Банк секторы


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..............................4
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
МЕН ДАМУЫ.............................6
1.1 Банк жүйесінің мәні, белгілері мен элементтері............6
1.2 Қазақстандағы банк жүйесінің даму кезеңдері.............14
1.3 Банк жүйесінің шетелдік тәжірибесі.................20
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН
2.1 Қазақстан Республикасы банк жүйесін дамытудағы коммерциялық
банктер қызметтерінің қазіргі жағдайы..................31
2.2 АҚ БТА Банкі қызметтеріне экономикалық талдау...........36
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
ЖӘНЕ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАСЫ..................51
3.1 Банк жүйесінің негізгі проблемалары мен оны шешу
3.2 Банк жүйесінің даму перспективалары................58
ҚОРЫТЫНДЫ.............................66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..................68
КІРІСПЕ
Бүгінгі күнгі дағдарыс Америкадан басталып, өзінің ауыр зардабын
Америка Құрама Штаттары еліндегі банктер мен компаниялардың күйреуіне
2008 жылы қаржы дағдарысының салдарынан бүкіл әлем елдеріндегі
Әлемдік қаржы-экономикалық дағдарысы экономиканың өсу қарқынына ықпал етті,бірақ
Біз еліміздің қаржы жүйесін қорғап, жүйе құраушы банктерді
2007 жылдың екінші жартысында АҚШ-тағы ипотекалық облигациялар нарығының
Қазақстан 2020 жылы әлемдік дағдарыстан біршама қуатты және
Қазақстанның қаржы жүйесінің одан әрі дамуы ағымдағы жаһандық
Халықаралық капитал нарықтарына қолжетімділік банк секторының және мемлекеттің
Ел ішіндегі жинақтар деңгейінің өсуі орнықты,ашық және тиімді
Экономиканы қалпына келтіру кезеңінде қаржы жүйесін мемлекеттік қолдау
Мұның әсіресе еліміздің алдағы он жылда әлемнің барынша
Нарықтық экономикада банк жүйесінің атқаратын қызметі өте зор.
Осы жоғарыда айтылған мәселелер тақырыптың өзектілігін көрсетеді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы
Дипломдық жұмыстың міндеті –дағдарысқа қарсы банктердегі тұрақтылықты орнатудың
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер
Бірінші бөлімінде банк жүйесінің мәні, белгілері мен элементтері,
Екінші бөлімінде Қазақстан Республикасы банк жүйесін дамытудағы коммерциялық
Үшінші бөлімінде банк жүйесінің негізгі проблемалары мен оны
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ
1.1 Банк жүйесінің мәні, белгілері мен элементтері
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшінші
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
- банк мәнін макродеңгейде оның қызметімен байланыстыра отырып
- оның мәнін әр түрлі тұрпаттарына қарамастан банктің
- банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық
- банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
Әдістемелік тұрғыдан алғанда банктің мәні туралы мәселе оны
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс,
Несие ісі - банк негізі, бұл оның негізгі
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
-банк капиталы сауда және өнеркәсіп капиталынан босаған өзіндік
-өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен институттардың қызметінен
-банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі
-банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
Банктің өзіндік ерекшелігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
Банк оның жүйесінің негізгі элементі болып табылады.
-оған біртұтастың органикалық бөлігі болуға, жалпы ойын ережесі
-бірыңғай заң аясында, қоғамның заң нормалары шегінде жұмыс
-өзін-өзі реттеуге, банк жүйесінің басқа элементтеріне өзара әрекеттесуге
Банк теориясының маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы
О.И. Лаврушин банктің 3 қызмет ету аясын былайша
Кейін пайдаланылуы үшін қаражатты жинау процесі тек банктерге
-шоғырландырылған уақытша бос бөтен қаражат банктің өз қажеттілігіне
-шоғырландырылатын және қайта бөлінетін қаражаттың меншік иесі -
-қаражатты шоғырландыру тек арнайы ұлғайтумен (лицензия) жүзеге асырылады
Екінші қызмет - ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк
Үшінші қызмет - делдалдық қызмет. Бұл арада банктің
Оған тереңірек үңілуі қажет. Банктер арқылы ақшалай қаражат
Банк жүйесі несие жүйесінің негізгі буыны, нарықтық экономиканың
Кез келген жүйе барлық қажетті элементтер мен қажетті
Банк жүйесіне бұл қағидалардың де тікелей қатысы бар.
Бұл элементтер бір-бірімен өзара әрекеттеседі, бір-бірін органикалық тұрғыдан
Банк жүйесі құрамдық бөлік ретінде үлкен жүйе -
Банк жүйесі белгілі бір өзгешеліктер мен белгілерге ие.
банк жүйесінің элементтері жоғарыда айтып кеткеніміздей, алғы шебін
банк жүйесі өзінің құрамдық элементтерімен, олардың өзара әрекетімен
банк жүйесі элементтерді өзара алмастыруға қабілетті. Оны біртұтас
банк жүйесі динамикалық жүйе болып табылады. Ол ұдайы
банк жүйесі «жабық» тұрпаттағы жүйе ретінде де алға
Алайда, оны толық мағынасында жабық деуге де болмайды,
банк жүйесі өзін-өзі реттейтін, «өзін-өзі ұйымдастыратын» жүйенің сипатына
банк жүйесі – басқарылатын жүйе. Ол арнайы банк
Осы аталған белгілердің барлығы Казақстанның банк жүйесіне тән.
Қазақстан Республикасы екі деңгейлі банк жүйесіне ие;
Ұлттық банк мемлекеттің орталық банкісі болып табылады әрі
ҚР Заң актілерімен анықталған айрықша құқықтық мәртебесі бар
Шетелдік қатысушылар банкісі – екінші деңгейлі банк, меншігінде
Мемлекетаралық банк – халықаралық келісімшарттың негізінде құрылған әрі
Банк жүйесіне, сонымен бірге, банк операцияларының жекелеген түрлерін
Кесте-1 01.01.2010 жылғы жағдай бойынша Қазақстан банк жүйесінің
Саны Ұлттық банк 1
Оның аумақтық органдары 16
Екінші деңгейлі банктер 39
Оның ішінде, коммерциялық банктер 39
Олардың ішіндегі шетелдік қатысушылыр банкісі 6
Мемлекеттік банк 1
Шетелдердің еншілес банктері 9
Шетелдік банктердің өкілдігі 17
Қазақстан даму банкісі 1
Екінші деңгейлі банктердің филиалдары 398
Есеп айрысу—кассалық бөлімдері 1148
Аудиторлық ұйымдар 26
Жеке тұлғалардың депозитін кепілдендіретін қор 1
Ипотекалық несиені сақтандыру 1
Несие бюросы 1
Қайнар көзі: Сейітқасымов Б.К. Ақша, несие, банк. –
И.О.Лаврушин банк жүйесінің жеті белгісін былайша бөліп көрсетеді:
-бірыңғай мақсатқа жауап беретін нақтыға бағынышты элементтерді қамтиды;
-өзіндік ерекшелігі бар;
-элементтерді өзара алмастыруға қабілетті;
-динамикалық жүйе болып табылады;
-«жабық тұрпат» жүйесі ретінде алға шығады;
-өзін-өзі реттейтін жүйе сипатына ие;
-басқарылатын жүйе болып табылады.
Әлемдік іс-тәжірибе тарихында банк жүйесінің бірнеше тұрпаты болған:
-банктің орталықтандырылған бөлу жүйесі;
-нарықтық банк жүйесі.
Банк орталықтандырылған бөлу жүйесі бұрынғы КСРО-да және социалистік
Осы жүйеге қарама-қарсы нарықтық банк жүйесі банктерге мемлекеттік
Өтпелі кезеңнің банк жүйесіне Шығыс Еуропаның және посткеңестік
Банктердің саны он және одан да көп есеге
Банк жүйелерінің дамуы елдегі саяси жағдай мен экономикалық
-мамандандырылған банк ісі, онда банктер мен банктік емес
-барлық несие институттарына әр түрлі қаржылық-несиелік қызмет көрсетуін
Батыс және Орталық Еуропа елдерінде, АҚШ-та, Жапонияда және
Банктің мәнін ашуға екі жақты тұрғыдан келуге болады:
Заңды және экономикалық. Бірінші жағдайда, ең бастысы, «банктік
Қай жағынан алсақ та, банктің мәнін заң тұрғысынан
Банктің мәнін талдағанда оның бастапқы атқарған қызметтерін жоққа
Банктің мәнін басқа институттардан өзара айырмашылығына байланысты қарастырсақ,
Ежелгі Русьте «кәсіпорын» деп қандай да бір іспен
Сонымен бірге ол дұрыс нақтылауды қажет етеді, себебі,
Банктің ерекше кәсіпорын ретінде шығаратын өнімі материалдық өндіріс
Қызмет көрсету аясындағы банктің өнеркәсіптік кәсіпорындардан ерекшелігі оның
Сондай-ақ банк өнеркәсіптік кәсіпорындардан өзінің эммиссиялау сипатына да
Банкті сауда, делдал кәсіпорны десе болады. Жалпы банктің
Сауда кәсіпорны да өз кезегінде банкке ұқсайды, яғни
Сонымен қазіргі түсінікте «коммерциялық банк» - бұл ерекше
«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» заңның 1-бабына
Банктік қызмет - бұл банктік опрецияларды жүзеге асырумен
- заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу
- жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу
- банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
- заңды және жеке тұлғалардың металдық шоттарын ашу
- кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қабылдау, беру,
- аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшаны
- есепке алу операциялары: заңды және жеке тұлғалардың
- заемдық операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу және
- заңды және жеке тұлғалардың, оның ішінде, корреспондент-банктердің
- сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша
- клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, тексеру және растау,
- сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада шығарылған бағалы
- ломбардтық операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар
- төлем карточкаларын шығару;
- банкнота мен монеталарды және бағалы заттары инкассациялау
- шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
- төлем құжаттарын инкассоға қабылдау (вексельден басқаларын);
- чек кітапшаларын шығару;
- бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
- аккредитивті ашу, растау және ол бойынша міндеттемені
- ақшалай формада орындалуды көздейтін, банктік кепілхаттарды беру;
- үшінші тұлғаның атынан ақшалай формада орындалуды көздейтін
1.2 Қазақстандағы банк жүйесінің даму кезеңдері
Кеңес үкіметі тұсында Қазақстанның өз банк жүйесі болмады,
Ақша-несие қатынасының қалыптасқан іс-тәжірибесі нарық қатынасы тудырған шарттармен
Социалистік жүйе ғасырлар бойы қалыптасқан қаржы нарығының институттары
Кеңес одағы ыдыраған соң, 90-жылдардың басында бұрынғы кеңес
Қазақстанда банк секторының қалыптасу процесін негізгі 4 кезеңге
Алғашқы кезең - дайындық кезеңі (1990-1991жж.). Бұл кезеңнің
1990 жылдың желтоқсанында Қазақстан егемендікке
Бұған дейін бұрынғы кеңес елдерінің банк секторы бір
1991 жылдың қаңтар айында Қазақ ССР-інің банктері
Жаңа банктік заңнама республикада дамыған елдердің үлгісіндегі, екі
Жаңа банк жүйесінің бірінші деңгейін ҚР Ұлттық банкі
Екінші кезең – бейімделу кезеңі (1991-1993 жж). Бұл
1993 жылы республикадағы коммерциялық банктер саны банк жүйесінің
1993 жылдың өзінде ғана 63 банк тіркелді.
Кестеде республикадағы екінші деңгейлі банктердің жалпы санының қысқару
Құрылған банктердің негізгі актив капиталы мөлшері
Екінші деңгейлі банктер саны азайған жағдайда банктік операциялардың
Үшінші кезең (1993-1995) – саяси және экономикалық
1993 жыл елдің өзіндік ұлттық банк жүйесін
Кесте – 2 Кейбір ТМД елдерінің ұлттық валюталарын
Қазақстан Ресей Украина Қырғызстан Өзбекстан
Валюта атауы теңге рубль гривна сом сум
Айырбас монетасы тиын копейка копейка тиын тиын
Эмитент ҚР Ұлттық банкі РФ Орталық банкі Украина
Ұлттық валютаның енгізілу күні 1993 ж 12 қарашада
валюта – тенге енгізілді 1 мамыр 1992 жыл.
Қайнар көзі: ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы.- 2006. -
1993 жылдың 13 сәуірінде «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
Ұлттық валютаның енгізілуі және «ҚР Ұлттық банкі туралы»
Қазақстанда 1993 жылы банктердің жалпы көлемінің
1995 жылдың 15 ақпанында банк жүйесін
Банк жүйесін нығайтудың және консолидация процестерін
Банктің жарғылық капиталының минималды мөлшері
Бұл көрсеткіш белгілі бір дәрежеге сәйкес
ТМД-ның сәйкес елдеріндегі жағдайды қарастыратын болсақ, ресейлік
Өзбекстанда 2005 жылдың 1 шілдесінен бастап капиталдың келесі
2006 жылдың 1 қантарынан бастап осы елде
Қырғызстанда әрекет етуші банктер үшін капитал минимумы 300
Банк жүйесін реформалау Бағдарламасын жүзеге асырудың нәтижесі банктерді
Банк жүйесін одан әрі нығайтуға 1996 жылғы желтоқсанда
Осы Бағдарламаға сәйкес, Қазақстанның барлық әрекет етуші банктері
Бағдарламаны жүзеге асыру жылдары (1996-2001жж.) банктер саны қаржылық
Кесте – 3 Банк секторының құрылымы және екінші
01.01.2001 01.01.2002
Банктердің саны (ЕДБ), соның ішінде: 48 44
Халықаралық стандарттар деңгейінің талаптарын орындаған банктер 1 12
І топқа жатқызылған банктер 11 4
ІІ топқа жатқызылған банктер 24 17
Бағдарлама талаптарын орындамаған банктер 7 4
Бағдарламаға кіргізілмеген банктер 1 2
Қайнар көзі: ҚР Ұлттық банкінің 2002 жылғы есебінен
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2001 жылы екінші деңгейлі банктердің
2000 жылдың басында 16 банк жеке тұлғалардың
Халық салымдарын қорғау жүйесі де жетілдірілді. 2000 жылдың
Азаматтардың банктердегі салымдарын қорғау бойынша шаралар кешені тұрғындардың
Қазақстан банк жүйесінің дамуының келесі кезеңі 2003 жылы
Концепцияның басты мақсаты – қаржы жүйесінің алдында тұрған
Ұлттық банкке бүкіл қаржы нарығын реттеу бойынша функциялардың
Осыған орай Қазақстанның қаржы секторының Еуроодақ стандарттарына көшуі
Еуропалық одақтың қаржы институттары мен нарықтарының реттелуі мен
Еуроодақ стандарттарын таңдау, сонымен қатар, мына жайтпен де
Осы Концепцияға сәйкес, 2007 жылдан бастап теңге толығымен
Қазіргі кезде қаржы жүйесіндегі негізгі реформалар жүргізіліп жатыр
1.3 Банк жүйесінің шетелдік тәжірибесі
АҚШ-тың банк жүйесі.
Федералды резерв жүйесінің құрылымы мен операциялары.
АҚШ-тың несие жүйесінің орталық буыны болып Федералды резерв
федералды резервтік банктердің негізгі капиталына үлестік жарна ретінде
өздерінің соңғы резервтерінде 3% көлемінде мерзімді салымдар сомасын
Федералды резерв банктері өздерінің депозиттерінің 35%-ы көлемінде алтын
мүше–банктердің үлестік жарналары есебінен құрылған меншікті капиталдарынан;
банкноттық эмиссиядан;
ФРЖ мүше-банктерінің резервтерін білдіретін банктік депозиттерден.
Федералды резерв банктерінде коммерциялық банктердің ақша резервтерінің шоғырлануы
ФРЖ-нің құрылуы, сонымен қатар, АҚШ банк жүйесінің орталықтануына
1935 жылы тамызда ФРЖ-не кейбір ұйымдастырушылық өзгерістерді енгізген
Федералды резерв банктерінің ресурстары банкноталардың – федералды резервтік
1934 жылы жүзеге асырылған алтын қорларын мемлекеттендіру кезінен
Федералды резерв банктерінің басты активті операциясы болып мемлекеттік
Федералды резерв банктері көбіне мемлекет кредиторлары болып табылады.
АҚШ-тың банк жүйесіне эмиссиялық (федералды резервтік) банктерден басқа:
коммерциялық банктер;
инвестициялық банктер;
өзара-жинақ банктер;
банкирлік үйлер кіреді.
Коммерциялық банктер.
Коммерциялық банктер заңдық мәртебесіне қарай ұлттық және штаттық
Барлық коммерциялық банктердің ішінен бірнеше ең ірі банктер
Өз кезегінде, ең ірі банктерден гигант-банктер қатары бөлініп
1994 жылдың аяғында 4313 млрд. доллар активтері бар
АҚШ-тың коммерциялық банктерінің ресурстарында меншікті капиталдар тек 7,4%-ды
Коммерциялық банктердің актив операциялары негізінен ссудалардан тұрады (1995
1933 жылы банктік акт коммерциялық банктерге өнеркәсіптік және
Ірі американдық банктердің өнеркәсіптік және басқа да компаниялармен
Францияның банк жүйесі.
Францияның Орталық банкі (Франция Банкі).
Бірінші Дүниежүзілік соғысқа дейін Франция басқа ірі капиталистік
Француздық капитализм сипаты француздық банк жүйесінің бір ерекшелігін
1920 жылдардан бастап Франция өнеркәсібі жағынан қарқынды дами
Франция банк жүйесінің негізгі буындары келесілер:
Франция Банкі;
депозиттік банктер;
«іскер банктер» деп аталатын инвестициялық банктер;
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді несие банктері.
Елдің орталық эмиссиялық банкінің қызметін Франция Банкі («Банк
Бастапқыда Франция Банкін құрамында 15 регенті (директоры) бар
Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін 1945 жылғы 2 желтоқсанындағы
Банк тұсында есеп комитеті бар, оған ірі париждік
Франция Банкі елдің алтын-валюта резервтерін сақтау орны болып
258 конторы бар Франция Банкі «банктердің банкі» болып
Кейін бұл нормалар бірнеше рет өзгеріп тұрды. 1972
Франция банк жүйесіндегі жаңа және спецификалық құбылыс (басқа
Банк сферасындағы мемлекеттік реттеудің даму дәрежесі бойынша Франция
Біріншіден, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін кейбір банктер мемлекеттік
Екіншіден, мемлекет бірқатар банктердің капиталына қатысады. Мұндай
Үшіншіден, банк ісін мемлекеттік реттеу Франция Банкі арқылы
1999 жылға дейін мемлекет есептік мөлшерлемелерді, банктік резервтер
Төртіншіден, банктер қазынашылық вексельдерді есепке алу және мемлекеттік
Бұл саясаттың элементтері ЕОБЖ жоғарғы органы – ЕОБ
Коммерциялық банктер.
Франция банктерінде қысқа мерзімді несиелік операциялар саласына маманданған
Францияның банк жүйесінің құрылымы келесі кестеде көрсетілген:
Кесте – 4 Франциядағы банктер
Банк түрі Банктер саны Сомалық баланс, млрд.франк
Депозиттік банктер
Іскер банктер
Ұзақ мерзімді және орта мерзімді несие банктері 248
25
41 365,4
24,2
13,1
Қайнар көзі: Щегорцов В.А. Деньги, кредит,банки. – М.:
Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін кәсіподақтар қысымы жағдайында Франция
Ұлттандырылған ірі депозиттік банктер несиелік экспансияны жүзеге асырады.
Жеке меншік депозиттік банктердің ішінде ең ірілері: Париждік
Жапонияның банк жүйесі.
Банк жүйесінің қалыптасуы.
Жапониядағы алғашқы банктер ХVІІ ғ. пайда болды, бұл
Қазіргі типті банктер Жапонияда ХІХ ғасырдың аяғында пайда
Қазіргі банк жүйесі Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін американдық
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін елде үлкен мемлекеттік бюджет
Жұмыссыздық деңгейін төмендету, шағын және орта бизнесті дамытуға
Мемлекеттік банктердің қалыпқа келтірілуі параллельді түрде жеке меншіктердің
Соғыстан кейін қаржы-өнеркәсіптік топтардың қалыптасуы да елдің банк
Жапония банк жүйесі жалпыұлттық жеке меншік банктерден, несиелік
Жапонияның орталық банкі.
Елдің банк жүйесін Жапония Банкі басқарады, ол 1882
1942 жылы қабылданған заңға сәйкес, Жапония Банкі үкіметтің
Саяси комитет қызметі елдегі банктік қызметтің принциптерін және
Орталық банкті оның президенті мен директораты басқарады, ол
Жапония Банкімен жүзеге асырылатын басқару әдістеріне мыналар жатады:
банктік қызметті лицензиялау;
банктер үшін жарғылық капиталдың минималды мөлшерін бекіту;
банктердің атын өзгертуге, олардың филиалдарын ашу мен жоюға
Орталық банк банк өтімділігі көрсеткіштерінің минималды деңгейлерін бекітеді,
Алғашқы соғыстан кейінгі онжылдықтарда Жапония ақша–несие саясатының
Елдегі ақша-несиелік реттеудің басты органдары: Жапония Банкі, Қаржы
«Банктердің банкі» болып табылатын Жапония Банкі жеке меншік
Коммерциялық банктер.
Жалпыұлттық банктер Жапония банк жүйесінің негізін құрайды. Олардың
Қалалық банктер капитал мөлшері мен жүргізетін операциялар көлемі
Аймақтық банктер капитал мөлшері және операциялар көлемі бойынша
Аймақтық екінші деңгейлі банктер капиталы шамалы болып келеді;
Ұзақ мерзімді несиелендіру банктері өз қызметімен қалалық және
Трастылық банктер атына сәйкес операцияларды жүргізуге маманданған. Елде
Ресейдің банк жүйесі.
Революцияға дейінгі Ресейде тармақталған банк жүйесі болды, оған:
1917 жылғы 27 желтоқсанда банктерді ұлттандыру туралы декрет
1930-1932 жылдары Кеңес Одағында несиелік реформа жүргізілді, коммерциялық
1959 жылы ұзақ мерзімді банктер жүйесі қайта құрылды:
Ел саясатындағы өзгерістер, нарықтық қатынастарға көшу банк жүйесіндегі
Бір деңгейлі жүйедегі банктердің мұндай көп саны олардың
1990 жылдың аяғында «Мемлекеттік банк туралы», «Банктер мен
1994 жылға қарай банк жүйесін толығымен қалыптасты деп
Ресейдің коммерциялық банктері көлемі жағынан негізінен ұсақ және
1998 жылы Ресейде банктік дағдарыс басталды, өтімділік төмендеді,
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН
2.1 Қазақстан Республикасы банк жүйесін дамытудағы коммерциялық банктер
Соңғы жылдары Қазақстанның банк жүйесі – ТМД елдерінің
2010 жылғы 1 ақпан мәліметтері бойынша елімізде 39
25 банктің филиалдық желісі бар. Филиалдардың ең көп
12 бейрезидент-банктердің 32 өкілдігі бар, оның ішінде 27
Соңғы жылдардағы Қазақстан банк секторы дамуының негізгі көрсеткіштерінің
Банктердің капиталы.
Диаграмма -1 Банк секторының меншікті капиталы, млрд.теңге
Қайнар көзі: ҚР Ұлттық банкінің 2005-2009 жж. жылдық
01.01.2010 жылғы жағдай бойынша екінші деңгейлі банктердің жиынтық
Бұған коммерциялық банктердің бірінші деңгейлі және екінші деңгейлі
Банк секторының меншікті капиталы көрсеткіштері жоғары деңгейді сақтауда.
Банк активтері
Диаграмма – 2 Банк секторының жиынтық активтері, млрд.теңге
Қайнар көзі: ҚР Ұлттық банкінің 2005-2009 жж. жылдық
Банк секторының жиынтық активтері 2009 жылы 96,6%-ға өсіп,
Кесте – 5 Банк секторы дамуының негізгі
2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.
Ссудалық қоржын сомасы 1717,2 2742,2 5992
Несиелік портфель құрылымы:
стандартты несиелер үлесі, %
күмәнді несиелер үлесі, %
сенімсіз несиелердің үлесі, %
55
42,4
2,6
58,2
39,6
2,2
52,6
45,8
1,6
Банктермен тартылған салымдар сомасы, оның ішінде:
заңды тұлғалардың салымдары
жеке тұлғалардың салымдары
1527,9
1107
420,9
2374,7
1816
558,7
4714,9
3680,7
1034,2
Жиынтық табыс сомасы 286,4 430,4 891,2
Жиынтық шығын сомасы 250,5 362,4 786,6
Бөлінбеген таза пайда 36 67,9 104,6
Қайнар көзі: ҚР Ұлттық банкінің 2007-2009 жж. жылдық
Банктердің ссудалық портфель сапасы 2007 жылмен салыстырғанда 95,7%-ға
Банктермен заңды және жеке тұлғалардан тартылған (банктер мен
Банктердің 2009 жылғы табыстар мен шығыстар динамикасына келсек,
Банктік операциялардың жекелей түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар құрылымында,
Сарапшылар банк жүйесінің қарқынды дамуын оның негізгі көрсеткіштерінің
Кесте – 6 Қазақстан экономикасындағы қаржы секторы және
Параметрлер 2005 2006 2007 2008 2009
Банк секторы.
ЖІӨ-ге шаққандағы активтердің қатынасы
ЖІӨ-ге шаққандағы несиелердің қатынасы
ЖІӨ-ге шаққандағы меншікті капиталдың қатынасы
ЖІӨ-ге шаққандағы клиенттер депозитінің қатынасы
25,1
15,9
3,8
15,0
30,6
19,1
4,3
18,6
37,7
24,4
5,2
21,8
48,5
32,7
6,3
29,0
66,6
41,9
8,0
33,5
Сақтандыру секторы.
ЖІӨ-ге шаққандағы активтердің қатынасы
ЖІӨ-ге шаққандағы меншікті капиталдың қатынасы
ЖІӨ-ге шаққандағы сақтық сыйақылардың қатынасы
0,5
0,2
0,4
0,6
0,2
0,6
0,5
0,2
0,6
0,8
0,54
0,73
0,8
0,5
0,7
Зейнетақы секторы
ЖІӨ-ге шаққандағы активтердің қатынасы
6,0
7,0
8,3
8,9
9,3
Қор нарығы
ЖІӨ-ге шаққандағы KASE-дағы мәмілелер көлемінің қатынасы
47,0
102,0
109,0
152,0
-
Қайнар көзі: Банки Казахстана.- 2009. - №12. -9-11
Банк жүйесіндегі жеке банктердің қызметіне тоқталып өтсек, банк
Бүгінгі күні отандық қаржы ұйымдары нарықта өз позицияларын
Банк сферасындағы бәсекенің өсуі банктердің банктік қызметтер спектрін
Несиелендіру көлемдері бойынша Қазақстанның банктері бұрынғы кеңестік кеңістікте
Несиелендіру көлемдерінің өсу тенденциясы республикасының жоғарғы қарқынды экономикалық
Бүгінде қазақстандық банктер шаруашылық жүргізуші субъектілерге анағұрлым тиімді
Кесте – 7 Екінші деңгейлі банктермен берілген несиелер
2006 2007 2008 2009
Берілген несиелер,
соның ішінде: 16,3 14,4 13,1 12,9
заңды тұлғаларға, оның ішінде: 14,0 13,1 12,3 12,1
шағын кәсіпкерлік субъектілеріне 16,6 16,4 14,6 14,3
жеке тұлғаларға, оның ішінде: 20,5 19,4 17,8 17,4
тұтыну мақсаттарына - 20,2 19,6 19,1
Қайнар көзі: Банки Казахстана.- 2010. - №3. -11
Екінші деңгейлі банктердің несиелері 2009 жылдың басында 3008,8
Кесте - 8 Екінші деңгейлі банктердің ҚР экономикасына
Экономика салалары 2007ж. 2008ж. салыстырмалы өсімі, % 2009ж.
Сауда 292,0 422,5 44,7 682,1 61,5
Өнеркәсіп 289,7 340,3 17,5 480,7 41,3
Ауыл шаруашылығы 9,4 15,4 65,0 16,4 6,7
Құрылыс 95,0 211,7 122,8 384,0 81,4
Транспорт 28,6 52,2 82,6 114,7 119,6
Байланыс 8,0 28,0 251,7 23,2 -17,3
Басқалары 349,3 696,9 99,6 1307,5 87,6
Барлығы 1072,0 1767,0 64,8 3008,8 70,3
Қайнар көзі: Банки Казахстана, 2010. - №3. -12
Жалпы қаржы нарығында жетекші 10 банк белсенді әрекет
ҚР екінші деңгейлі банктер қызметінің тиіміділігін бүгінде 2
Диаграмма - 3 Жұмыс істейтін активтердің таза пайыздық
Қайнар көзі: Қайнар көзі: ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы.-
Таза пайыздық маржа көрсеткіші бойынша 2009 жылдың бірінші
Банк қызметінің тұрақты жүріп жатқандығын айқындайтын тағы бір
Диаграмма – 4 ҚР бойынша депозиттер нарығы
Қайнар көзі: Банки Казахстана.- 2009. - №10. -9
Көріп отырғанымыздай, депозиттер нарығындағы қомақты үлесті «үлкен
2.2 БТА Банк АҚ 2007-2009жж. қызметіне экономикалық талдау
2009 жылдың 24 қаңтарында ребрендинг жүргізуге байланысты ТұранӘлем
Банктің ТМД аумағындағы жетекші қаржы институтына айналып және
2001 жылдан бастап Банк акционерлерінің құрамына аса ірі
Бүгінде БТА Банкі АҚ нарықтың барлық сегменттеріне қатысатын
Кесте – 9 БТА Банк АҚ жиынтық бухгалтерлік
2007ж. 2008ж. 2009ж.
АКТИВТЕР
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері 193 640
Міндетті резервтер 125 573 168 242 160 804
Қаржылық активтер 221 534 112 175 170 018
Несиелік ұйымдардағы қаражаттар
87 452
107 589
108 726
Өндірістік қаржы активтері 3 457 31 397 44
Инвестициялық бағалы қағаздар
49 723
26 422
70 051
Клиенттердің займдары 1 343 414 2 379 810
Ассоцирленген компанияларға инвестиция
5 996
67 767
59 915
Негізгі құралдар 7 480 13 433 14 874
Гудвилл 22 849 37 557 53 212
Ағымдағы табыс салығы бойынша активтер 890 - 643
Кейінге қалдырылған салық бойынша активтер - 683 4
Басқа да активтер 13 134 19 819 33
Активтер жиыны 2 075 142 3 064 617
МІНДЕТТЕМЕЛЕР
Үкімет пен ҚРҰБ қаражаттары 706 913 7 663
Несиелік ұйымдардың қаражаттары 625 146 835 304 907
Өндірістік қаржылық міндеттемелер 34 5 528 6272
Клиенттердің қаражаттары 528 192 652 508 1 052
Қарыздық бағалы қағаздар 707 098 1 084 445
Кейінге қалдырылған салық бойынша міндеттемелер 1 105 -
Басқа да міндеттемелер 18 243 33 888 31
Міндеттемелер жиыны 1 880 524 2 612 586
КАПИТАЛ
Шығарылған капитал:
- жай акциялар
- артықшылығы бар акциялар
116 451
-
303 427
-
303 456
Меншікті сатып алған акциялар (2 840) (555) (6
Кесте – 9 жалғасы
Бағалы қағаздарды қайта бағалау резерві
335
(195)
102
Шетел валютасын қайта бағалау резерві
(45)
104
(2 373)
Негізгі құралдарды қайта бағалау резерві
-
-
-
Бөлінбеген пайда 68 584 129 938 165 245
Акционерлерге келетін капитал
182 485
432 719
460 418
Басқа да үлескерлер 12 133 19 312 36
Капитал жиыны 194 618 452 031 496 512
Капитал мен міндеттемелер жиыны
2 075 142
3 064 617
3 671 013
Қайнар көзі: БТА Банк АҚ 2007-2009жж. арналған жылдық
Жоғарыда берілген кестеден көріп отырғанымыздай, 2009 жылы БТА
БТА Банкі АҚ 2007-2009жж. арналған есебінің көрсеткіштері бойынша
БТА Банкі АҚ активтері келесідей көрсетілген, ақша қаражаттары
БТА Банкі АҚ 2007-2009жж. жылдық есебінің көрсеткіштері бойынша
Банк міндеттемелерінің өсімі мына көрсеткіштердің өсуінен болады: Үкімет
БТА Банкі АҚ 2007-2009жж. жылдық есебінің көрсеткіштері бойынша
БТА Банкі АҚ капиталы бойынша мәліметтер келесідей көрініс
Кесте – 10 БТА Банк АҚ шығыс және
2007ж. 2008ж. 2009ж.
Пайыздық кірістер
Займдар 116 368 291 724 274 806
Бағалы қағаздар 9 470 14 587 9 417
Басқа банктердегі салымдар 6 851 17 137 13
Барлығы 132 689 323 448 298 154
Пайыздық шығыстар
Шығарылған қарыздық бағалы қағаздар (36 954) (85 683)
Клиенттердің салымдары (20 080) (39 935) (39
Несиелік ұйымдардың салымдары мен займдары (24 191) (53
Барлығы (81 225) (179 279) (160 422)
Құнсыздануға дейінгі таза пайыздық кіріс 51 464 144
Құнсыздануға есептеулер 33 195 67 810 (80 019)
Таза пайыздық кіріс 18 269 76 359 57
Комиссия және алым түріндегі кірістер
25 106
28 489
25 640
Комиссия және алым түріндегі шығыстар
(629)
(1 057)
(914)
Комиссия мен алымдар 24 477 27 432 24
Кесте – 10 жалғасы
Коммерциялық қызметтен таза кіріс 16 584 2 503
Шетел валютасымен операция бойынша шығыстарды шегергеннен кейінгі кіріс
- дилинг
-курстық айырма
5 323
6 888
512
19 884
844
2 217
Сақтандыру қызметінен кіріс
6 219
12 539
11 030
Сақтандыру қызметінен шығыс
(6 356)
(9 222)
(9 384)
Ассоциирленген компаниялардың табысындағы үлесі
3 500
4 234
4 193
Басқа да (шығыстар)/кірістер
(171)
(62)
3 147
Пайыздық емес кірістер 31 987 32 388 7
Персоналға жалақы мен шығындар
(11 320)
(25 744)
(20 029)
Әкімшілік және басқа да операциондық шығыстар
(14 174)
(23 400)
(19 551)
Амортизация (900) (2 314) (32 821)
Табыс салығынан басқа салықтар
(1 520)
(3 469)
(2 737)
Еншілес ұйымдардан келетін шығыстар
(19)
(249)
-
Басқа да резервтер (2 566) (4 705) (476)
Жеке тұлғалардың депозиттерін міндетті сақтандыру міндеттемелері
(604)
(1 761)
(1 725)
Пайыздық емес шығыстар
(31 103)
(61 642)
(47 800)
Табыс салығы бойынша шығыстарды есептегенге дейінгі кірістер
43 630
74 537
42 050
Табыс салығы бойынша шығыстар
(4 552)
(9 832)
(6 838)
Табыс салығын есептегеннен кейінгі таза табыс
39 078
64 705
35 212
Таза табыс 39 078 64 705 35 212
Қайнар көзі: БТА Банк АҚ 2007-2009жж.арналған жылдық есебінен
2008 жылы пайыздық кіріс алдыңғы жылғы көрсеткішпен салыстырғанда
Кестеден көріп отырғанымыздай БТА банкі АҚ 2007-2009
БТА банкі АҚ пайыздық кірістер бойынша мәліметтер келесідей
БТА банкі АҚ 2007-2009 жылдық есебінің көрсеткіштері бойынша
Банктің пайыздық шығыстары бойынша мәліметтер келесідей көрініс табады:
Құнсыздануға дейінгі таза пайыздық кіріс 2007 жылғы мәліметтер
Диаграмма-5 БТА Банк АҚ 2007-2009жж. берілген несие
Қайнар көзі: БТА банкі АҚ жылдық 2007-2009жж. арналған
Диаграммадан көріп отырғанымыздай, БТА банкі АҚ 2009 жылдағы
Валютаның тұрақсыздығына байланысты банктің несие портфелінің негізгі бөлігін
2009 жылғы берілген несиелер бойынша жеке тұлғаларға берілген
БТА Банк қызметіне тәуекелдер тән. Банк тәуекелдерді басқаруды
Тәуекелдерді басқару үрдісі банктің тұрақты өтімділігін ұстап тұруда
Банкте несиелік, өтімділік және нарықтық тәуекелдері пайда болуы
Тәуекелдерді тәуелсіз ішкі бақылау үрдісі экономикалық, технологиялық ортадағы
Жалпы тәуекелдерді анықтау мен басқару үшін жауапкершілік БТА
Банкте жүргізілетін тәуекелдерді басқару үрдісі жыл сайын ішкі
Банктік тәуекелдер қалыпты жұмыс барысында болуы мүмкін шығындарды
Банк тәуекелдерді жалпы басқару шеңберінде пайыздық қойылымдардың, айырбас
Несиелік тәуекел – бұл клиенттері немесе контрәріптестері келісімшарттағы
БТА Банк АҚ контрәріптестерінің несие қабілеттілігінде болуы мүмкін
Келесі кестеде баланс компоненттері бойынша несие тәуекелінің максималды
Кесте – 11 БТА Банк АҚ бухгалтерлік баланс
2007ж. тәуекелдің максималды көлемінің жалпы сомасы 2009ж. тәуекелдің
Ақша қаражаттары мен оның эквиваленттері (кассадағы қолма қол
Саудалық бағалы қағаздар 169 649 201 31 042
Несиелік ұйымдардағы қаражаттар 71 857 687 4 994
Инвестициялық бағалы қағаздар 21 456 924 15 603
Клиенттерге займдар 523 653 561 783 253 258
Басқа да активтер 4 628 461 2
Қаржылық және шартты міндеттемелер 141 224 488 222
Несие тәуекелінің жалпы көлемі 1 073 986 009
Қайнар көзі: БТА Банк АҚ 2007-2009жж.арналған жылдық есебінен
Бұл кестеден көріп отырғанымыздай, 2007 жылмен салыстырғанда 2009
БТА Банк АҚ қаржы активтерінің несие сапасын рейтинг
Банк ақша қаражат ағымының болжанбаған тоқтауы кезінде
БТА Банк АҚ өтімділікті ҚР ҰБ бекіткен өтімділік
Кесте – 12 2008-2009жж. БТА Банк АҚ өтімділік
2008жыл 2009 жыл
К4 ағымдағы өтімділік коэффициенті. Ең төменгі мәні 30%
К5 қысқа мерзімді өтімділік коэффицциенті. Ең төменгі мәні
Шетел валютасындағы ағымдағы өтімділік лимиті. Ең төменгі мәні
Шетел валютасындағы қысқа мерзімді өтімділік лимиті. Ең төменгі
Шетел валютасындағы орта мерзімді өтімділік лимиті. Ең төменгі
Қайнар көзі: БТА Банк АҚ 2008-2009жж.арналған жылдық есебінен
Депозиттік қоржынды қалыптастыру кезінде пайда болатын және қолданылатын
Тартылған ресурстар қоржынын (жедел депозиттерді) қалыптастыру кезінде банктің
• клиенттердің бос ақша қаражаттарын салымдарға тарту процесіне
• банк өтімділігінің қажетті деңгейін сақтау;
• әр түрлі депозиттердің сәйкестігі мен диверсификациясын қамтамасыз
• Банктің депозиттік және несие қоржындарының сомалары мен
• бос ақша қаражаттарын салымдарға сыйақы мөлшерлемесі бойынша
• оңтайлы пайыздық саясат жүргізу;
• тартылған ресурстар бойынша пайыздық шығындарды кемітуге арналған
• депозиттік желі бөлігінде банк қызметтерін дамыту және
Салымдар бойынша сыйақы мөлшерлемесі депозиттердің түрлері, сомалары мен
БТА Банк АҚ банктік қызметтер нарығындағы несиелік қызметіне
Коммерциялық несиелеу
Банк мемлекет бойынша ірі, орта және шағын компанияларға
Корпоративтік бизнес
Банк экономиканың барлық секторына несиелер береді.
Банктің несиелік портфелі салалар бойынша диверсификацияланған.
Диаграмма – 6 АҚ БТА Банкінің жалпы несиелік
Қайнар көзі: АҚ БТА Банкінің 2007-2009жж. жылдық есептерінен
АҚ БТА Банкі Қазақстанның жетекші компаниялары үшін негізгі
Диаграмма - 7 Экономика салалары бойынша АҚ
Қайнар көзі: АҚ БТА Банкінің 2009 жылдық есебінен
2009жылы корпоративтік клиенттердің ссудалық портфелі (соның ішінде ШОБ)
Шағын және орта бизнесті несиелеу.
Бүгінгі күні банк Қазақстанда шағын бизнес бағдарламасына қатысып,
АҚ БТА Банкі шағын бизнес субъектілеріне төмендегі несиелік
«Срочный несиесі»
Өнім мақсаты:
Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеу (сауда, қызметтер,
тұрақты кепілге несиелендіру: мүлік, заңды немесе жеке тұлғаға
Барлық қызмет түрлері үшін:
Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеу: өндірістік қызмет,
«Выгодный» несиелендіру бағдарламасы
Өз қызметінің өрісін одан әрі кеңейтіп, өсіп жатқан
Өнім мақсаты:
несиелік желіні кеңейту арқылы шағын бизнесті несиелеу нарығында
шағын бизнес клиенттерін кеңейту арқылы АҚ БТА Банкінің
кросс–сатулар (есептік – кассалық қызмет көрсету, депозиттік базаны
Бұл бағдарлама бойынша несиені шағын және орта бизнес
Кесте - 13 «Выгодный» несиесінің шарттары
Шағын бизнеске арналған «Выгодный» несиесі Орта бизнеске арналған
Несие сомасы 6 500 000 теңгеден 65 000
3 000 000 АҚШ долларына дейін
50 000-нан 500 000 АҚШ долларына дейін
Несие мерзімі:
Инвестициялық мақсаттарға 10 жылға дейін
10 жылға дейін
Айналым қаражаттарын толықтыруға 3 жылға дейін
5 жылға дейін
Несие валютасы Теңге, АҚШ доллары Теңге
Сыйақы мөлшерлемесі Төмен пайыздық мөлшерлеме
Қайнар көзі: АҚ БТА Банкі шағын және орта
Бөлшек несиелеу
2009жылы АҚ БТА Банкі жеке тұлғаларды несиелеу
2009 жылы жеке тұлғалардың ссудалық борышы 86 842
Тұтынушылық несиелеу бойынша портфельдің негізгі өсімі ипотекалық несиелеу
2010 жылдың 1 қаңтарында ипотекалық несиелер көлемі 24
Депозиттермен операциялар
АҚ БТА Банкі соңғы жылдар бойы жеке тұлғалар
Бөлшек банктік операциялар нарығы - банк бизнесінің маңызды
БТА Банкі депозиттерінің артықшылықтары:
сыйақының капиталдануы;
салым шотынан ақшаны бөлшектеп алу;
қосымша ақша жарнасын енгізу;
салымшы талабымен келісім шартты мерзімсіз жабу кезінде жеңілдік
депозитті ашуға және персоналды қызмет көрсетуге электронды тапсырысты
Диаграмма – 8 Жеке тұлғалардан депозиттерді тарту
Қайнар көзі: АҚ БТА Банкінің 2007-2009жж. жылдық есептерінен
Жеке тұлғалардың мерзімді депозиттері 2009 жылы 2008 жылмен
АҚ БТА Банкі келесі депозиттерді ұсынады:
"Формула Успеха" депозиті;
"Пенсионный" депозиті;
"Детский" депозиті;
"Sprint" депозиті;
"Копилка" депозиті;
"Platinum" депозиті.
Сөйтіп, республика банк секторының даму динамикасы, сондай-ақ оның
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ДАМУ
3.1 Банк жүйесінің негізгі проблемалары мен оны шешу
Тәуелсіздікке қол жеткеннен бері Қазақстан үшін дамудағы ең
Бүгінде нарықтық қатынастардың тереңдеуіне байланысты қаржы нарығы қарқынды
Соңғы жылдары еліміздің жалпы экономикалық жағдайының өсуі банк
2009 жылғы қыркүйек айының мәліметтері бойынша банктік жүйенің
Соңғы 5 жылдағы банк жүйесіндегі депозиттер 7 есе
Ресурстық базаның қарқынды өсуі банктерге экономиканы белсенді несиелеуге
Банк секторы өзінің динамикалық дамуымен, нақты экономиканың дамуын
Алайда еліміздің банк жүйесі ТМД елдері ішінде алдыңғы
Рейтинг агенттіктерінің мәліметтеріне сүйенсек, ТМД-ның ең ірі 20
Ал әлемдік тенденцияға келсек, қазақстандық банктер батыстық
Сарапшылар банк жүйесінің қарқынды дамуын оның негізгі
Банк секторының даму проблемасын туғызып отырған үлкен проблеманың
Банк секторы дамуының бүгінгі таңдағы екінші проблемасы –
Үшінші проблема – бұл банк секторының тікелей өзімен
Қазақстандық коммерциялық банк секторына үлкен шетелдік инвестициялардың келуі
Қазіргі кезде отандық коммерциялық банктер ресурстық потенциалын іштен
Осы орайда банк жүйесінің келесі проблемасы – біріншіден,
Сондықтан Қазақстан банк секторына шетелдік инвесторларды тарту арқылы
Еліміздегі банктердің экономика салаларына несиелендірудің жағдайына келсек, оның
Диаграмма – 9 2009 жылдың басындағы коммерциялық
Қайнар көзі: Банки Казахстана.- 2010.- №2. –9б.
Экономикаға несиелердің мұндай өсу тенденциясы банк жүйесіне
Банк жүйесінің келесі осал тұстарының бірі – экономиканың
Үкімет тарапынан республика банк секторының монополиясыздануына және ашықтығын
Көріп отырғанымыздай, жетекші банктердің (Казкоммерцбанк, БТА Банкі, Халық
Жалпы елдің банк жүйесінің дамуын тежеп тұрған жоғарыда
Банк жүйесін одан әрі дамыту және жетілдіру бойынша
1. Елімізде «Қаржы нарығындағы бәсекені қорғау туралы» Заң
Осыған орай еліміздің бәсеке саясаты ең алдымен заңнамалық
2. Жергілікті атқарушы органдарға қажет болу шамасына қарай
Аймақтық банктердің дамуы облыстарға олардың қажеттіліктеріне неғұрлым жауап
3. Республикада жерге жеке меншік инстиутының енгізілуімен бірге
-жер сатып алудың бәріне бірдей мүмкіндіктерді қамтамасыз ету
-шаруа қожалықтарына және фермерлер үшін банктік қызметтердің қол
-ауыл шаруашылығын инвестициялармен қамтамасыз ету;
-жер ресурстарын несиелік механизм арқылы нарықтық айналымға қосу
4. ҚР Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды қадағалау
Коммерциялық банктердің спекулятивті операцияларға немесе өтімділікті ұстауға
Банк жүйесінің ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында меншікті капитал
5. Банктердің ұлттық экономиканы дамытудағы рөлін және олардың
Банк жүйесі даму, жетілу концепциясын қажет етеді, және
Демек, банк жүйесін және оның дамуын қолда бар
Еліміздің ДСҰ-на кіру қарсаңында бәсекеге төтеп беру үшін
Қазақстанның жақын арада ДСҰ-на кіруіне байланысты шетел инвестицияларын
Осыған орай тұрақты ұлттық банк жүйесін қалыптастырудың ең
Аталған проблемаларды жою үшін және банктердің бәсекеге қабілеттілігін
Сонымен бірге, еліміздің алға қойылған маңызды міндеттерінің бірі
Отандық банк жүйесінің болашағы капитал мәселесінің шешілуімен тығыз
Қаржы институттарының диверсификациялануы қаржылық ұсыныстар нарығында жетілген бәсекелестікті
Осыдан көретініміз, елде тұрақты бәсекеге қабілетті ұлттық банктік
3.2 Банк жүйесінің даму перспективалары
Қазақстан банк секторы елдің тұрақты экономикалық өсімін қамтамасыз
Жоғарыда көрсетіліп өткендей, жылдан жылға қаржы секторының сандық
Соңғы жылдары қаржы нарығының жылдам даму қарқындары, жаңа
Қаржылық қадағалау агенттігінің функциялары банктердің қызметіндегі тәуекелдердің алдын
Қазіргі кезде Қазақстанның банктік қызметтер нарығында несиелендіру көлемдерінің
Айта кететін жайт, Қазақстанға халықаралық инвестициялық рейтингін беру
Сыртқы қарыз алумен қатар, банктік бизнестің ең динамикалық
Сөйтіп, жылжымайтын мүлікке берілетін займдардың қарқынды өсімі банктік
Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамыту Концепциясына сәйкес, елімізде
Қазақстан үшін маңызды факторлардың бірі оның әлемдік нарыққа
Қазіргі кезде Қазақстан ДСҰ-на кіруге дайындалуда. Осы орайда
ҚР бейрезидент-банктерінің филиалдарын ашу бойынша;
шетел қатысуымен құрылған банктердің қосынды жарғылық капитал бойынша.
Аталған шектеулерді либерализациялау Қазақстанға шетелдік банктердің келуін кеңейтеді
нарықтағы қаржылық өнімдер тізімінің кеңеюі;
банктік қызметтердің арзандауы;
көрсетілетін банктік қызметтер көлемінің өсуі;
банктік қызметтер сапасының жоғарылауы.
Қазіргі кезде құрылымдық реформа қаржы секторының барлық сегменттерінде
Соңғы жылдары ҚР Президентінің тікелей қолдауы барысында аталған
Бұл өз кезегінде Ұлттық банк қызметінің классикалық орталық
Жақын перспективадағы Ұлттық банк қызметінің тағы бір басым
ТМД елдерінің экономикалық интеграциясы шеңберінде Ұлттық банк өзге
Сөйтіп, жоғарыда аталған барлық шаралардың кешенді түрде жүзеге
Ал қаржы нарығының тиімді дамуының негізі – экономикалық
Банк жүйесінің жай-күйі көбінесе банктердің меншікті капиталының көлеміне
ҚР коммерциялық банктер меншікті капиталының серпінін талдай отырып,
Банк жүйесінің меншікті капиталының дәстүрлі көлемі ЖІӨ-нің 6-7%-ын
Кәсіпорындарды қайта бағалау және мұнай бағасының құлауы нәтижесінен
Банк секторының капиталдануының артуы — үлкен, әрі әжептәуір
Парасатты талдауды талап ететін қазіргі маңызды мәселе —
Тұжырымдағанда: орта және ұзақ мерзімді несиелердің үлесі өсуде,
Кредит нарығының жай-күйін қарастырған кезде сыйақы өлшемінің жоғары
Пайыздық мөлшерлемелер жоғары деңгейінің іс-тәжірибесі елдегі қаржы-экономикалық дағдарыс
Сыйақының орташа өлшемделген мөлшерлемелерінің төмендеу қарқыны шын мәніне
Бұл проблеманы шешудің бірнеше нұсқасы бар. Біріншіден, ЕДБ-де
Алайда, қазір кредит нарығында қарыз қаражатын шағын қарыз
Егер кәсіпорынға мерзімі 1 жылға 4 млн. теңге
Бұл проблеманы бақылауды кредит бюросы жүргізеді. Банкіаралық бәсекелестікті
Нәтижесінде, тәуекелдіктер азаяды, көрсетілетін қызмет сапасы жақсарады, ең
Аймақтық дамудың болашағы келесі факторлармен анықтауы мүмкін. Біріншісі:
Кредит нарығын дамыту үдерісі көбінесе депозиттерді тартуға күш
Деректерге қарағанда, шетел валютасындағы депозиттердің үлес салмағы қысқара
Жеке тұлғалар депозиттері үлес салмағының өсуі 44,3%-ға дейін
Қазақстан Ұлттық банкісінің ақшаны жинақтауға ынталандыру Бағдарламасын жүзеге
Коммерциялық банкілердегі азаматгар салымдарын сақтандыру пайдасының негізгі дәлелдері:
Сондай-ақ «ақпарат алмаған салымшыларды қорғау» азаматтардың дегюзиттерін сақтандыру
Сақтандыру депозиттері жүйесін енгізуге қарсы дәлелдер ерекше түсіндіруді
Банктердің жоғары мөлшерлемелері де салымшылардың ынталандыруын тудырмайды. Оларды,
ҚР Ұлттық банктің бастамасы бойынша жеке тұлғалардың салымдарына
Қор құрылғаннан бері жеке тұлғалардың сақтандырылған мерзімді депозиттерінің
Ірі банктер клиенттерге пайыздық мөлшерлемесінің шамасымен емес, оларға
Ақшасы аз жинақгалған клиенттер, яғни көпшілігі, басты назарды
Жеке меншік қорды құру қандай да болмасын банк
Қолданыстағы заңдар бойынша депозиттерге кепілдік беруге жеке меншік
Соңғы жылдар қазақстандық банктердің шетелдік, ең алдымен ТМД
ҚОРЫТЫНДЫ
Банк жүйесі – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Бүгінгі таңда тауарлық және қаржы нарығының қарқынды дамуы
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
Әдістемелік тұрғыдан алғанда банктің мәні туралы мәселе оны
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс,
Несие ісі - банк негізі, бұл оның негізгі
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
-банк капиталы сауда және өнеркәсіп капиталынан босаған өзіндік
-өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен институттардың қызметінен
-банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі
-банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
Отандық банк секторының даму динамикасы, сонымен бірге оның
Банк жүйесін реформалау және жетілдіру бойынша жүргізілген шаралар
Дегенмен де бүгінгі таңда осы саладағы реттеуді қажет
Отандық банк жүйесінің болашағы капитал мәселесінің шешілуімен тығыз
Осыдан көретініміз, елде тұрақты бәсекеге қабілетті ұлттық банктік
Сондықтан банк секторын тұрақтандыру, оның инфрақұрылымын дамыту, жетілдіру,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Әліпбай С. Әлемдік дағдарыс сабақтары // Егемен
2. ЖАҢА ОНЖЫЛДЫҚ – ЖАҢА ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨРЛЕУ
3. Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму
4. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер: Оқулық. –
5. Аралбаева А.А. Бүгінгі таңдағы банктік қызметті реттеуге
6. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Оқу
7. Святов С.А. Национальные банковские системы постсоветских государств:
8. Шаяхметова К.О. Теоретические и практические аспекты развития
9. Калдияров Д.А. Роль центрального банка в регулировании
10. Дунаев А.Г. По отдельным вопросам развития финансового
11. Курманов О. Экономика и банковский сектор Казахстана:
12. Щегорцев В.А. Деньги, кредит, банки. – М.:
13. Ковалев М. Банки и их рейтинг //Юридическая
14. Аскаров Т. Банковский портрет в цифрах //Республика.
15. ҚР Ұлттық банкінің www.Nationalbank.kz ресми
16. О состоянии финансового рынка и финансовых организаций
17. Аханова С.А. О конкурентоспособности финансового сектора Казахстана
18. Аскаров Т. Ведущие банки страны в списке
19. Бакиров А.М. Роль и место БВУ в
20. Тлеубай Н. Коммерческие банки в сфере рынка
21. АҚ БТА Банкінің www.tural.kz ресми сайтындағы
22. БТА Банк АҚ 2007 – 2009 жылдардағы
23. Демидова Н. Влияние деятельности БВУ на развитие
24. Исаев І. Қазақстандағы коммерциялық банктер бүкіл әлемдік
25. Сауытбекова Ә. Банк жүйесінің өзекті мәселелері //Дала
26. Мұхамеджанова А. Банк секторындағы жағдай бір қалыпты
27. Рейтинг банковского обслуживания //National Business.- 2009.- №8.-
28. Айманова Л. Тенденции и параметры казахстанской банковской
29. Мырзабаева Ж. VI Конгресс финансистов Казахстана//Республика. -2006.-
30. Жамишев Б. Состояние и перспективы банковской системы
31. Ким Н. Основные формы и методы повышения
32. Найманбаева С. Банктік заңнама мәселелері //Заң және
2
АҚ "ТұранӘлем банкінің " жалпы несиелік портфелі,
% есебімен
2007 жыл
19%
2008 жыл
32%
2009жыл
49%
101 000
76 266
58 905
0
20 000
40 000
60 000
80 000
100 000
120 000
2009 жыл
2008 жыл
2007 жыл
Жеке тұлғалардан мерзімді депозиттерді тарту, млн. теңге
есебімен