ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ БЕРУ
Экономикалық теория кафедрасы
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Курстық жұмыс
Тақырыбы: «Меншік және оның экономикалық жүйедегі орны мен
Орындаған:
Қабылдаған:
Жоспар
Кіріспе................................................................................................2
I Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі........................4
1.1.Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы...................................................9
1.2.Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы............16
1.3.Бюджет балансы және бюджет тапшылығы............................................21
II Мемлекеттік қаржы жүйесіндегі бюджеттік процедураның орны
2.1.Қазақстан Республикасының бюджеттік рәсімі.......................................28
2.2.Бюджетаралық қатынас – бюджет процесін дамытудың бірден-бір қайнар
III Бюджет тапшылығының салдары және оны жою шаралары..........................................................................................33
3.1.Бюджетті байыту жолдары........................................................................34
3.2.Бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру........................................................35
Қорытынды......................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер..........................................................37
Кіріспе
Экономикалық теория тұрғысынан, ел эконмикасынан, ел экономикасының дамуында,
1.республикалық (мемлекеттік) бюджет;
2.жергілікті бюджет.
Унитарлық мемлекеттердің бюджеттік жүйесі екі
Мемлекеттік бюджет – үкімет қолындағы ақша
Мемлекеттік шығындардың басты тармағына экономиканың өндірістік секторының
Мемлекет бюджетінің басты құрамды бөлігі – жергілікті
Мемлекеттік бюджеттің кірістері, біріншіден, орталық және
I Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке
Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде
Қаржыны орталықтандырудың арқасында ақша
Сөйтіп, объективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің
2) құнды жасау және оны
3) қоғамдық өнімнің оның тауар
Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық
Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың
Ақырында, мемлекеттік бюджет мемлекет заңдарының
Сөйтіп, бюджеттің сан қырлы маңызын
Мемлекеттік бюджет – ұлттық табыс пен
Нарықтық механизмге көшу жағдайында
Бюджет қаражаттарының әлеуметтік бағыттылығының
1.1.Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы.
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы
Дүние жүзінің әр түрлі
Бюджет құрылысында басты орынды
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік
Федеративті мемлекеттерде бюджет жүйесі
Мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе
Федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та – штаттардың,
Жергілікті бюджеттер.
Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі
Қазақстан Республикасының бюжет жүйесі бюджет
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық
Қазақстанда жиынтығында мемлекеттік бюджетті
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет
Қазақстан Республикасы мемлкеттік бюджетінің басты
Республикалық бюджет – бұл түсімдер мен
Жергілікті бюджеттер (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері)
Қаржы жылына арналған республикалық
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Бюджеттің бірлігі бюджет жүйесін
Бюджеттердің бірлігі бірыңғай құқықтық негізбен,
Алайда бюджеттердің бірлігі бюджет жүйесін
Биліктің әрбір органы өз бюджетін
Бюджеттің толықтылығы бюджетке үкіметтің барлық
Бюджет іске асатындай болуы
Бюджеттің нақтылығына ішкі және сыртқы
Нақтылық қағидаты бюджет тізімдемесін бұрмалауды болдырмау және
Бюджеттердің жариялығы бекітілген бюджеттер мен алдағы қаржы жылына
Жариялық елдегі адам құқығын, демократиялық өзгерістерді сақтаудың маңызды
Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары өзара үйлестірілген
Төменгі – жергілікті бюджеттердің қалыпты және тиімді жұмыс
Барлық деңгейлер бюджеттерінің теңгерімділігі бюджет-қаржы саясатының қажетті
Бюджет тапшылығын ақша эмиссиясы есебінен жабуға болмайтындығы
Мемлекеттік қарыздар шығару
Кредит ресурстарын пайдалану
Тапшылықты азайту немесе жою мақсатымен секвестрлеу –
Бюджеттердің атқарылуы процесінде секвестрлеуге жатпайтын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін
1.2.Бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы.
Мемлекеттік орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланымен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы әлеуметтік-экономикалық және
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің кірістері
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға барабар төлемдер
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналрдан
1)түсімдерден:
кірістерден;
алынған ресми транферттерден (гранттардан);
бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі брышты өтеуден;
2)шығыстардан және кредит беруден:
шығыстардан;
кредит беруден;
3)бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4)бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
өз кезегінде кірістер:
салықтық түсімдер;
салыққа жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік брышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар "борышқа
Кейін бюджетке өтеу түрінде қайтаруға жататын,
Бюджет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізде
Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі – бюджет тапшылығын (профицитті
1)тапшылық болған жағдайда – ішкі көздерден (Ұлттық банктен,
2)профицит кезінде – жоспардан тыс түсімдерді, бірінші кезекте
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік
1996 жылға дейінгі бюджеттік сыныптама мынадай бөліктерді
Жаңа бюджеттік сыныптамаға сәйкес кірістер енді
Шығыстарды функционалдық, экономикалық және ведомоствалық сыныптама қарастырылған. Функционалдық
Бюджеттік жоспарлау – мемлекеттің қаржы саясатының
республикалық бюджеттердің кірістерін, олар мыналардан тұрады:
а) салықтар, алымдар және басқа да міндетті төлемдердің
ә)салыққа жатпайтын түсімдерден (республикалық мемлекеттік кәсіпорындар пайдасының
б)капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кірістрден: мемлекеттік резервтерден
2) мына төмендегілерден алынған ресми трансферттерді (гранттарды):
заңды және жеке тұлғалардан немесе шет мемлекеттерден;
бюджеттік алынымдардан;
республикалық бюджеттен бұрын берілген кредиттер бойынша негізгі борышты
Қазақстан Республикасының 2002 жылғы мемлекеттік бюджет кірістерінің
Мемлекеттік бюджет кірістерінің көлемі мен құрылымы
Түсімдер 821153,1 100,0
1. Кірістер 807845,4 98,4
Салықтық түсімдер 750777,0 92,9
Салыққа жатпайтын түсімдер 47574,4 5,9
Капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кірістер 9494,0 1,2
II. Алынған ресми трансфеттер (гранттар) - -
III. Бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты
Кестеден көрініп тұрғандай, кірістердің негізін салықтық түсімдер құрап
1.3. Бюджет балансы және бюджет тапшылығы.
Әр бюджетте оның кіріс және шығыс бөлігін
Тапшылықтың ұйғарымды деңгейі деп елдің жалпы ішкі өнімге
Бюджет тапшылығы экономиканың жай-күйін қамтып көрсетеді, ал
елдің экономикасында өндірістің жалпы құлдырауы;
қоғамдық өндіріс шығындарының өсуі;
айналысқа тауар жиынымен жабылмайтын ақшаны шектен тыс шығару;
бюджеттің шығыстарында экономиканың даму деңгейіне сәйкес келмейтін едәуір
әскери-өнеркәсіп кешендерін ұстауға жұмсалатын әскери шығыстарды, басқару шығыстарын
"көлеңкелі" экономиканың ірі ауқымды айналымы;
ұлттық шаруашылықтағы өнімсіз шығыстар мен ысыраптар.
Бюджет тапшылығын жабудың мынадай әдістері бар:
а) мемлекеттік қарыздар;
б)салық салуды көбейту;
в)ақша эмиссиясы.
Өз кезегінде ақша эмиссиясы ақша белгілерін тікелей шығаруда
Бюджет тапшылығына қатысты фискалдық саясат үш тұжырымдамаға
1.Жыл сайынғы теңдестірілетін бюджет. Мұндай бюджет мұндаға дейін
Бюджетті теңдестіру саясаты сонымен бірге инфляцияны үдетуі
2. Циклдік негізде теңестірілетін бюджет. Бұл тұжырымдамаға
3. Қаржының функционалдық тұжырымдамасының мақсаты макроэкономикалық тұрақтылыққа, инфляциялық
Циклдік негізде және функционалдық қаржы тұжырымдамасында теңестірілетін бюджеттің
II. Мемлекеттік қаржы жүйесіндегі бюджеттік процедураның орны мен
Мемлекттік бюджет жүйесі ақша қаражаттарын қайта бөлуді экономикалық
Әрбір төңкеріс кезеңінің уақытша кезеңі болады, ал қазір
Мемлекеттік ресурстарды тиімсіз пайдалану олардың нақты процедуларының, бюджет
"Қаржы технологизмінің" тұғырнамасы мынаған сүйенеді: бюджет процесін регламенттеу,
Қазақстан Республикасының бюджет кодексі өз
Бюджет процесінің процедурасы – шешім қабылдауды
"Қаржы технологизмі" тұғырнамасында, немесе тура айтқанда, "бюджет
Бюджет процесін қарастырғанда, мемлееттік қаржыландырудың
Қазіргі уақытта мемлекеттік қаржыландырудың қандай
Кез-келген бюджет – сол немесе басқа нысанда
Бюджет туралы заңды дайындау және
2.1.Қазақстан Республикасының бюджеттік рәсімі.
Бюджеттік рәсім – мемлекеттік органдар мен лауазымды
Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу үшін Қазақстан Республикасының Президенті
Бюджеттік рәсімде Бюджеттік жоспарлау жөніндегі уәкілетті органға маңызды
Республикалық бюджет туралы заң мыналарды:
Кірістердің, алынған ресми трансфеттердің, республикалық бюджеттен берілген кредит
Мемлекеттік акциялар пакеті бар акционерлік қоғамдардан және республикалық
Айлық жалақының, зейнетақымен айлық есептік көрсеткіштің ең төменгі
Қазақстан Республикасы Үкіметі резерытерінің мөлшерін;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктері бойынша міндеттемелерді орындау сомасын;
Үкіметтік борыштың лимитін;
Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарының
Қазақстан Республикасының тиісті қаржы жылына арналған мемлекеттік кепілдіктерін
Республикалық бюджеттік бағдарламалардың функционалдық топтары, әкімшілер бойынша және
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді
өткен қаржы жылдарының қорытындылары бойынша пайда болған республикалық
Республикалық бюджетті бекіту және оған өзгерістер мен
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган уақытша бос бюджеттік
Бюджет шығыстарын өзгертудің тәртібі белгіленген, оның мәні мынада;
2.2. Бюджетаралық қатынас – бюджет процесін дамытудың бірден-бір
Бюджетаралық қатынастар – бұл тұрақты немесе ұзақ
біріншіден, мұнда бюджетаралық ретінде қарастыруға болатын, бюджеттік үдеріс
екіншіден, берілген анықтамада бір деңгей бюджеттері арасындағы қатынастар
Бюджет жүйесі – мемлекеттік бюджеттің қызмет етуінің ұйымдастырушылық
Бюджетаралық қатынас – мемлекетті басқарудың негізгі мәселелерінің бірі.
жеке әлеуметтік және экономикалық функцияларды орындау үшін жауапкершілікті
бюджеттік жүйенің әрбір деңгейінебекітілген өкілеттіліктерге бара-бар шығындар шамасын
барлық деңгейдегі бюджеттер кірістерінің көздерін заңдық бекіту және
Қалыптасатын бюджетаралық мәнін,олардың ұйымдстырылу ретін және ерекшеліктерін зерттеу
Республика үшін бюджетаралық қатынастарды реттеу өте көкейтесті және
III Бюджет тапшылығының салдары және оны жою
3.1. Бюджетті байыту жолдары
Республика салық қызметінің кәсіпорындардың көбісі тоқтап, жұрттың
1996 жыл Мемлекеттік салық комитеті үшін
Үстіміздегі жылдағы салық мәселесі мен бюджетке түсетін кірісті
Қаржы министрлігінің коллегия мәжілісінде 2 рет талқыланды.
Салық комитетінің орталық аппараты өзге де тиісті
Салық саласы бойынша тексерулердің бірін-бірі қайталамауы
Кей аймақтарда негізгі-негізгі берешек мекемелер қатаң назарда ұсталып
Т Тағы бір назар аударатын дүние-кәсіпкерлік
Салық органдарының қызметін бағалаудан мына көрсеткіштер есепке алынуға
-бюджеттің әрбір табыс көзі бойынша болжамның орындалуы;
-бюджетке төленетін қосымша салықтар мен басқа
-берешектің көлемін жою және азайту;
-әлеуметтік қорлармен байланыс;
-жүйені компьютерлендіру;
-есте сақтау қабілеті бар кассалық аппараттарымен жұмыс істеу;
-салық заңын жетілдіруге ұсыныстар жасау;
Осы аталған көрсеткіштер бойынша тоқсан сайын бірінші басшылар
3.2.Бухгалтерлі есеп жүйесін жетілдіру
Еліміздегі нарықтық қатынас талаптарын байыпты іске асырып,
Аталмыш стандарт негізінен шетелдік фирмалар мен Қаржы министрлігі
Ел экономикасының жеке меншіктік жолмен дамитындығын ескере отырып,
Пайдаланған әдебиеттер:
Орманбаев А. Есенгелдин. "Бюджеттік жоспарлауды жетілдірудің жолдары".
"Республикалық бюджет жобасын және төтенше мемлекеттік бюджетті
ҚР-ның заңы: "Бюджет жүйесі туралы" ҚР-ң заңына өзгерістер
Досқалиев С. "Бюджет туралы білген жөн" Жас алаш
Мыңбаев С. "Біздің мақсатымыз – экономикалық тұрақтылықты сақтау"
Шелекбаев Ә. "Бюджет тапшылығы неден?" (бюджет туралы) Арай
ҚР Президенті (1990-2000 Н.Назарбаев) 1996 жылға арналған
35