Мазмұны
Кіріспе 2
1 бөлім Экспорттық – импорттық операцияларда кедендік реттеудің 6
теориялық негіздері 6
1.1 Сыртқы экономикалық қатынасты кедендік реттеудің халықаралық қызметі 6
1.2 Экспортты – импортты операцияларды реттеудің әдістері 23
2 бөлім Қазақстанның сыртқы экономикалық қызметін кедендік реттеуді талдау
2.1 Қазақстан Республикасының сыртқы саудасын талдау 40
2.2 Кеден органдары қызметінде сыртқы сауданы реттеудің тарифтік және
3 бөлім Қазақстан Республикасындағы аймақтық кедендік реттеу 69
3.1 Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеудің мәселелері мен болашағы 69
3.2 Қазақстанның ЕурАзЭҚ көлемінде кедендік-тарифтік саясатты жетілдіру жолдары 76
ҚОРЫТЫНДЫ 82
Қолданылған әдебиеттер 86
Кіріспе
«Тауарлар мен қызметтердің шектеусіз жылжуы мен кеден саясатын жетілдіру
Н.А. Назарбаев
Қазіргі кезеңде Қазақстанның халықаралық еңбек бөлінісі мен халықаралық байланыстарға
Қаржы нарығының интернационализациясы мен ақпараттық және технологиялық сауда айырбасын
Бұл қызмет түрінің тиімділігі Қазақстанның сыртқы сауда саясатының, сыртқы
Жалпы универсалды түсінік ретінде кедендік реттеу субъектілерге, ал олар
Кедендік реттеудің сипаты, оның әдістері, қағидалары елдің сәйкес даму
ССРО экономикасы жабық сипатта болған және бәсекелестіктің болмауы мен
ССРО-да сыртқы сауданы реттеу 1918 жылдың 22 сәуірінде Халық
орталықтан осы мақсаттар үшін құрылған органдар арқылы халық шаруашылығының
сыртқы экономикалық байланыстар бойынша операцияларды қандай салаларда қандай ұйымдар
Экспортты-импортты жоспар негізінде елге не кіргізілетіні, не шығарылатыны және
Қазір негізінен экономикалық интеграция, еркін сауда аймақтарын құру, кедендік
Бұл мәселенің мәнділігі Қазақстанның Бүкіләлемдік Сауда Ұйымына кіру туралы
Талдау көрсетіп отырғандай, экспортты-импортты операцияларды кедендік реттеудің көптеген сұрақтары
Мемлекеттің сыртқы саясаты халық шаруашылығының дамуының негізгі факторларына жатқызылған.
Сондықтан экспортты-импортты операцияларды кедендік реттеу мәселесі халықаралық аспектіге ие.
Халықаралық саудаға қатысатын елдер осы салада келіспеушіліктерді алып тастаудың
Дипломдық жұмыстың мақсаты экспортты-импортты кедендік реттеудің теориялық және тәжірибелік
Дипломдық жұмыс міндеті ҚР экспортты-импортты операцияларын кедендік реттеудің қызмет
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлім мен қорытындыдан тұрады.
Бірінші бөлімде ҚР экспортты-импортты операцияларын кедендік реттеудің теориялық аспектілері
Екінші бөлімде 1997-2003 жылдардағы ҚР талдау жүргізілген.
Үшінші тарауда ҚР кедендік реттеудің мәселелер мен болашағы қарастырылған.
1 бөлім Экспорттық – импорттық операцияларда кедендік реттеудің
теориялық негіздері
1.1 Сыртқы экономикалық қатынасты кедендік реттеудің халықаралық қызметі
СЭҚ реттеудің көкейкесті ұлттық жүйелерінің аса маңызды ерекшелігі болып
Аса маңызды ерекшеліктерінің келесісі – сыртқы сауданы реттеудің ұйымдастырушы
Әлемдік тұрақтандырушы, интенсивті ортақ құқықтық, әкімшілік және ұйымдастырушы –
Ортақ кеңістіктің органикалық элементі - қазірдің өзінде СЭҚ унификацияланған
Сыртқы сауданы реттеудің негізгі ерекшеліктерінің бірі – мәліметтерді автоматты
Кедендік қарым-қатынас кеңесі (КҚК) (Совет таможенного сотрудничества) – үкімет
1950ж Кедендік қарым-қатынас кеңесі тұрақты қызмет ететін халықаралық орган
Кедендік қарым-қатынас кеңесін қалыптастыру туралы конвекция 1952ж. аяғында күшіне
КҚК қызметінің негізгі бағыты болып, тек өзара жеңілдіктер мөлшері
КҚК қызметінің халықаралық мәні қазіргі жағдайда ерекше өсуде, және
Кедендік есептеуді унифациялаудың бірінші кезеңі болып, 1959ж. қызметіне
1973ж бастап КҚК эгидасында 60 елдер мен 20 халықаралық
1983ж КҚК 1988 ж қаңтарынан күшіне енген, тауарларды кодтау
Тауарларды кодтау мен сипаттаудың үйлесімді жүйесінің салдарынан және Брюссельдік
Номенклатура бойынша комитет өз жұмысын 1960ж. бастады. Өзінің негізгі
ұлттық кеден тарифтерінде тауарларды сыныптау үшін жалпы негізді құрастыру;
кедендік төлемдер сәйкестілігін жеңілдету және тарифтер бойынша келіссөздерді жүргізу;
ұлттық кеден тарифтерінде тауарлар сыныпталуының біртектілігін қамтамысыз ету.
Комитет халықаралық ұйымдар мен ұлттық органдардағы қиындықтарды тудыратын сұрақтар
Кедендік мақсаттарда тауарларды бағалау бойынша басқа комитет те 1960
Тұрақты техникалық комитет 30-дан аса ұсыныстарды құрастырды, олардың ішінде
Тұрақты техникалық комитетпен (ТТК) құрастырылған негізгі құжаттардың бірі 1973ж.
1974ж ТТК-тің мәліметтерімен автоматты айырбастау жүйесін құруды жоспарлаған, кедендік
Кедендік ережелерді бұзу мен күрес бойынша комитет кедендік ережелерді
Бұл комитет құрылғанға дейін КҚК 1977ж Найборида қабылданған
КҚК қызметінің негізгі бағыты техникалық қарым-қатынас және оқыту болып
1988ж. КҚК сессиясы 1990-ші жылдарға қызмет ету бағдарламасын қабылдап,
Халықарлық кеден стандарттары ретінде КҚК құралдарын құрастыру мен оларды
жеңілдетілген және унификацияланған экспортты-импортты кеден процедураларын құрастыру;
кедендік ережелерді бұзу мен контрабанда мен күрес және бақылаудың
кадрларды оқытуда Кеңес мүшелеріне көмек көрсету;
кеден қызметтері мен халықаралық сауданың басқа да қатысушылары арасында
Ортақ нормалармен ережелер көмегімен сауданы халықаралық реттеуге объективті қажеттілік
Сол кезеңдегі халықаралық сауда негізін екі жақты сауда келісімдері
Екі жақты келісімдерді жасау күтпеген қорытындыларды көрсетті: одан өздері
Екінші әлемдік соғыстан кейін сауда стратегиясының ғаламды координациясын қамтамасыз
Гаванадағы халықаралық сауда ұйымын құру бойынша келіссөздер соғыстан кейінгі
Тариф сұрақтарына арналған бір бөлімі халықаралық ұйымды құру туралы
ГААТ-тың негізін құрайтын баптардың белгілі бір қарама-қайшылығы мен күрделілігіне
Бірінші және негізгісі болып аса қолайлы тәртіптемесінде негізделген, өзара
Бұл тәртіптемеге сәйкес бір-бірімен келісімге отырған елдер, бір-біріне үшінші
Ұлттардың аса қолайлы тәртіптемесі тәжірибеде келесідей болады, яғни екі
Сондықтан неоклассикалық доктрикалар мен ГААТ-та декларацияланған өзара сауда жеңілдіктері
ГААТ-та ұлттық аса қолайлы тәртіптеме (АҚТ)-ден арнайы рұқсат етілген
ГААТ құрылу кезінде болған, преференцияларды әрі қарай қолдануға рұқсат
АҚТ қызметі саласынан шекара жанындағы сауда туралы келісімдер шеңберінде
преференциялардың жалпы жүйесінің шеңберінде сыртқы сауда саласында дамушы елдер
Ірі елдер бір жақты түрде (АҚТ) қызметінің саласында белгілі
Егер сыртқы сауданы реттеу құралы ретінде ескертулермен тарифтер қолдануы
ГААТ-тың негізгі қағидасы біржақты әркеттердің қолданылмайтындығы болып табылады. Ұлттық
Тәжірибеде қатысушы – мемлекеттер ұлттық қызығушылықтарын халықаралық келісімдерден жоғары
Бұл жерде АҚШ-пен шартталған жеңілдіктерді қолдануы батыс еуропалық елдермен
Келісімнің текстіне қол қойған елдердің өзара келісімі бойынша ГААТ-тың
1983 жылдан 1994 жылға дейін жалғасқан Токиялық және Уругвайлық
ГААТ қызметінде негізгі орынды кедендік шектеулерді қысқартты және алып
Сауда шектеулерін алып тастау бойынша жұмыс динамикалық түрде жүрді.
Келісімдер белгілі бір елдің баждарды алып тастағаннан ала алмай
Кеден шектеулерін қысқарту бойынша Уругвайдың раунд ұсыныстары аса радикалды
Бірқатар тауарларға баждарды тіпті алып тастау жоспарлануда. Ол ең
Кеден баждарының көлемін азайтумен бірге ережелерді унификациялау мен оларды
Антидемпингтік баждар және субсидиялар келіссөздердің ең күрделі бөлімшелерінің
Тура экспорттық субсидияларды қолдануға тиым салу бойынша ұсыныстар енгізілген.
Өндіріс көбіне экспортты кеңейту мақсатында емес, экономикалық артта қалған
Компенсациялы жиналымдардың көлемі анықталған субсидиялар сомасынан аспауы тиіс. Бұл
Токиолық раунд барысында қабылданған «Саудадағы техникалық шектеулер бойынша Кодексте»
Қатысушы мемлекеттер ұлттық стандарттардың өзгеру қорытындылары туралы және алдындағылардан
Аса негізгі, жаңа стандарттарды, техникалық талаптарды, сертификациялау жүйесін енгізу
Мемлекеттік тапсырыстар келісімінде (Токиолық раунд) үкіметпен шетел өндірушілеріне қатысты
ГААТ қызметіндегі жаңалық қызметпен сауданы либерализациялау бойынша келіссөздер, олар
Голливудтың әсері мен күшін қолдану арқылы АҚШ-тың кино
Қызмет саласының максималды либерализациясы үшін шыққан, АҚШ-пен Жапонияның қызметтері
Жалпы ГААТ қызметін бағалай отырып, сыртқы экономикалық қатынасты реттеу
ГААТ қызметінің оңтайлы қорытындысы болып халықаралық сауданың әлемдік өндірістің
Бұл ГААТ мүшелерінің өсуі жағдайында жаңа мәселелер туындаумен, реттелетін
Сонымен қатар, ГААТ қызметіндегі қиындықтар қарастырылатын сұрақтар шеңберінің кеңеюімен
Тарифтік емес протекционизм шараларын бақылау өте қиын, сондықтан қазірге
Тарифтік емес реттеуге перспективті көзқарас «мөлдірлік» қағидасына тіреледі, яғни
Тарифтік емес реттеу бойынша ГААТ шешімі тәжірибеде оларды алып
1993 жылдың желтоқсанында алдындағы барлық келіссөздердің қорытындыларын қосатын және
БСҰ өз кезегінде, өз компетенциясы саласын біршама кеңейтіп, халықаралық
Кеден-тарифтік реттеу шекарадағы экономикалық реттеуде ерекше орынға ие. Кедендік
Кедендік бақылаудың негізгі қызметі: тауарларды, жүктерді, көлік құралдарын, валюталық
Әлемдегі көптеген елдердің кеден-тарифтік заңдылығы екі өзіндік блокты қамтиды.
кеден салымдарын, методологиясын анықтайтын елдің мемлекеттік шекарасы арқылы өткізілетін
кедендік бақылау қызметтерінің іс әрекеттерін, олардың құқықтары мен міндеттерін,
Екі өзіндік, бірақ бір-бірімен тығыз байланысты заң актілерінің болуы
Ең алдымен, бұл заңдар қызметінің әр түрлі салалары. Бірінші
Кеден кодексімен реттелетін сұрақтар, елдің ұлттық заңдылығы саласына қатысты.
Кеден кодексіне қарағанда, кеден тарифі, оны қолдану ережелері, баж
Бұл сала мемлекет аралық көп жақты келісімдер мен де
Кеден кодексі тұрақты құқықтық құрал болуы тиіс, ал кеден
Шетел мемлекеттерінің кедендік заңдылығы олардың, құқықтық, әкімшілік және қаржылық
1.2 Экспортты – импортты операцияларды реттеудің әдістері
Сыртқы экономикалық қатынас әр түрлі реттегіштер, яғни рычагтар қызмет
Ұйымдастырушы – билік беру реттегіші - әкімшілік сипаттағы реттегіш.
Мемлекетпен сыртқы экономикалық қатынасты реттеу мемлекеттің сыртқы экономикалық саясатының
Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі бағыты:
Қазақстан нарығын қорғау мен экономиканың өсуін ынталандыру
Сыртқы экономикалық қатынастың ұзақ мерзімді сипатқа ие болуы
Отандық экспортерлар үшін әлемдік нарықта қолайлы жағдайлар жасау.
Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты мерзіміне байланысты және бағытына байланысты
Сыртқы экономикалық саясаттың уақытша аспектісі мемлекеттің сыртқы экономикалық қатынастың
Сыртқы экономикалық саясаттың кеңістіктік аспектісі әлемдік экономикаға әсер ету
Мемлекеттің сыртқы саясатының құрамына әдетте, сыртқы сауда саясаты, валюталық
Қазақстан Республикасының кеден саясаты – Қазақстан Республикасы саясатының ішкі
ҚР кеден саясатының мақсаттары:
Қазақстандық нарықты қорғау бойынша сауда-саяси міндеттерді жүзеге асыруға үлесін
Қазақстан Республикасының кеден-территориясында тауар айналымын кедендік реттеу мен бақылау
Қазақстан экономикасының дамуын ынталандыру.
Кеден саясаты кеден ісінің бір бөлігі болып табылады. Оның
Нарықтық экономикада мемлекет елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және жалпы
Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу сыныпталатын белгілеріне байланысты экономикалық
Сыртқы экономикалық қатынасты реттеудің экономикалық әдістері сауда саясатының экономикалық
Әкімшілік әдістер қоғам қызығушылығында сыртқы экономикалық қатынасқа қатысушылар қызметінің
Сыртқы экономикалық саясаттың екі негізгі бағыты бар:
еркін сауда саясаты
протекционизм
Еркін сауда саясатында, мемлекет нарық артында негізгі реттегіш рөлін
Еркін сауда оңтайлы саяси қорытындыларды алып келеді, өйткені бұл
Еркін сауда саясатын жүргізу көбіне экономикалық дамыған елдерге халықаралық
Протекционизм – шетелдік бәсекелестіктен отандық экономиканы қорғауға бағытталған саясат.
Протекционизм елде өндірістің белгілі бір салаларының дамуына әсер етеді.
Сыртқы сауда саясатының құралдарына сонымен қатар екі жақты және
Тарифтік әдістер сыртқы экономикалық қызметті экономикалық реттеудің негізі болып
Тарифтік емес реттеудің әдістері шетел бәсекелестері мен отандық тұтынушыдан
Кеден тарифы – елдің мемлекеттік шекарасы арқылы өтетін, тауарларға
Кеден тарифінің негізгі мақсаттары:
елге тауарларды кіргізудің тауарлық құрылымының рационализациясы;
тауарларды шығару мен кіргізудің, мемлекет территориясындағы валюталық табыстар мен
тауарларды өндіру мен тұтыну құрылымында прогресивті өзгерістер үшін жағдай
ел экономикасын қолайсыз шетел бәсекелестігі әсерінен қорғау;
мемлекеттің әлемдік экономикаға тиімді интеграциялануы үшін жағдайларды қамтамасыз ету.
Кедендік тарифі тауарларды кеден территориясына кіргізу және кеден территориясынан
Кеден тарифінде үш бағана бар: СЭҚ ТН бойынша тауар
Кеден тарифы – тауарлар тізімінің анықталған белгісі немесе белгілері
Қарапайым (бір бағанды) тариф әрбір тауар үшін тауардың шығу
Күрделі (көп бағанды) тариф – тауардың әрбір түрі үшін
Кез-келген елдің кеден тарифы шығаратын немесе кіргізетін тауарларға салық
Кеден баждары астында тауарлардың мемлекеттік кеден шекарасын өту кезінде
Кеден баждары 3 негізгі қызметті орындайды:
Фискалды, импортты және экспортты баждарға жатады, өйткені олар мемлекеттік
Протекционистік (қорғаушы) импорттық баждарға жатады, өйткені олардың көмегімен мемлекет
Баланстаушы, тауарлардың ішкі бағалары бір себептерге байланысты әлемдік бағалардан
Кеден баждары келесі критерийлар бойынша сыныпталады:
Импорттық – баждар, елдің ішкі нарығында олардың еркін айналуы
Экспорттық – баждар, мемлекеттің кеден территориясынан тыс шығаруда экспорттық
Транзиттік – баждар мемлекеттің кеден территориясы арқылы транзитпен өткізілетін
Экспорттық – импорттық операцияларды кедендік реттеуде қолданылатын әдістік бажды
Белгілеу әдісіне сәйкес адвалорлы, спецификалық және аралас баждар болып
Айырықша (спецификалық) кеден баждары өлшеу бірлігінен абсолютті шығарылуымен белгіленеді.
Аралас баждар өзінің ішінде адвалорлы және айрықша баждарды біріктіреді,
Келесі әдіс шығу тегі бойынша
Автономды – баждар мемлекеттік орган биліктерінің біржақты шешімдері негізінде
Конвенционды (келісімді) – баждар сауда мен тариф туралы келісім
Преференциалды баждар – дамушы елдерден шығатын тауарларға көп жақты
Келесі әдіс сипаттамасы бойынша
Мерзімдік – баждар, мерзімдік сипаттағы өніммен, ең алдымен ауыл
Антидемпингтік – баждар, егер осындай импорт біртекті тауарлар өндірушілеріне
Компенсациялық – баждар, егер олардың импорты осындай тауарлардың ұлттық
Келесі әдіс бағам түрлері бойынша
Тұрақты – кеден тарифы, оның бағамы бір уақытта мемлекеттік
Ауытқулы - кеден тарифы, оның бағамдары мемлекеттік билік органды
Тарифтік емес шектеулер үш топқа бөлінеді:
Ұлттық өндірістің белгілі бір салаларын қорғау мақсатымен импортты тура
Әкімшілік сипаттағы шаралар тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағыттаған, бірақ
Тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағытталмаған, бірақ қызметі әдетте осы
Сонымен қатар, тарифтік емес шектеулердің қызмет ету механизмдері бойынша
пара тарифтік шаралар, шетел тауарларын кіргізгенде алынатын, төлемдер, кеден
Арнайы бұл шаралар сыртқы сауданы реттеу мақсатында қабылданбайды, бірақ
бағаны бақылау шаралары, ұлттық тауар өндірушілер қызығушылықтарын қорғауға арналады
қаржылық шаралар, сыртқы сауданы реттеу үшін валюталық операцияларды жүзеге
сандық реттеу, яғни тауарларды шығару мен кіргізуге сандық шектеулер
автоматты лицензиялау, яғни тауар ағымдарының бағыттары мен төлемін қадағалау;
сыртқы сауданы толық немесе бөлек тауарлардың мемлекеттік монополиясы;
техникалық шектеулер, яғни импортталатын тауарлардың ұлттық стандарттарға сәйкес келуін,
Квоталар және лицензиялар
Квоталар дегеніміз белгілі бір кезеңде тауарлардың импорты мен экспортына
Квота импорт пен экспорт мүмкін болатын деңгейден жоғары белгіленуі
Барлық елдердің немесе бір топ елдердің белгілі бір тауарларының
“Еріктік” бұл жерде салыстырмалы, өйткені бұндай келісімдер импортерлардың күш
Квоталардың келесі түріне тарифтік квоталар жатады. Белгіленген квоталар
Квоталар әдетте бұл жағдайда экспорт немесе импортқа рұқсат етуді
Лицензиялардың негізгі түрлері:
бір ретті – бір сыртқы сауда мәмлесін жүзеге асыруға
автоматты – рұқсат, мемлекетпен органмен, жойыла алмайтын экспорттаушы не
Әртүрлі елдермен қолданатын, лицензияны тарату механизмі әртүрлі:
аукцион – сайыстық негізде лицензияларды сату.
Мемлекеттік қазынаға табыс түсіруге қабілетті лицензияны таратудың сол тауарға
анық қанау жүйесі- алдыңғы кезеңдегі олардың импортының көлеміне пропорционалды
бағанадан тыс негізде лицензияларды тарату – импорт пен
Субсидиялар мен демпинг
Егер үкімет ұлттық өндірушілердің экспортын ынталандыру қажет деп санаса,
Субсидиялар – ұлттық өндірушілерді қолдануға және импортты жанама дискриминациялауға
Төлеу сипаты бойынша субсидиялар:
тура - оның алған табысы мен шығындары айырымының сомасына
жанама – импорттық баждарды қайтару, нарықтықтан төмен ставканы қарыз
Демпинг – экспорттық бағаларды осы елдегі нормалды бағамдардың деңгейінен
Демпинг нысандары:
спорадикалық демпинг – сыртқы нарықта тауарлардың артық қорларын төмендетілген
ойластырылған демпинг – бәсекелестерді нарықтан шығару мақсатында кейіннен монополиялы
тұрақты демпинг – тауарларды әділді бағадан төмен деңгейде тұрақты
кері демпинг – ішкі нарықтағы сондай тауарларды сату бағасымен
өзара демпинг – бірдей тауарлармен төмендетілген баға бойынша екі
Демпингті жүзеге асырудың қажетті жағдайлары:
әртүрлі елдегі тауарларға сұраныс икемділігінің айырмашылықтары – ел ішіндегі
өндірушіге бағаларды белгілеуге мүмкіндік беретін жетілдірілмеген бәсекелестік жағдайы;
нарық сегменттілігі, яғни өндірушінің тауарды жоғары бағамен сататын ішкі
Басқа тарифтік емес шектеулер
Компенсациялы (теңдестіргіш) жиналымдар, олардың көлемі тауардың шетелдегі салыстырмалы төмен
Импорттық депозиттер – импорт құнының белгілі бір пропорциясында, арнайы
Денсаулықпен қоршаған ортаны қорғау халықаралық саудада кедергі болмайды, бірақ
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметін кедендік реттеудің негізгі аспектілерін
Қазақстанның СЭҚ мемлекетін реттеу жүйесінің тиімді қызмет етуін бағалау
Ең алдымен экономиканың басқа салаларына қарағанда сыртқы сауда шаруашылықты
Сыртқы сауда әдісін реттеу әдістеріне келетін болсақ бұл саладағы
Қазақстан Республикасының кеден тарифы кеден ісінің халықаралық- қабылданған нормалар
Бұл заң тауарлар мен басқада заттарды Қазақстан Республикасының кеден
Егер Қазақстан Республикасының халықаралық Келісімімен кеден тарифы туралы Қазақстан
ҚР Үкіметі арнайы тәртіпте сыртқы сауда саясатын жүзеге асырумен
кеден баждарын белгілеу алып тастау немесе өзгерту тарифтің жеңілдіктер
кеден – тарифтік ретеуге қатысты, бөлікте халықаралық келісімдер
Қазақстан Республикасының кеден территориясына кіргізгенде немесе осы территориядан тауарларды
Кедендік-тарифтік Кеңестің отырыстарында ҚР кедендік–тарифтік саясаты бойынша қаралатын ұсыныстармен
Кедендік-тарифтік кеңестің жұмыстық аппаратының қызметтері ҚР кеден комитетімен жүзеге
Кедендік-тарифтік кеңес республикалық немесе шетелдік қызығушылық көрсететін мемлекеттік органдар,
2 бөлім Қазақстанның сыртқы экономикалық қызметін кедендік реттеуді талдау
2.1 Қазақстан Республикасының сыртқы саудасын талдау
90- шы жылдардың бірінші жартысында сыртқы сауданың динамикалық дамуы
1997- 2003 жылдар арасында сыртқы сауда айналымының көлемі 61%
2003 жылы Республика кәсіпорындарының әлемнің 180 елдерінде сауда серіктестері
1 кесте.
Қазақстан Республикасының сыртқы сауда балансы, %
Елдің аталуы 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Тауар айналымы
ТМД елдері
ТМД-дан тыс елдер
Экспорт
ТМД елдері
ТМД-дан тыс елдер
Импорт
ТМД елдері
ТМД-дан тыс елдер 122,0
120,4
124,2
153,6
148,0
161,5
100,8
101,8
99,4 120,0
121,8
117,5
115,7
115,1
116,4
124,4
128,5
118,7 108,9
90,5
134,8
109,6
95,6
127,7
108,3
86,1
142,4 89,1
88,7
89,6
85,1
76,9
93,0
93,0
100,1
86,3 92,8
80,8
104,0
102,0
72,5
125,4
84,7
87,0
87,2 138,7
141,5
136,3
155,1
149,0
157,9
121,2
136,9
103,3 107,5
113,0
103,3
98,2
110,3
92,9
120,1
114,8
128,1
Экспорттың тауарлық құрылымында шикізат тауарлары басым, бұрынғыдай негізгі тауар
1997 жылмен салыстырғанда 2003 жылы экспорттың жалпы көлемінде бағалы
Қазақстанның экспорттық потенциалының негізін құрайтын, минералды өнімдердің үлесі 29
Қазақстандық экспорттық өнімнің негізгі сатып алушылары Ресей Федерациясы (20,3%),
ТМД елдеріне экспорт үлесіне келсек, 2003 жылдың экспортының жалпы
Ресейге 20%- ға, Белларуське - 10 есеге, Түркменстанға -
2 кесте. ТМД елдеріне Қазақстан Республикасының экспорттық
Елдің атауы 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Беларусь
Қырғызстан
Ресей Федерациясы
Тәжікстан
Азербайжан
Түркменстан
Өзбекстан
Украина
Қалғандары 54,2
74,9
2365,8
40,4
23,1
47,5
153,1
121,5
3 46,2
111,6
2484,4
60,7
9,6
38,8
201,8
212,5
13,3 43,0
66,2
2287,8
55,0
23,2
49,8
148,4
303,5
5 21,7
60,3
1579
42,8
29,3
11,0
188,2
239,3
6,2 11,9
59,1
1146,5
43,3
30,9
12,6
66,0
129,7
10,5 19,9
58,3
1751,4
52,6
43,8
7,1
133,5
254,2
12,5 3,1
86,5
1752
61,2
69,5
14,8
150,6
490,8
7,3
динамикасы, млн. АҚШ долл.
2003 жылда жалпы экспорт көлемі 69,4% құрады (1997ж-45,1%). Қазақстандық
Еуропалық елдер арасында қазақстандық экспорттың негізгі тұтынушысы Испания болып
Негізгі сауда серіктерімен экспорттық өсуі: БАЭ- 30 есе, Жапония-97%,
Алдағы жылмен салыстырғанда 2003 жылы Америкаға Қазақстандық өнімнің экспорты
кесте. Әлемнің басқа елдеріне Қазақстан Республикасы экспортының динамикасы, млн.
Елдің атауы 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Барлығы 2366,7 2732,1 3515,1 3226,3 4361,1 6475,5 5994,3
Еуропа 1597,6 1621,2 2174,5 2216,4 1989,1 2744,3 2672
ЕС елдері 1116,2 1095,4 1707,5 1655,1 1309,4 2063 1991,2
ЕС-тан тыс елдер 481,4 525,8 467,0 561,3 670,7 681,3
Азия 647,6 1006,7 1134,9 723,8 836 1210,6 1448
Америка 108,6 95,0 179,2 238,1 151,6 249,9 1861,7
Африка 12,5 8,8 25,5 47 27,7 19,4 12
Австралия мен Океания 0,4 0,4 1,0 1 1,3 2,2
Импорттық тауарлық номенклатуралы машиналар, құрал- жабдықтар, көлік құралдары, химия
Соңғы жылдары импортталатын минералды өнімдер үлесінің өсуі байқалады (2001
2003 жылдағы импорттың өсуі, құн есебінен де болуы бірнеше
Импорттық өнімнің негізгі тасымалдаушылары Ресей Федерациясы (2003 жылы импорттың
2003 жылы ТМД елдеріне барлық импорт жеткізілімдерінен 52%.
Достастық мемлекеттері қазақстандық нарыққа импорттық өнімнің негізгі тасымалдаушылары болып
4 кесте. ТМД елдерінен Қазақстан Республикасы импортының динамикасы, млн.
Елдің атауы
Барлығы
Беларусь
Қырғызстан
Ресей Федерациясы
Тәжікстан 1997
202,06
77,8
31
1899,7
12,1 1998
2553,6
120,5
91
2324,6
17,5 1999
2097,8
58,4
63,5
1969,4
6,3 2000
1824,3
60
51,1
1709,6
3,6 2001
1725,6
38,3
332,5
1351,8
3 2002
2513,5
39,5
30,1
2439,2
4,7 2003
2973,9
46,3
33,4
2891,9
2,3
2003 жылы басқа елдерден импорт үлесі 48,4% құрады, алдындағы
2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы жалпы импорттық түсімдер көлемінен
Азия елдерінен импорттың өсуіне Жапониядан автомобильдер, Үндістаннан шай жеткізілімдерінің
Американдық елдер континентінен импорт 2002 жылмен салыстырғанда 5
5 кесте. Басқа елдерден Қазақстан Республикасы импортының динамикасы, млн.
Елдің атауы 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Барлығы 1154,0 1295,6 1968,6 2259,9 2051,3 2308,3 3036,1
Еуропа 690,0 778,7 1201,7 1336,5 1131,1 1258,8 1839,8
ЕС елдері 491,9 553,8 925 1036,7 913,5 1025,2 1554,1
ЕС-тан тыс елдер 198,1 224,9 276,7 299,8 217,6 233,1
Азия 348,5 401,1 488,8 533,2 444,4 612,8 715,6
Америка 110,6 108,3 269,8 382,1 451,4 103,5 539,6
Африка 1,8 2,5 5,4 3 15,9 26,1 25,7
Ұлыбритания 8,1 5,0 2,9 5,2 5,5 7,4 15,4
Статистика бойынша ҚР Агенствосы заттық аралық нарықтар, ұйымдар саудасы,
Баланс бойынша, оның ресурстық және тарату бөліктеріндегі бөлек тауарлар
Соңғы жылдардағы көлеңкелік қызметтің жетілуі, тек тұтыну нарықтарында ғана
Дайын алкоголді өнімнің өндірісі мен айналымы республика бюджетін құруда
Былтырғы жылғы тауар айналымында маңызды үлесті арақ-шарап өнімдерін тарату
Нарықты қайта құрудың басталуынан ішімдік бизнесі өте жоғары қарқынмен
Нарықта фальсификацияланған ішімдік сусындардың өндіру мен кнтрабандасының кіргізуі үлкен
Тауарларды кіргізумен байланысты қазіргі жағдайда жан- жақты дамуда. ТМД
2002 жылмен салыстырғанда этил спирті 5%- ға, арақ пен
2.2 Кеден органдары қызметінде сыртқы сауданы реттеудің тарифтік және
Сыртқы сауда шаруашылық өнімдерінің реттелетін салаларының бірі болады.
ҚР сыртқы саудасын реттеудің барлық жүйесін бірнеше кезеңге бөлуге
1991- 1994жж., бұрыңғы шаруашылық байланыстарының үзілуімен туындаған экономиканың бірнеше
1994- 1997 жж., іскерлік қызметінің бірқатар жандануымен сипатталады.
1997- 2003 жж.- көкейтесті кезең.
ҚР сыртқы саудасының тарифтік және тарифтік емес реттегіштерін қолдануды
Сыртқы сауданы реттеу жүйесі Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін нысандала
Бұл кезеңде жүргізілетін реформалардың маңызды қорытындысы сыртқы экономикалың бағытты
Тарифтік емес реттеу шаралары мәліметтерін қолдану республикадан бағалы шикізатты
“ҚР СЭҚ ұйымдастыру” туралы 23.01.91 ж Президент жарлығы
Экспортталатын тауарларға кеден тарифі 1.01.93 жылдан бастап қызмет ете
1992- 1993ж кезеңінде мемлекет әкімшілік реттеу әдістерін экономикалықпен біріктіре
Тарифтік және тарифтік емес реттеу шараларын талдауда 1993 және
1993 жылы тазартылмаған терінің тоннасына орташа экспорттық баға 1280$
Егер инфляция факторы есебінен өндіріске шығындар, көлік және басқа
Экспорттан алынған ақша құрамдарының бір бөлігі көлеңкелік айналымда жүрді,
Мемлекет бюджеті теріні экспорттаудан табыс алмаған, өйткені ол шикізат
1994 жылдың екінші жартысында және 1995 жылдың басында СЭҚ
СЭҚ мемлекеттік реттеу саласында маңызды өндірістер 1995 жылы болған.
Жарлыққа қосымша ретінде кіргізілетін тауарларға ставкалар белгіленген, мысалы, осётралық
1995 жылдың 11 қаңтардағы “Сыртқы экономикалық қызметті либерализациялау туралы”
Қазіргі кезде бұл жүйе Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы мен
Соңғы уақытқа дейін стратегиялық маңызды тауарлар тізімі 8
Экспортты – импортты операцияларды реттеу жүйесіне келсек, соңынан Қырғызстан
Өзара саудада елдер кеден бағдарын алып тастау мен басқа
Кеден одағы шеңберінде кеден тарифтік реттеу бірлігін қамтамасыз ету
Кеден баждарының ставкалары бойынша бұрын қабылданған нормативті актілерге қарағанда
1996 жылы Қазақстанда барлық тауарларға шығаратын кеден баждарын –
Сыртқы сауданы реттеу саласындағы көріністі қортындыларға №220 1997 жылдың
біріншіден, экспортты төлемдердің уақытылы және толық түсуін, теңгені қосқанда,
екіншіден, фиктивті шаруашылық операциялары астында, республикадан тыс ақша –
“Экспортты – импортты валюталық бақылау” туралы жаңа қаулы елден
Сонымен, қазіргі кезде импорт тәртіптемесін реттейтін, ал нақтырақ айтсақ
Келесі тарифтік емес шектеулер – квоталар. Қазіргі кезде Қазақстан
Стратегиялық маңызды тауарлар экспорты келісім – шарттарды тіркеу негізінде
Бүгінгі күні экспорт пен импортты әкімшілік реттеудің барлық құралдары
Барлық елдер өзінің ұлттық өнеркәсібін импорттық тауарларға кедендік баждар
Қазақстандық импорт тарифінің ставкалары көптеген жағдайда адвалорлы. Арнайы және
Баж ставкалары, мәмле түрі мен сыртқы экономикалық қызмет
Көкейтесті импорттың кеден тарифінің алдыңғылырдан негізгі айырмашылығы ауыл шаруашылығы
Сонымен қатар республиканың сыртқы саудасында толық сандық шектеулерді алып
ҚҚС пен акциз импортталатын тауарлардан алынады, өйткені бұл тауарларға
Міндетті түрде жаңа үлгідегі акцизді жиналымдардың таңбаларымен таңбалануға тиісті
Мысалы 2001 жылдың 1 шілдесінен ҚР мен РФ арасында
Сонымен қатар 2001 жылдың 1 шілдесінен бастап, ҚР бюджетке
РФ саудада ҚҚС “тағайындалған ел” қағидасы бойынша салуға көшу,
Бірақ Ресейлік заңдылықтың өзіндік ерекшеліктері бар. Алдын ала төлеусіз
ҚР мен РФ арасындағы өзара саудада “тағайындалған ел” қағидасына
ҚҚС 16% ставкасынан келе есептегенде 2003ж “тағайындалған ел” қағидасына
Келісімді жүзеге асырудың негізгі кезеңі Ресей мен Қазақстанның кеден
Кедендік рәсімдеу мен кеден тәртіптемелерін бақылауды ұйымдастыруды басқаруда “Қазақстан
ҚР АКО “тауарлар экспорты” кедендік тәртіптемесінде Ресейден Қазақстанға шығарылатын
Сонымен, ҚРАКО келісімді толық жүзеге асыру үшін барлық қажетті
Бұл жағдайда кедендік реттеудің басымды қызметі бюджетті толтыруға ықпал
1 сурет.Алдыңғы жылмен салыстырғанда 2002 жылдың 7 айына сыртқы
Есеп беру кезінде кезінде сыртқы сауда кешендерінің өсуі 7%
Экспорт көлемдері 143,1 млн. АҚШ долл. шамасы көлемінде құраған
Аумақта сыртқы сауда операцияларының кері салдары сақталуда, импорттық операциялар
2003 ж. 7 айы ішінде бюджет түсіміне кедендік төлемдер
6 кесте. Кедендік төлемдер мен салымдар, мың теңге
Төлем түрлері Жоспар Факт %
Кеден процедуралары 547903 1024091 76%
Импорттық баждар 4475976 4005939 89%
Уақытша баждар 29289 24438 83%
Экспорттық баждар 153169 201626 132%
Акциз 380241 303460 80%
ҚҚС 14351319 14768255 103%
Барлығы 20734542 20327812 98%
Былтырғы жылмен салыстырғанда аударымдар көлемінің өсуі 6,2 млрд тенге
7 кесте. Кедендік төлемдер мен салымдар, мың теңге
Төлем түрлері Жоспар Факт %
Кедендік процедуралар 547903 1024091 87% 476188
Импорттық баждар 3799618 4005939 5% 206321
Уақытша баждар 22448 24438 9% 1990
Экспорттық баждар 73415 201626 175% 128211
Акциз 187553 303460 62% 115907
ҚҚС 9496981 14768255 56% 5271274
Барлығы 14127920 20327812 44% 6199892
Аударымдар көлемінің өсуіне “тағайындалған ел” қағидасына сәйкес РФ алып
РФ-нан өтетін тауарларға қайтарылған ҚҚС сомасы.
8 кесте. Қосымша құн салығының төлемі, мың теңге
Қаңтар Ақпан Наурыз Сәуір Мамыр Шілде Маусым Барлығы
455203 450755 373322 491704 453492 385919 386064 2996459
Айлар бойынша осы төлемдер аударудың көлемдерінің динамикасын талдау
9 кесте. РФ тауарларды шығару көлемі, АҚШ долл.
Қаңтар Ақпан Наурыз Сәуір Мамыр Шілде Барлығы
19349 19606 18301 24074 23394 20516 125240
Мамырдан бастап, РФ тауарлардың кіргізілуі төмендеп, шілдеде 17% құрады.
Есеп беру кезеңінде акциздар, қорғау баждары, импорт баждары, кеден
Жоспарлы көрсеткіштерді орындамаудың себептері:
Кеден процедуралары бойынша:
Осы төлем түрі бойынша болжам былтырғы жылғы аударымдар көлемі
Кедендік процедураларының негізгі көлемі ұлттық валютаны банктермен импорттауда салынған,
Импорттық баж бойынша:
Кіргізудің жалпы көлемінен кіргізудің көлемі 34% құраған, баж салынбайтын
Төменде салық салынбайтын импорттың үлесі беріледі:
Сонымен қатар былтырғы жылмен салыстырғанда салым салынбайтын импорт көлемі
10 кесте. Салым салынбайтын импорт көлемі, мың АҚШ долл.
СЭҚТН коды 2002ж 2003ж Өсім
85
84
30
Барлығы 151655
150034
61663
363353 180047
153375
81083
414506 28392
3341
19420
51153
Есеп беру кезеңінде импорт көлемі 1008 млн. АҚШ долл.
Сонымен қатар болжам алдыңғы жылғы көрсеткіштерді есепке ала құрылған,
а) алдын – ала атап өткендей, кіргізілетін шетел валютасына
б) кейбір импорттық тауарларға кеден баждарының ставкалары орташа 30%
Қорғау бажы бойынша:
көп тауарларға қорғау баждарын алып тастауда заңдылықтың өзгеруі.
Акциз бойынша:
алдыңғы жылмен салыстырғанда осы төлем түрі бойынша болжам
11 кесте Акцизді тауарлар топтарының көлемі, мың теңге
Акцизді тауарлардың атауы 2003ж 2002ж Ауытқу (+/-)
Алкагольді өнімді өндіру үшін спирт 88347 36461 +51886
Арақ 72869 14414 +58455
Шарап 183667 130498 +53169
Коньяк 70436 90871 -20435
Шампан 3483 4924 -1441
Салықтар мен кедендік төлемдерді төлеу бойынша төлемдерді ұзарту мен
халықаралық келісімдер бойынша салықтар мен кедендік төлемдерді төлеу бойынша
ҚҚС төлеу бойынша ұзарту 1,09 млрд. тенге құрады (2003ж
ҚҚС есептеу әдісі бойынша рәсімделген тауарлар шамасы – 2,6
Алматы қаласының кедендік басқармасына дейін жеткен 2003 жылдың жалпы
7 ай ішінде 20327812 мың тенге аударылған, сонымен 2003
Соңғы жылдардағы кедендік төлемдер мен салықтар аударымдарының көлемі келесі
12 кесте. Кедендік төлемдер мен салықтар аударылымдарының көлемі, млн.
Жылдар 1999 2000 2001 2002 2003
Кеден төлемдері мен салықтардың барлығы 17,6 15,3 19,1 26,2
2000 жылы аударымдар көлемі 1999 жылмен салыстырғанда 14% төмендеді,
2000 жылдан бастап аударымдар көлемінің өсуі байқалуда, 2001 жылы-
2003 жылы аударылған төлемдер көлемінің өсуі 2002 жылмен салыстырғанда
2003 жылы жобаланған көрсеткішті орындағанда, өсім 38%, ал импорт
Төменде аумақтың сыртқы сауда айналымының мәліметтері берілді.
13 кесте. Сыртқы сауда айналымының мәліметтері, АҚШ долл.
2002 жыл 2003 жыл +/-
Барлық импорт:
-ТМД елдерінен
- АҚШ- тан 1227944,3
344739,1
883205,2 1458270,2
364702,1
1093568,1 230325,9
19963,0
210362,9
Барлық экспорт:
-ТМД елдерінен
-АҚШ- тан 268293,2
31145,8
237147,4 273865,9
92080,5
241785,4 5572,7
934,7
4638
Барлық экспорт пен импорт 1496237,5 1732136,1 235898,6
Белгілі бір елдердегі экспорт пен импорттың көлемі, 2003 ж.
14 кесте.
Елдер Импорт көлемі
(АҚШ долл.) Импорт көлемі %
Ресей 189 891 882 20
Германия 143 564 921 15
Корея 49 557 436 5
АҚШ 34 092 475 4
Түркия 32 474 301 3
Басқалары 1 458 270 256 53
Экспорт көлемі, 2003 ж.
15 кесте
Елдер Экспорт көлемі
(АҚШ долл) Экспорт көлемі %
Швейцария 72 273 381 39
Қытай 52 736 844 28
Германия 10 767 369 6
Қырғызстан 8 311 700 5
Басқалары 273 865 910 22
3 бөлім Қазақстан Республикасындағы аймақтық кедендік реттеу
3.1 Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеудің мәселелері мен болашағы
Анықтық және ашықтық принципі кеден қызыметкерлерінің іс-әрекетінің ажырамас құрастырушылардың
Былтырғы жылдың 5 қарашасында ҚР АКО “кеден қызыметі ашық
Ең алдымен, біз кедендік рәсімдеу процедураларында әртүрлі аспектілерге қатысты
Бүкіләлемдік сауда ұйымы сияқты ұйымдар мен өмірге алып келінетін
Мен Қазақстанда бар, сыртқы экономикалық қызметті кедендік реттеуде негізгі
Сыртқы сауданы либерализациялауда ұстаушы факторлар ішінде атап өтетінбіз.
Нақты ықшамдалмаған кеден ережелері мен оларды қолданудың жүйелендірілмегендігі.
Белгілі-бір кеден нормаларын қабылдаудың еркін сипаты, олардың өзгермелі шаруашылық
Бюракратиялық машинаның баяулығы және ақппараты өткізу мен құжаттарды автоматты
Аталған кедергілердің көбісі Қазақстанда да бар, ал ол сауда
Осы шектеулердің болуынан Қазақстанның сыртқы саудасының көлемі салыстырмалы түрде
Мысалы 2000 жылы импорт жалпы ішкі өнімнің 2176% құрады,
“ҚР кеден ісі туралы” қабылданған заңында кеден органдарының негізгі
Двигатель көлемі 3 литрден астын, автомобиль импортына салықтар, жиналымдар
Басқа мысал – кіргізілетін тауарларға жиналымдар мен салықтардың жоғары
Бірақ бұндай саясат Қазақстанда нарықтың дамуы мен динамикасын ескермейді.
Кеден жиналымдары есебінен елдің бюджетін толтыру біздің елде мемлекеттік
Төменде келтірілген шаралар кеден саудаға кедергі жасамай, ықпал ететін
Біріншіден, кеден ережелері саудаға ықпал етуге сәйкес саясатқа негізделуі
Бұйрықтарға келсек, бүгінгі күні кеден органының қызметі ҚР Әділет
Кеден ережелерін құру үрдісі қоғамның қатысу мүмкіндігін қарастыруы тиіс.осы
Анықтық пен біртектілік оларды еркін орындауға барлық жақтардың іс
Екіншіден, ақпараттық жүйелерді қолдану мен сауда көлемінің өсуі бойынша
Информатика құралдарын қолданумен кеденшілердің жұмысын ұйымдастырудың жаңа нысандарын еңгізу
кеден тазартуын жүргізудің мерзімдерін қысқарту:
еңбекке төлеу шығындарының төмендуі:
аумақтарда кедендік ережелердің біржақты орындалуы:
кедендік бақылау мен заңды орындау қызығушылында мемлекеттік мекемелермен ведомствалар
Конкурстық таңдау жағдайында жұмыс алатын және дұрыс дайындалған мамандар
Кеден қызметінің қаулық құрылымының профессионалдығын қамтамасыз ету келесі шаралар
1. Конкурстық таңдау. Жұмысқа алу белгілі бір талаптарға сай
2. Кәсіби дайындық. Жұмысқа кіргеннен кейін, кеден қызметкерлері нарық
Қазіргі кезде мемлекеттік мекемелерде коррупция аса таралған құбылыс екені
Мемлекеттік қызметкерлердің коррупциялануы көптеген жағдайда төмен жалақымен түсіндіріледі.
Сондықтан, өзінің өмір деңгейін көтеру мақсатында кеденшілер қызмет көрсететін
Айтылғанға қосымша ретінде, сауданы қолдау кеден биліктері халықаралық саудаға
Тауарды өту пунктінде орналасқанда емес, кіргізгеннен кейін кедендік бақылау
Құжатты электронды да, қолмен де рәсімдеуге рұқсат ету.
Тауарларды кіргізу кезінде басқа мемлекеттік органдардың қажетті функцияларын жүзеге
Салықтарды және салымдарды, баждарды төлеу мен құжаттауды әрі қарай
Отандық экономикада экономикалық тұрақтылық үлгісінің жалғасуын көрсететін, бірқатар оң
Қысқа мерзімде осындай өнім Қазақстанға шетелдік ноу-хау алып келуші
Елдің басшылығымен сауда қатынастарының өсуі жағдайында кеден қызметтері мәселесінің
3.2 Қазақстанның ЕурАзЭҚ көлемінде кедендік-тарифтік саясатты жетілдіру жолдары
Еркін сауда аймағын құру келісім идеясына 1994 жылы сәуір
1996 жылдың қаңтар айында Достастық елдері (Ресей, Беларус, Қазақстан,
Кеден Одағы әлемдік сауда ұйымына кіруді де көздеді (осы
Кеден Одағының екінші даму деңгейінде бір сыртқы сауда саясатын
«Еуразиялық экономикалық коғамдастық - Ресей, Қазақстан, Белору , Қырғызстан,
Егер жетістіктер және глобализациямен тек өте дамыған елдердің бір
ЕурАзЭҚ - біздің мемлекеттеріміздің глобализация қиыншылығын жеңіл етеді. Бәріміз
ЕурАзЭҚ ерекшелігі:
1. жаңа ұйымның халықаралық мәртебесі нақты айқындалған. Заң қатынастарында
2. интеграция үрдісінің тиімді формуласы;
3. шешім қабылдаудың жаңа тәртібі қарастырылды. Шешім консенсус болып
4. шешім кабылдаудың жетілдірілген бакылау жүйесі ЕурАзЭҚ-ң басқару органдарын
5. заңдылықтарды жақындатудың жаңа әдістері ЕурАзЭҚ-ң жалпы құқық кеңістігі
6. тауарларды еркін сауда айналымында сату, кеден баждары және
7. жетілдірілген төлеу жүйесі;
8. бейтарифтік реттеудің бірдей әдістері.
Қарым-қатынастың бірінші деңгейінде, ЕурАзӘҚ-ң әр түрлі нысанындары арақатынасы тиімді
Ғаламдану жағдайында жаңа халықаралық еңбек бөлінісі пайда болды, ол
Дүние жүзінде қазіргі таңда 20-дан астам ірі ұйымдар бар.
ЕурАзЭҚ-ты құру мақсаты - халықтың тұрмыс жағдайын жақсарту, мемлекеттердің
Үшінші мың жылдықта мемлекеттердің экономикасының даму қарқыны жоғары болуы
Бұл байланыста бәсекелесу қабілеттілігін жоғарылату қажеттілігі туындайды.
Бәсекелесу қабілеттілігін жоғарылатуды ынталандырудың негізі-интеграциялау үрдісі болып табылады. Бүгінгі
• «Орта-Азиялық қауымдастық» ұйымына (ОАҚ);
• Евразиялық Экономикалык қауымдастыққа (ЕурАзЭҚ);
• Шанхай қарым-қатынас ұйымына (ШOC);
• Бір экономикалық кеңістікке (БЭК).
Берілген ұйымдардың барлығы экономикалық интеграцияны тереңдету. капиталдың еркін қозғалысын
Бірақ мүше мемлекеттердің экономикалық мүлделерінің біреуінің болмауы, көпжакты қарым-қатынастардың
ТМД елдерінің соңғы жылдарындағы сыртқы сауда талдауы, мына тенденцияларды
• Өзара сауданың азаюы 2001 жылы 2 %-дан,
• Ресей ТМД елдерінің барлық мемлекеттерімен саудада бірінші
• Бірлестіктің негізгі сауда үлесі ЕурАзЭҚ мемлекеттерімен. 2003
ЕурАзЭҚ-та сыртқы сауда операциялардың белсенділігінің себебі, бажсыз режим арқасында
2 сурет. ТМД құрылымындағы ЕурАзЭҚ мемлекеттерінің сыртқы сауда операцияларының
сыртқы сауда операциялары
ЕурАзЭҚ аясындағы сыртқы сауда операциялары мына факторлармен сипатталады:
• ЕурАзЭҚ-ң негізгі сыртқы сауда әріптесі - Ресей. Оның
• ЕурАзЭҚ ТМД елдерімен саудада ұдайы салмағы әдет-ғұрып тауарлары.
Қазақстанның ТМД елдеріне
• Бір кеден тарифін қалыптасу үрдісінде Ресей
ҚОРЫТЫНДЫ
Экспорттық–импорттық операцияларды кедендік реттеудің негізгі мақсаты мемлекеттік бюджетті толтыруды
Экспорттық–импорттық операцияларды кедендік реттеудің қалыптасуы республиканың экономикалық егемендігін нығайтуға,
Кеден органының негізгі функциясы фискалды қызметті жүзеге асыру болып
Кедендік реттеудің негізгі құрал сыртқы сауда тәртіптемесінің қолданылуы мен
Жаңа міндеттердің орындалуына ТМД елдерінің еркін сауда аймағын құру
Қазақстанға оларды кең қолдану мақсатында тарифтік емес жүйенің қорғау
Қазақстанда ЕВрАЭҚ шеңберінде ортақ кеден тарифін құрудың перспективаларын есепке
Отандық тауарлар қызметтер, тауарлар өндірісінің өсу жағдайында қорғау функцияларының
Қазақстанның экономикалық жағдайы ең алдымен Қазақстан әлемдік нарыққа шыға
Республиканың әлемдік шаруашылық байланыстарына тез кіруі, нарық қажеттіліктерін қанағаттандыру
СЭҚ және оның аспектілері Қазақстан үшін аса маңызды, өйткені
өкінішке орай, Қазақстан алдағы болжамдарда тек үлкен көлемде өндіріс
Көбінесе, мыс, мырыш, алтын, күміске баға көтеріліп тұрады. Ал
Қазіргі кезде Президентінің Н.Ә. Назарбаевтың ұсынысымен ЕВрАзЭҚ құрылды,
Кедендік реттеудің басымды қызметі бюджетті толтыруға ықпал ететін, фискалды
Екінші бөлімде жүргізген талдаудан кейін біз ҚҚС, акциздер, кеден
Менің ойымша «экспорттық–импорттық валюталық бақылауға» аса көп көңіл бөлу
Қазіргі кезде Қазақстан экономикасының экспортында шикізат тауарларының үлесі мол,
Келешекте Қазақстан сауда нарығында өз орнын табатынына сенемін.
Қолданылған әдебиеттер
Кодекс Республики Казахстан. Таможенный кодекс Республики Казахстан “Казахстанская
Абишев Н.С. “Таможенная политика Казахстана” проблемы ее развития.
Козырин А.Н. “Таможенное право России” –общая часть –Москва.1995
Мадшерова Д.М. Текенов У.А. Акбаева Б.М. “Международные транспортные
Алибеков С.Т. “Таможенное дело в Республики Казахстан.” Учебное посопбие
Назаренко В.Н. Назаренко К.С. “Таможенное обслуживание внешнеэкономической деятельности
“Основы таможенного дела”. Учебник под общем редактором В.Т. Драганова
Сарсенбаев М. А. “Таможенное право “. Учебник, Алматы-Данекер, 2000
СИТ: “Таможенное регулирование” –Москва ,Благовест: Центр Экономики и Маркетинга”
“Таможенной службе Казахстана 10 лет.” Алматы: Экономика,2002 год.
Периодикалық басылымдар
Арыстанбеков К Анализ экспортных возможностей Казахстана //Аль-Пари-2002-№6-С 3-6
Асабаев Л Развитие и поддержка экспорта //Экономика: современные этапы
Бибичева Вопросы и проблемы экспортных операции // экономика и
Городко Н О мерых защиты внутреннего рынка //Юридический консультант
Джумабаева курс на экспорт //деловая неделя – 2001 –
Инструкция об организации экспортно-импортного валютного контроля РК // Вестник
Киреева Расширение и развитие экспортных производств Казахстана // Транзитная
Выйти на международные стандарты // Казахстанская правда – 2002
Курент Оценка экспортной ориентации, импорто замещающего потенциала и конкурентоспособности
Павенко Н.В Казахстанские экспорты о деятельности международных организаций //Евразия
Родостовец Поддержка экспорто реализация промышленной политики // Казахстанская правда
Алибеков С.Т Перспективы развития таможенной сферы РК //Материалы научн
Байтурсынова А На поступах и стандартам таможенным // Деловая
Джумабаева М стратегический вопрос //Деловая неделя - 2002
Задачи таможенной политики на современном этапе //Таможенный вестник
Налоговая и таможенная политика //Экономика и право Казахстана –
22
Экспорт-импорт
көлемі