко Работа с базами данных в DELPHI.
А.М.Епанешников, В.А.Епанешников DELPHI база данных.
Издательство “ДИАЛОГ – МИФИ”, Москва, 2000г.
А.Я.Архангельский Прогамирование в DELPHI 7. Издательство “Бином”, Москва,2004г.
Электронный учебник по DELPHI 6.
“rambler.ru” және “google.ru” сайттары
- 18 -