БАНК ТӘУЕКЕЛІ

Жоспар
КІРІСПЕ
І бөлім. БАНК ТӘУЕКЕЛІ. БАНК ТӘУЕКЕЛІНІҢ ЖІКТЕЛУІ
Ел (мемлекеттік) тәуекелі
Валюталық тәуекел
Форс-мажорлы жағдайлардың тәуекелі
Кредиттік тәуекел
Пайыз тәуекелділігі
Банк операцияларын әртараптандыру тәуекелділігі
Өтімділік тәуекелі
Мамандар тәуекелділігі
Ағымдық тәуекелділік
ІІ бөлім . БАНК ТӘУЕКЕЛДЕРІН БАСҚАРУ
2.1 Банктің барлық операциялары үшін
2.2 Несие тәуекелін басқару
2.3 Өтімділік тәуекелдерін басқару
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының нарықтық аймағында орын алатын барлық экономикалық реформалардың
Банктердің нақты және дұрыс қызметіне экономика денсаулығының шешуші деңгейі
Мемлекетте банктер негізгі қаржы экономикалық институттар болуына байланысты олардың
Осы оқу-әдістемелік құрал коммерциялық банктердің тәуекелділігін оқуға студенттер
Осы материалда ҚР-ң коммерциялық банктер қызметін толық ұйғаруына көмектесетін
І бөлім. БАНК ТӘУЕКЕЛІ. БАНК ТӘУЕКЕЛІНІҢ ЖІКТЕЛУІ
Тәуекел әрқашанда адам қызметінің кез келген аясында бірге болады
Тәуекел – бұл табиғаттың әр түрлі құбылыстарынан және адамның
Тәуекел тарихи категория ретінде қоғам дамуымен байланысты болып және
Тәуекел экономикалық категория ретінде кез келген кәсіпкердің қызметімен, соның
Шығындардың пайда болуы мен пайда жоғалту сияқты қолайсыз нәтижелер
Банк тәуекелін жіктеу
Банктегі және банк мекемелеріндегі тәуекелдер
Банктік тәуекел дегеніміз не?
Банктік тәуекел – жоспарланған қаржылық операцияларды жүзеге асыру нәтижесінде
Банктің өз қызметі процесінде тәуекел түрлерінің әр түрлі жиынтығымен
Банк қызметі табысты болу үшін, банк тәуекелді бөлшектеу және
Сонымен, банк тәуекелінің қызықты классификациясын қарастырайық, ол өзіне категория,
Схема
Банктік тәуекелдің жоғарыда берілген жіктелуінде негізгі қағидаларды көрсетуге болады.
Сонымен банктік тәуекелді жіктеу қағидалары мыналар:
Банктік тәуекелдің әсер ету және қызмет ету аясы.
Банк клиенттерінің құрамы.
Банктік операциялар сипаттамасы.
Коммерциялық банктердің түрі.
Әсер ету мен қызмет ету аясына байланысты банктік тәуекелдер
Сыртқы тәуекелдерге банктік қызметіне тікелей байланысты емес немесе берілген
Әлеуметтік факторлар азаматтық соғыс, табыстардың бірдей бөлінбеуінен, идеологиялық және
Құқықтық факторлар келесідей: заңдылықтардың өзгеруі, оның бұзылуы.
Бәсекелестік факторлар: банктің және банктік мекемелердің қосылуы, банктік
Банктің өзінің қызметіне байланысты және ол тәуекел жағдайларды белсенді
банк активтерімен байланысты (несиелік, валюталық, нарықтық, лизингтік, кассалық, есеп
банк пассивімен байланысты (салыну және депозиттік бойынша, банкаралық несиелерді
банктің өзінің активтері мен пассивтерін басқару сапасымен байланысты (пайыздық
қаржылық қызмет жүзеге асу тәуекелімен байланысты (операциондық, технологиялық тәуекелдік,
Банк клиенттерінің құрамының тәуекелдігі банктік қызмет маркетингпен, қоғаммен қарым-қатынас
Банк үшін таңдамалы клиентті дұрыс таңдау үлкен маңызға ие.
Банк операциялар есебінің сипаттамасы тәуекелдерді келесідей бөлуді ұсынады: баланстық
Банк баланстық тәуекелге келесілер жатады:
несиелік тәуекел (негізгі ссуда бойынша қарыздың қайтарылмау тәуекелі);
пайыздық тәуекел (берілген ссуда бойынша пайыздың алынбау тәуекелі);
өтімділік тәуекелі (банктің өз міндеттемелерін уақытында орындамау тәуекелі, өтімділік
капитал құрылымының тәуекелі (капитал жеткіліктілік нормативінің банк орындамау
Соңғысы банктің қосымша капиталы (несиелік тәуекелдерді жабуға арналған резервтер,
Баланстан тыс тәуекелдер банктің келесідей жағдайларда қызмет көрсете алмау
берілген кепілдер бойынша;
шығарылған бағалы қағаздар, бағалы қағаздармен жасалған келісім-шарт бойынша;
несиелік міндеттемелер бойынша;
валюталық мәмілеге отыру бойынша.
Сонымен қатар, банктік тәуекелдер деңгейі лизингтік және факторингтік операцияларды,
Лизинг – жаңа техника және технологияны дамытуды қаржыландыру, нақты
Лизингтік мәмілелердің тәуекелін төмендету үшін амортизациялық аударымдар нормаларын жедел
Лизингтік операцияларды жүзеге асыратын субъектілер арасындағы қатынас формасына байланысты
Жоғарыда көрсетілген лизингтің әрбір түрлері тікелей және жанама, шұғыл
Клиринг – ақша (валюта) аударымсыз тауарларды айырбастауды жүргізетін мемлекеттер,
Бартерлік мәмілелер – тауарды ақшамен емес, тауармен төленетін өтелу
Факторингтік операциялар бойынша тәуекелді төмендету үшін қарыз алушының төлем
Ішкі тәуекелдер банктің түріне және ерекшелігіне байланысты. Бұны былайша
капиталдық (бағалы қағаздар портфелінің өтімді емес тәуекелі);
селективтік (бағалы қағаздарды дұрыс таңдамау тәуекелі);
уақтылы;
нарықтық (бағалы қағаздардың құнсыздану тәуекелі);
іскерлік (эмитенттің бағалы қағаздар бойынша пайыздарды төлемеу тәуекелі);
қайтарылатын (эмитент облигацияны қайтарып беру тәуекелі).
Сыртқы сауда операцияларына қызмет көрсететін мамандандырылған банк келесідей негізгі
экономикалық (валюта бағамының өзгерісіне байланысты актив және пассив құнының
аударым (пассив және активтердің шетел валютасында есептегенде айырмашылық тәуекелі);
мәмілелік (мәміле құнының болашақ ұлттық валютада анықиалмағандығының тәуекелі;
сақтандыру;
саяси.
Жеке тұлғаларға қызмет көрсететін банктер үшін келесі тәуекелдер тән:
ипотекалық және тұтыну ссудалары бойынша қаржылық және несиелік тәуекелдер;
кепіл бойынша тәуекел (гарантия);
кепіл тәуекелі (залог).
Ипотекалық бантер көбінесе несиелік кепілдік заңдылық тәуекелдерге ұшырайды.
Салалық банктер қызметтеріне салалар сипатына тән тәуекелдер және олардың
бета-тәуекел (бета-коэффициент);
саланың өмірлік цикл тәуекелі;
салаішілік бәсеке тәуекелі.
Бета-тәуекел – ол жалпы экономикалық қызмет нәтижесімен салыстырғанда сала
орташа нарықтықтан көп көбірек көрсеткіші;
орташа нарықтықтан көбірек көрсеткіші;
орташа нарықтықтан сәл ғана көп көрсеткіші;
орташа нарықтықтан төмен көрсеткіші;
аз болжамданған тәуекел.
Келесі себептерге байланысты, мұндай бағалау әдісіне көп көңіл бөлінуі
бағалы қағаздармен мәмілелер көлемі аз, ол мәмілелердің өзі бір
алғашқы екі топтың банктерінің жоғары тәуекелділігі олардың жоғары табыстылығымен
Өмір цикл тәуекелі: әр түрлі салалардың тәуекел деңгейімен сипатталады
Ішкі салалық бәсеке тәуекелі кәсіпорын саласының өмір сүру
бағалық емес бәсекенің қатаю деңгейі;
салаға кіру және шығудың жеңілдігі немесе күрделілігі;
белгілі бір саладағы өнімнің басқа өнімдермен салыстырмалы өнімдермен баға
тауарлық белгі құқығының жоқ болуы;
жабдықтаушылар және тұтынушылардың нарықтық күші;
кәсіпорын саласының қызмет жасайтын саяси және әлеуметтік ортасы.
Бұдан басқа салалық банктерге мемлекеттік (аймақтық) және жалпы сыртқы
Әмбебап банктер өздерінің қызметтерінде барлық тәуекелдерді есепке алу керек.
аймақтық банктер – аймақтық сыртқы тәуекелдер;
аймақаралық-аймақтық тәуекелдер жиынтығы;
мемлекетаралық-елдік тәуекелдер;
республикалық-республика тәуекелі.
Әр түрлі несиелік мекемелерге өздеріне тән тәуекелдер түрлері болады.
Өзара несиелеу қоғамдастары және өзара көмек көрсету кассаларына салымдық,
Көрсетілген жіктеулер және қағидалар, банктік тәуекелдердің түрлерін ғана емес,
Осыдан келе көптеген банктік тәуекелдер түрлері бар және олар
Ал банктің ең маңызды ішкі тәуекелдеріне біздің ойымызша, несиелік,
Ел (мемлекеттік) тәуекелі
Ел тәуекелдері банктің өз қызметін байланыстырып отырған мемлекеттің өзінің
Банктің басшылығымен жіберілетін негізгі қателер шетел контрагенттердің қаржылық тұрақтылығын
Ел тәуекелі ең бірінші 1982 жылы Мексикада 90 млрд.$
Африка елдері арасындағы алдыңғы қатарлы қарызгер Нигерия болып табылады,
Ел тәуекелі деген түсініктің өзі мемлекеттің және басқа қарыз
Ел тәуекелін анықтайтын себептер мен жағдайларға байланысты тәуекелдің келесі
саяси – бұл мемлекет құрылысының ерекшелігімен байланысты, мемлекеттің билік
құқықтық – банк қызметіне қатысты заңдық және басқа да
экономикалық:
* жалпы экономикалық тәуекелдер – экономикалық қиындықтар экономикалық саясатпен
* қаржылық тәуекелдер – ақша-несие жүйесінің дағдарысы, инфляция, сыртқы
* техникалық – банк саласындағы істер техникалық стандарттармен байланысты
* басқа да тәуекелдер – мысалы, қаржы саласындағы криминогендік
Көптеген авторлар сияқты, мемлекеттік тәуекелді сипаттайтын жиынтық тәуекелдерді талдау
Сондай-ақ соңғы кездерде саяси емес, экономикалық және құқықтық тәуекелдерге
Тәуекел деңгейін талдауда әр түрлі әдістер қолданылады, бірақ көп
Мемлекет тәуекелінің деңгейін талдаудың ұсынылатын әдістерінің бірі герман
Осылайша серіктес елдегі экономикалық және саяси жағдайлары жан-жақты талданады.
Әр сұрақ балл бойынша бағаланады – процент шкаласы бойынша
1-кесте.
Саяси және экономикалық жағдайларды талдау
Бағалық критерий Үлес салмағы
Саяси тұрақтылық
Шетел инвестициясы мен пайда қатынасы
Ұлт меншігіне айналдыру деңгейі
Валюта девальвациясының деңгейі мен ықтималдығы және оған әсер ететін
Төлем балансының жай-күйі, сондай-ақ ұлттық және шетел салымшыларының тобына
Мемлекеттік реттеу деңгейі ақша-несие жүйесінің тиімділігі
Экономикалық өсу қарқыны
Жалпы өнім өсуінің қарқыны:
жылына 3 %-тен төмен
3 %-тен 6 % дейін
6 %-тен 10 % дейін
одан жоғары 10 %
Валюта айырбасталымдылығы
Келесі міндеттемелерін орындаудың талдауы
Жалақы шығындары, еңбек өнімділігі деңгейі
Білікті сарапшылармен қызметтерді пайдалану мүмкіншілігі
Көлік пен байланысты ұйымдастыру
Мемлекет органдару мен қоғамдық ұйымдардың өзара байланысы
Қысқа мерзімді несие алу шарттары
Ұзақ мерзімді несие мен жеке капиталды алу мен қолданудың
6 %
6 %
6 %
6 %
10 %
10 %
2,5 %
5 %
7,5 %
10 %
10 %
6 %
8 %
2 %
4 %
4 %
8 %
8 %
Мемлекеттік тәуекел талдауына басқа фирмалар қатары да көңіл аударуда.
«Busіness Іnternatіonalң фирмасы балдық жүйемен бағаланатын, өзінің үлес
«Natіonal Westmіnster Bankң мемлекеттік тәуекелді талдаудың (…) әдістемесінде жеке
«Гермесң герман сақтандыру фирмасы мемлекеттік тәуекел деңгейін талдауда
аз ғана тәуекелді елдер, негізінен ОСЕД елдері;
салыстырмалы түрде аз саяси тәуекелді елдер, олар мен жұмыс
саяси тәуекел деңгейі жоғары елдерге – герман сақтандыру фирмасы
жоғары тәуекелді елдерге, әсіресе сыртқы ақрызды өтеуді кейінге қалдыруға
жоғары тәуекелді елдер, оның ішінде қысқа мерзімді несие бойынша.
Әрбір нақты коммерциялық банк өз қызметі барысында қаржылық тұрақтылықты
Айта кететін бір жайт, мемлекеттік тәуекелділіктің болуына кінәлі болған
Негізінен мемлекеттік тәуекелдер халықаралық кредиттердің борышкерлерге әсер ету үшін
Валюталық тәуекел
Валюталық немесе курстық тәуекел – бұл қандай да бір
Валюталардың курсы салыстырмалы түрде бір-біріне әрдайым да өзгерістер болатыны
Валюталық тәуекелдер операциялық, контрактілік, трансляциялық және басқа да тәуекелдерді
Валюталық тәуекел проценттік ставка және өтімділік тәуекелімен байланысты. Ол
Валюталық тәуекел, әсіресе әр түрлі валюталық рыноктарда сол бір
Банктердің валюталық тәуекелі ашық валюталық позиция кезінде болады.
Ашық валюталық позиция дегеніміз – ол банктің шетел валютасындағы
Ұзақ позиция валютадағы активтердің, пассивтердің артып кетуін білдіреді және
Егер де банктің клиенттер алдындағы міндеттемесі (валюталық қорларға қатысты)
Кредит берудегі валюта төлем валютасымен сәйкес келмесе де валюталық
Бүгінгі күнге валюталық тәуекел – бұл бәрі әрдайым қадағалап
Мемлекет экономика үшін негізгі фактор ретінде валюталық курстың әсер
белгіленген валюталық курсты хабарлау – курсты қандай да бір
инфляция және басқа да факторларға байланысты курстың әрдайым өзгеріп
Мысалы: Литва бірінші жолды таңдап алды (Литваның ақша бірлігі
Бүгінде валюталық курс – бұл елдегі экспорт пен импорт
Қаржы рыноктарында мемлекет өз мүддесін қорғау керектігін ескеру өте
Сондай-ақ, айта кететін жайт, өзгерістер болып жатқан елдердің өздері
Форс-мажорлы жағдайлардың тәуекелі
Форс-мажорлы жағдайлардың тәуекелі дегеніміз – бұл белгілі бір жағдайларда
Форс-мажорлы жағдайлар болған кезде келісім-шартты бекітуші жақтар жауапкершіліктен босайды,
Әдетте форс-мажорлы міндеттемелердің тәуекелі банк мүліктерін сақтандыру компанияларында
Кредиттік тәуекел
Банктер жүргізетін келісімдердің арасында кредиттік операциялардың тәуекелдері өте үлкен
Кредиттік тәуекел деген не?
Кредиттік тәуекел немесе қарызды өтемеу тәуекелі – бұл қарызгердің
Кредиттік тәуекел бірқатар себептерге байланысты пайда болады:
* қарызгердің жауапкершіліксіздігі;
* қарызгердің өз кінасынан емес, адекватты болашақ ақша ағымдарын
* банк басшылығындағы есептің дұрыс жүргізілмеуі, іскерлік және экономикалық
* саяси тұрақсыздық;
* қарызгердің іскерлік репутациясындағы олқылықтар;
* кредитке берілген кепілдеменің сапасына (өтімділігі мен рынокта сату
Кредиттік тәуекел банктегі жағдайдың нашарлауы немесе оның басты клиенттерінің
Кредиттік тәуекелдің үш түрін бөліп көрсетуге болады:
бұрмалау тәуекелі;
шетелдік кредиттер тәуекелі;
ішкі қарыздардың төленбеу тәуекелі;
Бұрмалау тәуекелі – бұл банкирлердің немесе клиенттердің заңды бұзу
Бұрмалау тәуекелі банкте кездесетін кредиттік тәуекелдің ең бір маңызды
Бұрмалау – бұл біздің республикамызда 1991-1994 жж. банктердің үмітсіз
Республиканың Ұлттық банкінің тегін немесе жеңілдік кредиті есебінен айналыс
Тексеру кезінде жеке қорларды толтыруға, егінді жинауға, маусымдық егістік
АҚШ-та бұрмалаушылық 1980 жж. басында банктік сферада тараған, оған
Мұндай «достықң кредиттер «мерседестерң және «вольволарң, көп қабатты коттедждер,
Мұның бәрі дағдарыстың шиеленісіп кетуінің, оның ұзаққа созылуының, халық
Бірақ, алайда, бұл қорыта келгенде, бірінен соң бірінің
Шетелдік кредиттердің тәуекелі 70-ші жылдары дамуша елдердің жаппай
Ішкі қарыздардың төленбеуі қарызгердің төлем қабілеттілігіне әсер ететін барлық
Кредиторлар кредит берген кезде өздері берген кредиттің немесе қарыздың
Қазақстанның банктік жүйесіндегі кредиттік тәуекелдің жоғары дәрежесі жеке айналым
Мұндай жайттың орын алуы банктен кредиттік портфельдің сапасына өте
Банкпен ерекше қатынастарда байланысты болатын тұлғалар деп танылатындар:
* белгілі бір банктің кез келген қызметтегі тұлғасы немесе
* осы банктің ірі акционері болып табылатын жеке немесе
* жоғарыдағы пунктердің ішінде көрсетілген тұлғалар ірі мүшелер болатын
* осы банк ірі мүшесі болып табылатын қатныстағы заңды
Заңды тұлғаның ірі мүшесі болып осы заңды тұлғаның дауыс
Заңдық күші бар ҚР Президентінің «ҚР-ғы банктер және банктік
*** ерекше қатынастағы байланысы жоқ тұлғалар болып табылады. Клиенттермен
*** банктік операцияларды орындағаны үшін төлем және марапаттауды (мүдделері)
23.05.1997 ж. ҚР Ұлттық банкі Басқармасының қаулысы бекітілген, 27.10.97
Бір қарызгерге деген тәуекелдің максималды мөлшері, банктің тәуекел мөлшерінің
1 қарызгерге деген максималды мөлшер = банк тәуекелінің
ҚР-ның коммерциялық банктері бойынша максималды мүмкін болатын тәуекелдің мәні
банкпен ерекше қатынастағы тұлғалар болып табылатын қарызгерлерге 0.10. Банкпен
басқа қарызгерлер үшін 0.25 (оның ішінде 0.10 банктік кредит
Банк өзінің пайдасының негізгі бөлігін ссудалық операциялардан алатынын айтып
Кредиттік тәуекелді минимизациялау үшін банкке қызмет процесінде төлемдерді қайтармау
а) рынок конъюктурасындағы жағымсыз өзгерістерге сезімтал келетін қандай да
б) қаржылық қиындық көріп жүрген клиенттерге қатысты қамтамасыз етілмеген
в) банкке таныс емес, аз зерттелінген, жаңа, әрі дәстүрлі
г) бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру, кредит беру сияқты банктің
д) ірі, жаңа ғана енген клиенттерге берген кредиттердің үлес
е) қысқа уақыт ішінде жаңа банктік қызметтердің өте көп
ж) рынокта өтуі қиын немесе құны тез жоғалатын құндылықтарды
Кредиттік тәуекел берілген кредиттің түрі мен жылдамдығына байланысты болады,
Кредиттік тәуекел қарызгердің түріне байланысты болады. Мөлшеріне байланысты банк
Ірі қарызгерлер керісінше өте инертті. Олар рынок қажеттілігі мен
Банкирлер кредиттік тәуекелден басқа кредиторларға қарағанда бірінші қашуы керек,
Ал олардың банкирлер ретінде өмірде орын алуы, осы қорларды
Тағы бір айта кететін нәрсе, банктер кредитпен айналысатын банк
Жоғарыда айтылғандарға қарап мынандай қорытынды жасауға болады: қаржылық-кредиттік мекемелердің
Пайыз тәуекелділігі
Пайыз тәуекелділігі Қазақстан банктері үшін қаржы құралдарының табыстылығының төмендеуі
Тәуекелділіктің басқа да түрлеріне сәйкес пайыз тәуекелділігі де анықталмағандығымен
Бұл жағдайда анықталмағандық пайыз мөлшерлемесінің болашақ бағыттары мен деңгейіне
Пайыз тәуекелділігі пайыз мөлшерлемесінің деңгейіндегі өзгеріске қатысты табыстылықтың немесе
Қазіргі жағдайда пайыз тәуекелдігін реттеудегі өзекті мәселе – жалпы
Пайыз мөлшерлемесін қалыпқа келтіру қажеттілігі, олардың шамадан тыс қозғалуы
Банк өз қызметінде пайыз тиімділігін толығымен бейтараптандыра алуы мүмкін
Пайыз мөлшерлемесінің оқыс жағдайдағы өзгерісі банктің пайдасының және акционерлік
Пайыз тәуекелділігі осы өзгерістерді қамтиды. Ақша ағымы банктің активтері
Пайыз тәуекелінің деңгейі мына төмендегілерге тәуелді:
активтік операция мен тұрақты және еркін мөлшеріндегі несие мен
пассивтік операциядағы портфельдік өзгерістер мен тұрақты және еркін мөлшерлемесіндегі
меншікті және тартылған қаражаттар арақатынасындағы өзгеріс;
пайыз мөлшерлемесінің өзгерісіндегі динамика.
Пайыз тәуекелділігінің деңгейін бақылау және басқару үшін нақты жағдайларға
Банк операцияларын әртараптандыру
тәуекелділігі
Әртараптандыру мәні банк үшін бір фактордың тәуекелділігіне қаншалықты аз
Арнайы операцияларға немесе өз қызметіндегі қызметі қандай да бір
Экономикалық дамудың қазіргі кезеңдегі шарты - әрдайым өзгерісте болатын
Банк операцияларын әртараптандыру мыналардан тұрады:
банк клиенттерін әртараптандыру;
тартылған қаражаттарды әртараптандыру;
аумағы бойынша банкті әртараптандыру;
қолданылатын инструменттерін әртараптандыру;
активтік операцияларды әртараптандыру;
банк клиенттері бойынша ссудалық портфельді әртараптандыру.
Осыған орай, банк операцияларын әртараптандыру тәуекелділігін болдырмау немесе төмендету
Өтімділік тәуекелі
Кез келген банкті басқару процесіндегі ең маңызды міндет -
Банктің өтімділігі оның мерзімі мен сапасы бойынша актив пен
Әлемдік банктік теорияда және тәжірибеде өтімділікті «қорң немесе «ағымң
Өтімділік «ағымң ретінде банктің белгіленген уақыт мерзімі ішінде өтімділіктің
Банктер төлем жүйесінің орталығы болып табылғандықтан, егер де банк
Осыған орай, банктің өтімділігі өз міндеттемелерін уақтылы орындауды қамтамасыз
Кез келген жағдайда банк иелері депозиттерді қайтару және несиелер
Банктің өтімділігін сақтаудың негізгі қағидасы банк активтерінің қайтару мерзімімен
жақын арада қайтарылу мерзімі болатын немесе талап етуі бойынша
несиелік талаптардың бөлігін сату;
өтімділіктің анықталған коффициентін ұстау үшін пассивтің әрбір түрінің қандай
пассивтермен операция жүргізу:
а) айналыстағы депозиттік сертификаттар, облигацияларды шығару;
б) ҚР Ұлттық банкіндегі қарыздары;
в) евронарықтағы қарыздар.
Банкте өтімділік мәселесі банктік несиелерді, қаражаттарды тарту уақытынан гөрі
Банктің қажетті өтімділік деңгейін ұстап тұрудың маңызды шарты
Банк өз қызметін тек клиенттері мен басқа да банктер
Егер активтерді қайтару мен міндеттерді өтеу мерзімінің арасындағы дәл
Банкте өтімділікпен мәселе туындағанда ол ақша қаражатына сұраныс туады.
Бұндай категориядағы активтер біртекті болып және өтімді деп аталады.
Қолма-қол ақшаға басқа банктерге берген қысқа мерзімді қарыздар немесе
Активтердің жиі сатылмайтын және сатып алынбайтын түрлері де кездеседі.
Негізгі қорлар, ғимарат, жиһаздар, құрылғылар өтімсіздігі жоғары активтер болып
Ал бұл күшті сатып алушылардың сатып азайтатыны сөзсіз. Осыған
Ақша қаражатын көшіруді қажет ететін банк активті сатудан басқа
Банктің қарыздық мүмкіншілігін анықтайтын негізгі фактор екінші деңгейлі банктердің
Егер несие беруші банктің қысқа мерзімге өтімділік мақсаты үшін
Ең алдымен несие беруші тапшылықтың себебін анықтайды. Егер өтімділік
Әрі қарай несие беруші банктің барлық қаржылық жағдайына талдау
Орталық банк ретінде ҚР ҰБ-і біздің республикамыздағы қаржы жүйесінің
Мамандар тәуекелділігі
Адамдар ғана осы немесе басқа да ұйымдық құрылымдарды жасайды,
Банктің адами ресурстары – бұл табыстылық және сапалы қызмет
Тәуекел адамдардың әсерінен пайда болып, осы адамдардың көмегімен басқарылады.
Банк үшін адами фактордың тәуекелінің жалпы қорытындысы қандай? Қаржы-несиелік
Қызметшілерді басқару процесінің бірнеше кезектен тұратыны белгілі:
қызметкерлер деңгейін таңдау және жұмысқа алу;
мақсаттары мен міндеттерін анықтау, талаптарды қою;
нәтижені бағалау;
қызметкерлердің қозғалысы, дамыту және оқыту;
еңбекақы төлеу және ынталандыру.
Сәйкесінше, әрбір кезеңде тәуекелділік туындайды, бірақ та бұл кезде
Шикі, бірақ икемді материалды алып одан талап етіліп отырған
Кадр тәуекеділігінің көбісін ағымдыққа жатқызуға болады, себебі олар технологияның,
Адами ресурстармен тікелей байланысты тәуекелдерді бөліп көрсетейік.
Кадр тәуекелділігі кадрларды мамандандырылмаған түрде таңдау тәуекелділігі немесе коллективтегі
Кадр тәуекелін келесідей құрамдастыруға болады:
- лауазымдылық тәуекелділік, лауазымның қызмет түріне, мақсатына, міндетіне, функциялары
Осы секілді жағдайлар технологиялық және басқарушылық тізбектің үзілуіне, лауазымды
Бұл тәуекелділікті міндеттерді, өкілеттіліктерді және жауапкершілікті тең жағдайда бөлу
- банкке клиентке қоршаған ортаға қатысы бойынша берілген лауазымның
Бұл жерде бұдан шығудың жолы ретінде кадрларды іріктеу және
- қиянаттылық және ықылассыздық тәуекелділігі персоналдарды таңдау және алу
- жаңалық ашушы қызметкерлермен қолайсыздық тәуекелі кез келген жаңалық
Бұл фактор қаржылық-технологиялық және басқа да кедергілерге қарағанда әр
енгізілген жаңалықтарды басқару адамдарын уақтылы ақпараттандыру, нақты мақсаттар мен
инвестициялық тәуекел, банктің адами капиталына жұмсалған инвестиция ретіндегі персоналдарға
Басқарушы маманға салым қаншалықты көбірек жұмсалса, соғұрлым оның құндылығы
Осыған орай, қызмет түрі мен жаңалықтың арасындағы қажетті сәйкестілікті
Кадрлық тәуекелдің жиынтығы, оның ішінде лауазымды және квалификациялық білімділік
Осыған орай, қызмет түрлері мен жаңалықтардың арасындағы қажеттілікті сәйкестілікті
Кадр тәуекелділігін квалификациялық «сүзгің арқылы төмендетуге болады. Мысалы, мемлекетпен
Іскерлік тәжірибедегі белгілі бір қаржылық банктің мамандықтарын өкілдерінің іс-әрекетінің
Көпке белгілі халықаралық ассоциациялар (ACІ, ІCMA және т.б.) өздерінің
Сыртқы квалификациялық стандарттар мен талаптар өзіндік ішкі нормалармен толықтырылуы
Осыған сәйкес, тәуекелділікті тек қаржылық құралдар бойынша бөліп қоймай,
Ағымдық тәуекелділік
Ағымдық тәуекел қызметкерлердің персоналдық қажеттіліктері, техникалық жаңылуы, банктің бөлімшелерінің
Ағымдық тәуекелдің келесідей түрлерін ажыратады:
Персоналмен байланысты тәуекел.
Техникамен байланысты тәуекел.
Ұйымдастырушылық тәуекелі.
Ақпараттық тәуекел
Персоналдармен тікелей байланысты тәуекелдер іс-әрекеттерден пайда болады.
қызметкерлерге сыртқы орта мен ақпараттық және стресстік қысымның артық
операцияның көп түрлілігі, сол себепті қызметкер кейбір құралдармен жұмыс
жеке қызметкерлердің мақсаттылқ бер-барысы;
операцияны жүзеге асыру кезіндегі нарықтағы дөрекі мінезі;
банктік операцияда бухгалтерлік есеп беру кезіндегі қателік.
Бұл өз кезінде қателесуге әкеледі. Сонымен қатар банкте және
Ақпараттық тәуекелдің деңгейін төмендету үшін ақпаратты беру формасын жасап
Осыған орай, банк өзінің ағымдық қызметіндегі ағымдық тәуекелділікті әрдайым
ІІ. БАНК ТӘУЕКЕЛДЕРІН БАСҚАРУ
Банкте кезедсетін тәуекелдердің бәрі банк саясатының және де ҚР
Банктік тәуекелдерді басқару негізінде тәуекелдің деңгейін төмсндету бойынша мақсатты
Тәуекелді басқаруға жүйелі тәсілді қолдану және оны ірі банктің
Бұл қағыидалар банктердің өз тәуекелдерін басқару мен бөлуіне болатын
Бақылау тиімділігі көзқарасы жағынан тәуекелдерді басқаруды құрылымдастыруды қолданады. Бұл
Банкті басқарудың ролі жоғары бағаланады, себебі ірі банктерде жиі
Тәуекелдерді жалпы басқару тәуекелдердің картасын жасаумен түсіндіріледі:
несиелік тәуекел;
портфельді топтау;
ағымдық тәуекел (операциондық);
бизнес тәуекелі.
Қағидалар келесідей түрде топтастырылады: тәуекелдерді стратегиялық басқару; тәуекелдерді басқару
Тәуекелдерді стратегиялық басқаруға жауапкершіліктің біртұтас жүйесіне тәуекелдерді анықтай және
Осындай тәуекелді болдырмау үшін пайда мен шығынға шек қою
Техникамен байланысты тәуекелдер «Рейтерң, «Телерейтң сияқты димененттік жүйе және
Басқарудағы қиындықтар, банктің жекелеген бөлімшелеріндегі ұйымдастырушылықтың тиімсіздігі және жауапкершілікті
2.1 Банктің барлық операциялары үшін
Ақпараттық тәуекел жалған немесе бұрмаланған ақпараттың түсуі банк құзырындағы
Бұл қағидаларға сәйкес, банктерде тәуекелдерді күделікті өлшеу, басқару мен
Тәуекелдерді өлшеу, есеп берушілік және бақылау, несиелік тәуекел, өтімділік
Несиелік тәуекелді бағалау банктік қызмет көрсетудің құрылымдық бөлімшелері мен
Есеп айырысу тәуекелділігіне несие бойынша төленбеген мөлшерін қосу, өтеу
Өтімділік тәуекелін бағалау тек елдің тәжирибедегі өтімділік тәуекелінің үш
ақша қаражатының және ақша қаражатында қысқа мерзімдік талап етуді
қаржы құралдарын тарту үшін капитал нарығына өтуі;
нарықта позицияны табу үшін немесе жою мүмкіншілігі.
Нарықтық тәуекелді бағалау күнделікті уақыт құнын анықтауды барлық құрылымдық
Маңызды жағдай болып тәуекелдің компоненттерін анықтау табылады. Бұл мақсатта
Осыдан кейін, барлық анықталған тәуекелдер бақылау жүйесімен салыстырылады, ол
Егер айырысу тәуекелі төмендеген салалардың фирманың есептеп қойған төлем
Потенциалды тәуекел – бұл егер партнер операцияны жүзеге асыру
Біздің республикамыздағы банктер тәжірибедегі несиеге шектеу қою үшін несиені
Мемлекеттік құрылымдар және басқарушы тараптар заңды құқықтар мен өкіметтердің
Тәуекелді бақылау мен шектеулерді салыстыру күнделікті жүргізіледі. Несиелік тәуекел,
Жинақтау тәуекелдің нақты бағасын осы құнның шегімен салыстырғанда есебі
Тәуекелді банктік операцияны және клиентті басқарудың басты міндеті осы
Банк қызметінің баста мақсаты – пайда табу негізінде басшылық
Банктің барлық бөлімшелері мен қызметтері бойынша тәуекелділікті үйлесімді бақылау,
Тәуекелдерді стратегиялық басқару мақсаты мен міндеті банктің жұмыс істеуге
а) Қарыз құралдарының диверсификациясы:
* мерзім бойынша (қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді).
* тартылу түрлері бойынша (заңды тұлға депозиттері, азаматтардық салымдары,
* тартылу көздері бойынша (салалар бойынша, клиент топтары бойынша,
б) Қолданылатын құралдардың диверсификациясы: актив портфелдеріне сенімді құралдарды барынша
в) Ссуда(қарыз) портфелінің диверсификациясы:
* мерзім бойынша. Несиелеу көбінесе қысқа мерзімдік және орта
* қарыз алушылар бойынша. Ссудалық портфель мүмкіндігінше түрлі қарыз
Таңдау және Нәтижелер туралы қосымша ақпараттарды иелену(алу) барысында келесідей
* Банк құрылымдарында, банк операцияларын жоспарлауда және болжауларды үйренуде
* Банк клиенттері бойынша, банктің қауіпсіздік бөлімінің материалдары және
* Мерзімдік басылуларға жазылулар аналитикалық агенствалар және электронды ақпарат
ЛИМИТТЕУ - банктің көлемі, құралдары, әріптестері және т.б бойынша
* әрбір жеке контр-партнер операцияларына шектеу;
* әрбір құралдарға, актив түріне, нақты бөлімшелерге немесе дилерлерге
* бір қарыз алушы үшін максималды ссуда мөлшерін бекіту;
* бір күн ішіндегі ссуда үшін сауда шектеулері;
* баланстан тыс міндеттемелердің максималды көлемі;
* келесі күнге ауыстыру мүмкіншілігінің ашық бағыттығы көлемінің максималдылығы;
* банк бөлімшелерінің әрбір инструменттері, әрбір бағыттары, әрбір пайда
ӨЗІНДІК САҚТАУ. Банктің өзіндік резервті қоры болуы тиіс, ол
САҚТАНДЫРУ. Барлық банк активтерінің тәуелділігі, оған қоса депозиттер, ссудалар,
ХЕДЖИРЛЕУ. Қаржы құралдарын ашық бағытта сату-сатып алу барысында кері
САПАЛЫҚ БАСҚАРУ. Тәуекелділікті басқарудағы қазіргі заманға сай бірден бір
Біздің қарастырып жатқан әдісіміз Қ.Р-сы Банк жүйесіндегі тәуекелділіктің потенциялын
Қазақстан экономикасы тұрақты, ірі , шоғырланған банктік жүйеге мұқтаж
Яғни, банктік сектор, өзі көптегенде макроэканомикалық факторларға тәуелді,
Естей сақтай отырып, айтуға болады , бізбен қарастырылған банктің
2.2 Несие тәуекелін басқару
Банктер құралдарды беру (тапсыру) барысында, делдал болып табылады,
Тиімді несиелік басқарудың маңызды элементтері болып: несие саясатының жақсы
Бірақ, дегенде, көптеген банкілер өңделген несие басқаруларын және
Банктер күнделікті өзінің барлық тәуекелдерін бағалай отырып, сонымен қатар,
Кез келген, банктің несие портфелі күнделікті реттеліп отыруы тиісті,
Нақты үлгілерде ( АБ «Крамдс банкң және АКҚ «ЛТД
Себептерді талдай отырып, астанамыздың ең ірі банк
Мысалы ретінде ( ААҚ « ЛТД банк ң) аталған
КРАМДС банк – қазақстандық валюта бизнесінің патриархі, ол сондай-ақ,
Құрылтайшылар болып, КРАМДС бірлестік, ҚР - сының халық банкісі,
КРАМДС банктің алғашқы жарғылық қоры 12,0 млн. соманы (
КРАМДС Банктің жарғылық қоры құрылу кезеңінен бастап
1993 жылдың басында КРАМДС банктің акционерлері болып 80-жуық заңды
КРАМДС банктің инфрақұрлымының қарқынды дамуы, оның акционерлерінің өндіріс
КРАМДС банктің несие қоры құрылымының жақсаруы жағдайында тұрақты тенденция
КРАМДС Банк шетел валютасына қатысты барлық түрдегі
Қазақстанның Ұлттық банкісімен шетел валютасымен жүргізу операциялары бойынша
Жүргізілген операциялардың масштабы туралы мынадай фактіні көрсетуге болады: 1993
Қазақстандық банкілер арасынан КРАМДС Банк «ең айқынң болып
Осы алдыңғы қатарлы ұйымдардың кепілдемелеріне негізделіп, Банкімен 2000 жылға
Бұған сенімділік болып, бұл бағдарлама банк артықшылықтарына
Республикадағы бірден бір ең ірі төленген жарғылық қорға
Іс-жүзінде банк операцияларының барлық түрлері бойынша теңге, шетел валютасымен
ТМД елдерінде және әлемнің көпшілік елдерінде кең көлемде банк
Қазақстандық бөлімдерде және шетел өкілділіктерінде тармақталған жүйелердің бар болуына
Қазақстандық және шетел корреспонденттермен қысқа уақыт ішінде есеп-қисаптарды
Бірақ, осы барлық ерекшеліктермен және артықшылықтаға қарамастан, сондай-ақ, Республика
1994 жылға дейін КРАМДС банк тұрақты және рентабелді (пайдалы)
1994 жылдың бас кезегінде НАК КРАМДСтан өнеркәсіп саласындағы
1995 жылы тамыз айында Ресейде күшті банкілік дағдарыстан кейін
Дегенмен, ең қатаң мәселелер 1995 жылдың соңыда пайда болды
Бұл, 1996 жыл 10 маусымда болған акционерлер жиналысына даярлаған
1995 жылдың екінші жартысынан бастап, КРАМДС банктің несие қызметтерінің
1996 жылдың 1 қыркүйекінде банктің қаражаттарды қайтаруы бойынша күшейтілген
КРАМДС банк 300 мың клиенттерге, 100 мыңға жуық салымшыларға,
1996 жылдың 1 қазанына банк жағдайы, салым бойынша жалпы
Сонымен қатар, КРАМДС банк өзінің клиенттерін әдейі жаңылдырды.
Банк қозғалмайтын мүлік бойынша заңсыз келісімдер жүргізген. Банк НАК
КРАМДС банк бұл сомаларды өзінің пайдасы ретінде көрсетті, бірақ
Ешқандай да пайда әкелетін шығындар жабылмайтын, қандайда бір пирамида
Бұның барлығы 1996 жылы 4 қазанда Ұлттық банк
КРАМДС банктің несие саясатының дұрыс өңделмеуі негізіндегі құлауы
«LTD БАНКң 1989 жылы 13 қаңтарда Ресей Федерациясының Мемлекеттік
Банк Қазақстан Республикасының Банкілер Қауымдастығының (Ассоциацының), Қазақстан банкаралық валюта
Қазақстан Республикасының аумақтарында осы банкімен 20 бөлімшелер, 27 айырбастау
1996 жылдың 30 қыркүйекінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісімен бекітілген,
«LTD Банкң-тің несие қызметі тиімді өңделген несие саясаты негізінде
Банктің несие саясаты Қазақстан Республикасының заңдық күші бар заңдарға
*Несие мақсаттары мен жалпы қағидалары болып :
*банк үшін пайдалық кәсіперлікті кеңейту қажет, сондай-ақ, әрбір
*қайтарымдылық және тығыздылық (толықтылық);
*Несие мәлімдемелерін бағалау;
* Қайтарымдылығы бойынша қауіп әкелетін несиелерді басқару;
* Әртүрлі өнеркәсіп салалары бойынша несие концентрацияларын (топталуын) шектеу;
*Нарық жағдайларын (қатынастарын) құруда, банк клиенттерінің қаржылық жағдайын және
ААҚ «LTD Банкң - тің несие қызметін жақсырақ көрсету
Банктің тіркелген және төленілген жарғылық қоры 150 000 мың
Банктің қызмет ету кезінде 10 акция эмиссиясы жүргізілді.
Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар бойынша Ұлттықтық комиссиясының 1997
Жарғылық қорда Мемлекеттің үлестері жоқ .
Банктің жалпы акциялар сандарының 2 және (немесе) көбірек пайыздарға
АҚ « Темірбетон ң - 2,53%
ЖШС « Azіafood ң - 4,33%
КТ « Прокопенко және К ң - 4,67%
ЖШС « Латон ң - 5,56%
ЖШС « Форвард ң - 10,00%
Банктің акциялары толықтай ақша қаражаттармен төленді.
1998 жылдың 1-ші сәуіріне Банктің өз меншік капиталы бойынша
Жеке тұлғалардан қаражаттар тарту (24614 мың. теңгені немесе 31%-ті),
Заңды тұлғалардың ұзақ мерзімге салынған депозиттері бір уақытта (2,4
Банк табыстары пайыздық (проценттік) табыстардың негізінде қалыптасуда. 1998 жылдың
Пайыздық емес (проценттік емес) табыстар 41939 мың. теңгені, ал
Банктің салықтарды төлеуге дейінгі таза табысы 12,0 млн.
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (К 4) банкімен күнделікті тұрақты сақталып
Банк 1995 жылдың сәуірінен бастап баламалық (альтернативалық) сақтау
Қазақстан Республикасының банк сферасындағы тәуекелді басқаруды талдау нәтижесі бойынша,
Банк қызметтерін реттеу процессіндегі тәуекелділік басқару бірден-бір негізгі және
2.3 Өтімділік тәуекелдерін басқару
Қазақстан Республикада коммерциалық банкілердің қалыптасуымен және дамуы –өте
Дегенмен, жаңа банк жүйесі жұмыс жасауда, онда өзіні ісіне
Коммерциалдық банктердің жүйе мүмкіншіліктері өз қызметтерін ынғайлы және тепе-тең
1995 – 1998 жылдар аралығында негізгі орган ретінде Қазақстанның
Өтімділік тәуекелі, банк өз міндеттемелерін кешеуілдетусіз дер кезінде орындай
Қазақстанның Ұлттық Банк бекіткен өтімділік нормаларына сәйкес, екінші
Ал міндеттемелерге мыналар жатады: заңды және жеке тұлғалардың есеп
Өтімділікті бақылау мақсаттары ретінде банкілер ағымдық өтімділіктің коэффициентін орындауы
К4= қолда бар ақшалы қаражаттарының сомасы және тез
Егер де банк өз несие берушілерінің(кредиторларының) және депозиторларының алдында
Ұлттық Банктің нормативтік актілеріне сәйкесінше Қ.Р-сының банк жүйесінде 2-ші
Мысалы ретінде, Қазақстанның Ұлттық Жинақ Банкасының нақты ережелерін және
Ең алдымен банк өтімділік құралдарының сұранысымен ұсынысының негізгі қайнар
Өтімділік құралдарының сұранысымен ұсынысының сомма қайнар көзін банктің белгілі
Нетто-өтімділік бағытының оптимизациялық мәні үшін оның күнделікті есебі(расчеты) қажет.
Өздерінің клиенттер алдындағы міндеттемелерін орындамау тәуекелін минималдау үшін, сондай-ақ,
1.ссуда-неттоның жалпы депозиттерге қатынасы - 70% тен көп
2. ссуда-бруттоның жалпы активтерге қатынасы - 60% тен көп
3. ссуда-неттоның банк капиталына қатынасы - 70% тен көп
Тәуекелді диверсификациялау мақсатындағы портфель активтері түрлі қаржы инструменттері бойынша
* өтімділік активтердің жалпы активтерге қатынасы - 20% тен
* өтімділік активтердің тұрақсыз қорларға қатынасы - 50% тен
Өтімділіктің тәуекелін минимумдау мақсатында баланстың жалпы құрлымында тұрақсыз қорлардың
* Тұрақсыз қорлардың жалпы активтерге қатынасы - 55% тен
* депозиттер көлеміне қатынасы - 7% тен көп емес.
Ұлттық Банктің жинақталған тәжірибесіне сәйкесінше өтімділік басқарудың келесідей әдістері
1. Өтімділікті басқарудың стратегиясы активтерді басқару арқылы іске асады.
2. Өтімділікті басқару стратегиясы ақша қаражаттарының сұранысын қанағаттандыру үшін
3. Өтімділіктің басқарудың компромистік стратегиясыеың мақсаты болып активтерді және
Банктің өтімділік құралдарына қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін бір айға
Осыған орай, өтімділікпен проблема болмас үшін, коммерциялық банктер бірнеше
Ақырына қарай, олар әлде қайда үлкен қолма-қол ақшалардың ағыстарының
Осыларды қарастыра отырып, мынадай тұжырымдама жасауға болады. Осы бізбен
Қазақстанның коммерциялық банктерінің негізгі проблемалары 1993-1995 жылдары жоғары инфляция,
Срнымен қатар, инфляцияның жоғары темптері ақшаның құнын сақтауға тырысып,
1993-2000 жылдары арасында көптеген банктер лицензияларынан айрылды.
Жоғарыда көрстілген мысалдар өтпелі экономика жағдайындағы банктік тәуекелдерді дұрыс
Қазіргі жағдайдағы банктік кпиталдың шоғырлануы әдетте дамыған елдердің банк
Банктердің бірігуінің келесідей артықшылықтары бар:
жоғалтуларға төмен сезімталдық, сәйкесінше банктердің жоғары тұрақтылығы және бакроттық
сенімді ұйым имиджін қалыптастыруда банктің бәсекелестік позицияларына әсер ету
рейтингтік агенттіктерден жоғары халықаралық рейтингтерді алу және тартылатын активтер
дүниежүзілік нарықта өзінің бәсеке қабілеттігін жоғарлату және шетел қаржылық
Ал, трансұлттық банк жүйесін құра отырып, банк сонымен қатар
Бірақ өсудің ең негізгі факторы болып “кепілденген” банкке айналу
Ірі банктердің бірігуі олардың пассивтерін үкіметтің көзделмеген жағдайларынан тәуелсіз
Орта банктер біріге отырыпб ірі банктерді құрайды және бұл
Халық сенімділігін арттыратын, қаражаттардың экономикаға құюлуын қамтамасыз ететін, инвестициялық
Клиенттердің банк жүйесіне салымдарды тарту үшін дүниежүзілік тәжірибені қарастырайық.
1934 жылы болашақта банктік дағдарысты болдырмау үшін АҚШ конгрессі
Осындай сақтандыру негізінде банктерді банктік салымдарды жаппай алудан қорғау
Салым салушылардың банктерде орналастырылатын депозиттерді сақтандыру банк жүйесінің тұрақтылығын
1 кесиеде кейбір дамыған мемлекеттердегібанктік депозиттерді сақтандыруды ұйымдастырудың негізгі
1 кесте Банктік депозиттерді сақтандыру бағдарламасы
Мемлекет Орган Кепіл мөлшері Анықтама
Канада Канадалық депозиттерді сақтандыру корпорациясы 1 салымшыға 60 мың
Франция Француз банктер ассоцияциясы (мемлекеттік емес) 1 салымшыға 400
Жапония Депозиттерді сақтандыру корпорациясы (федералды) 1 салымшыға 10 млн
Швейцария Швейцар банкирлер ассоцияциясы (мемлекеттік емес) 1 салымшыға 30
АҚШ Депозиттерді сақтандырудың федералды корпорациясы 1 салымшыға 100 АҚШ
Ұлыбритания Салымшыларды қорғаудың федералды қоры 1 салымшыға келетін 20
Германия Неміс банктерінің федералды ассоцияциясы (мемлекеттік емес)
Швейцария банкирлер ассоцияциясы 30 мың швейцар франкіне дейінгі сомадаға
Францияда мерзімді салым сертификаттары және шетел валютасындағы салымдар сақтандырылмайды.
Германияда Депозиттерді сақтандыру қорына мүше болу ерікті түрде жүзеге
Жапония, Италия, Канада, Ұлыбритания және АҚШ елдерінде депозиттерді сақтандыру
Жапонияда сақтандыру қорының алғаш қаржы министрімен, Жапония Банкімен және
АҚШ-тағы депозиттерді сақтандырудың федералды бағдарламасы бойынша қаражат жұмасалымдары өте
Бұл жерде сақтандырылатын салымның максималды көлеміне шектеудің орнатылуын түсіндіру
Біріншіден, сақтандыру бағдарламасы мемлекеттік болып табылатын елдерде, мемлекеттік бюджет
Екіншіден, сақтандыру бағдарламасы мемлекеттік емес болып табылатын елдерде сақтандырылатын
Келесі маңызды сұрақ - бұл банктік шығыстарды қысқарту және
Америка банктерінде 1,7 қызметкер жұмыс істейді, бұл АҚШ-тың
Тағы да бір мәселе – банктік қызметінде жаңа, күрделі,
Банктер банктік операциялардың комьютерлендіру және автоматтандырылуына көп көңіл бөледі.
Қазіргі таңда банкирлер арасындағы келесі тенденцияны бақылауға болады –
Осыған қарамастан, табыстылық жағынан европалық банктер америка банктеріне қарағанда
Нарықтық жағдайларға сәйкес болу үшін банктер өзінің әдеттегі қызметтерін,
Онымен қатар, табыстылықты жоғарлатудың банктік қызметті жоспарлау және маркетинг
Қазіргі кезде дамыған елдерде қаржылық қызметтер нарығын билеу банктік
Маркетингтік зерттеулер негізінде стратегиялық жоспарлау мен стратегиялық басқаруды жүзеге
Стратегия мен кәсіпкерлік жоспарлауды жасау – тез өзгеретін қаржы
Әрине, банктік сектордың өзі макроэкономикалық деңгейдегі факторларға тәуелді болады,
Қорытынды
Банктердің нақты және дұрыс қызметіне экономика денсаулығының шешуші деңгейі
Мемлекетте банктер негізгі қаржы экономикалық институттар болуына байланысты олардың
Пайдаланған әдебиеттер
Сейткасымов Г.С.''Банк ісі'', Алматы: Қаржы-Қаражат, 1998
Сейткасымов Г.С., Шаяхметова К.О., Абдраимова Г.Т. ''Банктердегі бухгалтерлік есеп
Новиков И.И., Шалгимбаева Г.Н. ''Банктік тәуекелдерді басқару стратегиясы'', Алматы,
Бор М.З., Петренко В.В. ''Банктік қызметті стратегиялық басқару'', М,
Тимоти У.,Кох ''Банкті басқару'', Уфа, Спектр, 1992
Под. Ред. Красавиной. ''Халықаралық валюталық-несиелік қаржылық қатынастар''.М, Финансы и
''Банк ісі''. Под ред. Проф Лаврушина М.О. Москва, дело,
Ұлттық банктің жылдық есептері (1999-2000)
Ақша, несие, банктер; Бағалы қағаздар. Москва, 2001. Жуков Е.Ф.
''Коммерциялық банктің қызметін ұйымдастыру'', И.В. Пещанская, Москва, 2001
Коммерциялық банктегі қаржылық аналыз, Д.А. Шеремет, Г.Н. Щербакова, Москва,
Алякринский А.Л. Ресейдегі сақтандыру қызметін құқықтық реттеу, Москва: Гуманитарное
Кочович Е. Қаржылық математика, Москва: Финансы и статистика, 1994
Страхование от А до Я/Л.И. Корчевская., К.Е. Турбина, Москва,
Сақтандыру ісі/Л.И. Рейтман, Москва, 1992
Фалин Г.М., Сақтандырудағы тәуекелдердің математикалық анализі. Москва, Российский юридический
Фалин Г.М., Фалин А.И. Математикаға кіріспе, М, 1994
ҚР ҰБ жаршылары (2000/2002 жыл)
4
саяси
экономикалық
ішкі
сыртқы
ком. банк түрі
банк операциясына сипаттама
клиенттер құрамы
табиғи апаттар т.
валюталық т.
елдік тәуекел
әр түрлі са-лаға жатуына қарай
коммерциялық
айырбас тәуекелі
баланстық операциялар бойынша
трансляциондық
трансферт т.
көлеміне қарай
баланстан тыс операциялар бойынша
меншікке қатысына байланысты
төлемнің уақытша тоқтатылу т.
активті операциялар бойынша
операциялар түрлерінің тәуекелі
өндірістік
жеткізуді реттеу
факторинг
лизинг
несиелеу
клиринг
бартер
жүйелік емес
өтімділік тәуекелі
жүйелік
қаржылық
инфляциялық тәуекел
диверсификация тәуекелі
портфельдік тәуекел
несиелік тәуекел
ресурстық
форс-мажорлық жағдайлар
пассивті операциялар бойынша