Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздықтың жағдайы
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе
Экономикалық әл-ауқатты сипаттайтын көрсеткiш жұмссыздықтың экономикалық
Әлеуметтiк экономикалық әл-ауқаттың мәнi, мағынасы
оны сипаттайтын көрсеткiштерi
Экономикалық әл-ауқатты сипаттайтын көрсеткiш
жұмыссыздықтың түрлерi
II. Қазақстан Республикасының тұрғындарды жұмыспен қамту
денгейiн мемлекеттiк реттеудi талдау
2.1. Тұрғындарды жұмыспен қамту денгейiн талдау
жұмыссыздық
2.2. Тұрғындардың материалдық жағдайы, күнкөріс көздерiн талдау
III. Әлеуметтік қорғау жүйесін мемлекеттiк реттеудiң бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кiрiспе
Елiмiзде “Кедейлiк және жұмыссыздық” проблемасы толастар емес,
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 –
Тұтастай алғанда мемлекеттiк бюджеттен
Елдiң әлеуметтiк экономикалық әл – ауқатын
2003 жылы мѕгедектiгi бойынша
Президент Н.Ә.Назарбаев “2003 – 2005
Тұрғындардың әлеуметтiк экономикалық мәселелерi өзгермелi,
Экономикалық әл-ауқатты сипаттайтын көрсеткiш жұмыссыздықтың экономикалық
1.1. Әлеуметтік экономикалық әл-ауқаттың мәнi,
Әлеуметтік экономикалықсаясат тұрғындардың әл– ауқатын реттеуге, өмiр
Әлеуметтік экономикалықәл–ауқатты сипаттайтын көрсеткiштер:
тұрғындардың жұмыспен и қамтылуы;
жұмыссыздық;
кедейшiлiк;
тұрғындардың табысы, жалақысы, зейнетақысы,
шамасы, жердемақы және т.б.
Әлеуметтік экономикалық әл–ауқатты сипаттайтын көрсеткiштердiң әрқайсысына
Халықтың жұмыспен қамтылуы
Тұрғындардың жұмыспен қамтылған бөлiгi,
Еңбек ресурстарына халықтың жұмыс
Белсендi халықтар 2 – ге
Жұмыс күшінiң жоғары ұтқырлығы
Экономикадағы жұмыспен қамтылған тұрғындар
Жұмыссыздық
Жұмыссыздар олар республикамыздың ұлттық заңында
16 жас және одан
жұмысы болмаған, бiрақ жұмыс iстеуге
жұмыспен қамту қызметiнiң көмегiмен
Ресми жұмыссыздық деңгейi - жұмыспен қамту
Жәрдемақы алатын жұмыссыздар саны
Кедейшiлiк өсуi, жұмыссыздыққоғамдықәлеуметтiк жағына
Тұрғындар дағдарыстың жағдайда әр түрлi
Жұмыссыздықтың өсуi, жұмыстылықтың қысқаруы, кедейшiлiк,
Экономикалықәл-ауқатты сипаттайтын көрсеткiш жұмыссыздықтың түрлерi
Жұмысшы күшi мөлшерiнiң артуы, яғни еңбек ұсынысының жұмыс
Жұмыссыздықтың негiзгi түрлерi:
Фрикциондық;
Құрылымдық;
Табиғи;
Циклдық.
Жаңа жұмыс iздеп жѕрген немесе жұмыс орнын ауыстыратын
Құрылымдық жұмыссыздық–экономика құрылымының өзгеруiне байланысты, кәсiби –бiлiктiлiк сипаты
Фрикциондықжәне құрылымдық жұмыссыздықтың қосындысы табиғи жұмыссыздықты бiлдiредi.
Табиғи жұмыссыздықтың деңгейi мыналарға байланысты:
жұмысшы күшінiң құрамы;
жұмыссыздық фактiге негiзделген деңгейi;
жалақы ставкасының номиналды болуы;
жұмыссыздық бойынша пособия мөлшерiне .
Экономиканың циклдықдамуы циклдық жұмыссыздықты тудырады.
Экономикалықөсу кезiнде өндiрiс көлемi артуы қосымша жұмысшы күшін
Әлеуметтік теңдiк пен теңсiздiк
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өз еңбектерiнде елiмiздiң әлеуметтiк экономикалықдаму
ең алдымен еңбекке қабiлетсiз және
зейнеткерлердi, мүгедектердi, көп балалы отбасыларын оқушы
ғылымға, мәдениетке, бiлiм беруге және
мемлкеттiк қолдау;
жұмыссыздық жөнiнде әлеуметтiк кепiлдiктi қамтамасыз
кедейлiктiң алдын – алу;
күнкөріс көздерi болып табылатын әлеуметтiк
көрсеткiштердi көтеру.
Қазақстан Республикасының экономикалық саясатының негiзгi
Нарықтық экономикаға өткеннен кейiн қоғамда
II. Қазақстан Республикасының тұрғындарды жұмыспен қамту
2.1. Тұрғындарды жұмыспен қамту денгейiн талдау
Қазақстан егемендiк алғаннан кейiн
Жұмыстылық туралы статистика жалпы тұрғындардың
Жұмыссыздықтың пайда болу себептерiне
Нарықтық қатынастар қалыптасуы және дамуы
Кесте -1
Қазақстан Республикасының еңбек ресурстары
мың . адам
Көрсеткiштер 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Еңбек ресурстары 9140,1 8813,6 8471,2 8399,0 8531,4
Экономикалық белсендi халық 7489,5 7440,1 7052,6 7055,4
Экономикада жұмыс бастылар 6518,9 6472,3 6127,6
Оның iшiнде:
Жалдамалы жұмыскерлер
4418,4
4271,3
3783,0
3354,2
3504,4
3863,6
Өз еркiнше жұмыс iстейтiндер 1600,5 2201,0
жұмыссыздар 970,6 967,8 925,0 950,0 906,4 780,4
Жұмыссыздық деңгейi, ( 13,0 13,0 13,1 13,5 12,8
Кестеде көрiп отырғанымыздай жұмыссыздық деңгейi
Қазақстан Республикасында 2002 жылдан
Халық жұмыссыздығын төмендету және жұмысбастылықты
халықтың кедей бөлiгiне әлеуметтiк
жұмыстылық саясатын жѕргiзу арқылы кедейлiк
экономикалық өсу және әлеуметтiк саладағы
жүргiзу негiзiнде халықтың өмiр
халықтың нашар бөлiктерiн әлеуметтiк
реабилитациялау және әлеуметтiк қолдау
Қазақстанның еңбек нарығындағы Бѕгiнгi
Еңбек нарығындағы тұрғындардың экономикалық
Кесте -2
Экономикалық қызмет түрi бойынша жұмыспен
Көрсеткiштер 1999ж 2000ж 2001ж 2002ж 2003ж 2004ж
Барлығы: 6518,9 6472,3 6127,6 6105,4 6201,0 6698,8
Соның iшiнде:
ауыл шаруашылығы аң аулау, орман
1384,9
1547,7
1353,9
1335,4
1940,7
2366,3
Балық аулау, өсiру 4,0 3,5 5,9 6,9 7,5
Өнеркәсiп
соның iшiнде:
кен өндiру
167,2
127,2
123,7
129,0
136,8
166,5
өңдеушi 700,3 637,7 627,0 627,8 572,6 513,8
Электр қуатын, газ бен суды
құрылыс 296,6 261,5 222,9 210,6 226,1 264,0
Қонақ үйлер, мейрамханалар 91,4 98,6 67,9 69,8 60,5
Көлiк және байланыс 518,3 656,0 560,2
1998 – 2003 жылдар аралығындағы
Ал экономикалық сектордағы жұмыспен қамтылған
Нарықтық экономикаға өту нәтижесiнде халықты жұмыспен
Еңбек ресурстары халықтың жұмыс
2003 жылы Республика экономикасында
Бұл жылы жұмыссыздар саны 780,0
2003 жылдың екiншi тоқсанында
Сонымен нарықтық қатынастарға өту
Кесте –3
Еңбек нарығындағы қала және
Көрсеткiштер 2001 ж 2002 ж 2003 ж
қала ауыл қала ауыл қала ауыл Іала Ауыл
Экономикалық белсендi халықтар 96,0 92,9 99,3 101,3
Жұмыспен қамтылғандар 96,0 92,6 98,8 110,9 100,9
Жұмыссыздар 96,1 94,9 102,4 103,2 94,5 96,8 98,5
Жұмыссыздық деңгейi 12,6 13,9 13,0 14,2 12,3 13,5
Экономикалық белсендi емес тұрғындар 106,5 110,5
Нарықтық экономикаға көшу кезiнде
2.2. Тұрғындардың материалдық жағдайы, күнкөрiс көздерiн талдау
Халықтың тұрмыс деңгейiнiң көрсеткiштерiнiң
Халықтардың күнкөріс қаражатының көздерiне
Статистикалық мәлiметтерге сүйенсек, бүгiнде Қазақстан халқының
2003 жылы Қазақстанда статистикалық мәлiметтер
Халықтың тұрмыс дәрежесiн зерттеген
Ал жан басына шаққандағы
Нарықтық экономикаға өтпелi кезеңде халықтың
2002 жылы қаңтардан бастап
2003 жылға орнатылған ресурстарының
2002 жылы 1 қаңтардан
Ең аз күнкөрiс шамасы
Қазақстанда минималды жалақы күнкөріс
Халықтың күнкөріс қаражатының көздерiне
Бѕгiнгi кѕнде Қазақстан халқының
Кедейшiлiктiң шегi ең төменгi
2000 жылға дейiн тұрғындардың
Тұрғындардың әлеуметтiк қорғау үшін
Тұрғындарға көрсетiлетiн әлеуметтiк көмектер,
Кесте -4
Ең төменгi күнкөріс деңгейi,
Көрсеткiштер 1995ж 1998ж 1999ж 2000ж 2001ж 2002ж
Күнкөріс деңгейi (тг) 1923,2 2821 3505 3716 3394
Ең төменгi жалақы 261,7 1550 2129
Орташа жалақы 5044,2 6841 8541 9683 11256 13761
Орташа зейнетақы мөлшерi (тг) 1876 3283
Орташа жалақы, күнкөріс деңгейi,
Кедейшiлiк критериi ретiнде ең
Мына кестеде кедейлiк есептiк
Төмендегi кестеде көрсетiлгендей кедейлiк критериясы
Кесте-5
Кедейлiк және ең төменгi күнкөріс деңгейi 2003
Көрсеткiштер Кедейер саны Кедейлер ѕлесi (
тереңдiгi
( Көмекке қажеттiлiк млн.тг.
Ақшалай-табыс бойын-ша ең төменгi күнкөріс деңгейi
Тұтыну қоржыны
(3195,5) 1664,5 65,64 52,1 194 463
Кедейлiк ѕлесi (1734,7) 730,7 40,46 42,1
Ақшалай шығыс бой-ынша күнкөріс деңгейi
Тұтыну қоржыны
(3195,5) 1278,5 46,54 40,0 105 904
Кедейлiк үлесi (1734,7) 549,7 19,44 31,7 19
2004 жылы наурызда негiзгi
Қазақстан Республикасындағы тұрғындардың ең
III. Әлеуметтік қорғау жүйесiн мемлекеттiк реттеудiң бағыттары
Әлеуметтік қорғау жүйесін дамытуды
Әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінiң
Әлеуметтік қатерлер негiзiнде қорғаудың
барлық азаматтарға әлеуметтiк қатерлерге қарай
бюджет қаражатының есебiнен бiрдей
алғашқы кезеңде мiндеттi әлеуметтiк
берушiлер есебiнен және келешекте
жинақтаушы зейнетақы жүйе;
әлеуметтiк көмек және белгiлi
бюджеттiң қаражаты есебiнен қолдаудың
Қазақстанның ерекшелiгiн, халықаралық тәжiрибенi ескере
Мүгедектiк проблемаларын шешу бойынша
Атаулы әлеуметтiк көмек мұқтаждықтың
Әлеуметтік салықты төлейтiн ұйымдарда
Еңбек ету қабiлетiнен айырылған
Еңбек етуге қабiлеттi жастағы
Еңбек ету қабiлетiнен және
Бiрiншi деңгей: барлық азаматтарға бюджет
Екiншi деңгей: ресми жұмыс
Үшiншi деңгей: еңбек мiндеттерiн
Жұмысынан айрылу жағдайында әлеуметтiк
Жұмысынан айырылу жағдайында азаматтарды
Бiрiншi деңгей: жергiлiктi бюджеттер
Екiншi деңгей: ресми жұмыс
Заңнамада белгiленген тәртiппен жұмыссыз
Қартайған кездегi әлеуметтiк қорғау
Ынтымақтастықты зейнетақы жүйесінiң өлшемдерi
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетiн
Аз қамтамасыз етiлген азаматтарды
Жаңа жұмыс орындарын ашу
Заттай нысандағы әлеуметтiк көмек
Нарықтық экономикаға өткеннен кейiн қоғамда
Әлеуметтік қорғау жүйесін дамытуды
Әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінiң
Әлеуметтік қатерлер негiзiнде қорғаудың
барлық азаматтарға әлеуметтiк қатерлерге қарай
бюджет қаражатының есебiнен бiрдей
алғашқы кезеңде мiндеттi әлеуметтiк
берушiлер есебiнен және келешекте
жинақтаушы зейнетақы жүйе;
әлеуметтiк көмек және белгiлi
бюджеттiң қаражаты есебiнен қолдаудың
Қазақстанның ерекшелiгiн, халықаралық тәжiрибенi ескере
Экономикалық өсу қарқынын еселей келе
Зейнетақының ең төменгi деңгейiн
Болашақта жалақы 6600 теңгеге
2004 жылы жалақыны ұлғайтуға
Қорытынды
Елiмiзге әлеуметтiк жағдайдың, әл- ауқаттың
“Жұмыссыздық және кедейшiлiкпен күрес” бағдарламасына
оларға берiлетiн жәрдемақыны көтеру;
оларды уақытша жұмыс болса да,
әлеуметтiк және материалдық көмек көрсету.
Жоғарыда айтылып өткендей қандай
еңбек ресурстарының ұдайы өсу процесiнiң
негiзiнде экономикалық белсендi халық санын, жұмыспен
Шағын және орта кәсiпкерлiктi
кадрларды дайындау, қайта мамандандыру ,
жетiлдiру жұмыстан босатылғандарға әлеуметтiк қорғауды ұйымдастыру
жұмыссыздарды жұмысқа деген ынталылығын
ынталандыру қажет.
Бүгiнгi таңда жѕргiзiлiп жатқан әлеуметтiк саладағы iс– шаралар
Әлеуметтік теңдiк пен теңсiздiк
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өз еңбектерiнде елiмiздiң әлеуметтiк экономикалықдаму
ең алдымен еңбекке қабiлетсiз және
зейнеткерлердi, мүгедектердi, көп балалы отбасыларын оқушы
ғылымға, мәдениетке, бiлiм беруге және
мемлкеттiк қолдау;
жұмыссыздық жөнiнде әлеуметтiк кепiлдiктi қамтамасыз
кедейлiктiң алдын – алу;
күнкөріс көздерi болып табылатын әлеуметтiк
көрсеткiштердi көтеру.
Қазақстан Республикасының экономикалық саясатының негiзгi
Пайдаланылған әдебиеттер
Закон Республики Казахстан “О прожиточном минимуме”. 20 ноября
Закон Республики Казахстан “О новой системе пенсионного обеспечения”.
Указ Президента Республики Казахстан “О республиканстком бюджете на
Постановление Правительства Республики Казахстан “Об опубликовании проекта концепции
Заявления Правительства Республики Казахстан об основных направлениях экономической
Аубакиров Г. Рынок социальную политику не отменяет.//Азия: экономика
Антосенков Е.Г. От обслуживания безработицы – к активной
Бабакумаров Е.Ж. Социальная политика государства в переходный период.
Вилевский А. Система социальной поддержки населения: уроки кризиса
Гончаров В. Противоречивые оценки: Вопросы реализации “Программы по
2
12