МАЗМҰНЫ
Кіріспе……………………………………………………………………………3
1 АҒЫЛШЫН ТІЛІ ГРАММАТИКАСЫҢ ЗЕРТТЕЛУІ
Грамматика туралы жалпы түсінік және грамматиканы оқыту.......................4
1.2 Ағылшын тілі грамматикасының қалыптасу мен зерттелуі..........................................7
1.3 Ағылшын тілі грамматикасындағы лингвистикалық мектептер мен
зерттеу бағыттары......................................................................................11
ГРАММАТИКАНЫҢ ТІЛ ҮЙРЕНУДЕГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Белсенді граматикалық минимуммен жұмыс істеудің әдістері...................20
2.2 Грамматикалық материалды түсіндіру жолдары……………………….….26
2.3 Ағылшын тіліндегі зат есімнің түрлері..........................................................33
2.4 Ағылшын тіліндегі етістіктердің әр түрлі шақтарда
2.5 Сөздерді грамматикалық топтарға топтастыру..............................................46
2.6 Практикалық жаттығулар мен қолдану тәсілдері...........................................48
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..................................................61
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазіргі тіл білімі ғылымында грамматика саласының
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында ұсынған
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Жеке тілтанымдық пән ретінде грамматика ағылышн
Бүгінде саласында грамматикалық ізденістер алып баратын ғалымдардың, ғылыми мектептердің
Жоғарыда айтылған ғылыми мәселелер дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін анықтайды.
Зерттеу жұмысының нысаны. Ағылшын тілі грамматикасының қалыптасуы туралы ғылыми
Зерттеу жұмысының пәні. Ағылшын тілі грамматикасының тарихи және құрылымдық
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Ағылшын тіліндегі грамматикалық ерекшеліктерді танып-білуде
Дипломдық жұмыстың мақсаты бірнеше міндеттердің шешімін табуды талап етеді:
Ағылшын тілі грамматикасының салалары аралық білім негізінде қарастырып, оның
Ағылшын тілі етістігінің грамматикасының морфологиялық ерекшеліктерін қарастыру, айырмашылықтарын
Ағылшын тілдері етістігінің грамматикалық ерекшелігіне тоқталу;
Грамматика саласының шығу, қалыптасудағы зерттеу еңбектерін салыстыру, грек, латын
Зерттеу әдістері. Зерттеу барысында лингвистикалық зерттеу, компоненттік анализ, статистикалық
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
Ағылшын тілі грамматикасының салалары аралық білім негізінде қарастырылып, оның
Ағылшын тілі етістігінің грамматикасының морфологиялық ерекшеліктері қарастырылып, қолданылу
Грамматика саласының шығу, қалыптасудағы зерттеу еңбектері қарастырылып, грек, латын
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы. Дипломдық еңбектің материалдарын, қорытуларын
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы.
Дипломдық жұмыстың материалдарын, қорытуларын жоғарғы оқу орындарының филология факультеттерінде
Зерттеу жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды
1 АҒЫЛШЫН ТІЛІ ГРАММАТИКАСЫҢ ЗЕРТТЕЛУІ
1.1 Грамматика туралы жалпы түсінік және грамматиканы
Белсенді грамматикалық минимуммен жұмыс істеудің әдістемесі. Біз алдымен граматикалық
Әдіс дегеніміз- гректің «metodos» деген сөзінен шыққан. Метод деген
Ал, оқыту әдісі дегеніміз - танымдылықты оқыту іс- әрекетіне
Оқыту әдісі дидактикалық негізгі құрамды бөлігі болып табылады. Себебі
а) оқу кітаптары – оқулықтар, сөздіктер, есептер жинағы.
ә) көрнекі құралдар – кестелер, сызбалар, суреттер, карталар.
б) техникалық құралдар – үн таспа, телеарна, бейнетаспа, т.б.
Ал, грамматикалық минмуммен жұмыс істеу дегеніміз – біз шет
1) Лексикалық мағынасы: «ағаш» - өсімдік
2) Грамматикалық мағынасы «парта» - құрал, зат есім, жалпы
Тілдің грамматикалық құрылымы деген ұғымға формалары мен жүйесі сөздің
Морфология – морфема ретіндегі сөз, оның формалары, сөз тұлғалары
Тілдегі оқушылар меңгеруге тиісті грамматика, лексика фонетика деңгейлерінің асамаңыздысы
Осы уақытқа дейін кейбір мұғалімдердің төмендегідей пікірін естуге болады.
Бұл пікір грамматиканының негізін, және шет тілі үйретудегі ролін
Грамматика ұйымдастырушы роль атқарады. Дыбыстардан тұратын сөзге мән беруде
Шет тілінің үйренуде ана тілінің де шет тілінің де
Ана тілі адамдар қарым-қатынастағы ең бірінші қурал, ана тілі
Ана тілін бала нақты тілдік мол ортада үйренеді, оны
Мысалы «S» жолғауы ағылшын тілінің барлық 3-ші жақ
Резниктің айтуы бойынша лексикадан грамматиканың басымдылығын көрсетеді. Ол
Ағылшын тілі грамматикасының қалыптасу мен зерттелуі
Тіл білімінің дамуы Британ аралдарындағы саяси, экономикалық өзгерістермен тығыз
Жалпы ағылшын тілі тарихын үш кезеңге бөлу ағылшын тілі
Ағылшын тіл білімі терминологиясының қалыптасу ерекшелігіне тоқталар болсақ: бірінші
Екінші кезең –Middle English –орта кезең – б.д. XII-XV
Үшінші кезең – Modern English – жаңа кезең. Бұл
Негізгі үш кезеңнің айырмашылығын Хенри Суиит 1873 жылы «Көне
Ағылшын саясаты мен экономикасы сияқты әдебиеті мен тіл білімі
1. Классикалық грек, латын әдебиеттеріне деген қызығушылық классикалық грамматика,
2. Көне ағылшын тілінің морфологиясы мен синтаксистік нормаларын сақтап,
3. Ауызекі тілге қарай бағытталған сөздер мен сөз тіркестерін
XVI ғасырдан бастап ағылшын тілінде тұңғыш ғылыми еңбектер мен
Мәселен, 1585ж. жазылған «Ағылшын тілінің қысқаша грамматикасы» грамматикалық лингвистика
О.Есперсон атауға тұрарлық еңбектер ретінде төмендегі еңбектерді атауын басқа
Осы кезеңдер ағылшын тілінің шын мәнінде барлық талаптарға сай
Дегенмен, келесі ғасырлардағы ғылым мен әдебиетке бетбұрыс француз
XIX ғасырда тіл стильдері –беллетристика, публицистика, ғылыми проза мен
1.3 Ағылшын тілі грамматикасындағы лингвистикалық мектептер мен зерттеу бағыттары
XIX ғасырды кейін ғалымдар cалыстырмалы-тарихи тіл білімінің ғасыры деп
Сонымен қатар, итальяндық Филлиппо Сассетти (1583-1588) Индияда тұрып,
Салыстырмалы типологияның формалды (құрылымдық), контенсивті (мағыналық), функционалды бағыттарын ұстану
Ағылшын тілі лингвистикасының мәселелерін зерттелуі мен терминологиясының біртұтас қалыптасуында
Лондон лингвистикалық мектебі – структуралық (құрылымдық) лингвистиканың мектебі ретінде
Лондон лингвистикалық мектебінің жалпы лингвистикалық мақсатының қалыптасуына Э.Дюркгейм, Ф.де
Лондон лингвистикалық мектебінде «мағына» – күрделі лингвистикалық ұғым ретінде
Сонымен, Лондон лингвистикалық мектебінің зерттеулері төмендегідей мәселелерді қамтыды: тілдің
Жалпы Үндіеуропа тілдерін салыстырып зерттеудің тарихы XIXғ.-дан бастау алады
1) Салыстырмалы-тарихи әдістің негізі қаланған кезден жасграмматистерге дейінгі кезең;
2) Жасграмматистер кезеңі (1816-1870);
3) Жасграмматистерден Ф.де Соссюрге дейінгі кезең;
4) Ф.де Соссюрден осы уақытқа дейінгі кезең.
Бұл бағытта Мәскеу лингвистикалық мектебінің негізін салушы Ф.Ф.Фортунатовтың (1848ж.)
Жасграмматистер мектебінің негізін салушылар немесе «Лейпциг» тіл білімінің негізін
Аталмыш ғалымдардың cалыстырмалы тіл біліміне қосқан еңбектерін атап
Жоғарыда келтірілген мәліметтер тіл білімінің көне заманнан бері зерттеу
1) ұлттық мемлекеттің нығаюына байланысты ұлттық тіл білімдерінің
2) география, жаратылыстану ғылымдарында болған жаңалықтарға байланысты жаңа тілдерді
3) ежелгі дәуірдегі, орта ғасырдағы ой пікірлерді қайта
Бүгінгі лингвистика тарихнамасы тіл білімінің тарихын әр кезеңде болған
Тілдің өз тарихы бар және ол мәңгі өзгеріс үстінде.
Негізінен, «лингвистика –тіл туралы ғылым», «лингвистика» (латын тіл. lingua
Осы бағыттың қалыптасуында ағылшын тілінің маңызы зор, өйткені ағылшын
Лингвистикалық философия- кәдуілгі тілдерді талдауға негізделген, тілді неопозитизм тұрғысында
Лингвистикалық статистика- тіл мен сөйлеуде есептік және өлшемдік әдістерге
Лингвистика тарихнамасы – ғылым мен мәдениет тарихындағы тіл білімінің
Грамматиканың тілде қалыптасуы тіл білімі тарихына тікелей қатысты. Негізінен
1) Ежелгі заман лингвистикасы (біздің дәуірдің V ғасырына дейін);
2) Орта ғасыр лингвистикасы (V-XV);
3) Қайта өрлеу дәуір лингвистикасы (XV-XVIII);
4) XIX ғасыр лингвистикасы;
5) XX ғасыр лингвистикасы [22, 5б.].
Тіл білімінің кейінірек дамыған салаларының бірі - салыстырмалы, салғастырмалы
Морфологиялық типология екі түрге бөлінеді: тілдердің морфологиялық жіктемесін белгілейтін
Тілдердің морфологиялық жіктемесі XIX ғасырдағы үндіеуропа және семит
Ағылшын тілдеріндегі грек-латын префикстері көмегімен алынған грамматикалық терминдердің ішінен
Грек тілі негізіндегі префикстер: an-, anti, -cata, -auto-,
Латын тілі негізіндегі префикстер: ab-, ad-, com-, de-, inter-,
Ағылшын тіліндегі грамматикалық терминдерде кездесетін өнімді аффикстер көп емес:
Сонымен қатар ағылшын тілі грамматикасындағы: de-(L)- delabilialization; en-(Gr) –
Irrelevant; mal- (F)- malapropism; non- (L)- non-semantic; ocс- (L)-
Ағылшын тілі сөзжасамында префикстердің жартылай префикс деп аталатын түрлерінің
Калька, аралас калькамен берілген сөзжасамдық белгілер жиі кездеседі:
Қорыта келе, ағылшын тіліндегі сөзжасамдық белілер мен олардың
2 ГРАММАТИКАНЫҢ ТІЛ ҮЙРЕНУДЕГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Белсенді грамматикалық минимуммен жұмыс істеудің әдістері
Грамматикалық фактілердің формасымен, мәснісімен, қолданылуымен танысу үшін байланысты текст
Грамматикалық көріністі анықтау «Perfect» глаголы дедуктив я болмасиндуктив әдісте
Мысалыға ағылшын тіліндегі Perfect формадағы глаголды алайық. Алдымен мұғалім
Көмекші сурқтардың мысалы:
1. Бұл уақытша форма қандай екі бөліктен тұрады, олардың
2. Көмекші етістк «had» қайсы шақта тур.
3. Қайсы негізгі формада негізгі етістік қолданылады:
4. Perfect етістіктегі оның боліктері қандай ретте орналасқан [25].
Көмекші сұрақтарға қарап оқушылар Perfect-тің жасалу схемасын шығарады. Бұл
Грамматиканы оқытудың шетел тілін оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне байланысты.Оқыту
Іріктеудің объектісі – грамматикалық құбылыс. Грамматикалық құбылыс дегеніміз белгілі
Ауызша сөзді меңгеруге қажетті және жеткілікті грамматикалық минимумды іріктеуде
Грамматикалық минмумды іріктеудің екінші критерийі – нормативтік. Тіл –
Оқуға үйретуге арналған (пассивтік) грамматикалық минимумның өзіндік ерекшеліктері бар.
Оқуға арналған минимумды іріктеуде методистер мынадай критерийлерге сүйенуді ұсынады:
Қазіргі кезде методистер грамматикалық материалды функционалдық жолмен ұйымдастырудың тиімділігін
Грамматикалық материалды методикалық тұрғыдан ұйымдастырудың келесі тәсілі – жекелеген
Қазіргі кезде шет тілін оқыту теориясы мен практикасында қолданылып
Ағылшын тілін орысша білмейтіндерге үйрете жүріп, қазақтарға арналған
Тек грамматикалық емес, жалпы аудио, видео, көрнекі құралдар, кітаптар
Сөйте тұра, ағылшын тілінен сабақ беру барысында, қазақ тілі
Мәселен, Present Сontinuous – орыс тіліне аударылғанда Present Simple
“Дәптерді берші” мен “Дәптер берші” – деген екі түрлі
Мағынасы ұқсас болғанымен, бірінші бұйрықта, “Қай дәптерді?” деген сұрақ
Ағылшын тілін үйренгенде, 9 адамның 10-ы орыс тілі арқылы
Жалпы орыс тілін білмейтін қазақтарға ағылшын тілін орыс тілі
Сонымен қатар, сөздіктердің сапасының да,санының да аздығына орай, қарапайым
Бірақ ондай жанкештілер болғанның өзінде де, ауылдық мектептердің
Айта кетерлік тағы бір жәйт, бұл көбінесе қазақ мектептеріне
Сонымен грамматикалық материалды методикалық тұрғыдан ұйымдастырудың функционалдық, концентрлерге бөлу,
Сөздерді белгілі бір грамматикалық топтарға топастырып, оны саралау, жүйелеу
Тіл білімінде сөз таптарының табиғаты жайында әр түрлі көзқарастар
Сөз таптарының сөз түрлендіру жүйесі аркылы ажыратылуы грамматикалық категорияларымен
Есім сөздер бір — бірінен сөз түрлендіруші формалар арқылы
Алайда, зат есімдерден сын есімдерді ажырататындай, ағылшын тілі мен
Зат есімдерде жекелік — көптік категориясы мен септік категориясының
Сөз таптарын бір — бірінен ажыратуда әр түрлі тілдердің
Осыған орай, зерттеушілер сөз таптарын ажыратуда агылшын тілінде синтаксистік
Үстеулер қимылдың іс -әрекеттің сынын, мезгілін, мөлшерін, күйін білдіреді,
Грамматикалық материалды түсіндіру жолдары
Грамматикалық материалды түсіндіруде мынаны ескеру керек:
а) түсіндірілуге тиісті грамматикалық құбылыстын, ерекшелігі, оның сипаты; ә)
а) Грамматикалық материалды
Грамматикалық құбылысты лексикалық жолмен түсіндіру дегеніміз мынау: мұғалім ереженің
Ереже орнына жүретін сөйлем беріліп, оның мағынасы түсіндірілгеннекейін сол
Оқушылар бір модельдің көптеген варианттарын меңгергеннен кейін грамматикалық құбылысты
Грамматикалық материалды лексикалық жолмен түсінрірудің практикалық маңызы зор. Бұл
Сонда оқушылар берік білім алады.
Грамматикалық материалды түсіндірудің индуктивтік жолы.
Грамматикалық материалды индуктивтік жолмен түсіндіру дегеніміз — мұғалімнің жетекшілігімен
Мысалдарды бақылап отырып, ережені оқушылар оздері қорытып айтқаннан кейін
б) Грамматикалық материалды тусіндірудің дедуктивтік жолы. Дедуктивтік жол дегеніміз
Индуктивтік және дедуктивтік тәсілдер бір-бірімен тығыз байланысты. Бұларды кейде
Грамматикалық материалды түсіндіргенде мұғалім мынаны есінен шығармауы керек:
1) Грамматиканы түсіндіргенде тек оқушыларға таныс
лсксиканы қолдануға болады. Мұны бір ғана қиындық принципі
2) Грамматикалық материалды текст оқудан бұрын өту керек. Бұл
3) Грамматикалық материал орта мектепте ана тілінде түсіндіріледі.
Грамматиканы түсіндіргенде, жоғарыда айтылғандай, функционалдық принципті қолдану қажет, яғни
Грамматиканы оқытудағы басты міндет сол грамматикалық құбылыстарды сөз әрекетінің
1.Жаттығулар грамматикалық материалмен
2.Олар сөз әрекетінің дамытылып отырған түрлерінің психофизиологиялық
3. Жаттығулардың коммуникативтік бағдары болуға тиіс.
4) Жаттығулар дидактиканың жеңілден ауырға қарай деген принципіне сәйкес
5) Олар оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға тиіс.
Репродуктивтік сөзге қажетті грамматикалық дағдылар рецептивтік сөзге қажетті дағдылардан
а) Репродуктивтік сезде қолдануға арналған грамматикалық материалды бекітетін жаттығулар.
Психологиялық зерттеулердің қорытындыларына қарағанда, сөз механизмін қалыптастырудың мынадай алгы
Жаттығу материалдарын игерудегі ең басты фактор. Қаншылықыты көп жаттығу
Жаттығуларды құрастыруда біз оқушылардың олардың қажеттілігін дұрыс түсінулерін ойлаймыз.
Методикада төмендегінше жаттығулар типтері қолданылады:
1. Грамматикалық формаларды қайталап айтуға арналған жаттығулар. Ондай қысқа
2. Грамматикалық форманың өзгертілуіне бағытталған жаттығулар: Бұнда берілген форма
3. Пікірді білдіру үшін формалар басқа да формалармен араластырыдырп
Бұл жаттығуларды орындауда мұғалім бір-біріне байланысты екі мәселе шешеді:
Енді жоғарыдағы жаттығулар типтерін көрелік:
Иммитациялық жаттығулары. Бұл жаттығулар өте маңызды, бұнда тілімен айтып,
M: Shall I take the table out info the
W: Yes, please. And the chairs, too.
M: Right. Where shall I put them?
W: Oh, anywhere. I’ bring the kea.
Иммитация ауызша да жазбаша да қолданылады. Соңғысынан таблицадан пайдалануға
Бұл метод сабақта көп уақыт алмай тез жүргізілуі керек
Грамматикалық формалардың түрін өзгертуге берілетін жаттығулар: сөйлеуге, айтуға бағытталған
Бұл бөлімнің материалдың негізін құрауға таблицалар қолданылады. Таблицалар сол
Грамматикалық құрылымдарды еліктеу арқылы қайталауға бағытталған жаттығулар. Мұнда оқушылар
Кейбір грамматикалық құрылымдардың кейбір элементтерін өзгертуге бағытталған жаттығулар. Мұнда
Өз ойын ауызша немесе жазбаша түрде айтып жеткізу үшін
1) тіл материалы берілген, мазмұны белгілі жаттығулар;
2) тіл материалы берілмеген , мазмұнды белгісіз жаттығулар.
Бұл жаттығуларды орындағанда жағдайды (ситуацияны) пайдаланып отыру керек, олардың
Грамматикалық құбылысты бекітетін жаттығулар сол құбылысты текстен табуға, оны
І түрі – оқып жатқан грамматикалық құбылысты тексте тануға
Тексті оқыңыздар, ондағы Passive формасындағы етістіктерді тауып, оның формалдық
ІІ түрі – грамматикалық конструкцияны алдын-ала болжауға арналған жаттығулар,
Кейбір элементтері жетіспейтін сөйлемді (тексті) оқып, қандай элементтер жетіспейтінін
Сөйлемді (тексті) жетпей тұрған конструкциялар мен толықтырыңдар. Ол үшін
ІІІ түрі – ұқсас құрылымдарды бір-бірінен ажыратуға арналған жаттығулар
Қос сөйлемдерді оқып, олардағы етістіктердің шақ формасын анықтаңдар.
Тексте етістіктерді көшіріп жазып алыңдар да, сабақты етістіктерді бір
ІV түрі – өтіп жатқан грамматикалық құбылыстарға сүйеніп, оқығанын
Қорыта келе, адамдар өзара қарым-қатынас жасау үшін тілді
Шетел тілін үйрету барысында психологияға көңіл бөлмеу мүмкін емес,
Психологиялық заңдылықтарын негізге ала отырып, тіл мен ойлаудың бірлігіне
Грамматикалық дағдыларды қалыптастыруда грамматикалық материалды методикалық тұрғыдан ұйымдастырудың маңызы
Қазіргі кезде методистер грамматикалық материалды функционалдық жолмен ұйымдастырудың тиімділігін
Грамматикалық материалды методикалық тұрғыдан ұйымдастырудың келесі тәсілі – жекелеген
Қазіргі кезде шет тілін оқыту теориясы мен практикасында қолданылып
Сонымен грамматикалық материалды методикалық тұрғыдан ұйымдастырудың функционалдық, концентрлерге бөлу,
Қазіргі білім беру жүйесінде бұрыннан келе жатқан әдіс-тәсілдермен бірге
Ағылшын тіліндегі зат есімнің түрлері
Plural Noun Forms
Ағылшын тілінде зат есімнің көпше түрін жасау үшін зат
-s және -es формалы көптік жалғаулары зат есімнің жекеше
Кесте 1
-s жалғауы жалғанатын зат есімдер
-es жалғауы жалғанатын зат есімдер
-ch, -x, -sh, z немесе s-ке ұқсас әріптерге аяқталатын
Кесте 2
Көпше түрдегі зат есімдер
Ескерту!
Осының алдындағы сабағымызда (Артикльдер сабағы) жазғанымыздай, көпше түрдегі зат
Соңы o әрпімен аяқталатын зат есімдердің соңына, әдетте, -es
Кесте 3
-es жалғауы жалғанатын зат есімдер
Бірақ итальян және испан тілдерінен енген немесе қолданысқа кейіннен
Кесте 4
, -s жалғауы жалғанады.
Тағы бір ерекшелік – o әрпімен аяқталатын кейбір сөздердің
Кесте 5
-es, -s жалғауы жалғанатын түрлер
Соңы -y әрпіне аяқталатын зат есімдерге -es көптік жалғауы
Ал соңы -y әрпіне аяқталып, -y әрпінің алдында дауысты
Зат есімдердің соңы -f немесе -fe әріптеріне аяқталатын болса,
Кесте 6
-s жалғауы жалғанған кезде f > v
Бірақ, соңы -f немесе -fe әріптеріне аяқталғанымен, жоғарыдағы ережеге
Кесте 7
-s жалғауы жалғанған кезде f өзгеріске ұшырамайды
Екі түрлі жағдайда да дұрыс болатын зат есімдер: a
Ерекше жағдай
Зат есімнің көпше түрінің жасалу ережелерін (жолдарын) жоғарыда қарастырдық.
Кесте 8
-s жалғауы жалғанбайтын, ережеге бағынбайтын зат есімдер түрлері
Кесте 9
Шет тілдерінен енген зат есімдер
Ағылшын тіліне басқа тілдерден енген сөздердің көпше түрлері сол
Зат есімдердің саналмайтын түрлері
Зат есімдердің саналмайтын түрлері болады. Мысалы: шаш, сүт, ақша,
Тек жеке түрде қолданылатын саналмайтын зат есімдер.
Milk, news, money, coffee, meat, water, hair …
Мысалы: My hair is blond. Your news is not
Екінші мысалдағы news сөзі -s көптік жалғауымен аяқталғанымен, жекеше
Тек көпше түрде қолданылатын саналмайтын зат есімдер.
Police, people, trousers, jeans, clothes, stairs …
Мысалы: Where are my jeans? There are few people.
Үнемі көпше түрде жазылатын ұлттардың атаулары
Кей ұлт атауларының алдына the артиклі қойылып жазылады және
2.4 Ағылшын тіліндегі етістіктердің әр түрлі шақтарда
Ағылшын тілінде етістіктерді зерттеу мен қалыптасуы қазақ тіл білімі
Ағылшын тілінде етістікке мынадай анықтама берілген «A verb, from
Яғни етістік сөз табы болып табылады, және синтасисте іс
Мысалы:
TO BE - етістігі
(am, is, are, was, were, shall be, will be)
1.Байланыс етістік (link verb)
Қазақ тіліне аударылмайды.
Азамат группадағы ең үздік студент.
2. Мағыналы етістік болу
өткен жылы ол Африкада болды.
3. Continuous Tenses шақтарда
қосымша етістік
жатыр
to be +Participle I (V+ing)
Ол күні кешке дейін жазды
4. Passive Voice
to be + Participle II (V3)
5. ( modal equivalent)
The student is to be examined on Monday.
Present simple — ауыспалы осы шақ
Present Simple арқылы келер шақтың жасалуы
Ауыспалы осы шақ (Present Simple) арқылы келер шақтағы сөйлемді
We have an exam on next Friday — Келесі
Sayat comes tomorrow — Саят ертең келеді.
The bus goes tonight — Автобус бүгін кешке
V -, -s, -es
Осы шақ — әңгіме болып жатқан шақта болып жатқан
Present simple (ауыспалы осы шақ);
Present continuous немесе Present progressive (нақ осы шақ немесе
Present perfect simple (аяқталған осы шақ);
Present perfect continuous (Present perfect progressive).
“Present simple” тіркесін қазақшаға сөзбе-сөз аударатын болсақ, “жай осы
Диаграмма 1
Шақтар қиылысы
Present simple осы шақта айтылатын қалыпты, күнделікті тіршілікте қалыптасып
Ауыспалы осы шақтағы to be етістігі:
Жекеше → Көпше
I am → We are
You are → You are
He/she/it is → They are
Ауыспалы осы шақтағы to do етістігі:
Жекеше → Көпше
I do → We do
You do → You do
He/she/it does → They do
Present simple-дың болымды (Affirmative), болымсыз (Negative) және сұраулы (Question)
Болымды түрі: He plays (ол ойнайды). || We speak
Болымсыз: He does not play (Ол ойнамайды). || We
Present Simple арқылы келер шақтың жасалуы
Ауыспалы осы шақ (Present Simple) арқылы келер шақтағы сөйлемді
We have an exam on next Friday — Келесі
Sayat comes tomorrow — Саят ертең келеді.
The bus goes tonight — Автобус бүгін кешке
_ _ _ _ _ _ _ _ _
Futere Tense сөйлемдері нақ осы шақ (Present Continuous) арқылы
Мысалы:
I am visiting you tomorrow — Мен ертең сізге
What are you doing on next Sunday? — Келесі
_ _ _ _ _ _ _ _ _
“going to” тіркесі арқылы да келер шақ сөйлемдерін жасауға
Мысалы:
I am goint to have a test —
My brother is going to study Mechanical Engineering —
Are you going to do this work later? —
Future tense - Келер шақ
Келер шақ арқылы болашақта орындалатын іс-әрекеттер мен жоспарлаған іс-әрекеттерімізді
Ағылшын тіліндегі келер шақ Future Tense (Future Simple
Future Tense, әдетте, shall және will көмекші сөздері арқылы
Грамматикалық ережелерге сай “shall” сөзі тек бірінші жақта жекеше
Мысалы:
I (or We) shall learn English — Мен (немесе
Askhat will come tomorrow — Асхат ертең келеді.
My grandfather will go to Astana — Менің атам
Болымсыз: Your mother will not (wil not=won’t) work on
Сұраулы: Will they call us? — Олар бізге телефон
Жоғарыдаға мысалдардан байқаганымыздай, қазақ, ағылшын тілдерінде етістіктер әр түрлі
HAVE GOT – бар болу етістігі
түрлері мен атқару қызметі
1. Иемдену мағыналы етicтiк
Менің көп ағылшынша және французша
2, Perfect шақтардың қосымша
етістігі to have + Participle II
3.Modal етістістігі ( еріксіз міндет- We have
тілік)
Тапсырма. to have етістігін қолданып диалог ќұрастырыңыз.
-
Have you got a camera with you?
-
-
Жоғарыда атағанымыздай екі тілдегі осы шақтың түрлері әр түрлі
PAST TENSES - ӨТКЕН ШАҚ етістіктерінің қолданылуы
Сонымен, ағылшын тілінде өткен шақтың 4 түрі бар:
Past Simple;
Past Continuous;
Past Perfect;
Past Perfect Continuous.
DIRECT AND INDIRECT SPEECH - ТӨЛ СӨЗ БЕН
Төл сөзді төлеу сөзге ауыстырғанда to tell, to say,to
Төл сөзді төлеу сөзге ауыстырғанда келесі өзгерістер жасау керек:
Кесте 10
direct and indirect Speech
Төл сөздегі шақ
Өзгерістер
Present Simple Past Simple
Present Continuous Past Continuous
Present Perfect Past Perfect
Past Simple Past Perfect
Past Continuous Past Perfect Continuous
Past Perfect Past Perfect
Future Simple Future -in- the PasT
1) PARTICIPLE І -ЕСІМШЕ І. (ОСЫ ШАҚ ЕСІМШЕСІ)
Тұйық етістікке (to демеулігінсіз) - ing жалғауын
V +ing
A girl selling apples. - Алма сатушы/сатқан қыз. A
Назар аударыңыз: A singing girl, singing a song, he
Жай сөйлем: He said, ”I shall do it
Сұраулы сөйлем: “Do you know him?” - She asked
She asked, “ Where do you study?” – She
Бұйрықты сөйлем: She says, “Jane, tell
“Don’t go”. She ordered him not to go."Tell me
Кесте 11
Adverbs
Төл сөздегі сөздер Төлеу сөйлемде
this that
these those
here there
now then
tomorrow the next day
today that day
yesterday the day before
The day after tomorrow two days later
The day before yesterday two days before
ago
last year
next year before the year
the year before
the next year, the following year
2) PARTICIPLE II – ЕСІМШЕ ІІ (ӨТКЕН ШАҚ ЕСІМШЕСІ)
V+ ed taken
Етістіктің үшінші формасы: Дұрыс етістіктер тұйық етістікке (to демеулігінсіз)
asked question translated article invited
read book оқылған кітап
written word – айтылған сөз
3) THE GERUND - ГЕРУНДИЙ
Жіктелмейтін, іс-әрекетті процесс ретінде білдіретін етістік түрі.
Етістіктің және зат есімнің белгілерін сақтайды
V +ing
Speaking - cөйлесу
Gerund сөйлемде:
бастауыш: Smoking is harmful. Seing is
баяндауыш ќұрамында: He stopped laughing.
толықтауыш: My hobby collecting coins. I
анықтауыш: They approved his method of teaching.
пысықтауыш: ( after,at, before, in, on) Instead
Кесте 12
Forms of the Gerund
Active Passive
Simple/Indefinite speaking
helping being spoken being helped
Perfect having spoken
having helped having been spoken
having been helped
Gerund модальдық және қосымша етістіктерден кейін қолданылмайды.
Есімшеден айрмашылығы: Сұрақ қойғанда герундийге Не?
Есімшеге - Қандай? деп қоюға болады.
Герундийдің алдында болуы мүмкін.:
Тәуелдік есімдік: His coming was late.
Тәуелдік септіктегі зат есім: Dad’s coming is
Предлог: After coming they had dinner.
4) THE PARTICIPLE, THE GERUND OR THE VERBAL
Герундийден айырмашылығы: Бұл зат есімдердің алдында артикль (a painting)
The building is very high. a painting,
Төмендегі сөйлемдерден герундий мен есімшелерден айырмашылығын сойлемдегі мағыналары арқылы
Entering the room I saw many people sitting at
After writing the test, he gave it in
Joke
-
-
-
Герундий инфинитив және есімше сияқты ағылшын тілінің етістіктерінің бір
Gerund Active Passive
Infinite doing being done
Perfect having done having been done
Герундий аударма кезінде ағылшын тілінің формасы бойынша –ing жалғауы
сөйлемде бастауыштың қызметін атқарса – бұл жағдайда ол етістіктен
етістікке қатысты болып тұрған предлогтан кейін тұрса. Мысалы: On
етістіктен кейін тұрса. Мысалы: They regretted having told about
Герундий бастаманы, жалғасатын немесе аяқталған іс әрекетті білдіретін етістіктерден
account for - түсіндіру, differ in - ерекшелену,
тәуелдік жалғауында тұрған етістіктен кейін немесе ілік септігінде тұрған
келесі сөз тіркестерден кейін қолданылады:
cannot help –бір нәрсені жасай алмау, I cannot
it is worth(it is worth while)- бір нәрсені жасау
it is no use - пайдасы жоқ, нәтижесі жоқ,
Жоғарыда айтылған мысалдарға сәйкес қазақ тіліне аудару барысында герундий
2.5 Сөздерді грамматикалық топтарға топтастыру
Сөздерді белгілі бір грамматикалық топтарға топастырып, оны саралау, жүйелеу
Тіл білімінде сөз таптарының табиғаты жайында әр түрлі көзқарастар
Сөз таптарының сөз түрлендіру жүйесі аркылы ажыратылуы грамматикалық категорияларымен
Есім сөздер бір — бірінен сөз түрлендіруші формалар арқылы
Зат есімдерде жекелік — көптік категориясы мен септік категориясының
Сөз таптарын бір — бірінен ажыратуда әр түрлі тілдердің
Осыған орай, зерттеушілер сөз таптарын ажыратуда агылшын тілінде синтаксистік
Үстеулер қимылдың іс -әрекеттің сынын, мезгілін, мөлшерін, күйін білдіреді,
Сонымен. сөз таптары бір — бірімен жалпы категориялды мағынасы,
2.6 Практикалық жаттығулар мен қолдану тәсілдері
Осы тәсілдерді студенттер практика кезінде қолдануға тапсырма беріледі. Практика
Жоғарыдағы аталған мамандық бойынша студенттер мектептегі практикаға 6 семестрде
Жоғары оқу орындарында оқу жұмыстарының бір түрі практикалық жұмыстар
Практикалық жұмыс N 1
Тақырыбы: “Ағылшын тілі” пәні бағдарламасы (бөлімі).
Жұмыстың мақсаты: … тарауын оқытуда педагогикалық мақсаттарды жүзеге асыру
Тапсырманы орындаудағы басшылыққа алынатын схема.
1. Бағдарлама және оқу құралдары бойынша бөлімнің, тақырыптың мазмұнын
2. Тақырыптың тәрбиелік, дидактикалық және дамытушылық функциясын анықтау, белгілеу.
3. Тақырыпты зерделеу кезінде қалыптастырылатын ұғымдар, білімдер және іскерліктер
4. Тақырып бойынша пәнаралық, пәнішілік байланыстарды анықтау және тіректі
5. Көрнекі құралдар мен оқытудың техникалық құралдарын іріктеп алу.
6. Бағдарламадағы алынған оқу практикалық сипаттаға тапсырмаларды іріктеу.
7. Алдағы сабаққа қажетті оқу материалдарының тізбегін анықтау.
8. Тапсырмалар мазмұнын және оларды ұйымдастырудың формаларын белгілеу.
Оқу материалдарын сабақтар жүйесіне сәйкес үйлестіру.
Тақырып бойынша студенттер бағдарлама мазмұнына сәйкес оқу материалдарын, оқу
Тақырып: “Time”
Студенттер жұппен жұмыс жасайды. Олар кітапта берілген мақалдарды
1. Тапсырма
Look at these three sayings about time
1. The one who is first to act achieves
2. Time is the best doctor (Russian)
3. There is time for everything (Malawi)
How many sayings about time can you think in
2. Тапсырма
Берілген 8 мақалды оқып сіздерге ұнайтынын таңдап, әңгіме құрыңыз.
1. Never put till tomorrow what you can do
2. Better late than never
3. There’s no time like present
4. Tomorrow never comes
5. Today is tomorrow we worried about yesterday
6. Time heals all wounds
7. Time is money
8. Time flies when you’re having fun
3. Тапсырма
Жұмыс топпен атқарылады. Олар мына сұрақтарға жауап беріп, қаншалықты
1. first date –бірінші кездесу
2. an English Lesson-ағылшын тілі сабағы
3. a job interview-жұмысқа орналасу
4. a wedding-той
5. a film-кино
6. a football match –футбол
4. Тапсырма Студенттер бөлек жұмыс істейді. Берілген сұрақтарға жауап
1. You have to attend a meeting which is
a) exactly on time
b) ten minutes late
c) ten minutes earlier
2. You’ve arranged to meet a friend in the
a) 5 minutes
b) 15 minutes
c) half an hour or more
3. In your opinion a hard working person works
a) eight hours
b) eight to ten hours a day
c) twelve or more hours a day
5. Тапсырма Тыңдау
Listen to the radio broadcast with Roberta Wilson, time
6. Тапсырма Оқытушы тақтаға бес күнді жазады. Мысалы: 10.07.78,
Бұл ойын оқытушыға студенттердің сұрақты дұрыс қоюын тексеруге мүмкіндік
Практикалық жұмыс N 2
Тақырыбы: Оқыту үдерісіндегі оқушылардың белсенділігі.
Жұмыстың мақсаты: Оқыту үдерісіндегі оқушылардың белсенділік деңгейін талдау.
Тапсырманы орындау кезінде басшылыққа алынатын схема.
Мұғалімнің пайдаланатын танымдық іс-әрекеттің мотивация тәсілдері, олардың мақсатпен сәйкестілігі.
Зейінді ұйымдастырудың тәсілдері: мұғалімнің сыртқы көрінісі, мимикасы мен патомимикасы,
Жаңа оқу материалдарының қабылдауына жағдай туғызатын тәсілдер, олардың тиімділігі
Тіректік білімдерді белсендіру тәсілдері. Оқушылар есінің түрін пайдалану мен
Оқу материалдарын игертуге жаттығулар жасату, олардың мазмұндарының мақсатпен сәйкестілігі.
Оқушылардың белсенділігін жетілдіру бойынша нұсқаулар.
Осы тақырыптар бойынша төмендегідей тапсырмалар беруге болады: белсенділік, оны
Тақырып: “Shop”
Сабақ жоспары
Сабақтың тақырыбы: “Shopping”
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңінен кейін, ағылшын тілінде сабақтың тақырыбы мен
ІІ. Мәтіндегі қиын сөздер бірнеше рет қайталанылады, жаңа сөздерді
І Тапсырма : Work in small groups. Discuss the
a) When do you give presents?
b) What’s the best present you have ever given?
c) What’s the best present you have ever received?
d) Do you think it’s easier to buy
Бұл сұрақтатар студенттердің белсенділігін, ойлау қабілеттерін арттырады. Жаңа тақырыпқа
ІІ Тапсырма Read the following words after me.
Study the active vocabulary
Gadget
Surprise
Diamond
Waste
Hate
Bubble
Jacuzzi
Deserve
Luxury
Silver
Sensitive
Intuitive
Digital
Scuba diver
Jewellery
ІІІ Тапсырма Read this article about giving and receiving
1.Text “What people really want for their birthday”(Жұмыс топпен
1. Did a man or a woman write the
2. Does he or she think men are good
3. Does he or she think women good at
4. What do men and women really want for
2. Rearrange the words below to make six statements
a) A ……can real you something is present keep
b) Book ….. time of the waste a
c) Most …. In are interested women gadgets not
d) Men … usually silly or colored want socks
e) Women … and intuitive are sensitive
f) Men anything like electronic digital or
2. Do you agree with these statements? Discuss with
ІҮ. Келесі кезекте ойын: Role play “Shopping”
Мұғалім студенттерге ойын ойнайтындығын айтып оларға түрлі дүкендердің
Осыдан кейін ойынның шартымен таныстырады: Анасы баласына азық-түлік
Mother (Janar): Nasiba, please go to the shop and
Daughter (Nasiba): Please give me a bag and some
Mother (Janar): Here you are.
Daughter (Nasiba):Thank you
Осыдан кейін қызы дүкенге барып сатушымен әңгімелесіп керек заттарын
Seller (Dinara): -Hello. What would you like to buy?
Customer(Nasiba): I’d like to buy two apples, one
Seller (Dinara): - Please give me two hundred pounds
Customer(Nasiba): Here you are Thank you
Seller (Dinara): - You are welcome. Good byе. Have
Осы түрде ойын әріқарай жалғаса береді. Бұл ойын біздің
Ү. Одан кейін студенттерге топ бойынша олардың сөз
1-ші топқа «Сіздер Лондондағы бір үлкен әмбебап дүкеніне кіріп
2-ші топқа мынадай ситуация ұсыналады: «Осы жылы өзіңізге қандай
Үй жұмысы: Anecdote Think about last time you went
Осылайша сабақта түрлі тапсырмалар мен іс-әрекет түрлерін пайдалану, лексикалық
Практикалық жұмыс N 3
Тақырыбы: Мұғалімнің сабаққа дайындалуы.
Жұмыстың мақсаты: Сабаққа дайындалу және оны өткізуге даярлықты зерделеу.
Тапсырманы орындау кезінде басшылыққа алынатын схема.
І. Шетел (ағылшын) тілі пәні сабағының ашып көрсетілген жоспар-конспектісін
- бағдарламаны, күнтізбелік жоспарды пайдаланумен бөлім бойынша сабақтар жүйесіндегі
- сабақтың тақырыбы бойынша оқу материалдарын зерделеп, жаңа терминдерді,
- сол сабақтағы қалыптастырылатын ұғымдар, білімдер мен іскерліктерді белгілеу;
- сабақтың тәрбиелік, дидактикалық және дамытушылық мақсаттарын анықтау;
- тапсырманы таңдаумен, қажетті сандық материалдарды белгілеу;
- көрнекі құралдарды, оқу-әдістемелік құжаттарды таңдау;
- сабақтың құрылымын, оқу жұмыстарын ұйымдастырудың формаларын
- сабақтың барлық құрылымдық элементтердің ұйымдастырылуы мен
тәрбиелік міндеттерінің шешілуін ойластыру;
- сабақтың барлық құрылымдық элементтерінің дамытушылық міндеттерді жүзеге асыру
- баяндалған оқу материалдарын тәрбиелік, дидактикалық және дамытушылық мақсаттарына
- бағдарламалы бақылау құралдарын пайдаланудың мақсаттылығын және мүмкіндіктерін бөліп
- оқушылардың білімі мен іскерліктерін тексеруді орындау кезінде шығармашыл
- оқуға оқушылардың қызығушылығын тудыру мен қуаттаушы тәсілдердің әзірлемесін
- жаңа оқу материалдарын оқушылардың қабылдауын және түсінуін қамтамасыз
- оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін белсендіру және жаңа оқу материалдарын
- практикалық тапсырмаларды орындау әдістемесін ойластыру;
- аудио, бейне магнитофондарды пайдаланумен оқушылардың оқу іскерліктерін қалыптастырудың
- кіріспе, ағымдық және қорытынды нұсқаудың мазмұны мен формасының
- оқушылардың практикалық және өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруды, оларды тілдік
- баға критерилерін ойластыру және дайындау;
Пәнді оқыту әдістемесі тұрғысынан алғанда оқушыларға дер кезінде
Сабақ тақырыбымен және мақсатымен таныстыру.
Тіл ғылымы бойынша тірек білімдерді, тақырыпқа қатысты теориялық мағлұматтарды
Жаңа теориялық мағлұматтармен таныстыру.
Алдағы оқу жұмысы жөнінде айту, педагогикалық тапсырманы орындауға қойылатын
Оқу жұмысына дайындық, жұмыс орнын ұйымдастыру.
Сөз, сөз тіркестерін, сөйлемді, т.б. дұрыс орындаудағы әдістер мен
Орындалған педагогикалық тапсырмалар сапасын, тапсырманы орындаудың дұрыстығын өзіндік бақылау
Орындалған педагогикалық тапсырма үлгілерін көрсету.
Оқу материалдарын игеру сапасын сұрау және әрекетті қайталау жолымен
Оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін нұсқау.
Студенттер тапсырмаға сәйкес сабақтың құрылымын, конспектісін талдауды жүзеге асырады.
Тақырып: Smile
Questions
Do you like to listen to the songs?
Can you sing songs?
What kinds of songs do you like to listen?
You are going to listen to the song “Don’t
Listening
Song “Don’t worry be happy”
1. Тапсырма. Екі бағанға берілген сөздердін рифмасы келетін сөздерді
A
Style
Trouble
Head
Frown
Late
Wrote
2. Тапсырма. Өленде қалып кеткен сөздерді бірінші тапсырмадан алып
Here’s a little song______
You might want to sing it note for _______
Don’t worry be happy Don’t worry be happy Don’t
In every life we have some ________
When you worry you make it _______
Don’t worry be happy
Өлеңді қайта тындап қаншалықты дұрыс орындағандарыңызды тексеріңіздер.
3. Тапсырма. Төменде берілген адамдарды өмірде ең қатты
1. a child –нәресте
2. a 14 years girl-14 жасар қыз бала
3.16 years old boy -16 жасар ер бала
4. a university student-университет студенті
5. a parent- ата-ана
6. a grandparent- ата-әже
Сонымен қатар ағылшын тілін үйретудің тиімді жолдың бірі –
Pre -viewing (көруден бұрын) тапсырмалар мынандай болуы мүмкін (“A
1.The film you are going to watch is called
2. What is your favorite sport?
3. What qualities should a figure skater have?
4. What is the great national sport in Kazakhstan?
5. What sport games are not played in Kazakhstan?
Сосын студенттерді жаңа сөздермен таныстыру керек.
Active vocabulary
Perfect
Promise
Hate
Rehearsal
while viewing (көрген кезде)
1 Тапсырма.
Can you figure out who said these words
1. Your dinner is on the oven
2. Will you open mine?
3. Is there anything I can do for you?
2. Тапсырма.
Make up questions with the given words
1. with grandma
2. a dress
3. Ukraine fairy tale
3. Тапсырма
Stop the video. This dialogue is taken from the
Oksana: Mama I can’t a)________
Mother: Are you sick? You don’t have a b)_______
Ok: I am c)__________ mamochka. It is my first
M: No one is going to e)_____ at you
after viewing (көріп болған сон)
1 Тапсырма
Test
1. Mother presented her daughter on her birthday
a. a ring
2. Why couldn’t Oksana’s mother go with her daughter
a. because she was very busy
c. because she didn’t want
3. ……. made Oksana to continue skating
a. a. her friends
2.Тапсырма.
Students work in pairs . They decide if the
1. Oksana’s mother is a nurse
2. Her mother wears glasses
3. She was happy to go to the competition
3.Тапсырма.
In the next assignment students work in small groups
Act out one of the situations from the film
1. Oksana’s parents have a quarrel
2. Oksana’s mother feels ill.
Ұсынылып отырған тапсырмалар оқытушының студенттермен педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастыра алу
Практикалық жұмыс N 4
Тақырыбы: Сабақтың мақсаттары.
Жұмыстың мақсаты: Сабақтардың тәрбиелік, дидактикалық және дамытушылық мақсаттарын талдау,
Тапсырманы орындау барысында басшылыққа алынатын схема.
Сабақтың тәрбиелік, дамытушылық және дамытушылық мақсаттарын анықтау.
Оқу материалдары, жаттығулар, практикалық жұмыстар мазмұнының тәрбиелік, дидактикалық және
Тәрбиелік, дидактикалық және дамытушылық мақсаттарының логикалық және өзара байланыстылығын
Берілген сабақтың мақсаттарын жақсарту мен оған жетудің тәсілдері бойынша
Жоғары оқу орындарында ағылшын тілі пәні мұғалімдерін даярлауда аталған
Сабақ барысы.
1 Тапсырма. Оқытушы студенттерді тамаққа байланысты сөздермен таныстырады ол
Fruit and vegetables
Oranges -апельсин
Grapes -жүзім
Potatoes- картоп
Carrot –сәбіз
Mushroom -саңырауқұлақ
Meat and fish
A chicken –тауық еті
Other
Tea –шай
ҚОРЫТЫНДЫ
Адамдар өзара қарым-қатынас жасау үшін тілді пайдалануды ,тілдің
Тіл білімінің дамуы Британ аралдарындағы саяси, экономикалық өзгерістермен тығыз
Ағылшын тіл білімі грамматикасының қалыптасу ерекшелігіне тоқталар болсақ: бірінші
Ағылшын тілі тарихының дамып қалыптасуына көптеген факторлар әсер етті.
Негізгі үш кезеңнің айырмашылығын Хенри Суиит 1873 жылы «Көне
Жалпы шет тілін зерттеуде және ерекшелігін анықтауда грамматикалық материалды
а) түсіндірілуге тиісті грамматикалық құбылыстын, ерекшелігі, оның сипаты;
ә) бұл құбылыстын, сөз әрекетінің қандай түрінде қолданылатыны;
б) оқушылардың жас ерекшелігі. Осы жағдайларды ескере отырып, оқушыларға
Грамматикалық құбылыстар репродуктивтік және рецептивтік сөз түрлерінде қолданылады, сондықтан
Сондықтан бұл жолды лексикалық жол деп атайды (басқаша атаулары:
Сөздерді белгілі бір грамматикалық топтарға топастырып, оны саралау, жүйелеу
Тіл білімінде сөз таптарының табиғаты жайында әр түрлі көзқарастар
Сөз таптарының сөз түрлендіру жүйесі аркылы ажыратылуы грамматикалық категорияларымен
Соның бірі - тілдің морфологиялық ерекшелігі. Ағылшын тілінің морфологиясы
Грек тілі негізіндегі префикстер: an-, anti, -cata, -auto-,
Латын тілі негізіндегі префикстер: ab-, ad-, com-, de-, inter-,
Ағылшын тіліндегі грамматикалық терминдерде кездесетін өнімді аффикстер көп емес:
Сонымен қатар ағылшын тілі грамматикасындағы: de-(L)- delabilialization; en-(Gr) –
Irrelevant; mal- (F)- malapropism; non- (L)- non-semantic; ocс- (L)-
Сонымен қатар, ағылшын тілінде сөз таптары негізінен тұрлаулы, тұрлаусыз
Қорыта келе, ағылшын тілінің грамматикасы әлі де болса күрделі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Концепция развития системы образование Республики Казахстан. –
2. Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы “Жаңа
3. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
4. Reznik R.S., Sorokina T.S., Reznik I.V.
5. Minaeva L. English Lexicology and Lexicography.- Moscow,
6. Sweet H. А New English Grammar.
7. ShershnevaT. Digest of Theoretical English Grammar. -Almaty, 2001.
8. Иванова И.П., Чахоян Л.П., Беляева Т.М. История английского
9. Quirk Rondolph. The Use Of English. - Ldn:
10. Wyld A.C. A History of Modern Colloquial English.-
11. Ginsburg R.S., Khidekel S.S.,Knyazeva G.Y., Sankin A.A.
12.Хасенова А.Қ. Қазақ тіліндегі туынды түбір етістіктер. –Алматы, 1959.
13.Сауранбаев Н.Т. Қазақ тіл білімінің проблемалары. - Алматы: Ғылым.
14.Тулеуов А. Словообразовательные аффиксы имен в современном казахском
15. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. –Алматы, 1991.
Oxford Advanced Learner’s Dictionary, 7th edition. - Oxford: Oxford
17.Webster’s New World Dictionary. – New York: Webster’s New
18. Вильгельм фон Гумбольдт. Избранные труды по языкознанию. -
19.Фердинанд де Соссюр. Заметки 1956-1961 по общей лингвистике. –
20.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы А., 1992.
21.David Crystal. The Cambridge Encyclopedia of the English Language.
22. Arthur T.Mc. The Oxford Companion to the English
23. Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ
24. Әбілқаев А. Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем
25. Albakry, M. (2004). Linguistic and cultural issues in
26.Bell, R. T. (1998). Psychological/cognitive approaches. In M. Baker
26.Cohen, A.D. (1984). On taking tests: what the students
27.Culler, J. (1976). Structuralist poetics: structuralism, linguistics, and the
28.Hervey, S., & Higgins, I. (1992). Thinking Translation. London
29. Jaaskelainen, R., (1999). Tapping the process: an explorative
30. Mercedes Tricás, Translation in terms.-1995- 213p.
31.Терехова Г.В. Теория и практика перевода: Учебное пособие. -
32.Ақкөзов Ә. Сапалық сын есімдердің семантикасы. –Алматы, 2005. –166
33.Oxford Advanced Learner’s Dictionary, 7th edition. - Oxford: Oxford
34.Webster’s New World Dictionary. – New York: Webster’s New
1