Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1 Кәсіпорындардың шығындары және олардың түрлері
2 «Адал»АҚ-ның ағымдағы шығындарын басқаруды талдау
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Шығындарды жіктеудің осы немесе басқа жүйелерін
«Шығындар, деп жазады Лисович Г. М.,
Тура осындай мазмұндағы анықтаманы сәл кейінірек
Осы ұғымдардан «шығындар» тұжырымдамасының абстрактілі деңгейде
Сондықтан, мұндағы шығындардын ой өзегі, «әр
«Шығындар» үғымына өндіріс шығындарының пайда болуымен
міндеттемелердің артуы (әсіресе, кредиторлық қарыз) енеді.
Бухгалтерік есептің стандарттары бойынша «Шығыстар» есепті
1.Кәсіпорындардың шығындары және олардың түрлері.
Кәсіпорынның шығаратын тауаларының мөлшерін рынокқа ұсынылуы,
Шығындар - бұл кәсіпорынның өзінің өндіретін
өзіндік құн құрайтын өнімдерді өндіру және
өндірісті ұлғайтуға және жаңғыртуға кететін шығындар.
өндірістің әлеуметтік-мәдени тұғын үй, тұрмыстық қызмет
Өндірістік шығындардың жіктелуі
Сыныптау белгілері Шығындардың бөлшектенуі
Экономикалық элементтер
Өзіндік құнның статьялары
Технологиялық процестерге қатастылығы
Құрамы
Өнімнің өзіндік құнына қатысудың тәсілі
Өндірістік процестегі рөлі
Мақсатқа сәйкес жұмсау
Жоспарға қатысу мүмкіншілігі
Өнімнің көлеміне қатысты
Шығу мерзімділігі
Дайын өнімге қатысты
Өзіндік құнның калькуляция статьялары
Негізгі, қосымша
Бір элементтік, кешенділік
Тікелей, жаңама
Өндірістік, өндірістен тыс
Өндірістік, өндірістік емес
Жоспарлы, жоспарсыз
Тұрақты, ауыспалы
Күнделікті, бір жолғы
Аяқталмаған өнімге кететін шығындар, дайын өнімнің
Практикалық маңызы болатын ең тұрақты және
Ауыспалы шығындар – бұл осы кездегі
Мысалы, еңбекақы шығындары, шикізаттар, отын, энергия,
Шығындар экономикалық және бухгалтерлік болып ажыратылады.
2. «АДАЛ» АҚ -НЫҢ
2.1 «Адал» АҚ-ның жалпы
«Адал Агроөнеркәсіптік компания» Ашық Акционерлік Қоғам
Кәсіпорынның толық аты: «Адал Агроөнеркәсіп компаниясы»
Қоғам өзі шығарған акцияларын ашық түрде
«Адал» АҚ-ның орналасқан жері. Қазақстан Республикасы,
Қоғамның өзі балансы және басқа да
Қоғамның негізгі қызметі болып:
Ауылшаруашылық өндірісі;
Барлық түрдегі және жағдайдағы бағалы металдарды
Авто жолдары және ауылшаруашылығына арналған объектілерді
Құрылыс материалдарын өңдіру және өткізу;
Құрылыс және жөндеу жұмыстары;
Экономикалық және табиғатты қорғау қызметі;
Қонақ үй ашу;
Сыртқы экономикалық қызмет;
Делдалдық қызмет;
Ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу және өндіру;
Өндірістік тауарларды өндіру;
Ақысы заңгерлік қызмет көрсету, адвокат қызметімен
Франчайзинг;
Коммерциялық қызмет;
Халыққа қызмет көрсету.
Қоғамның акционерлері келесі талаптарды орындауға
Қоғам он күн ішінде номиналды акция
Коммерциялық құпияны сақтауға;
Басқа міндеттерді қоғам акционерге жүктей алмайды.
Кәсіпорынның мүлігін негізгі және айналым капиталдар
Мүліктің қалыптасуының негізі болып келесілер табылады:
Акционерлердің акцияны сатып алуға салған салымдар;
Кәсіпорынның өзінің қызметінен тапқан табысы;
Қазақстан Республикасының заңына қайшы келмейтін
Кәсіпорынның қызметін қамтамасыз ету үшін жарғылық
Кәсіпорынның белгіленген жарғылық капиталы 300
2-кесте. 2006-2007 жылға арналған «Адал» АҚ-ның
№ Көрсеткіштер Жылдары Ауытқулар
2004 2005
Өткізілген өнімнен түскен түсім 250633 362648
Ағымдағы активтердің орташа көлемі 95106,5 110676,5
Ағымдағы активтердің айналым кофициенті 2,64
1 күндегі ағымдағы активтердің айналым ұзақтығы
Айналым корының беріктеу кофициенті 0,38 0,31
Жоғарыда келтірілген кестелердегі көрсеткіштер жанама шығындарға
Кәсіпорында өнімді өткізу бөлімі бар оның
Өнімді өткізу үшін, өнімнің бағасы оның
05.01.01.жылдан бастап «Адал » АҚ-ның өнімі
еркін сауда нарығында және Алматы қаласындағы;
облыстардағы сауда нүктелерінде сатылады;
сонымен қатар олар жалақы есебінде және
« Адал» АҚ-ның өткізу бөліміне
- 2 менеджер;
- ұсыныс қабылдайтын 2 диспетчер;
- 5 машина жүргізуші – экспедитор;
- өткізіү бөлімінде сонымен қатар келесілер
- потенциальды клиенттерге өнімді жеткізетін 7
- қор меңгерушісі;
Шаруашылық құрылымды және басқаруды ұйымдастыру
«Адал» АҚ-ның цехтік құрылыммен басқару енгізілген,
«Адал» АҚ: 2 МТФ, 1-ТФ, кондвор,
«Адал» АҚ-ның аймағында 3 тұрғылықты жер
Жалпы тұрғындардың саны 5 137 адам.
2006 жылдың жалақысының жалпы соммасы 4
Ақша қаражаттарын өндірістің тиімділігіне және дайын
Несиелер;
Қарыздар;
Акцияны шығару және сату;
Дайын өнімді сатқаннан түскен пайда, ақша
Бір жыл ішінде қайта өңдеу цехының
3-кесте. 2005-2006 жылғы «Адал» АҚ-ның технико–экономикалық
№ Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі Жылдары Ауытқулар
2005 2006 +/- %
Өнімді өткізуден түскен табыс мың. тг.
Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың. тг.
Жиынтық табыс мың. тг. 66411,0 74284,0
Кезең шығындары мың. тг. 47033,0 51316,0
Негізгі қызметтін түскен табыс мың. тг.
Қосымша қызметтен түскен табыс мың. тг.
Таза табыс мың. тг. 17773,0 22488,0
Өндіріс рентабельділігі % 1,9 2,2 0,30
Жұмысшылардың еңбек өнімділігі мың. тг 487,61
Жұмысшылырдың саны адам 514 552 38
Өндірістегі негізгі құралдардың орт. жылдық құны.
Қор сиымдылығы тенге 0,93 0,66 -0,27
Қор қайтарымдылығы тенге 1,07 1,5
Қормен қарулану мың. тг 454,9 436,2
Өнімді өткізуден өткізуден түскен түсім: әрине
Өткізілген өнімнің өзіндік құны. Бұл
Жиынтық табыс. Жиынтық табыстың соммасы 2005
Кезең шығындары. Бұл көрсеткіш жалпы шығындар,
Таза табыс. Бұл көрсеткішті есептеу үшін:
Өндіріс рентабельділігі. Осы көрсеткіш кәсіпорын өндірісіннің
Жұмысшылардың еңбек өнімділігі. Өндіріс қызметінің нәтижелігін
Өндірістегі негізгі құралдардың орташа жылдық құны.
Қор сиымдылығы. Бұл көрсеткіш қор қайтарымдылық
қор сыйымдылығы = негізгі қордың (орт)/
Қор қайтарымдылығы. Негізгі өндірістік қорларды пайдаланудағы
қор қайтарым. = өнімді өткізуден түскен
Тозу кофициенті. Бұл өндірістегі негізгі құралдардың
Қормен қарулану. Бұл көрсеткіш 2003 жылы
Осы көрсеткішті есептеу үшін біз:
қормен қарулану = негізгі қордың (орт)/
4-кесте. 2005-2006 жылғы «Адал» АҚ-ның қаржылық
№ Көсеткіштер Өлшем бірліктері Жылдары
2003 2004
Өзіндік кофициенті. 0,7 < 0,91
Қарыз құралдарының үлесі > 0,3 0,03
Өзіндік және қарыз құралдарының қатынасы >
Жалпы айналым капиталының кофициенті
0,75 0,98 0,23
Өзндік құралдардың айналым кофициенті
0,82 1,15 0,33
Дебиторлық қарыздардың айналым кофициенті
29,19 60,96 31,77
Дебиторлық қарыздардың орташа
Айналым кофициенті
12,50 598,7 586,2
Барлық айналым активтердің
Айналым кофициенті
2,64 3,20 0,56
Кәсіпорын мүлігінің рентебельділігі % 19,74
Өзіндік құралдардың рентабельділігі % 27,7 24,07
Жалпы өндірістік қордың рентабельділігі %
Баланстық пайданың нормасы. мың тг.
Таза түсім нормасы. мың тг
«Адал» АҚ-ның қаржылық жағдайын сипаттайтын
Қаржылық жағдайын көп көрсеткіштер арқылы сипаттауға
І. Төлем қабілеттігін сипаттайтын:
Толық икемділік кофициенті.
Аралық жабу кофициенті.
Жалпы жабу кофициенті.
ІІ. Қаржылық тұрақтылықты сипаттайтын:
Өзіндік кофициенті.
Қарыз құралдарының үлесі.
Өзіндік және қарыз құралдарының қатынасы.
ІІІ. Іскерлік бәсекелестік көрсеткіші:
Жалпы айналым кофициенті.
Айналым жылдамдығы.
Өзндік құралдардың айналымы.
ІV. Рентабельділік көрсеткіштері.
Кәсіпорын мүлігі.
Өзіндік құралдар.
Қысқа және ұзақ мерзімді қаржылар.
Жалпы кәсіпорын төлем қабілетті деп есептеледі
Қаржылық тұрақтылық көрсеткіші: бұл көрсеткіш тартылған
Өзіндік козфициенті. 0,7 ден аз емес
Қарыз құралдарының үлесі. 0,3 тен көп
2.2 Кәсіпорынның шартты өзгермелі
Қазіргі кезде әлемде экономикалық таза өнімді
Сүт өнімдер ассортиментінің бәсеке қабілетті мәселесін
Тұтынушылардың қалауын анықтау үшін олардың арасында
Тұтынушы сүт өнімдерін сатып алғанда келесі
Максимал пайда тауып, акционерлер қызығушылығын қолданып,
Қазіргі кезде « Адал» АҚ-ның мыңдаған
Берілген жағдайды толығымен ашу үшін Алматы
1-сурет. Алматы қаласы бойынша маркетингтік зерттеу
нәтижесі
Шартты өзгермелі шығындар, айтып кеткеніміздей, өндірілген
Олар өнімнің өзіндік құнына тікелей кіретін
5-кесте. Өнім өндірісіне кететін өндірістік шартты
№ Материалдар Жылдар Ауытқулар
2004 2005 +/-
Сүттің барлық түрі бойынша
Шикізат 29 787 620 30 790
Қораптама 9 845 298 9 996
Электр энергиясы 793 853 795 945
Жалпы өнім өндірісі 2 116 419,5
Айранның барлық түрі бойынша
Шикізат 23 151 600
23 390 450 238 850
Қораптама 13 786 521 13 975
Электр энергиясы 848 255 850 360
Жалпы өнім өндірісі 2 139 337
Қаймақтың барлық түрі бойынша
Шикізат 45 003 767 45 116
Қораптама 15 295 873 15
Электр энергиясы 1 617 718 1
Жалпы өнім өндірісі 1 877 425,7
Сүзбенің барлық түрі бойынша
Шикізат 1 348 275 1 365
Қораптама 1 013 416 1 152
Электр энергиясы 61 539 65 212
Жалпы өнім өндірісі 178 333,87 179
Көріп тұрғанымыздай өнім өндірісіне тікелей әсер
Бұл жерде де байқағанымыздай өзіндік құнға
Өнімнің бір данасына кеткен шығындар мен
∆МЗхі = ∆УРхі × Ціпл ×
Материалдық орташа бағасының деңгейі, шикізат нарығына,
∆МЗхі = ∆Цх і× УПіф ×
Көп кәсіпорындарда жоспардан жоғарғы шикізат қалдықтары
Жоспардан жоғарғы қайтарымсыз қалдықтар өнім бағасының
∆УМЗ = (УР1 - УР0) ×
Бір материалды екінші материалмен алмастыру, өнімнің
Құрал-жабдықтарды және машиналарды эксплуотациялап, қамтамасыз етуге
Құрал–жабдықтарды және машиналарды ұстауға және экспуотациялауға
6-кесте. 2005-2006 жылға арналған «Адал» АҚ-ның
№ Көрсеткіштер 2005 жыл 2006
Жыл басы Жыл аяғы Жыл басы
Бастапқы құны 263254 302875 302875 353103
Жиналған тозу 31567 66927 66927 107453
Қалдық құны 231687 235948 235948 245650
Орташа жылдық құны 233817,5 240799,0 6981,5
Жоғарыда көрсетілген кестеге көңіл бөлсек, 2004
Келесіде шығындардың әр бабы бойынша қорларды
Амортизацияның жалпы соммасы, машиналар мен құрал
∆ НА = (УР1 - УР0)
Өнімнің 1 данасына шаққандағы үнемді амортизациясы
Эксплуотациялық шығындарының көлеміне эксплуатацияланған объектілердің саны,
Толық, ағындағы және профилактикалық жөндеуге кеткен
Тауарларды зауот ішінде тасымалдауға кейін шығындар
МБП тозу сомасына өнім өндіріс көлеміне
7-кесте. Өндірістік шығындар құрылымы
Шығындар бабы Өлшем бірлігі
Барлығыыыыыыыыыыыыыыыыы
Барлығыыы Сонымен қатар цехтарда цехцебойынша
өсімдік шаруаш. Мал
шаруааш.
Өдеуші
кешені
Аяқталмаған өндіріс Млн.тг 3,9 -3,9
Аударылған жалақы Млн тг 55,0 10,0
Егістік, шикізат * 103,8 4,6
99,2
Жем – шөп
62,2
62,2
Дәрі- дәрмек, құнартқыштар
49,0 12,2 2,8 34,0
Жанар – жағар май
40,0 27,0 7,0 6,0
Электроэнергия
8,6 0,6 4,0 4,0
Қосалқы бөлшектер, жөндеу
16,3 8,2 3,5 4,6
Трактор автокөлік
Қызметі —«-- 11,6 0,8 9,0 1,8
Амортизация негіздер —«-- 31,7 2,0 1,7
Сумен қамтамасыз ету
3,2 3,2
тб. Шығындар
9,9 1,5 1,8 6,6
Барлығы:
—«-- 395,2 74 108 213,2
Жалпы өндірістік шығындардың құрылымына тоқталатын болсақ,
Қолданылған ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан
Инструкция Госкомстата РК «Отчет предприятия, учреждения
Инструкция «Об особом порядке формирования затрат,
Положение «О составе затрат по производству
Инструкция Госкомстата РК «Отчет предприятия, учреждения
Закон РК«о предприятиях а Республике Казахстан»
Стандарты бухгалтерского учета РК. – А.
Абилов Е.К. Пути снижения себестоимости продукции
Аттестация себестоимости продукции по двум категориям
Аудит и анализ финансовой отчетности, под
Стратегия индустриально-инновационного развития Казахстана на 2003
Қорытынды.
Сонымен қорыта келіп, бүгінгі таңдағы, шаруашылық
Шығындардың түрлері бойынша есебі есепті кезеңде
Олардың шығу орындарына байланысты шығындар есебі,
Тұрақты иеленушілер (тасымалдаушылар) бойынша шығындар есебі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ БЕРУ
Қ. И. САТПАЕВ АТЫНДАҒЫ КАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
РЕФЕРАТ
ТАҚЫРЫБЫ: Шығындардың түрлері және шығындарды бағалауды
ОРЫНДАҒАН: ЭКб-04-1К студенті
БЕКЕНОВА
ҚАБЫЛДАҒАН:ДАНАБАЕВА Д.И
АЛМАТЫ 2008