Мазмұны
Кіріспе ......................................................................................................................3
1 Бөлім. Салықтар және салық салу механизмі
1.1 Салықтардың экономикалық мәні және маңызы..................................5
1.2 Салықтың атқаратын қызметі. Лаффер қисығы.....................................7
1.3 Салық салу механизмі.............................................................................10
2 Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі салықтың түрлері.....................................................................................................................11
2.1 Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы.........................................11
2.2 Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы...........................................13
2.3 Қосылған құнға салынатын салық. Акциздер........................................15
3 Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің ерекшеліктері мен салық
3.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы ұғым.....................18
3.2 Қазақстан Республикасының салық реформасының кезендері............20
3.3 Қазақстан Республикасының салық төлеушінің міндеттері мен құқықтары..............................................................................................................26
Қорытынды............................................................................................................28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................30
Кіріспе
Салықтар дегеніміз- мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалар- дан
Салықтар мемлекет үшін маңызды функцияларды орындауға қажетті мемлекеттің ақшалай
Салықтар шаруашылық жүргізуші субъекті мен мемлекет арасындағы бюджет арқылы
Бұл курстық жұмыста негізінен уш бөлім қарастырылған. Бірінші бөлімде
Екінші бөлімде салықтардың негізгі түрлері баяндалып, оларды есептеу, төлеу,
Үшінші бөлімде ҚР-ның салық жүйесінің мәні, салық төлеушілердің міндеттері
Бұл курстық жұмысымның негізгі мақсаты- салықтар туралы түсінігімді,
1 Бөлім. Салықтар және салық салу механизмі мен теориялары.
1.1Салықтардың экономикалық мәні және маңызы.
Салықтар дегеніміз- мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі
Салықтар-шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы
Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер
Экономикалық мазмұны жағынан салықтар- бұл заңды белгіленген ретпен тұрғындардан,
Салықтарды мынадай белгілері бойынша топтастырамыз:
Салық салу объектісіне байланысты.
Қолданылуына қарай.
Салық салу органына байланысты.
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай.
Экономикалық ерекшеліктеріне байланысты.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
Мүлік салығы;
Жер салығы;
Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
Көлік құралдарына салынатын салық және т.б.;
Жанама салықтар – тікелей емес, жанама түрде тауар немесе
Қосылған құнға салынатын салық..
Акциздер.
Баж салығы.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушы төлейді.
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай салықтар
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан алынатын
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын-ала белгіленген міндеттер бойынша,
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын салық және тұтынушыға
Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің кез- келген салық салынатын
Тұтынуға салынатын салықты, салық төлеуші тұтынушы ретінде
кезде өзінің шығынан төлейді.
Тұтынушыға салынатын салыққа қосылған құнға салынатын салық және акциздер
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы және
Нақтылы салықтар- салық төлеушінің салық салу объектісінен алынатын табысының
Оларға жер салығы, мүлік салығы, бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға
Дербес салықтар салық төлейтін объектісінен алынатын табыс салығы жатады.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік
1.2 Салықтың атқаратын қызметі. Лаффер қисығы.
Нарықтық жағдайда салықтар мынадай негізгі қызметтер атқарады:
1.реттеушілік;
2.фискалдық;
3.қайта бөлу;
Реттеушілік қызметі- салықтың ең негізгі қызметі. Осы
Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орны
Салықтардың екінші қызметі- фискальдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
Мемлекет жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып еліміздің салық
Лаффер қисығы.
Салықтар үдемелі, пропорциональды және регрессивті болып бөлінеді. Үдемелі
Артур Лаффер салықтардың бюджетке түсуі және оның мөлшері арасындағы
Ол тарихқа "Лаффер қисығы" деген атпен белгілі, бұл графикті
100
50
0 X0 X
Салық нарығы %
(1-сурет) Лаффер қисық сызығы.
Суреттегі Лаффер қисық сызығы,
алық нарқы 50%-тен асқанда адамдардың жұмысқа деген ынтасы азаяды
1.3 Салық салу механизмі.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары; салық механизмі,
Салық салу элементтері мыналар:субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы,
Салық субъекті дегеніміз- заң бойынша салық төлеу міндеті жүктелген
Салық объектісі- табыс, мүлік, еңбек ету түрі, айналым, қосылған
Салық оклады- салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен төлейтін
Салық алудың үш тәсілі бар: кадастрлық, салық төлеушінің декларациясы
Кадастрлық тәсіл бойынша салық салу объектісін тіркеу арқылы, одан
2 Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі салықтың түрлері
2.1 Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы.
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы салық жүйесінің құрамының бір
Салық төлеушілер салық жылында салық салынатын табысы бар заңды
Жылдық жиынтық табыс- заңды тұлғалардың күнтізбелік жыл ішінде түрлі
1.Өнімді өткізуден түскен табыс жанама салықтарсыз;
2. Сату операцияларынан тыс табыстар, соның ішінде:
проценттер, берілген кредиттер мен алынған депозиттер үшін төлемдер және
мемлекеттік бюджеттен алынған жәрдемақыларды қоспағанда заңды тұлғалар алған жәрдемақылар;
есептің жылы анықталған өткен жылдардағы табыс;
өтелетін шегерістер;
басқа да табыстар.
Резидент емес заңды тұлға қызметін Қазақстан Республикасында ғана
жеке есеп жүргізбеген ретте табыс сомасы салық төлеуші өзінің
резидент емес заңды тұлғаның барлық қызметінен түсетін жалпы түсімдегі
резидент емес заңды тұлға шығысының саласындағы Қазақстан Республикасының аумағындағы
резидент емес заңды тұлға қызметкерлерінің жалпы санындағы Қазақстан Республикасы
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының төлеушілері:
қаржы-шаруашылық қызметінің бухгатерлік есебі мен есептемесін белгіленген тәртіппен жүргізуге,
салықтарды есептеуге және төлеуге байланысты есеп құжаттарын 5
салық бойынша жеңілдіктер алуға құқығын растайтын
жағдайларда табыс етуге;
уақтылы және толық көлемде тиесілі салық саласын төлеуге;
Заңды тұлғалардың табыс салығы туралы заңдарды дұрыс қалдануға бақылау
2.2 Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы.
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы жалпы мемлекеттік салықтар қатарына
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы азаматтардың табысынан алынатын тікелей
Табыс салығын салу мақсатымен салық төлеуші жеке тұлғалар резиденттерге
Резидент- Қазақстанда салық жылы басталатын немесе аяқталатын кез-келген тізбекті
Салық төлеушінің бір жылғы жиынтық табысы мен табысты алуға
ретінде есептелген табысы табыс салығын салу объектісі болып
Салық төлеуші резиденттің жылдық жиынтық табысына оның Қазақстан Республикасында
Жылдық жиынтық табысқа салық жылы ақшалай немесе заттай нысанда
а) еңбекақы түрінде алынатын табыстары;
ә) кәсіпкерлік қызметтен алынатын табыстары;
б) жеке тұлғалардың мүліктік табысы жатады;
Еңбекақы түрінде алынатын табыстарға жалақының, сыйақының, қосымша ақының,
Сонымен қатар еңбекақы түрінде алынатын табыстарға тағы мынадай табыстар
а) қызметкерлерге көрсетілген қызметтің немесе сатылатын тауарлардың құны мен
ә) жұмыс берушінің жеке тұлғадан ұсталуға тиіс табыс
б) қызметкерлердің тікелей немесе жанама табыстары болып табылатын жұмыс
Жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметтен алған табыстарына мыналар жатады:
а) өнімді өткізуден алынған табыс;
ә) дивидендтер түріндегі табыстар;
б) мүлікті жалға беруден алынатын табыс;
в) өтелетін шегерістер;
Жеке тұлғаның жылдық жиынтық табысына қосылатын мүліктік табысына
Жылдық жиынтық табыстан мыналар шығарылуға тиіс:
а) жеке тұлға алған, Қазақстан Республикасында бұрын төлем көзінен
ә) жеке тұлға алған, Қазақстан Республикасында бұрын төлем көзінен
б) жеке тұлғалар алған және олардың кәсіпкерлік қызметімен
2.3 Қосылған құнға салынатын салық. Акциздер
Қосылған құнға салынатын салық дегеніміз- тауар өндіру, жұмыс орындау
Салық салынатан айналым мен салық салынатын импорт салық салу
Салықтан босатылған және өз өндірісінің мұқтажы үшін жүзеге асырылатынынан
қызметті өткізу жөніндегі айналым, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қатысушы
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше мемлекеттерде шығарылған тауарлар Қазақстан Республикасының
Шарушылық жүргізуші субъекті- қосылған құнға салынатын салықты төлеуші есептен
Қосылған құнға салынатын салық бойынша есепте тұрған немесе тұруға
толық серіктестік;
сенім серіктестігі;
жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
еншілес және тәуелді шаруашылық серіктестіктері нысанында құрылған.
Қазақстан Республикасының кеден аумағы импортты жүзеге асыратын, бұл адамдар
Қосылған құнға салынатын
Қазақстан Республикасының салық заңдарында белгіленген әкімшілік айыппұл қолданылады.
Акциз өнімнен алынатын жанама салық болып табылады, әрі тауардың
Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген және Қазақстан Республикасының аумағында
Тауар өндіруші тауарлардың экспортын растау ретінде кеден декларациясын, сондай-ақ,
Акциз төлеушілер:
Қазақстан Республикасының аумағында тауар өндіретін немесе Қазақстан Республикасының аумағында
Қазақстан Республикасының аумағына уақытша әкелінген шикізатты қоса алғанда, Қазақстан
Қазақстан Республикасының аумағынан алыс-беріс шикізатынан Қазақстан Республикасының аумағыннан сырт
Республикасына қайтарылғанда, Қазақстан
Республикасының аумағына осы әкелімді жүзеге асыратын тұлғалар;
Акциз төлеушіге акциздердің дұрыс есептеліп, бюджетке уақтылы аударылуы үшін
3 Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің ерекшеліктері мен салық
3.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы ұғым.
Қазақстан Республикасының
Қабылданған заңға сәйкес 1992 жылы 1-қаңтарынан бастап Қазақстан
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21-желтоқсанында қабылданған Заң
Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи
Салық жүйесінің бір орында өзгеріссіз тұрып қалуы мүмкін емес.
Салық жүйесінде басты орынды салықтардың
Жалпы мемлекеттік салықтар:
• заңды және жеке тұлғалардың табыс салығы;
• қосылған құнға салық;
• акциздер;
• бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық;
• жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемдері;
Жергілікті салық пен алымдар:
• жер салығы;
• заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
• көлік құралдарына салынатын салық;
• кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды
• жекеленген қызмет түрімен айналысу құқығы үшін алынатын алымдар;
• аукционда сатудан алынатын алым;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің кіріс бөлімінің 70 процент шамасы
3.2 Қазақстан Республикасының салық реформасының кезендері.
Салықтар - өркениеттік қоғам үшін, қоғамда өмір сүруге және
Қазіргі уақыттағы экономисттер дамушы елдердің тәжірибесін зерттеу және жалпылауға
Бұның маңыздылығын мынадан көруге болады: Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейінгі
Бұл зерттеу дамушы елдердің соғыстан кейінгі жүргізген реформаларының бай
Көптеген соғыстан кейінгі салыктық реформалардың жоспарлары өз құрастырушыларының үміттерін
«Салықтық реформа» ұғымының бірнеше мағынасы бар. Салықтық жүйені түбінен
Қазақстан Республикасы салықтық жүйесі әлі де даму барысында. Сонымен
Салықтық реформаның бірінші кезеңі ( 1992 жылдан бастап 1995
Мемлекетте салықтың 40 түрі қызмет атқарды:
- жалпы мемлекеттік салықтар;
- жалпыға міндетті жергілікті салықтар;
- жергілікті салықтар.
Салықтық реформаның екінші кезеңі. ( 1995 жылдың шілдесінен 1999
Бұл кезеңде салық саны 11-ге дейін азайды. Олар жалпы
міндетті төлемдер туралы» заңға 1996 жылдан бастап 30-ға жуық
Алым-салық саны 18 түрге дейін көбейді.
Салықтық реформаның үшінші кезеңі (2000 жылдан 2001 жылға дейін).
Жаңа Салық Кодексін құрастыру үш бөлімнен түрады: жалпы бөлігі,
1 кезең.
Салықтық жүйені құрастыруда өзіндік тәжірибенің жоқтығынан Қазақстан өз салық
Ол өзінің құрамына салықтың 3 тобын біріктірді:
- жалпы мемлекеттік;
- жалпыға міндетті алым - салықтар;
- жергілікті алым-салықтар.
Салықтардың санының көптігі (43 түр; оның 16 жалпы мемлекеттік,
Қазақстан Республикасы салық жүйесінің даму тарихында 1994 жылды ерекше
Сонымен, кіріске салынатын салықтарда алғашқы рет ғаламдық жылдық табысқа
Нәтижесінде, Қазақстан Республикасының келесі реформаларына мынандай негізгі мақсаттар қойылды:
- Рыноктік қатынастарды реттеу, оның ішінде:
- Кәсіпкерлікке белсенді түрде қолдау көрсету;
- Салық төлеушілерді ынталандыру, келетін кірісті кәсіпкерлікке жұмсау;
- Салық салу туралы кең ауқымды, дүрыс ойластырылған заң
- Кірістерден екі, үш рет қатарынан салық алудан қорғану
- Салық салуда белгілі бір әділдікке жету, оның ішінде:
- Кедейлерді әлеуметтік жағынан қорғау;
- Кіріс көзіне қарамастан, салық салудың біріңғай жүйесін құрастыру;
- Мемлекеттің ұлттық және территориялық мүдделерін есептеу;
- әлемдік салық салу қүрылымын құрастыру тәжірибесін шығармашылық түрде
Бұл мақсаттарды көздей отырып, бүкіл Қазақстан Республикасының салық жүйесін
2 кезең.
Екінші кезеңнің мақсаттары мынадай болды: салықтық ауыртпалықты азайту, салық
Жалпы мемлекеттік:
- Азаматтардан алынатын кіріс салығы;
- Қосымша құнға төленетін салық;
- Акциздер
- Құнды қағаздармен операциялар атқарғаны үшін төленетін салық;
- Пайдалы қазбаларды қолданушылардан алынатын әлеуметтік салықтар;
Жергілікті алым — салықтар: Жер салығы
Азаматтардың мүлкіне салынатын салық Транспортке салынатын салық
Кәсіпкерлікпен айналысатын азаматтардан тіркеу үшін алынатын салықтар;
Түрлі кәсіпкерлікпен айналысу құқығы үшін алынатын салық; Аукциондық сатылудан
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап, жалпы мемлекеттік алым-салықтар құрамына
1999 жылдың 16 шілдесінде қабылданған Қазақстан Республикасы Президентінің №440-1
ҚР салық жүйесі жоғарыда аталған құжат бойынша мынадай алым-салықтарды
- Азаматтардан алынатын кіріс салығы;
- Қосымша құнға салынатын салық;
- Акциздер
- Құнды қағаздарды тіркеу және мемлекеттік тіркеуге тиісті емес
- Пайдалы қазбаларды қолданушылардан алынатын арнайы салықтар;
- Әлеуметтік салық;
- Қазақстан Республикасы территориясында автомобильмен жол жүру үшін төленетін
- Жер салығы;
- Азаматтардың мүлкіне төленетін салықтар;
- Транспортке салынатын салықтар;
- Біріңғай жер салығы;
- Кәсіпкерлікпен айналысатын азаматтарды тіркеу үшін төленетін алымдар;
- Түрлі кәсіппен айналысу қүқығы үшін алынатын лицензиялық алымдар;
- Аукциондағы сатулардан алынатын салықтар;
- Тауарды сату қүқығы үшін төленетін алымдар;
Азаматтардың немесе кәсіпкерлердің өзінің тауар белгісінде, қызмет көрсету белгілерінде
Азаматтардың (мемлекеттік мекемелерден басқа) «Қазақстан», «Республика», «¥лттық» сөздерін тауар,
3 кезең. тұрақтылықты және ағымдағы салық жүйесінің өзгермеуін көздейтінін
Үшінші кезеңнің негізгі міндеті мемлекеттік органдармен салық төлеушілердің арасындағы
Салық Кодексінің қүрылымы 3 ірі бөлімнен құралады:
- Жалпы
- Ерекше
- Салықтық экімшілдендіру
Жалпы бөлім салық кодексінің «конституциясы» деп есептеуге болады. Мүнда
Ал, ерекше бөліміне келсек, мемлекеттің әрқашан ан жөн.
Салықтық әкімшілдендіруде іс жүргізу сұрақтарын анықтайды. Қазіргі уақытта берілген
3.3 Қазақстан Республикасының салық төлеушінің міндеттері мен құқықтары.
ҚР-ның салық заңдылығы ретінде оның Салық Кодексі және осымен
Салық міндеттемесі дегеніміз- салық заңдылығымен байланысты болатын мемлекет алдындағы
Салық төлеушілердің құқықтары:
1.Салық төлеуші:
қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
салық қатынастары мәселері бойынша өз мүдделерін жеке өзі не
салық бақылауы нәтижелерін алуға;
салық бақылауы нәтижелері бойынша салық және бюджетке төленетін басқа
жеке шотынан салық міндеттемелерінің орындалуы бойынша бюджетпен есеп айырысудың
осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінде
салық құпиясының сақталуын талап етуге;
салық салуға қатысы жоқ ақпарат пен құжаттар табыс етпеуге
2. Салық төлеушінің Қазақстан Республикасының салық заңдарында көзделген өзге
Салық төлеушінің міндеттері:
Салық төлеуші:
*Осы Кодекске сәйкес салық міндеттерін дер кезінде және толық
* Салық қызметі органдарының анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою
*Нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының салық салу
*Салық есептілігі мен құжаттарды осы Кодексте көзделген тәртіппен табыс
*Осы Кодекске сәйкес қолма-қол ақщамен, төлемдік банк карточкаларымен
Қорытынды
Қазақстан Республикасының салық жүйесі тәуелсіз мемлекеттердің ішінде прогрессивті болып
Біздің елде инвестицияның дамуы үшін және Қазақстан Республикасының экономикасына
Еліміздің басшысы 2030 стратегиясында айтқандай: «Егер, салық пен жарналарды
Жоғарыда қарастырылған тақырыпта қозғаоған салық жүйесі ел экономикасында, жалпы
Салықтар дегеніміз – мемелекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі
Салық субъектісі дегеніміз – заң бойынша салық төлеу міндеті
Салық объектісі – табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет
Салық жеңілдіктері дегеніміз заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе
Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады: 1 бөлімде салық салудың
2 бөлімде Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі салықтың түрлерін яғни
3 бөлімде Қазақстан Республикасының салық салу жүйесінің ерекшеліктерң мен
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Салық Кодексі. Алматы, “Юрист”, 2001ж
2.″Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: Қазақстан, 2000.
4.Әубәкіров Я.Ә, Байжұмаев Б.Б, Жақынова Ф.Н, Табаев Т.П. “Экономикалық
5.Базарбекова К.Б. "Қосылған құнға салынатын салық", Бухгалтерлік бюллетень, 1999-
6.Бисенғазиев М.Б. “Кәсіпкерлік негіздері” Орал, 2001ж.
7. Дж.Санс. Макроэкономика. Глобальный подход /Пер.с англ.-СП б.,1994
8.Ермекбаева Б.Ж. ″Жалпы мемлекеттік салықтар″. Алматы, 1997 жыл.
9.Жұмағалиев Е. ″Салық - нарық экономикасының маңызды тұтқасы″, Орал
10.Жүнісов Б., Мәмбетов Ү., Байжомартов Ү., ″Нарықтық экономика негіздері″,
11. Ивашковский С.Н. “Макроэкономика”. М,. “Дело”, 2002.
12. Құлпыбаев Т. М. “Қаржы және оны басқару” Алматы,
13. Мамыров М, Тілеужанова . “Макроэкономика теориясы”. Алматы,2003ж
14. Мәдешов Б.Ы. “Нарықтық экономика теориясына кіріспе” Алматы, “Экономика”,1995ж.
15. Шеденов Ө.К., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., ″Жалпы экономикалық
16. www.salyk.kz
17. www.kk.wikipedia.org
N
2