ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС-тің қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін талдау
“"ЖІГЕР" АҚ –тегі шығындарды талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасындағы ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі
Бүгінгі күні шаруашылық субъектілердің барлығы өз жұмыстарында өнім
Ал енді статистикалық деректерге жүгіне отырып, 2006 жылғы
Ерекше тоқталатын жай, Елбасы Н.Назарбаев республикамыздың даму стратегияларын
Мәселен, өткен жылмен салыстырғанда республикамызда сары май өндірісінің
Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісін талдасақ (9
5 кесте -Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісі
2003 2004 2005 2006 Өсу ырғағы,%
2006/2005
Қазақстан Республикасы
1469,7 109,6 108,5 122,5 112
Ақмола 90,2 5,1 10,0 10,7 196
Ақтөбе 51,5 5,7 6,3 7,7 135
Алматы 163,8 14,7 17,5 17,0 116
Атырау 29,6 1,6 0,3 0,2 13
Шығыс Қазақстан 168,8 8,2 7,8 10,3 126
Жамбыл 75,9 2,7 3,0 3,5 130
Батыс Қазақстан 34,5 1,7 3,1 3,4 200
Қарағанды 208,2 2,6 2,6 3,9 150
Қостанай 124,9 24,7 12,7 16,6 68
Қызылорда 38,6 1,5 1,2 0,8 54
Маңғыстау 11,9 0,2 0,2 0,2 100
Павлодар 102,5 10,7 10,3 10,3 103
Солтүстік Қазақстан 113,2 10,6 11,2 13,3 126
Оңтүстік Қазақстан 100,0 13,9 13,9 13,4 97
Астана қаласы
2,0 2,2 2,0 100
Алматы қаласы 155,8 3,7 6,2 9,3 252
Ескертпе: 1998 жылдан бастап өңделген сұйық сүт және
Қазақстан Республикасындағы сары май өндірісінің динамикасы (10-кесте) бойынша
Өткен жылмен салыстырғанда маргарин өндірісі 3 есеге
Статистика мәліметтерінен сүт консервілері бойынша импорт өте жоғары
Республикамызда 3 мың тоннадан астам майонез тапшылығы бар.
Томат пастасының өндірісі тұтынуды мүлдем қамтамасыз етпейтіні байқалды.
Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін сатудан табыстылық
Әрине, соңғы жылдары сүт өнімін сатудың табыстылығының жоғары
6 кесте -Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін
2002 2003 2004 2005 2006
Қазақстан Республикасы
-29,9 -2,7 4,2 -0,9 16,2
Ақмола -40,4 -27,8 -14,8 -5,8 1,3
Ақтөбе -33,1 -29,6 -8,1 -53,5 6,8
Алматы -24,7 4,0 1,7 -9,2 33,4
Атырау 6,4 45,3 76,8 21,5 -0,4
Шығыс Қазақстан -11,2 5,6 10,1 14,5 15,3
Жамбыл -23,8 16,3 9,7 -12,1 10,3
Батыс Қазақстан -24,8 -20,0 -16,8 -18,3 -2,8
Қарағанды -37,2 -17,1 4,4 8,0 4,3
Қостанай -40,2 26,7 31,2 9,2 24,9
Қызылорда -48,7 -52,2 -53,5 0,8 -59,1
Маңғыстау 6,9 -12,4 -5,0 -18,7 9,5
Павлодар 0,0 7,3 40,6 10,5 29,2
Солтүстік Қазақстан -29,3 -16,3 -9,7 24,8 8,3
Оңтүстік Қазақстан -36,5 -9,1 -17,7 -32,3 -19,3
Астана қаласы - - - - 70,9
Алматы қаласы - 12,5 -14,7 0,0 -
Ескертпе: Қазақстан Республикасы статистикалық агенттігінің мәліметтері бойынша
7 кесте - "ЖІГЕР" АҚ сүт өнімдерінің ассортименті
Өнім атауы Орам түрі Майлылығы, % Көлемі,
Сүт тетрапакет 3,2 1л
Сүт тетрапакет 2,5 1л
Сүт финпакет 2,5 1 л
Сүт өнделген (топленое) финпакет 4 1л
Айран Тетрапакет, финпакет, стакан 3,2; 2,5; 1л; 0,5
Ряженка Тетрапакет, финпакет, стакан 4 0,5 л
Қаймақ Тетрапакет, финпакет, стакан, өлшеумен 15; 20; 40
Ірімшік Стакан 5 0,2 кг; 0,25 кг
Сары май Стакан, монолит 82,5 0,2 кг; 1
Компанияның ассортименттік топтары үйлесімді, себебі фирма тауарлары
8 кесте – 2006 жылғы натурал түрдегі "ЖІГЕР"
Атауы Көрсеткіші (салмағы, орамы, майлылығы) Желтоқ-сан Қаңтар Ақпан
Сүт 1л,т/р,3,2% 11500 12573 10432 91
Сүт 1л,т/р,2,5% 10980 13302 10212 93
Сүт 1л,ф/п,2,5% 9020 140211 107780 1200
Өңделген сүт 0,5 л
6728 -
Қаймақ 0,25 кг 6540 5517 3740 58
Айран 1л, т/р, 2,5% 22300 25785 21396 96
Айран 1л, ф/п, 2,5% 96250 141192 70088 73
Айран Стакан, 3,2% 2160 2472 4168 193
Айран Стакан, 2,5% 2200 3124 5016 228
Айран 0,5 л, т/р3,2% 2850 2676 3884 137
Айран 0,5 л, т/р, 2,5% 8800 11385 9140
Ряженка 0,5л, т/р
3232
Ряженка 0,5л, ф/п
3140
Қаймақ 0,5 кг, стакан 9665 8973 8128 84
Қаймақ Стакан, 40% 2685 2241 1700 64
Қаймақ 0,2 кг, 20% 8680 7506 6404
Қаймақ 0,2 кг, 15% 7680 7974 6720 88
Қаймақ өлшеумен кг, 20% 120 90 40
Қаймақ өлшеумен кг, 15% 180 72 160 89
Сары май стакан
56
Ірімшік Стакан, 0,25 кг, 5 % 2300 1917
Барлығы
203910 341775 282164 139
Өнімнің өндірілуі мен сатылуының артуына әсер етуші негізгі
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС іскерлігінің ерекшелігі тез бұзылатын өнімдермен
Тауарлардың өмірлік циклінің көрсетуінше олардың көпшілігі өсу
Айран, сүт, қаймақ, ряженка, ірімшік сияқты өнімдер жетілу
Қазіргі жағдайларда барлық шаруашылық субъектілері, соның ішінде "ЖІГЕР"
- табысты арттыру қажеттілігі;
-ассортиментті кеңейтуді сұраушы делдалдарды қанағаттандыруға талпыну;
-фирманың өндірісін толық пайдалану мүмкіндігі;
-максималды тауар ассортименті бар жетекші фирмаға айналуға ұмтылу;
-бәсекелестер іс-әрекеттетін бейтараптандыру.
"ЖІГЕР" АҚ тауар ассортиментін кеңейте алады, ассортименттік топтардың
Өнім көлемінің өсуі жұмысшы санының өсуіне әсерін тигізді.
Өнім құрамын кеңейтуге біздің завод үнемі жумыс істеуде.
өндірісте еңбек қорғау кызметі құрылған өндірісте қауіпсіз жұмыссыз,
Іргелі ауылдық округін жасылдандыруда белсенді қолдау көрсетілді.
"ЖІГЕР" АҚ өз жетістіктерін ұйымшыл жас коллектив пен
Жергілікті өндірушілерден сүт алу көлемі ұлғайған соң, айлық
2005ж-134070000 теңге.
2006ж-13826000 теңге.
2005 жылмен салыстырғанда товар өндірудегі табыс орташа есеппен
Завод өндірісі автоматтандырылған;
Сапа жөнінен жұмыс істеуде қызметкерлердің қатысуы ескеріледі. Технологиялық
Негізгі шикізатты жеткізуші Алматы облысының шаруа қожалығы. Сүтті
Жұмысшыларға еңбек ақысы уақыттылы төленеді. Налог жөнінде бюджетке
"ЖІГЕР" АҚ өндірілетін өнімдер Алматы облысы территориясында шығарылады.
2004ж жөндеу жұмыстары жргізілген. өндіріс басшылығы қоршаған ротаны
9-кесте - "ЖІГЕР" АҚ ЖШС кәсіпорының техника-экономикалық
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2005 жыл 2006
қулар +\- % өсу қарқыны
1 өткізілген өнімнен түскен табыс мың
2 өткізілген өнімнің өзіндік құны мың
3 Жалпы табыс мың тг 24540,6 30268,2
4 Кезең шығындары мың тг 28825
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың
7 Салық салғанға дейінгі жиынтық табыс мың
8 Таза табыс мың тг
9 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың
10 Өнімнің рентабельділігі % 37 1,1 -
11 Сату рентабельділігі % 38 1,3 - -
12 Өндіріс рентабельділігі % 33 2 - -
13 Жұмыскерлердің
саны адам 106 111 5 105%
14 1 жұмыскердің еңбек өнімділігі мың тг
15 Жұмыскерлердің еңбек ақы қоры мың тг
16 Айналым құралдарының орта жылдық құны мың тг
17 Қор қайтарымдылығы мың тг 2,4 3,5 1,1
18 Қор сыйымдылығы мың тг 0,4 0,2 -0,2
19 Қормен қаруландыру мың тг 584 528
20 Орташа айналым жалақысы мың тг
Кестеде кәсіпорынның өнімді өткізуден тусетін табыс көлемін 56618
Екінші көрсеткіш өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының қалай
Табыстылықтың үшінші абсолютті көрсеткіші- жалпы табыс. Ол өнімді
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік
Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі.
Аталған факторлардың жалпы табысқа әсерін анықтау үшін
Жалпы табыстың 2006 жылы көлемі 30268,2 мың теңгеге,
Бұл ауытқуға келесі факторлар әсер етті:
өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құны;
өнім бірлігінің бағасы;
өткізілген өнімнің бағасы;
өткізілген өнім құрамындағы құрылымдық өзгерістер.
Табыстылықтың келесі көрсеткіші- негізгі қызметтен алынған (түскен) табыс.
Дн =Дж-Рк
Мұндағы, Дн- негізгі қызметтен түскен табыс;
Дж- жалпы табыс;
Рк- кезең шығындары;
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2005 жылы 4366,8
Сегізінші көрсеткіш таза табыс 2006 жылымен 2005 жыомен
Оның себебі тауардың өзіндік құнының өсуімен және жалпы
Рентабельділік- кәсіпорын табысының қалыптасуын сипаттайтын басты көрсеткіштің бірі
Жұмыскерлер саны 2005 жылы 106 адам болды, ал
Негізгі қорларды пайдалану бойынша «Қайсар-Сүт» кәсіпорында қор сыйымдылық
Нарықтық экономиканы түбегейлі сипатта қалыптастыру еліміздің тауар өндірушілерінің
Сүт өнімінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету талап етілетін
Макродеңгейде бәсекеге қабілеттілік кәсіпорындағы басқару жүйесінің сапасымен
Қазіргі уақытта тұтынушылар техникалық қызмет көрсету мен
-фирма көрсететін сервистер кешеніне енгізілуі тиіс қызметтер
-сервис деңгейі мен стандарттары;
-клиенттерге сатудан кейінгі сервис қызметін көрсету нысандары.
Осы сипатта алғанда, тауар саясаты дегеніміз бұл көп
10 кесте – "ЖІГЕР" АҚ іскерлігінің негізгі қаржылық
Көрсеткіштер атауы 2006 жыл (мың теңге)
Өсу ырғағы 2006/2005 жыл,% Өсу ырғағы 2006/2005 жыл,%
Өнімді сатудан табыс
8892914 121 174
Сатылған өнім өндірісіне шығындар 6895465 108 186
Өнімді сатудан түскен табыс 1997449 147 138
Басқа да сатудан түскен табыс 500512 110 150
Сатудан тыс операциялардан табыстар мен шығындар сальдосы 30015
Баланстық табыс 2527976 148 142
Кәсіпорында қалатын таза табыс
649278 145 140
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.
Табыс белсенді іскерліктің негізгі қаржылық элементтерін сипаттап, жарғылық
11 кесте – "ЖІГЕР" АҚ ЖШС-тің қаржылық тұрақтылығының
Көрсеткіштер атауы 2005 жыл 2006 жыл
Өсу ырғағы 2006/2005 жыл,%
Тәуелсіздік коэффициенті 0,6 0,7
Тәуелділік коэффициенті 0,04 0,07
Қарыз және меншік қаржыларының қатынас коэффициенті 0,073
Қаржыландыру коэффициенті 13,5 9,8
Инвестицияны жабу коэффициенті 0,62
Инвестициялау коэффициенті 1,6 1,5 62,5
Кредиторлық қарыз коэффициенті
0,8 0,8 100
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.
Өндірістің тиімділік көрсеткіштерінің бірі - табыстылық. Табыстылық деңгейі
12 кесте - Өндіріс табыстылығының деңгейіне әсер етуші
Көрсеткіштер атауы 2006 жыл Өсу ырғағы 2006/2005 жыл,%
Таза табыс
649278 145 140
Алдыңғы жыл бағаларымен өнім сату 84000 112 183
Негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2963113 115 119
Материалды айналым қорларының орташа жылдық қалдығы 1263200 112
Өндіріс қорларының орташа жылдық құны
422313 116 127
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.
Сатылу бағаларының жоғарылауымен өнімнің өзіндік құны бұрынғыша қалуы
Мүлік меншіктік құқықта қоғамға тиесілі. Мүліктің қалыптасу көздері
-акцияларға төлемге акционерлер салымдары;
-өз іскерлігі нәтижелері бойынша қоғам алған табыстар;
-Қазақстан Республикасында әрекет етуші заң тиым салмайтын басқа
Жарғылық қор қоғам іскерлігін қамтамасыз ету үшін құрылып,
13 кесте –“"ЖІГЕР" АҚ -тің негізгі қаржы көрсеткіштері,
Көрсеткіштердің атауы 2004 жыл 2005 жыл Шектеулі мәні
Меншік айналым қаржыларының
маневрлігі
0,7 0,04
Ағымдық өтемділік коэффициенті 1,5
Тез ағымдық коэффициент 0,64
Абсолютті ағымдық коэффициент 0,34
Ағымдық активтердегі тауарлық -материалдық қорлардың үлесі
Меншік айналым қаржыларымен қамтамасыз ету коэффициенті
Айналым капиталын шоғырландыру коэффициенті 0,58
Қаржы тәуелділік коэффициенті
1,7 1,43 124
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.
Тауарлар қаланың азық-түлік дүкендеріне жеткізіліп, 800-ге жуық
Қатаң бәсеке жағдайында "ЖІГЕР" АҚ компаниясында өнім
- қысқы маусымда сүт өнімдері ұсынысы азайып, ал
- қысқы мезгілде қара малды асырау қиынға түседі;
- аулалар мен нарықтарда төмендетілген бағада сүт өнімдерін
- бәсекелестердің көп болуы;
- тұрғындардың әлі де төмен деңгейдегі төлем қабілеттілігі.
Сүт өнімдерінің сатылу көлемінің маусымдық ауытқулары
3 cурет - Сүт өнімдерінің сатылу көлемінің
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері негізінде дайындалған.
Мұндай маркетингтік зерттеулер компания жұмысының әлсіз жақтарын біліп,
Сүт өнімдерінің әлемдік саудасы көлемін тұрақтандыру нәтижесінде
Көптеген мамандарддың есептеуінше, сүт кешені қатынасушылары арасында
14 кесте –“ ЖІГЕР" АҚ -тің сүт
Өнім атауы
1.11.2004 1.11.2005 1.11.2006
Сүт Т/р 3,2% 1л 64 64 65
Сүт Т/р 3,2% 1л 28 32 30
Айран 2,5% 1л 46 48 50
Каймак20% 1кг 190 170 170
Ірімшік 5% 0,2 кг 35 54 50
Ірімшік 82,5% 0,2 кг 80 80 80
Сары май Монолит 82,5% 1 кг 400
Ескертпе: Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.
Республикада мал шаруашылығы сақталатыны күмәнсіз. Дегенмен, агроөнеркәсіп
Тауарды жылжытудың маңызды рөлі ЖІГЕР" АҚ компаниясы үшін
Кәсіпорындағы өнімді жаңарту үрдісі өндірістегі тиімділікті арттырады. әрбір
Талдайтын бірінші көрсеткішіміз ол өнімнің бұрынғы ассортиментіне жаңа
2003 ж ассортимент ЖІГЕР" АҚ -не айтарлықтай табыс
15 кесте - "ЖІГЕР" АҚ ЖШС-нің өнім ассортиментіне
Көрсеткіштер 2003 2004
натуралды тауар мың тенге натуралды тауар мың тенге
Сүт
Қаймақ
Кілегей
Кефир
Сүзбе
Ряженка
Ірімшік
Простокваша
Йогурт
Қоюландырылған сүт
Творожник
Қайнатылған сүт 760
600
46
236
27
56
51
56
-
-
-
- 5400
6600
874
2123
6160
616
6320
3920
-
-
-
- 820
650
56
272
29
72
53
64
85
580
28
50 6200
6900
970
2448
6300
820
6415
4230
1765
4590
4700
3700
Барлығы 1832 32016 2759 49038
Осы кестеден байқағандай ЖІГЕР" АҚ ЖШС-нің өнімінің
Кестеде көріп отырғанымыздай, кәсіпорын ассортиментіне жаңа тауарларды
16 кесте – 2006 жылы жаңа құрал-жабдықтарды өндіріске
Көрсеткіштер дана өлшем бірлігі 2006 жыл % үлесі
- МТС-80
сүтті қоюландырғыш
- И1 ОВМ
құрғақ сүтті қалпына келтіретін қондырғы
- ТЛ-720
«Тетра Лавиль» орама аппараты
- КБ-ОТА-10
гомогенизатор
1
2
1
1
мың
мың
мың
мың
1320
1210
1170
1700
0,10
0,09
0,08
0,13
Барлығы - - 5400 0,4
Кәсіпорындағы барлық негізгі құрал құны
-
-
1314241,2
100
Енді осы кестеге талдау жасайық. Бұл кестеде көріп
2.3 “"ЖІГЕР" АҚ –тегі шығындарды талдау
Осы жаңа құралдардың кәсіпорынның негізгі құралдар құнының ішіндегі
17 кесте - Өнімді шығаруға кеткен шығындар
Көрсеткіштер 2006 жыл % үлесі
мың теңге
1.Жаңартылған өнімнің шикізатына жұмсалған шығын сомасы
2. Өнімнің жаңа түрін шығарған жұмысшылардың еңбек ақысы
3. Жаңа өнімді жарнамалауға кеткен шығындар
4. Жаңа өнімнің қорабына кеткен шығындар
760
680
540
480
31
27
22
20
Барлығы 2460 100
Кестеден көріп отырғанымыздай жұмсалған шығындардың ең үлкен үлесі
Екінші көрсеткіш жұмысшылардың еңбек ақысы. Өнімнің жаңа түрін
Үшінші көрсеткіш – жаңа өнімді жариялауға кеткен шығындар.
Төртінші көрсеткіш – жаңа өнімнің қорабына кеткен шығындар.
Сонымен жаңа өнімді өндіруге кеткен шығындар аз емес.
4 кестеден байқағанымыздай, осы кәсіпорын 2003 жылы йогурт,
Әсіресе, ұзақ уақыт бойы сақталатын, бұзылмайтын тауарлар шығару
Бұған қоса, балаларға арналған өнім шығаруға бағдар ұстау
Қазір жер-жерде нарық, консерванттары бар шетел өнімдерімен толып
Бәсеке қабілеттілікті жоғарылату "ЖІГЕР" АҚ компаниясының даму
Тауардың сапасы мынадай параметрлермен анықталады:
нормативті-техникалық параметрлер- бұл тауардың норма мен стандарттарға сәйкес
сенімділік және қауіпсіздік параметрлері;
эргономикалық параметрлер: қолайлы қорабы, тауардың адамның физикалық қажеттіліктеріне
эстетикалық параметрлер – дизайн және мода;
бәсекелестерді білу және классификациялау, яғни бәсекелестер туралы мәліметтер
бәсекелестер қызметінің көрсеткіштерін талдау;.
бәсекелестердің күшті және әлсіз жақтарын білу.
Кәсіпорынның қазіргі алға қойған мақсаты ИСО 9000 басқару
нарықта қызмет етіп отыр. Бұл сапаны енгізсе тауардың
Қорытынды
Өндіріс шығындары – кәсіпорынның өндіруге және сатуға кеткен
Өнімнің өзіндік құны белгілі бір өнім мөлшерін өндірудің
Өндіріс тәсілінің негізгі экономикалық санатының бірі бола отрырып,
"ЖІГЕР" АҚ басты мақсаты тұтынушылар талғамына сапалы
Бірақ, жасалынған жұмыстар нәтижесінде фабрика жыл сайын өндіріс
Өндіріс шығындарын азайту үшін жеткізушілер мен жабдықтаушылар арасында
Кәсіпорындардың өндіріс шығындарын азайтуда мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Поллард А., Практический маркетинг: книга 6. Реакция
2. Экономический анализ: ситуация, тесты, примеры, задачи, выбор
3. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное
4. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия.
5. Чечета А.П. Анализ финансового состояния предприятия. /
6. Анализ платежеспособности педприятий и организаций. Практическое руководство
4