МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ............................................................................................................ 5
1 ТАРАУ. МҰНАЙ – ГАЗ САЛАСЫНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ
ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ........................................................................................7
1.1. Әлемдік мұнай бизнесінің дамуы...............................................................7
1.2. Қазақстанның мұнай-газ кешенінің қалыптасуы мен қазіргі жағдайы................................................................................................................11
2 ТАРАУ. МАҢҒЫСТАУ МҰНАЙ-ГАЗ КЕШЕНІНІҢ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІ........................................................................................................16
2.1. Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуы...........................................16
2.2. Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуының негізгі кезеңдеріне перспективалық шолу.........................................................................................20
2.3. «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның қалыптасуы мен қазіргі жағдайы................................................................................................................29
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН МҰНАЙ-ГАЗ КЕШЕНІНІҢ КЕЛЕШЕКТЕГІ БОЛЖАМЫ.........................................................................................................35
3.1. Қазақстанның мұнай-газ саласының негізгі мәселелері мен даму болашағы...............................................................................................................35
3.2. Қазақстан Республикасының мұнай тасымалдау мәселелері мен
келешегі…………………………………………………………………………41
3.3. «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның даму перспективасы.............................58
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................62
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ.....................................................................65
ҚОСЫМША.........................................................................................................67
КІРІСПЕ
Бүгінде елімізде мұнай мен газ қорының мол болуымен ерекшеленеді.
Сонымен бірге, Қазақстан территориясына еніп жатқан Каспий теңізі шельфіндегі
Бұл жұмыстың тақырыбы – Қазақстан Республикасы мұнай-газ саласының
Маңғыстау аймағы жылына 12 млн. тоннадай мұнай және 1,5
Бүгінде Маңғыстау облысының территориясында 70 мұнай және газ кен
Жұмыстың мақсаты – бұрынғы одақ көлемінде үлкен жаңалық болған
Сөйтіп, бұрынғы одақ кезінде бірден-бір мұнай-газ шикізатының басты көзі
Маңғыстау аймағындағы көптеген кен орындары, соның ішінде «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-да
Маңғыстау облысының аймақтық экономикалық көрсеткіштері «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның қызметімен тығыз
Жұмыстың міндеті – Қазақстан Республикасының мұнай-газ кешенінің бір бөлігі
Маңғыстаудағы ірі кен орындары: Өзен, Қаламқас, Жетібай сияқты кен
Бүгінде мұнай өнеркәсібі еліміздің экономикалық дамуын қолдай отырып, Қазақстан
Республикада мұнай өндіру деңгейі 10-15 жылдан кейін 170 млн.
Аталған дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндетін орындау үшін жұмыс
2 тарауда Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуы, және экономикалық көрсеткіштерге
3 тарауда Қазақстанның мұнай-газ саласының негізгі мәселелері мен даму
1 ТАРАУ. МҰНАЙ-ГАЗ САЛАСЫНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
1.1. Әлемдік мұнай бизнесінің дамуы
Әр елдің экономикасының дамуына мұнай нарығы маңызды рол атқарады.
2007 жылдың басында дүниежүзілік мұнай қоры, өндіруден қазіргі деңгейін
Ал табиғи газ әлемдегі елдердің арасында былай бөлінеді, (млрд.
Бірақта, жақын болашақта мұнайды алмастыру мүмкін емес. Әлемдік сұраныс
1973 жылғы энергетикалық дағдарысқа дейін 70 жыл ішінде. Әлемдік
Мұнай және мұнай өндірісінің бүкіл әлемге және Қазақстан Республикасына
ың да күн санап сарқылары сөзсіз. Қазірдің өзінде көптеген
Мұнай мен газ – бүгінде өте тиімді, әрі өте
Батыс мұнай бизнесінің дамуы вертикальды интеграция жолымен жүрді. Ірі
60-70 жылдары әлемдік мұнай бизнесінде күрделі өзгерістер болды. ОПЕК-ке
Сол себепті 70 жылдары мұнай өнімдерімен өзін қамтамасыз ету
Бұл жағдайда вертикалды интеграция мұнайды барлау мен өндіруден оны
Батыс Еуропа елдерінің мұнай компанияларында («Бритиш петролеум» және
Өңдеу – барлау және өндіру облысын қызмет етудің бір
1999 жылдың басында, «Саломон бразерс икуити рейсеч» 202 шетелдік
80-жылдардың ортасында сұраныс пен бәсекелестік ұсынымның ұзақ мерзімді әсерінен
1995 жылы орташа мұнай бағасы 1980 жылен салыстырғанда 25
Ал газ өндеу туралы айтсақ, табиғи газдың барлық өндірген
Оның 2/3 құбыр жолдарымен, қалғандары танкерлермен тасымалданады. Ірі газ
Ал енді Каспий теңізін айта өтсек, онда барлау жұмыстары
Себебі бұл елдердің экспортының басым бөлігі – мұнай болып
Соңғы 10 жылдағы АҚШ пен Ирак қақтығыстарында, АҚШ мұнай
Мұнай саласының сарапшылары келесі 3 тұжырымды қарастырады:
мұнайға дүниежүзілік сұраныс өседі;
мұнай өндіру өзінің нақты масштабына жетті;
жаңа ашылған мұнай қорлары Ирактың және Иранның мұнай қорларынан
Соңғы жылдары, АҚШ – тың энергетикалық министрлігінің болжамы бойынша,
Соңғы жылдары мұнай өндірудегі ашылулар Мексика мен Гвения бұғаздары,
Мұнай ұсынымының потенциалына сүйене отырып, миллиардтаған мұнай қоры бар
1.2. Қазақстанның мұнай-газ кешенінің қалыптасуы мен қазіргі жағдайы
Бүгінде Қазақстан Республикасы әлемдегі ірі мұнай державасының бірі болып
Бір ғасыр бойы, яғни 1899 жылы 13 қарашада алғашқы
15 қалыптасқан және болашақ мұнайлы газды алабы белгілі және
Үлкен потенциалдың болуына қарамастан мұнай өндіру деңгейіне, барланған кен
1994 жылы көмірсутек шикізатын өндіретін 55 елдің ішінде Қазақстан
Мемлекеттік тәуелсіздік алған жылдары Қазақстан Республикасының энергетикалық секторын басқарудағы
Қазақстанның мұнай-газ саласының жүз жылдық тарихы бар. 1911 жылдың
Қазақстан Үкіметі мұнай өндіру көлемін біраз көбейту үшін бірқатар
Еліміздің басшысы мен мамандары Каспий шельфіне және каспий маңы
Каспий акваториясында мұнай мен газ өндіру және барлау, геологиялық,
«Қазақстанкаспийшельф» (ҚКШ) геологиялық барлаушылары қызығушылық білдірген Министрліктер мен ведомстволардың
АҚ «Қазақстанкаспийшельф» Консорциум 1994-1997 жылдары Каспий теңізі шельфінің қазақстандық
2000 жылы Қазақстанның мұнай-газ саласының тарихының жаңа беті, яғни
Каспийдің Қазақстандық шельфі тек ғана Қашаған кен орнымен ғана
Сонымен бірге, ресейлік компания «Лукойлмен» бірге өнделетін Құрманғазы құрылымының
500 мың шаршы км. аудандағы Каспий маңы ойпатының Ресей
1978 жылы ашылып, 80 жылдары пайдалануға берілген Жаңажол кен
Қазақстанның тұзасты мұнай-газ саласының дамуындағы айқын жаңалық болып, 1979
1993 жылы, яғни алғашқы жұмыс жасау кезінде ТШО күніне
Каспий маңында тұзасты жинақтарды зерттеуде 1979 жылы қоры мен
Сондай-ақ, алғашқы мұнай фонтаны атқылаған Ембідегі Қарашүңгіл кен орнының
Мұнда айта кететін бір жәйт, ХХ ғасырдың басы мен
Сонымен бірге, бұл шаралармен шектеліп қана қоймай, көмірсутек шикізатының
Бүгінде Ембі кен орнында негізгі қызмет етуші кәсіпорын –
1981 жылы СССР мұнай өндірісі Министрлігінің құрамында «Ақтөбемұнай» өндірістік
Қазақстанның мұнай-газ кешенінде Оңтүстік мұнайлы-газды аймағының ашылуы да үлкен
Бүгінде Құмкөл кен орны канадалық компания «Харрикейннің» негізгі мұнай
нан 12000 мың тоннаға дейін өсті және ішкі нарыққа
2000 жылы «Шымкентнефтеорнсинтез» (ШНОС) бен «Харрикейн» компаниясы бірікті. Шығарылатын
Сонымен 2004 жылы қазақстандық мұнай-газ саласы өзіндік дамудың онжылдығын
2006 жылы Қазақстанның мұнай-газ секторында 44,8 млн. тонна мұнай
2006 жылы ҚР-ның мұнай өңдеу зауыттарында 7,5 млн. тонна
2001 жылы құрылған «Мұнай мен газды тасымалдау» ұлттық компаниясы,
Мұнайды тасымалдау мәселесі әсіресе, 2006 жылдардан басталатын Каспий шельфінде
2007 жылы өндірілетін мұнайдың көп бөлігі (52%) Атырау-Самара құбыр
Мұнай-газ компаниялары үшін үлкен мүмкіндік Қазақстанның оңтүстігінде ашылды. 2001
Сонымен, «Қазақстан - 2030» негізінде Қазақстан Республикасының мұнай-газ кешенінің
2 ТАРАУ. МАҢҒЫСТАУ МҰНАЙ-ГАЗ КЕШЕНІНІҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1. Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуы
Маңғыстау облысы Қазақстан Республикасының оңтүстік батысында орналасқан. Жерінің жалпы
Маңғыстау өндірістік жағынан кеш игерілді. Маңғыстаудың өндірістік күштерінің дамуындағы
Мұнайдың негізгі кен орындары Маңғыстауда, Үстіртте және Каспий маңы
Маңғыстау ойпатындағы мұнай мен газды анықтау бойынша геологиялық іздеу
Мұнайдың негізгі кен орындары көмірсутектер түріне қарай төмендегідей болып
(қордың 1,2 пайызы) бар.
Маңғыстау мұнай-газ кен орындары қорының мөлшеріне қарай өте ірі
Ірі кен орындарының қорының пайыздық мөлшері: Қаламқас (14,2 қоры
Маңғыстау мұнай-газ кен орындары палеоген тобынан бастап, палеозой дәуіріне
1961 жылы ең алғаш Жетібай мұнай фонтаны атқылады. Сол
Өзен және Жетібай мұнайы юра түзілімдеріне жатады. Өзен кен
Маңғыстауда мұнай кен орындарында тек ілеспе газ ғана емес,
Мұнай өндіру Маңғыстауда «Маңғыстаумұнай» бірлестігінің құрылуымен байланысты (қазіргі «Маңғыстаумұнайгаз»
1966 жылы мамырда Жетібай мұнай өндіру басқармасы құрылыды. Осы
1973 жылы наурызда орталығы қазіргі Ақтау қаласы болатын Маңғыстау
1975 жылдың мамырында 100-ші млн. тонна мұнай өндірілді, оның
Осылай мұнай-газ кешені мақсаттарда қалыптасты: 1-ші бағдарлама – уран
Бұл бағдарламалардың жүзеге асуы бірдей уақытта болды. 1-ші бағдарлама
а) әлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылым;
б) тұрғындардың өмір сүру деңгейінің салыстырмалы қалыпты жағдайын құру;
60 жылдардың ортасыннан бастап, 2 бағдарлама қатар орындалды. Екі
Егер таукен комбинатында өңдеудің барлық циклі жүргізілсе, ал мұнай-газ
70 жылдары Маңғыстау мұнай-газ кешенінде ілеспе газды өңдеуде өндірістің
Нәтижесінде ауаның көмірсутегімен ластануыы біраз қысқарды, (ілеспе газдың 90
лерін шет елдерге сата бастады.
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптастырудағы маңызды мәселелердің бірі тасымалды дамыту
тасымалдау міндетін алға қойды. Маңғыстау мұнайының тасымалдануын қамтамасыз ету
Сол уақытта Өзен мен Жетібай мұнайының негізгі тұтынушылары Атырау,
Құбыр жолы, темір жолы және автомобиль транспортымен қатар, Маңғыстау
Кешендегі мұнай-газ тасымалының негізгі көлемі жолымен (50 пайызға жуық)
Маңғыстау кешеніндегі өндірістік күштердің дамуына ауыз судың жеткіліксіздігі үлкен
Сонымен, 1996-2006 жылдары республикада өнеркәсіп өндірісі жалпы алғанда 19,4
Маңғыстау тұбегінің мұнайын игеру және мұнай өнеркісібін Қазақстанның халық
2.2. Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуының негізгі кезеңдеріне перспективалық шолу
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуының әртүрлі кезеңдері мұнай-газ кешенінің қызмет
Маңғыстау мұнай газ кешенінің шаруашылық игеру процесін 3 әртүрлі
Кешеннің қалыптасуында транспорттық дамуы, шешуші рөлді атқарады. Мұнайдың бай
1965 жылы 10 маусымда Өзен-Маңғыстау-Мақат темір жолымен алғашқы Өзен
1966 жылы ұзындығы 140 км. болатын Өзен-Жетібай-Ақтау алғашқы ыстық
Пионерлік кезендегі игерудің басымдылығы территорияны инфрақұрылымдық дайындау болып табылады.
Осылай, пионерлік кезеңде территорияны жан-жақты инфрақұрылымдық дайындау жүзеге
Ауданның жергілікті тұрғындары Маңғыстаудың өндірістік кешенін құруда тартылмады деуге
Пионерлік кезең шаруашылық игеруге территорияны инфрақұрылымдық дайындаудың жоғарлығы, кен
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қарқынды қалыптасу кезеңінде мұнай өндіру 1970
Маңғыстау мұнай-газ кешенінде мұнай мен газды өндіру динамикасы суретте
1969-1978 жылы мұнай өндірудің жоғарғы қарқынына жету транспорт, электр
Мұнай-газ кешенінің электр энегриясын өте жоғары деңгейде тұтынуының себебі,
Қарқынды қалыптасу кезеңінде аймақаралық құбыр желісі транспорт жүйесін құру
1969 жылы ыстық Өзен-Атырау-Самара мұнай құбырының бірінші кезегі –
Осы кезеңде, яғни қалыптасудың екінші кезеңінде:
а) мамандану саласындағы технологиялық өзара жақын кешен құрылды: мұнай
б) қосымша салалар дамыды: энергетика, транспорт;
в) мұнай-газ кешенінің аумақтық құрылымы қалыптасты;
г) әлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылым құрылды.
Бірақ та пионерлік кезеңдегі өндірістік кешен қуаты мен әлеуметтік-тұрмыстық
Маңғыстау кешенінің өндірісте, құрылыста, транспортта және ауыл шаруашылығындағы жұмысшылар
Капитал салымының салалық құрылымы толықтай алғанда, осы кезеңде кешеннің
Екінші кезеңге тән сипат – (1969-1978 жылдары) 61,6 пайызға
Үшінші кезеңде (1979-1985 жылдары) – мұнай-газ кешені қалыптасудың аяқталу
Мұнай-газ кешенінің шикізат базасы 1985 жылы жеткен мұнай өндіру
Шикізатты өңдеуге негізделген басқа өнеркәсіп салаларының дамуы одан әрі
Мұнайды өндірудің тұрақталуына қарамастан, яғни Маңғыстау мұнай-газ кешеніндегі негізгі
Кеңестік құрылымы мен Маңғыстау мұнай-газ өндіру капитал салымының үлесі
Сонымен, капитал салудың құрылымы – қалыптасудың аяқталу кезеңіне өтуді
Аяқталу кезенінде, яғни мұнай өндірісінің суды қажет етуі және
теңіз және ағынды суларды айдау үшін насостармен қамтамасыз етілудің
1 және 2 деңгейдегі компрессорлар жұмысының төмен сенімділігімен «ҚазГаз»
Забой маңы зонасында тұздың көп жинаулы, ұңғы стволының фильтрлі
Жерасты жөндеуін күтіп тұрған ұңғылардың жұмыс жасамауы да үлкен
Мұнай өндіруді тұрақтандыру мақсатында тұздың пайда болу және парафиннің
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің дамуындағы шешуші мәселенің бірі – су
Маңғыстаудың өндіріс кешенінің дамуында теңгермеушілікті жоюда игерудің 2 және
Маңғыстау мұнай-газ кешенінде Қаламқас және Қаражанбас кен орындарында халықтың
Вахталық және вахталық-экспедициялық әдіс ұзақ уақытқа өте ірі өндірістік
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің дамуына үлкен орын алатын Қаражанбас пен
Сонымен, Маңғыстау мұнай-газ кешені бүгінде қалыптасудың аяқталу кезеңінде. Мұнай-газ
Пионерлік кезеңде территорияны шаруашылық дайындық жасалды, кен орны өндірістік
Сегізінші бесжылдықта салынған капиталдың 39,4 пайызы кен орнын өндірістік
Үшінші кезеңде мұнай-газ кешеніне қалыптасудың аяқталу сатысында. Бұл кезең
Мұнай-газ кешенінің аяқталу кезеңінде тұрғындардың келу және кету қарқыны
Капитал салымының өндіріс пен инфрақұрылымдар арасында жұмсалу тенденциясы мұнай-газ
Мұнай мен газ саласын реформалауға дейінгі, яғни 1966-1985 жылдар
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің іс-әрекетінен пайда болған жалпы пайда 7632,8
Пионерлік кезеңде Маңғыстау мұнай-газ кешенінің іс-әрекетінен 1966 жылдан 1970
Мұнай газ кешенінің қарқынды қалыптасу кезеңінде (1971-1975 жылдар) өндірісті
МГК – нің қарқынды қалыптасу кезеңінде кешеннің қызмет етуінен
Маңғыстау МГК-нен 1970-1975 жылдары алынған таза пайда келесі 4
Жалпы алғанда 1966-1985 жылдардағы алынған жиынтық таза табыс (4,1
Маңғыстаудың МГК-де әлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылымды құруға;
Маңғыстау МГК-нің 1986-1990 жылдардағы өндірістік қажеттілікке капитал салымын қамтамасыз
Аймақтың басқа да салаларының дамуына пайдалану үшін жинақ қоры
Сөйтіп, Маңғыстау МГК құру экономикалық тұрғыдан тиімді болды. Маңғыстау
Сонымен бірге, 1986-1990 жылдары Маңғыстау мұнай-газ кешенінің алдында тиімлілікті
Ал енді таза халық шаруашылық табысының мемлекет, мұнай-газ кешені
Пайда өндірістік капитал салымынан болды. (қосымшада)
Қарқынды қалыптасу кезеңінде, яғни мұнай өндіру мен пайданың өсу
Мемлекеттік басқару жүйесі кезіндегі соңғы жылдары Маңғыстау мұнай газ
Осындай жағдайда өндірістік және өндірістік емес сфераға капитал салымын
Сөйтіп, 90-жылдардың бас кезінде бұрынғы шаруашылық байланыс ыдырап, мемлекеттік
Мемлекеттік қаржыландырудың тоқтауы осы уақытқа дейін жоспарлы да, жүйелі
Сөйтіп, 1997 жылы Қазақстан Республикасының мұнай және газ өнеркәсібі
Мұнай-газ саласын реформалау жылдарында Маңғыстау мұнай газ кешеніне де
Мұндағы ірі мұнай компаниялары «Маңғыстаумұнайгаз», «Қаражанбасмұнай» және «Өзенмұнайгаз» құрылымдарында
АҚ «Маңғыстаумұнайгаз» бен «Қаражанбасмұнай» кәсіпорындары индонезиялық және канадалық компаниялардың
ҚР-ның экономикасының салалық бағытталуының дамуы 1996-1998 жылдар арасында айқын
Сонымен соңғы 10 жыл ішінде Қазақстан экономикалық постсоветтік экономикалық
Елбасының айтуынша мемлекеттік бағдарламаны іске асыруда 2010 жылы күніне
2.3 «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның қалыптасуы мен қазіргі жағдайы
Маңғыстау облысының аймақтық экономикалық көрсеткіштері «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның қызметімен тығыз
Алайда, бұл кәсіпорын облыстық бюджеттік түсімдерін қалыптастырудағы негізгі шаруашылық
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ Қазақстанның аймақтық және мұнай-газ саласының дамуының макрокөрсеткіштеріне
Кесте 1
2005-2007 жылдар аралығындағы АҚ «Маңғыстаумұнайгаз» бен облыс бойынша мұнай
Көрсеткіш
2005 2006 2007
Маңғыстау облысындағы мұнай өңдеу көлемі мың тонна
8213,3 8456,1 8513,0
Мұнай өндіру мың тонна «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ 4506,2 4480,9 3347,3
«Жетібаймұнайгаз» МГӨБ 884,5 806,9 746,3
«Қаламқасмұнайгаз» МГӨБ 3622,7 3674,0 2583,0
Ілеспе газ өндіру млн. Метр куб «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ 152,05
«Жетібаймұнайгаз» МГӨБ 69,85 66,75 65,82
«Қаламқасмұнайгаз» МГӨБ 82,15 83,2 66,88
Мұнай жеткізу, мың тонна Қазақстан ішінде 3530 3048 3172
Экспортқа 1065 1339 1197
«Қаламқасмұнайгаз» кен орнының мұнай-газ өндіру динамикасы
(2002-2007жж.)
«Жетібаймұнайгаз» кен орнының мұнай-газ өндіру динамикасы
(2001-2007жж.)
Кесте № 2
2001-2007 жылдар арасында ММГ АҚ және оның құрылымдары ЖМГ
МГӨБ-нің аймақтық көрсеткіштерге мұнай өндірудің корреляциясы.
Кәсіпорын Корреляция коэффициенті
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ (ММГ) 0,5396
«Қаламқасмұнайгаз» АҚ (ҚМГ) 0,539
«Жетібаймұнайгаз» АҚ (ЖМГ) 0,2655
Кестесі корреляция деңгейінен көретініміз, аймақтық мұнай өндіруде айтарлықтай үлесті
Тағы бір айта кетер жәйт, аталған акционерлік қоғамның 100
Аймақтың экономикасының дамуын «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ қызметінің нәтижесінде тәуелділік тұрғысынан
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ үшін өнімді өткізу келесі бағыттар бойынша жүзеге
Бірінші - республиканың өз ішінде өндірілген мұнайды өткізу,
Екінші тағыт – бұл ММГ АҚ мұнайын экспортқа сату,
Мұнда бірінші мүмкіндік төлем жасауда үлкен тәуекелділікпен, бірақ тасымалдаудағы
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-да өндірілген барлық мұнайдың шамамен 60 пайызы Қазақстанның
Мұнайды экспортқа шығару ТМД елдеріне және алыс шетелдерге жібереді.
1998 жылы «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ы Ақтау теңіз арқылы (Иран жобасы)
Мұнай өндіруге тағы бір технологиялық ерекшелік – бұл ілеспе
Кесте 3
1998-2000 жылдар арасында ММГ АҚ және аймақтағы ілеспе газ
Аймақтық газ өндіруге әсер ету деңгейі Корреляция коэффициенті
ММГ АҚ газ өндіру 0,9727
ЖМГ МГӨБ-де газ өндіру 0,796
ҚМГ МГӨБ-де газ өндіру 0,6358
Газды қосалқы өндірудің аймақтық көрсеткіші ММГ АҚ-ның қызметіне тәуелді,
Сөйтіп, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-да мұнай мен қосалқы газ өндіру көлемін
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН МҰНАЙ-ГАЗ КЕШЕНІНІҢ КЕЛЕШЕКТЕГІ БОЛЖАМЫ
3.1. Қазақстанның мұнай-газ саласының негізгі мәселелері мен даму болашағы
Қазақстанның кез-келеген мұнайлы-газды аймағының стратегиялық маңызы, ондағы энергоресурстар қорының
Қазақстан жеріндегі мұнайлы-газды алқаптар ішінде Каспий аймағының маңызы өте
Негізінен мұнай-газ саласы Қазақстанның болашағының тірегі. Президенттің Қазақстан халқына
Мұнай-газ саласы қазынаға валюталық түсімдердің түсуі, экономиканың басқа да
Елімізде ірі кен орындарды тиімді игеру де маңызды. Мәселен,
Ал Қазақстандағы басты мұнай компаниясы «Теңізшевройлдың» қызметіне келсек, күні
Осы саладағы жұмыстардың болашағы үшін маңызды шаралардың бірі –
Батыс сарапшыларының пайымдауынша осы ғасырдың алғашқы он жылында құбыр
Сол себепті, Қазақстан мұнайын тасымалдаудың көптеген жолдарының ішінде экономикалық
Тасымалдаудың қарастырылған үш маршрутын қолдану (бірақ, КҚК-тен алғашқы фазаның
Айтарлықтай терең, әрі тез өсетін азиялық нарыққа Қазақстанның барлық
Бүгінде Каспий құбыр консорциум жүйесінің құрылысы аяқталып, осы жылдың
Ал Оңтүстік Шығыс Азияның және де көмірсутегі шикізатының ірі
Қашағандағы үлкен мұнай қорының табылуына байланысты Ресей тарапынан кейбір
Қазақстан мұнайының өңдеу процесінен бастап, экспортқа шығаруға дейінгі шараларды
ТМД елдерінің арасында Қазақстан мұнай өндіру көлемі бойынша кейінгі
Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында энергетикалық мәселе
Бұл стратегияда үш негізгі бағыт көрсетіледі:19,20
Біріншіден – мұнай-газ жобаларына халықаралық мұнай монополияларын тарту есебінде
Ірі инвестициялар, жаңа әлемдік технологияларды тарту, Қазақстан бай серіктерді
Екіншіден – бір тұтынушыға монополиялық баға мен транспорттық тәуелділікті
Соңғы, үшінші бағыты – отын ресурстарын пайдалану бойынша мемлекет
Қазақстанның мамандарының ойынша мұнай-газ кешенінің стратегиялық дамуы үшін, келесі
Республиканың энергетикалық тәуелсіздігін қамтамасыз ету;
өндірістік кәсіпорындардың жалпы жағдарысын жеңу шарты ретінде, отын-энергетикалық кешенін
бірінші және екінші мұнай-газ ресурстарының экспорттық мүмкіндігін көтеру;
мұнай-газ ресурстарының экспортында республиканың транспорттық тәуелсіздігін қамтамасыз ету.
Бұл қойылған міндеттеді шешу үшін: капиталын тарту мен айтарлықтай
Мұнай-газ секторы мемлекеттік кәсіпорынның қызметін талдау, олардың қазіргі істеп
Сондай-ақ, соңғы кезде табылып жатқан кен орындарына байланысты, Қазақстандағы
Қорытындылай келе, Қазақстан мұнайын өндіру болашағы мына жағдайларға тікелей
мұнай саласындағы өндіргіш күштерді жаңалау және шикізатпен қамтамасыз етілуін
құрылымдық реформалардың тиімді жүзеге асырылуына.
Ресей мен Қытайға Қазақстан келесі жағдайларда тәуелділігі жасалады;
өз мүддесін қорғайтын саяси және экономикалық тетіктің әлсіздігінен;
ұлттық мүддеге сай дербес сыртқы экономикалық саясаттың белгілі деңгейде
Ал мұндағы экономикалық тетік есебінде ұлттық экономиканың бәсекелестік қабілетінің
Елімізде табиғи газдың қоры да мол, алайда тұтынатын газдың
Қазақстан Үкіметінің алдында өндірілген мұнай өнімдерін экспортқа шығару тұр.
Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты қазіргі кезеңде де, болашақта да ұлттық
Сарапшылардың бағалау бойынша 2010 жылға қарай ішкі тұтынуды қамтамасыз
Жаңа бірлескен кәсіпорындар құру кезінде ескеретін бір жәйт –
2010 жылға дейін Каспий теңізі шельфін игеру жұмыстарын жүргізу
3.2 Қазақстан Республикасының мұнайды тасымалдау мәселелері мен келешегі
Қазақстан мұнай экспорттау кезінде мынадай мәселелерге тап боламыз:
тасымалдау көлеміне Ресей жағынан квотаның қойылуы;
Европалық нарықта мұнайға деген үлкен сұранысының болмауы;
Алдағы басқа нарықтарға тасымалдау және өткізу (перевалка) кезінде үлкен
Өткізу қабілетінің шектеулігі;
Алдағы 10 жылыдқта Каспий аумағында мұнай өндіру Қазақстанда елеулі
Соңғы кездері Каспий аумағының мұнайын тасымалдау және өндіру мәселелерін
Европалық энергетикалық стратегия мұнай және газды Каспий аймағына сызба
АҚШ және ЕО мемлекттерінің қызығушылықтарының әр түрлілігі Каспий аймағының
Атырау-Баку - Тбилиси-Джейхан мұнай транспортының жүйесінің үлгісі қарастырылуда. Жақын
Қазіргі уақытта Каспийдің шығыс жағасынан батыс жағасына Қазақстандық және
Қазақстан Республикасының тасымалдау келешегі.
Болжанған мәліметтер бойынша, 2010ж. Каспий маңы елдерінен мұнай экспорты
Маңызды құбырлардың жобасы – Баку-Супса және Баку-Джейхан (Баку –
Қазақстан Иранға және Қытайға мұнайды Дружба станциясы арқылы темір
Қазақстан Республикасы ішіндегі Кенкияк-Атырау құбыры аяқталды деп есептеуге болады.
Бүгінгі күні әртүрлі елдердің экспортерларының айтуынша, бірнеше варианттағы экспорттық
Ресей арқылы энергоиеленушілердің айдауы;
Орта теңіз бен Қытайдың Синьцзян провинциясының шеңберін қамтитын тасымалдау
Қандайда бір компромистік шешім.
Бүгінгі күнгі әрбір құбыр жобалары бірнеше елдердің территориясы арқылы
«Батыс Қазақстан - Қытай» маршруты Қытай және Азия-Тынық мұхиты
Қазақстан – Қытай мұнай құбыры ақиқатқа айналды.
3 сәуірде еліміздің Премьер Министірі Қытайдың
Тараптар қажетті құжаттарды әзірлеуге байланысты және Қазақстан-Қытай мұнай құбыры
Қазақстан осынау маңызды жобаны қаржыландыруға белсене қатынасатын болады. Біз
Үкімет басшысы, сонымен қатар, Қазақстан мен Қытай арасындағы мұнай-газ
Энергетика және миниралдық ресурстар министірлігінің ақпараты бойынша, Қазақстан-Қытай мұнай
Тараптар аталған жобаның техникалық жағынан қолайлы, экологиялық қауіпсіз және
Премьер Министр Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мен КазМұнайГаз
«Қазақстан-Түркменстан-Ауғанстан-Пакистан» мұнай құбыры жобасының жылдық қуаттылығы 50 млн тонна
«Қазақстан – Түркменстан - Иран» трассасының жақсы экономикалық көрсеткіштері
Болжау бойынша Баку-Джейхан құбыры жылына 330 млн баррель мұнайды
Мұнай тасымалдау көлемінің ұдайы ұлғая түсуі – осының жарқын
Бірінші кезектегі мәселелердің келесі бір топтамасы өндіру көлемі қауырт
2002 жылы «Казтрансойл» ЖАҚ пайдалануға берілген Балтық құбыр желісін
Келешегі зор жобаларына келетін болсақ, олар мыналар:
Атырау-Самара мұнай құбырының қуатын арттыру. «Казтрансойл» ЖАҚ «Транснефть»
Атырау-Самара мұнай құбыры арқылы жеткізу үшін қолайлы Қазақстандық мұнай
Астрахань – Маңғышлақ суағыры.
Суағырдың құрылысы 1986 жылы басталған. 1987 жылы желтоқсан айында
Омбы – Павлодар – Шымкент – Чаржоу мұнай құбыры
Омбы – Павлодар – Шымкент – Чаржоу мұнай құбыры
Жобаны іске асыру үшін негіздемелер:
1997 жылы 24 қыркүйекте Қазақстан Республикасы және ҚХР үкіметтері
1997 жылы 24 қыркүйекте Қытай ұлттық мұнай-газ корпорациясы Қазақстан
1998 жылы 13 маусымда «Казтрансойл» ҰМТК ЖАҚ (КТО) пен
Елімізге таяу орналасуына байланысты «КазТрансОйл» Қытай компанияларымен әріптестікті неғұрлым
Біздің республикамыз үшін Қытай рыногының болашағы да үлкен. Осындай
Салынып жатқан Атасу-алашаңқай сұнай құбырының тапсырысшысы – ЖШС түріндегі
Қазақстанда салынып жатқан Атасу-Алашаңқай мұнай құбыры жүйесі бойынша қазақ
2004 жылдың қыркүйегінде Атасу мұнай айдау стансасынан басталған құбыр
Ұзындығы 962 шақырым, диаметрі 813 мм мұнай құбырының өткізу
Пайдаланудың бірінші кезеңінде құбыр Қазаұстан және Ресей мұнайымен 50х50
«Біз қазір осы мәселе бойынша жобалау-іздестіру жұмыстарын аяқтауға жақын
Мұнай құбыры жұмысының екінші кезеңінде (шамамен 2010 жылдан кейін),
Егер Қытайдағы мұнай тұтыну деңгейі неғұрлым шапшаң түрде артатын
Салынатын Кеңқияқ-Құмкөл құбырына қатысты «ҚазТрансОйл» осы учаскені инвестициялаудың негіздемесін
Кеңқияқ – Құмкөл учаскесі іске қосылуымен және Кеңқияқ –
Үстіміздегі жылғы 17 ақпанда еншілес кәсіпорындардың қатысуымен «ҚазМұнайГаз» ҰК»
2006 жылы «ҚазТрансОйл» АҚ жүйесі бойынша тасымалданған мұнай көлемінің
«ҚазТрансОйл» АҚ-тың арналы мұнай құбыры жүйесі бойынша экспортқа мұнай
Осындай оң өзгерістерге Қазақстандағы мұнай өндіру ісінің қарқын алуы
Суағызғылары жүйесі бойынша су жеткізудің жалпы көлемі 2006 жылы
2006 жылғы мұнай тасымалдау мен су жеткізіп беру саласында
1 кесте. Салыстырмалы көрсеткіштер
Қызмет түрі 2007 жыл 2006 жыл
Мұнай тасымалы 38 390 34 192
Су тасымалы 18 004 14 839
Мұнай айналымы 25 135 24 604
2006жылы «ҚазтарнсОйл» АҚ мемлекеттік бюджетке 10 908 млн теңге
2007 жылғы таза пайда алғашқы мәлімет бойынша 13
Әр түрлі нарықтарға мұнай тасымалдау мәселелері мен қалыптасқан тенденциялары
Солтүстік Батыс Европа нарығы.
Әлемдік мұнайды сату үшін әсер ететін негізгі факторлар, олар:
мұнайдың сапасы;
нарық коньюктурасы (сұраныс пен ұсыныс);
экспорт маршруты;
экономикалық өсу деңгейі;
географиялық орналасуы;
геосаяси жағдайы;
Нарық тұрақты мұнай өніміне сұраныспен сипатталынады, бірақ, деңгейі жылына
Таяу Шығыс;
Батыс Африка;
Одақ мемлекеттері.
2 кесте. Солтүстік Батыс Европа нарық құрылымы:
млн. тонна жылына
1995 1998 2000 2005 2010
өндіріс 250 271 285 244 172
Тұтыну 424 441 452 454 452
импорт 174 170 167 210 280
Бүкіл әлемдік банктер бойынша 1998 ж.
Қазақстан мұнайын Солтүстік Батыс Европа нарығына тасмалдауына мүмкіндік бар:
-Атырау – Орск – Самара мұнай құбырларымен;
-“Дружба” мұнай құбырымен Вентспилз портына дейін.
Бірақ бұл құбыр жүйесі квотамен шектеледі. Әртүрлі сападағы мұнай
Орталық және Шығыс Европа нарығы
Бұл нарықтың ерекшелігі мұнай өніміне сұраныстың төмен деңгейде қалыптасуы.
3 кесте. Орталық және Шығыс Европа нарығының құрылымы:
млн. тонна жылына
1995 1998 2003 2007 2008
өндіріс 12 12 12 12 12
Тұтыну 65 72 75 86 92
импорт 53 60 63 74 80
Орталық және Шығыс Европа нарығына Қазақстан мұнайы тасмалданады.
Келесі транспорт жүйесімен тасмалданады:
Ресей құбыр жүйесі (Атырау – Орск – Самара)
“Дружба” құбырымен,
Бірақ Қазақстанның бұл маршрутына көптеген кедергілер бар:
квотамен шектелуі
“Дружба” құбыры көп мемлекеттердің үстінен өтеді.
Жерорта теңізінің нарығы.
Жерорта теңізіндегі Европа мұнайды ең көп тұтынатын құрылым.
Өз өндірісі 10 пайыздан аспайды. 90 пайызы импорт, сонымен
Шығыс Жерорта теңізінде негізгі тұтынушы Турция мемлекеті болып табылады.
Солтүстік Африка құрылымы негізінен мұнай өндіретін құрылымына жатады.
Жалпы Жерорта теңізінің нарығына төмендегідей мемлекеттер мұнай тасмалдайды: Ливия,
Жерорта теңізі бәсекелестік сипатқа ие болған нарық. Сондықтан бұл
4 кесте Жерорта теңізі нарығының құрылысы
млн. тонна жылына
1995 1998 2000 2005 2010
өндіріс 18 18 18 18 18
тұтыну 221 228 233 238 242
импорт 203 210 215 220 224
Жерорта теңізінің нарығына Қазақстан мұнайының тасмалдауына толық мүмкіндік бар.
Сауд Аравия;
Иран;
Мұнай өндіретін Парсы шығанағынан “Джихан” портына тартылған құбырмен: КТК,
Транспорт жағдайының кедергілері:
Босфорт, Дарданелли бұғазы (залив). Босфорт, Дарденелли жіңішке болғандықтан Турция
Қазақстан мұнай бірнеше мемлекеттер арқылы тасмалдауға мәжбүр (квота).
Бұл аймақтағы шоғырланған мәселелер артықшылығы: Жерорта теңізінің нарығы Қазақстан
АТР нарығы
АТР нарығы – сұранысы күрт өсіп келе жаткан нарық.
Таяу Шығыс
Африка
Латын Америка
Солтүстік Америка
Солтүстің теңіз одақ мемлекеттері
5 кесте.АТР нарығының құрылымы
млн. тонна жылына
АТР нарығы Қытайсыз 1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 171 170 163 137 124
Тұтыныс 584 653 703 760 807
Импорт 413 483 540 623 683
Қытай АТР нарығы 1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 149 153 164 182 199
Тұтыныс 161 192 278 273 338
Импорт 12 39 44 91 139
Қазақстан мұнай үшін АТР нарығы перспективті нарық болып табылады,
маршруттың ұзінді,ы өте күрт;
солтүстік Қытайда құбырлардың аздығы (өндірістің барлығы Оңтүстік Қытайда орналасқан),
Экспорттық тасмалдаудың артчықшылықтары:
сұраныстың өсу тенденциясы;
транзиттік мемлекеттер бұл маршрутқа мәселе құрмайды, яғни Қазақстан тікелей
Атлант бассейн нарығы.
Атланта бассейн төңірегінде ірі тұтынушы және ірі мұнай өндірушілер
6 кесте. Атлант бассейні нарығының құрылымы
млн. тонна жылына
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 808 825 836 867 840
Тұтыныс 1008 1000 933 1023 1038
Импорт 200 175 97 156 198
Ірі экспортерлер:
Латын Америка мемлекеттері;
Канада;
Колумбия;
Мексика.
Бұл мемлекеттер Таяу Шығыс және Батыс Африка мемлекеттерінің орнына
Қазақстан мұнайының бұл нарыққа тасмалдауға мүмкіндігі жоқ емес, мысалы,
Ақтау – Атырау – Орск – Самара құбырымен қара
КТК құбырымен Қара теңізі, Жерорта теңізбен Атлант бассейніне жеткізіледі.
Венспилз (Латвия мен Балтық теңізі).
Бірақ аталған құбырлардың барлығы да белгілі мөлшерде шектеулер мен
Парсы шығанағы нарығы.
Бұл нарыққа кіретіндер: Таяу Шығыс мемлекеттері, ОПЕК-ке кіретін басқа
Сауд Аравия
Иран
Ирак
Кувейт
Ливия
Алжир
Барлығын қосқанда Таяу Шығыс мемлекеттері әлемдік мұнай экспортының 51
7 кесте. Парсы шығанағының нарық құрылымы
млн тонна жылына
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 914 850 907 1095 1271
Тұтыныс 211 220 247 296 305
Импорт 703 630 660 799 699
Бұл нарық қайнаған бәсеке ортасы. Сонымен бірге агрессиялық орта.
Парсы шығанағы жағасындағы мемлекеттерге мұнай тасымалдауда шектеулер жоқ деп
ТМД мемлекеттерінің нарығы.
ТМД мемлекеттерінің нарығы 3 негізгі өндірушілерден құралады: Ресей, Азербайжан,
8 кесте. ТМД нарығының құрылымы
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 350 356 368 440 515
Тұтыныс 210 198 188 187 202
Импорт 140 158 180 253 314
9 кесте. Ресей мемлекетінің нарық құрылымы
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 307 300 300 335 350
Тұтыныс 179 166 154 151 162
Импорт 128 134 146 184 188
10 кесте. Қазақстан мемлекетінің нарық құрылымы
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 21 30 40 60 102
Тұтыныс 11 12 12 14 16
Импорт 10 18 28 46 86
11 кесте. Азербайжан мемлекетінің нарық құрылымы
1995 1998 2000 2005 2010
Өндіріс 9,2 12 14 29 45
Тұтыныс 9 9 9 9 9
Импорт 0,2 3 5 20 36
Сонымен, ТМД елдерінен зерттеу жасалған мезгілде мұнайдың экспорты өсу
ТМД елдерінің мұнайының көпшілігі Дружба құбырымен тасмалданады. Орталық Шығыс
Сонымен, қарастырылған нарықтардың жағдайы төменгі қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.
Бірнеше объективтік факторлар Қазақстан мұнайының тасмалдауына әсерлерін тигізеді:
Қазақстан мемлекетінің іщкі континентальдық мемлекет болуы геосаяси жағдайына әсерін
Экспортқа шығатын мұнайдың сапасы;
Әлемдік мұнай нарығындағы бағаның құрылуы;
Мұнай өнеркәсітерінің географиялық құрылу;
Әлемдік экономикадағы мұнайға сұраныс қалыптасқан орталықтардың динамикасы;
Өте ірі мұнайды экспорттайтын мемлекеттердің бәсекелестігінің өсуі.
3.3 «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның даму перспективасы
Бүгінде Маңғыстау тек тасымал бастамасы ретінде ғана емес, мұнай
Қазақстанда 1996-1998 жылдарда әртүрлі салалық және микродеңгейдегі өзгерістермен бірге,
Компанияның мұнай өндіру деңгейі төмендеп, тек осы жылдары қабылданған
Аталған компания 100 млн. доллардан астам қаржыны өңдеу мен
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның қызметі ондағы ірі кен орындары: Қаламқас пен
Мұнай өндірудің үшінші кезеңіндегі кен орындары үшін мұнай өндіруді
өндірілмеген, бірақ болашақта өндіру мақсатында қалдырылған мұнай қорының орналасқан
су жіберу (айдау) жүйесімен қамтылмаған жекелеген бөліктер мен қабаттар
өндіру және айдау ұңғыларының жұмыстарының технологиялық тәртібін нақтырақ анықтау.
Бұл жұмыстарды нақты күрделендіретін сипаттамаларын ескере отырып, жекеленген бөліктерге,
Бүгінде «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ болашақта мұнай өндіруді көтеру үшін бірқатар
ашылған интервалдардың өнімділік сипаттамасы негізінде қолда бар құрал-жабдықтарды қолданбай,
айдау ұңғыларының қысымын көтеру және осымен бірге, айдау көлемін
забойлық қысымды сақтау, яғни жобалық қысымнан нақты қысымның қалмауын
қабат қысымы төмен аймақтарды қабат қысымын көтеру үшін айдау
айдау ұңғыларының селективті су айдауын жүзеге асыру.
Қазіргі «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның жұмысының басты бағыты – мұнай өндіруді
Сонымен бірге, аталған акционерлік қоғамда кен өндірістік сферада ғана
«Маңғыстаумұнайгаз» ААҚ аймақтың тұрғындары жұмыспен қамтуда маңызды орын алады.
Қаламқас кен орындағы вахталық кенттегі жаңа үлгімен жасалған жатақаналарда
Кітапхана, спорт зал, пошталық және телефон байланысы, нан пісіру
Қазірде Асар кен орнында мұнайшылардың тұрмыс жағдайында ыңғайлы жағдай
Кен орындарды мұнайшылардың тамақтануы 1300 орнынан тұратын 20 асханада
Денсаулық сақтау мақсатында Қаламқас, Жетібай және Асар кен орындарында
Сонымен, бұрынғы кен орнын игерудің алғашқы кезеңдеріне қарағанда, 90
Сонымен қатар, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ қоршаған ортаны қорғауға байланысты бірқатар
экологиялық мониторингті ұйымдастыру және Каспийдің экожүйесінің ластануын болдырмау жүйесін
Қаламқас, Қаражанбас кен орындарындағы бөгеттің жағдайын гидродинамикалық зерттеуді жүргізу;
аймақтағы су алып кеткен ұңғылардың экологиялық жағдайын бағалау;
ластанған территорияларды рекультивациялау;
алшақ жатқан кен орындары және бұрғылау ұңғылары аймағында бұрынғы
мұнаймен ластануды жоюға ынталандыратын мемлекеттік деңгейде құқықтық, экономикалық, қаржылық
Каспий теңізіндегі апат жағдайларға әсер ететін мемлекеттік қызметті құру
Көмірсутек қорының өсуі бойынша іздеу-барлау көлемін көтеру, пайдаланылатын мұнай
Жалпы алғанда, Маңғыстау мұнайлы-газды аймағындағы көптеген кен орындары, соның
Компанияның негізгі инвестициялық жобалары жыл сайын кеміне 4562 млн.
Осылай, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ экономикалық жүйе ретінде аймақтың экономикасының сипаты
ҚОРЫТЫНДЫ
Әлемдегі кез-келген елдің экономикалық дамуында мұнай нарығы маңызды рол
Әлемдік мұнай бизнесінде ірі мұнай корпорацияларымен қатар, мұнай өндіру
Алайда, әлемдік мұнай өндірудің қомақты үлесін алып тұрған ОПЕК-ке
Бүгінде Қазақстан Республикасының мұнайлы-газды аудандарының көлемі 1 млн. 700
Теңіз және Королевск мұнай кен орындарындағы мұнай қорының ашылуы
Қазақстанның мұнай-газ саласында ерекше орынды Маңғыстау мұнай-газ кешені алады.
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қалыптасуының әртүрлі кезеңдері мұнай-газ кешенінің қызмет
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің шаруашылық игеру процесін 3 түрлі кезеңге
Маңғыстау мұнай-газ кешенінің қарқынды қалыптастыру кезеңінде мұнай өндіру көлемінің
мамандану саласында технологиялық өзара жақын кешен құрылды: мұнай өндіруші,
энергетика, транспорт дамыды;
мұнай-газ кешенінің аумақтық құрылымы қалыптасты;
әлеуметтік – тұрмыстық инфрақұрылым құрылды.
Ал мұнай – газ кешенінің қалыптасуының аяқталу кезеңінің негізгі
Маңғыстау аймағындағы мұнай өндіруші басты кәсіпорын «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-да шетел
Сонымен, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ экономикалық даму көрсеткіштерін талданып отырған аймақтың
Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында энергетикалық мәселе
Қазақстан бай инвесторларды тарта отыры, өзінің көмірсутек қорын тез,
Бір тұтынушыға монополиялық баға мен транспорттық тәуелділікті жою үшін
Әлемдік ынтымақтастықтың ірі елдерінің Қазақстанға әлемдік маңызы бар отынды
Бұл стратегиялық міндеттерді шешу үшін Теңіз және Қарашығанақ кенорындарында
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Азаматова А.Б. «Этапы развития Мангистауского ТПК. // Проблемы формирования
Азматова А.Б. «Факторы влияния в Каспийском регионе: Национальная экономика
Ұлттық мұнай энциклопедиясы. 1-2 том. Астана –Лондон. 1999ж.
Маңғыстау энциклопедиясы. Алматы «Атамұра» 1997 ж.
Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030» Алматы 1997ж. 64-66 беттер
Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. – ҚР-ң Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
Алекперов В. «Основные тенденции в нефтегазовом бизнесе» Москва 1998г.
Надиров Н.К. История «Бассейны. Свойства» 1 том. Алматы, Ғылым
Надиров Н.К. «Характеристика месторождения. Принципы и оценки ресурсов» 5
Мырзағалиев Қ, Ордабаев Қ., Медіханов Қ. «Мұнай жөніндегі мағлұматтар»
Чакабаев С.Е., Кононов Ю.С. «Геология и нефтегазоность Южного Мангышлака»
Яновская О.А., Мамыров М.К., Шакуликова Г.Т. «Макроэкономика и нефтебизнес:
Тоқаев Қ. «В ХХІ веке Казахстан станет одной из
Мухин А. «Вертикально интегрированные нефтяные компании: проблемы управления» //
Алафинов С. «Нефтяной бизнес – интеграционные процессы вчера, сегодня,
Киынов Л.К. «Пути развития нефтяной промышленности Мангистау» // Нефть
Тасмаганбетов И.Н. «Нефтегазовый комплекс – двигатель экономики Казахстана» //
Нурабеков Б.К. «Становление и развитие национальной нефтегазовой политики Республики
Сулейменов К., Сабитов М. «Перспективы развития нефтедобывающей промышленности в
Атшыбаев Ә. «Үлкен тарих осылай басталған» // Алтын дария
Енсебаев К. «Перспективы использования новых технологий в Каламкасском месторождении»
Отебаев А. «Современное состояние и перспективы развития АО Мангистаумунайгаз»
Отарбаев Г. «Энергетическая независимость Юга»// нефть и капитал №
Тасболатов Қ. «Маңғыстаумұнайгаздың» аймақ экономикасындағы ролі // Маңғыстау газеті
Отчет Министерства топлива и энергетики РК за 2000 год
Технико-экономические показатели АО «Мангистаумунайгаз» за 1996-1999г.
Отчет АО «Мангистаумунайгаз» за 2001 год
Русско-казахский словарь по разведочному бурению Под ред. Есенова Ш.Е.
Әбішев Ә, Баспаев К, Нурсұлтанов Т. Мұнай өнеркәсібіне арналған
Мұнайлы Маңғыстаудағы өркенді өзгерістер . – Егемен Қазақстан, 24
Кшенов Л. Будущее начинается сегодня – Нефть и газ
Нефтяная отрасль Республики Казахстан. – Нефть и газ Казахстан,
Школьник В. «Приоритеты дальнейшего развития» - Нефть и газ
Казтрансойл: маршруты интеграции. – Нефть и газ Казахстана, 2006
Жуков С. Казахстанская нефть в свете мирового опыта: шанс
Қосымша 1
Маңғыстау ТӨК игеруге капитал салымының салалық құрылымы
(% есебімен)
Сала 1965-1970 1971-1975 1976-1980
Халық шаруашылығына капитал салымы
Толығымен: соның ішінде 100
Өндіріс оның құрамында: 60,45
1. Мамандану саласы
Мұнай-газ өндіруші 33,5
Газ өндеуші -
Химиялық және мұнай химиялық 24,68
2. Қызмет көрсетуші
Электр қуаты 0,49
Машина жасау және метал өндеу 0,25
Құрылыс материалдар өнеркәсібі 0,82
Тамақ өнеркәсібі 1,15
Ауыл шаруашылығы 2,88
Құрылыс 4,23
Көлік және байланыс 24,71
Өндірістік емес сфера саласы 7,73
Қосымша 2
2005-2008 жылдар аралығындағы «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның негізгі технология-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2005 ж. 2006 ж. 2007
1. Өндіріс:
Мұнай мың тонна 4506,70 4480,90 3347,30 3899,40 74,7
Мұнай газы млн. м.куб 152,05 149,95 132,70 127,50
2. Мұнайды тиеу (беру) мың т. 4475,40 4444,30 3330,40
3. Тауарлық ағымдағы бағамен млн. теңге 16629,50 20135,90 15022,20
4. Өткізілген өнімнің құны млн. теңге - 14158,20
5. Өнім бірлігінің бағасы теңге 3708,68 4515,79
6. 1 тонна мұнайдың өзіндік құны теңге 2583,08
7. Тауар өнімнің өзіндік құны млн. теңге 11687,20 14280,00
8. Өнімнің 1 теңгеге шығыны теңге 0,70
9. Баланстық пайда млн. теңге 10900,00 6890,00 - -
10. Есептелген девиденттер, барлығы млн. теңге 252,40 108,95 108,95
Соның ішінде
Қарапайым акцияға млн. теңге 143,45 - - -
млн. теңге 108,95 108,95 108,95 - 100,0
11. Ақша қаражатының түсімі млн. теңге - 25513,50 17064,20
Маңғыстауда мұнай өнімінің 2008 жылы өндірілуі
Қаңтар Ақпан Наурыз Сәуір Мамыр
Маңғыстау облысы 875454 760653 852005 832104 876005 829234 877963
«Маңғыстаумұнайгаз» 471200 415800 468100 454000 480500 471000 490000
«Қаражанбасмұнай» 210368 175853 196515 187412 188883 176505 186139 190525
«Маерск Ойл Қазақстан Гмбх» 40165 29144 18089 30832 29430
«Бузачи Оперэйтинг» 50366 43744 54651 47542 52975 41402 51939
«Қазполмұнай» 22302 22144 26494 25718 27124 27046 27907 26502
Сонымен қатар конденсат 1575 1229 1026 209 302 323
«Толқыннефтегаз» 21748 18922 22046 22122 21762 20474 20681 21686
Сонымен қатар конденсат 21151 18586 21876 22021 21621 20412
«Тасболат ОйлК» 8881 9445 12285 11667 12608 11690 11517
«Қарақұдықмұнай» 35820 30047 36001 38108 44100 41954 45374 44922
«Арман» 13633 14744 16994 13823 17703 14085 16546 14610
«Хазар и К» 971 810 830 880 920 938
«Ақсай» 0 0 0 0 0 0 0 0
Қосымша 4
Ірі мұнай қоры бар елдер тізімі
Елдер Қорлары,млрд.баррель % әлемдік қордан
Сауд Аравия сы 264,2 21,3
Иран 138,4 11,2
Ирак 115,0 9,3
Кувейт 101,5 8,2
ОАЭ 97,8 7,9
Венесуэла 87,0 7,0
Ресей 79,4 6,4
Ливия 41,5 3,3
Қазақстан 39,8 3,2
Нигерия 36,2 2,9
АҚШ 29,4 2,4
Канада 27,7 2,2
Катар 27,4 2,2
Қытай 15,5 1,3
Бразилия 12,6 1,0
ОПЕК басқа мүшелері 934,7 75,5
Бүкіл әлем 1237,9 100 %
Қосымша 5
2007 жылдағы нақтыланған мұнай қорлары
Ел Қорлар Өндіру Қанша жылға жететіні
Сауд Аравиясы 262 8.8 82
Канада 179 2.7 182
Иран 136 3.7 101
Ирак 115 2.2 143
Кувейт 102 2.5 111
ОАЭ 98 2.5 107
Венесуэла 80 2.4 91
Ресей 60 9.5 17
Ливия 41.5 1.8 63
Нигерия 36.2 2.3 43
ААҚ 21.8 8.45[4] 6
Мексика 12.4 3.2 11
Қосымша 6
Әлемдегі ірі мұнай өндіруші елдер
(Халықаралық энергетикалық агенттіктің мәліметтері бойынша)
Елдер 2008 2006[5] 2003
Өндіру, млн т. Әлемдік нарықтың үлесі(%) Өндіру, млн т.
Сауд Аравия сы 480[7] 9,1 507
Россия 488,1[8] 9,2 477 12,1 419 11,3
Америка Құрама Штаттары 294[9] 5,6 310 7,9 348
Иран 252[10] 4,8 216 5,5 194 5,2
Қытай 189[11] 3,5 184 4,7 165 4,4
Мексика 167,94[12 ] 3,2 183 4,6 189
Канада 173,4[13] 3,3 151 3,8 138 3,7
Венесуэла 180[14] 3,4 151 3,8 149 4
Қазақстан 70[15] 1,3 64,9 1,7 51,3 1,2
Қалған елдер 2985,56 56 1692,1 43 1589,7 43
Мұнайдың әлемдік өндірісі 5280[16] 100 3936 100 3710
73
73
7